Doorontwikkeling Roy Heiner Academie en versterking MBO.

RAADSBIJEENKOMST LELYSTAD SESSIE 2 Datum: 14 mei 2013. Deelsessie: 19.00 19.50 uur in de Presentatiezaal. Doel: Oordeelvorming. Onderwerp: Doorontwikkeling Roy Heiner Academie en versterking MBO. Toelichting: In het kader van de versterking van de onderwijsinfrastructuur in Lelystad was het plan ontwikkeld om een MBO-HBO opleiding economie en werktuigbouw te combineren met een professionele zeilopleiding (de Roy Heiner Academie). Voor dit plan is door de raad 2 miljoen euro gereserveerd binnen de Reserve Ontwikkeling Stad. Vervolgens is gebleken dat het plan geen doorgang kon vinden omdat het Ministerie van Onderwijs de benodigde licentie Werktuigbouw niet wilde afgeven. Het college komt nu met het voorstel naar de raad om aan de hand van een plan van het MBO College (en partners) het idee van de Roy Heiner Academie door te ontwikkelen en daarmee alsnog in te zetten op versterking van het MBO en de doorstroming naar het HBO. Behandeling: Aan het begin van de sessie kunnen inwoners en andere belangstellenden die zich vooraf hebben aangemeld, inspreken over het geagendeerde onderwerp. Hiervoor is maximaal 5 minuten per persoon beschikbaar. Vervolgens kunnen alleen raadsleden vragen stellen aan het college en aan elkaar en is er ruimte voor debat. Tijdens de sessie inventariseert de voorzitter of er fracties zijn die een motie of amendement willen indienen. De fracties geven de strekking van het amendement of de motie weer. Afgesloten wordt met een conclusie over de vraag of het voorstel gereed is voor besluitvorming in de raad (en zo ja, als A- of B-stuk). Genodigden: Raadsleden, het college en overige belangstellenden. Programma: Inleiding door de voorzitter. Mogelijkheid om in te spreken. Gelegenheid voor raadsleden tot het stellen van vragen en discussie. Afsluiting door de voorzitter. Achterliggende stukken: Raadsvoorstel doorontwikkeling RHA en versterking MBO Toelichting Voorzitter Griffier : wethouder Willem de Jager. : raadslid Jeantiënne van der Hoek. : Irene Korting. Contactadres: griffie@lelystad.nl 0320 278 895.

Voorstel aan de raad Nummer: Z12-251154 Portefeuille: Programma: Programma onderdeel: Steller: F.G.W. Nilsen Afdeling: BLD Sociaal Maatschappelijk Beleid Telefoon: 8747 E-mail: f.nilsen@lelystad.nl wethouder onderwijs, sport, werk en inkomen 2.2 Op weg met talent 2.2.1 Schoolloopbaan Punt van de agenda voor de vergadering van Onderwerp: Doorontwikkeling RHA en versterking MBO. Voorgesteld besluit 1. Kennis te nemen van de subsidieaanvraag doorontwikkeling RHA van het MBO College Lelystad. 2. Van het totaal voor de RHA in de Reserve Ontwikkeling Stad (ROS) gereserveerde bedrag van 2.000.000 een bedrag van 407.485 beschikbaar te stellen voor de doorontwikkeling RHA en dit bedrag als volgt te onttrekken: 183.742 in 2013, 151.709 in 2014 en 72.034 in 2015 en het restant van het gereserveerde bedrag ( 2.000.000-407.485) weer vrij te laten vallen in de ROS. 3. Uit de bovengenoemde bedragen in de periode 2013-2015 jaarlijks 10.000 beschikbaar te stellen aan de Stichting Compoworld. 4. Aan het beschikbaar stellen van deze middelen als voorwaarde te verbinden dat ook de provincie Flevoland bereid is haar bijdrage in de vorm van cofinanciering te verlenen. Aanleiding De noodzaak om het MBO in Lelystad te versterken wordt zowel vanuit economisch als onderwijsperspectief benaderd. Ze zijn onlosmakelijk verbonden met de gezamenlijke inspanning van het Rijk, de provincie Flevoland en de gemeenten Almere en Lelystad om hoger onderwijs in Flevoland tot ontwikkeling te brengen. (Zie Convenant Hoger Onderwijs uit 2007). De insteek van de gemeente Lelystad voor de ontwikkeling van hoger onderwijs in Flevoland is als volgt benoemd: Het vergroten van het (onderwijs)speelveld vereist een regionale blik. Trek in de schoorsteen creëren is van belang voor doorlopende leerlijnen. Elkaar versterken en aanvullen betekent het maken van heldere en logische keuzes. Het MBO College Lelystad, onderdeel van het ROC Flevoland en het ROC van Amsterdam verzorgt het middelbaar beroepsonderwijs op alle vier de niveaus van het middelbaar beroepsonderwijs. Het MBO College Lelystad heeft in samenwerking met Stichting Compoworld, het Technocentrum, Team Heiner, Windesheim Flevoland en Schaap Composites een integraal plan ontwikkeld om de kwaliteit en aantrekkelijkheid van het middelbaar beroepsonderwijs, met name de niveau IV opleidingen te versterken. Zij vraagt provincie Flevoland en gemeente Lelystad een vliegwiel middelen te verstrekken om deze structuur versterkende maatregelen door te voeren. HB1302 paginanummer 1

Nummer: Z12-251154 De plannen bouwen voort op het gedachtegoed van de Roy Heiner Academie. Destijds was, als onderdeel van de plannen met betrekking tot de lesplaats Lelystad van de Hogeschool Windesheim Flevoland, een MBO-HBO-opleiding economie en werktuigbouwkunde geprogrammeerd die gecombineerd werd met een professionele zeilopleiding. De Roy Heiner Academie, met in zijn oorspronkelijke opzet een doorlopende leerlijn MBO HBO, was onderdeel van het afsprakenpakket tussen de Provincie, Windesheim, Almere en Lelystad om Lelystad te compenseren dat de reguliere voltijdopleidingen in Almere werden geconcentreerd. Deze plannen konden in de oorspronkelijke opzet niet gerealiseerd worden, het ministerie van OCW wilde geen licentie Werktuigbouwkunde afgeven. De provincie en de gemeente hebben met het ROC Flevoland afgesproken dat, indien er nieuwe levensvatbare voorstellen komen ter versterking van het MBO in Lelystad bezien zal worden in hoeverre middelen die destijds gereserveerd waren voor de Roy Heiner Academy hiervoor ingezet kunnen worden. Bij de provincie is het nog maximaal beschikbare bedrag uit het oormerk hoger onderwijs t.b.v. onderwijs ontwikkeling Lelystad 690.000. Bij de gemeente Lelystad is nog 2.000.000 gereserveerd in de Reserve Ontwikkeling Stad (ROS/RES). Het nieuwe voorstel van het MBO College Lelystad omvat verschillende onderdelen die weliswaar vervat zijn in twee separate subsidieaanvragen, maar onlosmakelijk aan elkaar verbonden zijn. Componenten als leren van topsport (mentaliteit), nieuwe technische opleidingen waarin de nieuwe materialen (composieten) centraal staan en de verbinding tussen onderwijs en bedrijfsleven zijn terug te vinden in dit voorstel. Door een intensieve samenwerking van het MBO College Lelystad met de Hogeschool Windesheim zullen meer Lelystedelingen een HBO-opleiding gaan volgen. De scholingsgraad van de beroepsbevolking zal hierdoor toenemen. Er wordt met deze plannen voorzien in de behoefte van het bedrijfsleven. Tevens zal dit extra werkgelegenheid met zich meebrengen in de toepassing van nieuwe materialen. Meer MBO niveau IV-opleidingen wordt als randvoorwaardelijk beschouwd om het HBO verder te ontwikkelen. De door het MBO College in samenwerking met partners opgestelde plan levert een belangrijke bijdrage aan de versterking van het techniekonderwijs en de innovatiekracht van de stad. In tegenstelling tot de eerdere plannen wordt het leren van topsportmentaliteit geïntegreerd in alle niveau IV opleidingen. Beoogd effect Het versterken van de onderwijsinfrastructuur in Lelystad, vooral op het MBO-niveau, meer jongeren in het MBO op niveau IV krijgen en daarmee de doorstroming naar het HBO bevorderen. Het versterken en uitbouwen van de bedrijvigheid, werkgelegenheid en kennisinfrastructuur op het gebied van composiet in Lelystad en Flevoland mede in relatie tot de ontwikkeling van Lelystad Airport. Argumenten 1. Noodzaak structurele versterking MBO in Lelystad De subsidieaanvraag Doorontwikkeling RHA van het MBO College Lelystad is een samenhangend programma om de kwaliteit en aantrekkelijkheid van het middelbaar beroeps onderwijs te versterken. Regionale onderwijspartners, de Hogeschool Windesheim Flevoland, ROC Friese Poort en ROC Flevoland hebben elkaar gevonden in constructieve samenwerkingsverbanden die zich richten op doorlopende leerlijnen en een betere overgang van MBO naar HBO, meer aanbod van MBO niveau IV-opleidingen en een efficiënte inzet van expertise en onderwijsaanbod in Flevoland. Het versterkt de kwaliteit en aantrekkingskracht van het MBO College Lelystad. Het legt een stevig fundament voor verdere groei van het opleidingsaanbod MBO niveau IV. Het programma zet de lesplaats Lelystad op de kaart met onderwijs dat past in de 21 e eeuw. Dit onderwijs is uniek in Nederland. Onderwijs dat de ontwikkeling van de kust, watersportindustrie, luchtvaart en composietindustrie ondersteunt. Hierdoor is de kans aanzienlijk verbeterd dat meer Lelystedelingen voor een opleiding in Lelystad kiezen en op basis van de principes van topsportmentaliteit voorbereid worden op de doorstroom naar hoger onderwijs of middenkader functies. De plannen getuigen van een samenhangende inzet, gericht op intensieve samenwerking met externe partners in zowel onderwijs als bedrijfsleven teneinde de kwaliteit van het onderwijs en de aantrekkelijkheid van het MBO niveau IV-onderwijs te versterken. Deze maatregelen zorgen voor meer trek in de schoorsteen, waardoor de instroom in niveau IV van het MBO en de doorstroom naar het hbo kan worden vergroot. Versterken van het onderwijs Composieten in Flevoland De doelstelling van het Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland luidt als volgt: Het behouden en versterken van de bedrijvigheid, werkgelegenheid en kennisinfrastructuur in Flevoland op het gebied van composieten door zorg te dragen voor voldoende en kwalitatief goed opgeleid personeel. HB1302 paginanummer 2

Nummer: Z12-251154 In het achterliggende Plan van aanpak wordt beschreven op welke wijze het onderwijs met betrekking tot composieten in Flevoland de komende jaren verder vorm zal krijgen. Dit draagt direct bij aan de realisering van programmaonderdeel 2 van het Masterplan Compoworld. De realisatie van voldoende en goed opgeleid personeel is essentieel voor het versterken van de composietindustrie in Flevoland en bovendien van groot belang voor het daadwerkelijk verbeteren van het innovatieklimaat en het aantrekken van bedrijvigheid in het bijzonder. Het plan van aanpak betreft een totaalplan voor Flevoland. Door de plannen van het MBO College Lelystad onder de vlag van Compoworld te brengen ontstaat er een stevig samenwerkingsverband tussen de MBO-instellingen in de Flevoland. Concreet levert de uitvoering van dit plan voor Lelystad een aanbod composiet onderwijs en mechanical engineering op niveau IV, de minor composieten van Windesheim Flevoland en een Compocenter op. Participatie in het programma Compoworld betekent versterking van de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven in de stad en provincie. College4Leadership: De doelstelling van het plan van aanpak College4Leadership: Leren van Topsport luidt als volgt: Jonge mensen op MBO niveau IV opleiden tot daadkrachtige professionals voor het bedrijfsleven. Studenten volgen daarvoor een hoogwaardige MBO-opleiding waarin het doorleven van principes uit de top(zeil)sport is geïntegreerd. De jongeren worden beter toegerust de opleiding met succes af te ronden waardoor meer jongeren uit Lelystad kunnen doorstromen naar het hbo. Daarnaast wordt gestreefd het niveau IV opleidingsaanbod in Lelystad te versterken zodat meer jongeren een MBOopleiding in Lelystad volgen. De kern van het College4Leadership is een programma waarbij leerlingen in MBO niveau IV aan de hand van elementen uit de topsport (doelen zetten, hard werken, focus etc.) beter in staat zijn hun opleiding af te ronden, zodat meer jongeren succesvol de overstap naar het hbo zullen zetten. Dit krijgt vorm aan de hand van een intensief zeilprogramma als onderdeel van het eerste jaar van alle opleidingen MBO niveau IV bij het MBO College Lelystad. Tijdens dit programma doorleven studenten de principes van de topzeilsport. Aan boord worden de studenten gecoacht op topsportmentaliteit, 80% van deze coaching wordt verzorgd door de coaches van Team Heiner, 20% van de coaching aan boord wordt verzorgd door de studiecoaches van het MBO College Lelystad. In de reguliere beroepsopleiding komen deze principes weer terug. Ook tijdens opdrachten of tijdens de beroepspraktijkvorming worden de studenten gecoacht op topsportmentaliteit. Deze inzet past in de ambities met betrekking tot doorlopende leerwegen MBO-HBO en de samenwerking van Windesheim Flevoland, ROC Flevoland en ROC Friese Poort. Door in het eerste jaar intensief te investeren in mentaliteit en doorzettingsvermogen wordt de kans dat de deelnemers de opleiding met succes afronden en doorstromen naar het hbo aanzienlijk verhoogd. 2. Onttrekking ROS/RES Zie financiële aspecten. Het benodigde bedrag is gereserveerd voor dit doel. Van de gereserveerde 2.000.000 wordt 407.485 aangevraagd, op basis waarvan het restant kan vrijvallen. 3. Ondersteuning Stichting Compoworld De provincie Flevoland en de Stichting Compoworld hebben de gemeente Lelystad uitgenodigd de Stichting Compoworld financieel te ondersteunen en te participeren in het programma Compoworld. Door de participatie in Stichting Compoworld van het MBO College Lelystad en de gemeente Lelystad wordt aansluiting gevonden in een regionaal samenwerkingsverband tussen onderwijs, onderzoek, ondernemers en overheid. Dat is goed voor het thans gevestigde bedrijfsleven in Lelystad, en het levert zeker ook zeer kansrijke perspectieven voor de ontwikkeling van bedrijvigheid op en rond Lelystad Airport. Het ligt namelijk in de lijn der verwachting dat de ontwikkeling van Lelystad Airport mogelijkheden biedt voor nieuwe bedrijven in de Maintenance, Repair en Overhaul (MRO) sector. Het College Belanghebbenden Luchtvaartonderwijs is zeer geïnteresseerd in de verbinding tussen het composietenonderwijs, de onderwijsontwikkeling op en rond de luchthaven en de samenwerking met het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) in Marknesse. De samenwerking met het lokale bedrijfsleven, in het bijzonder Team Heiner en Schaap Composites, en de participatie in de Stichting Compoworld betekenen een extra stimulans voor de ontwikkeling van de lokale en regionale economie. HB1302 paginanummer 3

Nummer: Z12-251154 Het plan van aanpak Onderwijs Composieten vloeit voort uit het Masterplan Composieten dat wordt gefinancierd vanuit de ZZL-gelden. De Stichting Compoworld heeft de gemeente Lelystad gevraagd in de periode 2013-2015 bij de uitvoering van het Masterplan de stichting actief en financieel te ondersteunen. De gevraagde bijdrage is 10.000 per jaar. De participatie in de activiteiten van de Stichting Compoworld past bij het ontwikkelen van een minor composieten door Windesheim Flevoland en de noodzakelijke versterking van het MBO-onderwijs in de stad. Daarnaast speelt ook de ontwikkeling van Lelystad Airport hierbij een rol en de economische perspectieven die participatie in de composietencluster biedt voor het al gevestigde en zich vestigende bedrijfsleven. Dat maakt dat participatie in de Stichting Compoworld van strategisch belang is voor de ontwikkeling van de stad, de provincie en de MRA. 4. Cofinanciering provincie/gemeente De vliegwiel middelen voor de versterking van het MBO in Lelystad ligt in het verlengde van de investeringsopgave Windesheim Flevoland. Investeren in onderwijs is in principe een rijkstaak. Bij de ontwikkeling van de Hogeschool Windesheim Flevoland hebben de lokale overheden het initiatief genomen en middelen beschikbaar gesteld om een hogeschool in Flevoland te realiseren. Zonder de inspanningen van de regionale overheden zou deze hogeschool zeker niet gerealiseerd zijn. De hogeschool is voor haar levensvatbaarheid afhankelijk van voldoende instroom van studenten uit de regio. Windesheim heeft aangegeven dat er te weinig jongeren uit Lelystad worden voorbereid voor het hoger onderwijs. Dit bedreigt niet alleen het voortbestaan van de nog prille hogeschool, maar heeft vergaande consequenties voor de stad om in de toekomst te voorzien in een voldoende gekwalificeerde beroepsbevolking. De ambities van de stad en provincie met betrekking tot het onderwijs, de economische ontwikkeling, de luchthaven en de watersport rechtvaardigen een extra investering in de kwaliteit en kwantiteit van het aanbod MBO-opleidingen in de stad. Zonder deze additionele middelen zal het MBO College Lelystad niet in staat zijn deze voor de ontwikkeling van de stad noodzakelijke kwaliteitssprong te maken, omdat er binnen de reguliere onderwijsfinanciering niet voldoende ruimte te maken is. Mede financiering vanuit het bedrijfsleven kan pas substantieel van de grond komen als ook de regionale overheden aantoonbaar laten zien dat ze pal achter deze noodzakelijke versterking van het MBO in Lelystad staan. Belangrijke elementen uit de Economische Agenda Flevoland Flevolands klimaat voor innovatie en groei zijn het uitbouwen van de kenniseconomie en het versterken van de vrije tijdseconomie met als doel de economische structuur te versterken en Flevoland aantrekkelijker te maken. Ook een goed geschoolde beroepsbevolking zal hieraan bijdragen. Bij het uitbouwen van de kenniseconomie is gekozen voor drie kansrijke clusters die aansluiten bij het Topsectorenbeleid. Onderhavig voorstel heeft met name betrekking op High Tech Systemen en Materialen. In deze clusters heeft de human capital agenda bijzondere aandacht. De onderwijsinspanning die in de plannen geformuleerd is levert hieraan een aantoonbare inhoudelijke bijdrage. Financiële aspecten Bij de provincie is maximaal 690.000 beschikbaar; dit is het totale bedrag uit het oormerk hoger onderwijs t.b.v. onderwijsontwikkeling Lelystad. Bij de gemeente Lelystad is nog 2.000.000 gereserveerd in de Reserve Ontwikkeling Stad (ROS/RES). Op basis van de uitgewerkte plannen in de bijlage wordt voorgesteld (een deel van) deze middelen beschikbaar te stellen. De subsidieaanvraag heeft betrekking op de periode 2013-2015. Voor het College4leadership wordt er van uit gegaan dat het MBO College Lelystad zorg draagt voor additionele financiering door het bedrijfsleven na het eerste jaar. De bijdrage van de overheden loopt in de periode 2013-2015 af. Op deze wijze wordt geborgd dat na 2015 het programma op eigen benen staat en de financiële betrokkenheid van de regionale overheden tot 0 is teruggebracht. MBO College Lelystad zal voor dat deel dat niet uit de reguliere onderwijsfinanciering kan worden gefinancierd, allianties met het bedrijfsleven sluiten. Tabel 1. Beschikbare budget provincie Flevoland en gemeente Lelystad t.b.v. versterking MBO in Lelystad Totaal Flevoland Lelystad Budget 1.190.000 690.000 500.000 Percentage 100% 58% 42% De bijdrage aan de subsidie van provincie en gemeente wordt naar rato van het beschikbare budget verdeeld. De provincie draagt 58% bij. Het aandeel van Lelystad is 42%. HB1302 paginanummer 4

Nummer: Z12-251154 Tabel 2. Samenstelling bedragen subsidieaanvraagcomponent Bedrag Plan van aanpak onderwijs composieten 461.500 College4Leadership 508.703 Gemeentelijke bijdrage Compoworld 30.000 Totaal 1.000.203 De subsidieaanvraag bedraagt in totaal 1.000.203 verdeeld over 3 componenten. Het betreft 84 % van het maximaal beschikbare bedrag. Tabel 3. Samenvatting Plan van aanpak onderwijs Composieten in Flevoland 2013-2015 Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland Totale kosten Financiering 1.395.000 Compoworld 423.500 ROC Friese Poort 100.000 Windesheim Flevoland 135.000 ROC Flevoland 274.200 gevraagde subsidie 461.500 Totaal 1.394.200 Een gedetailleerde uitwerking is opgenomen in het Plan van aanpak onderwijs Composieten in Flevoland. Per activiteit is aangegeven welke organisatie de financiering op zich neemt. Tabel 4. Financieringplan College4leadership totale eigen bijdrage additionele financiering 2013 2014 2.015 totaal kosten College4leadership 376.371 376.371 376.371 1.129.112 bijdrage team Heiner 67.244 67.244 67.244 201.732 201.732 bijdrage ROC Flevoland 54.775 54.775 54.775 164.325 164.325 te financieren 254.352 254.352 254.352 763.055 bijdrage overheden 254.351 169.568 84.784 508.703 bijdrage bedrijfsleven 0 84.784 169.568 254.352 totaal bijdrage derden 254.351 254.352 254.352 763.055 763.055 Een gedetailleerde uitwerking van de bedragen naar activiteiten is opgenomen in het Plan van aanpak College4leadership. HB1302 paginanummer 5

Nummer: Z12-251154 Tabel 5 spreiding subsidie provincie en gemeente over de periode 2013-2015 2013 2014 2.015 totaal College4Leadership 254.351 169.568 84.784 508.703 Onderwijs Composieten 230.750 167.833 62.917 461.500 Totaal 485.101 337.401 147.701 970.203 bijdrage provincie College4leadership Onderwijscomposieten 147.524 98.349 49.175 295.048 133.835 97.343 36.492 267.670 totaal 281.359 195.693 85.666 562.718 bijdrage gemeente College4leadership 106.827 71.219 35.609 213.655 Onderwijscomposieten 96.915 70.490 26.425 193.830 Compoworld 10.000 10.000 10.000 30.000 Totaal 213.742 151.709 72.034 437.485 De afnemende bijdrage van de regionale overheden aan het composietenonderwijs in de jaren 2013-2015 is gebaseerd op ontwikkeling van de opleiding engineering in de eerste twee jaren van het programma. De overige onderdelen worden gespreid over de jaren in een verhouding van 3/6 in 2013, 2/6 in 2014 en 1/6 in 2015. 30.000,00 (bijdrage vanuit LEA middelen aan het ROC) wordt in mindering gebracht op de uitname van het ROS/RES en komt ten laste van de reguliere exploitatiebegroting lokaal onderwijsbeleid (434325-747600-937322-1.9940). Kanttekeningen Geen. Communicatie en voortgang Geen. Lelystad, 5 maart 2013. Het college van de gemeente Lelystad, de secretaris, de burgemeester, N. Versteeg M. Horselenberg HB1302 paginanummer 6

Raadsbesluit Nummer: Z12-251154 De raad van de gemeente Lelystad, op voorstel van het college van de gemeente Lelystad d.d. 5 maart 2013; B E S L U I T: 1. kennis te nemen van de subsidieaanvraag doorontwikkeling RHA van het MBO College Lelystad; 2. van het totaal voor de RHA in de Reserve Ontwikkeling Stad (ROS) gereserveerde bedrag van 2.000.000 een bedrag van 407.485 beschikbaar te stellen voor de doorontwikkeling RHA en dit bedrag als volgt te onttrekken: 183.742 in 2013, 151.709 in 2014 en 72.034 in 2015 en het restant van het gereserveerde bedrag ( 2.000.000-407.485) weer vrij te laten vallen in de ROS; 3. uit de bovengenoemde bedragen in de periode 2013-2015 jaarlijks 10.000 beschikbaar te stellen aan de Stichting Compoworld; 4. aan het beschikbaar stellen van deze middelen als voorwaarde te verbinden dat ook de provincie Flevoland bereid is haar bijdrage in de vorm van cofinanciering te verlenen. Lelystad, De raad van de gemeente Lelystad, de griffier, de voorzitter, HB1302 paginanummer 7

Onderwijs Composieten in Flevoland Plan van aanpak Stichting CompoWorld Versie 1.4 12 december 2012

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland Inhoudsopgave 1. Introductie... 3 2. Vraag: arbeidsmarkt Flevoland Composieten... 4 3. Aanbod: onderwijs techniek en composieten... 6 3.1. Aanbod... 6 3.2. Vraag en aanbod... 7 3.3. Samenhang en randvoorwaarden... 8 4. Plan van Aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland... 10 4.1. Algemeen... 11 4.2. Deelprojecten... 12 4.3. Resultaten... 16 5. Budget en financiering... 18 2

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 1. Introductie Stichting CompoWorld is een initiatief van bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen. Het bevorderen van de ontwikkeling van bedrijvigheid en kennis met betrekking tot composieten op regionaal en nationaal niveau staat centraal in de activiteiten. De stichting behartigt met name de belangen van partijen uit (Noordelijk) Flevoland, die betrokken zijn bij de ontwikkeling, de productie en het onderhoud van composietmaterialen en -producten. Voor de uitvoering van het Masterplan CompoWorld heeft de stichting een vitale coalitie van bedrijven en kennisinstellingen gevormd, die een belangrijk deel van de financiële middelen zelf inbrengen. Daarnaast wordt het Masterplan bekostigd uit de Zuiderzeelijngelden (ZZL). Het Masterplan CompoWorld kent drie programmaonderdelen: 1. Verbeteren van het innovatieklimaat; 2. Realiseren van voldoende en goed opgeleid personeel; 3. Aantrekken van starters, MKB, grote Nederlandse & internationale bedrijven. Dit plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland beschrijft op welke wijze het onderwijs met betrekking tot composieten in Flevoland de komende jaren verder vorm zal krijgen en draagt daarmee direct bij aan de realisering van programmaonderdeel 2. Het opleiden van voldoende en goed opgeleid personeel is essentieel voor het versterken van het composietencluster in Flevoland en daardoor direct verbonden met de andere programmaonderdelen: het verbeteren van het innovatieklimaat en het aantrekken van bedrijvigheid in het bijzonder. Het plan van aanpak Onderwijs Composieten betreft een totaalplan voor Flevoland, aangezien het beleid voor het techniekonderwijs provincie breed moet worden geformuleerd en uitgevoerd om versplintering te voorkomen en kritische massa te vormen. Bij de beschrijving van de beoogde activiteiten en de kosten wordt steeds nadrukkelijk aangegeven of de activiteiten reeds deel uitmaken van het Masterplan en de hiermee samenhangende financiering of dat het additionele activiteiten betreft die in de ogen van Stichting CompoWorld essentieel zijn voor het versterken van het composietencluster in Flevoland en waarvoor additionele financiering benodigd is. 3

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 2. Vraag: arbeidsmarkt Flevoland Composieten De regionale ambities op het terrein van composieten in Flevoland zijn hoog. De provincie Flevoland heeft zes jaar geleden het ACM (Automated Composites Manufacturing) Technologiecentrum van het NLR (Nationaal Lucht- en Ruimtevaart Laboratorium) op de kaart gezet als onderdeel van de regionale economische structuurversterking. Hiermee is een goede basis gelegd voor toegepast onderzoek naar composieten. Dit heeft reeds positieve effecten gehad op het regionale en nationale bedrijfsleven. De inschatting is dat de ontwikkeling van het composietencluster CompoWorld verder zal bijdragen aan de werkgelegenheid: naar verwachting groeit deze met ca. 350 fte van ca. 150 fte begin 2012 naar 500 eind 2016. Dit, gecombineerd met een oplopende vervangingsvraag als gevolg van vergrijzing, leidt tot een al maar luider klinkende roep vanuit het bedrijfsleven om voldoende goed opgeleid personeel. De kern van de kennisconcentratie op het gebied van composieten is het NLR in Marknesse. Bedrijven van binnen en buiten de regio weten het laboratorium te vinden en het NLR zoekt actief naar samenwerking. Naast het NLR zijn er zeker 15 MKB bedrijven in Flevoland die composietproducten ontwikkelen en produceren. 2 13 1 7 1 20 7 bedrijven 91 fte 3 12 1 14 1 1 Bovenstaande afbeelding geeft de verdeling van de huidige bedrijvigheid en werkgelegenheid over Flevoland weer. Hierbij gaat het dus om bestaande bedrijven en kennisinstellingen, die zich bezighouden met de ontwikkeling en productie van composietproducten. Het is algemeen bekend dat de toepassing en productie van composieten aan het begin van een mogelijk sterke ontwikkeling staat en een grote marktpotentie heeft. Dit wordt veroorzaakt door de explosief toenemende vraag naar nieuwe, lichtere en sterke materialen: composieten voldoen aan die kwalificaties. Veel composieten-technologie heeft haar 4

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland oorsprong in de lucht- en ruimtevaart en vindt nu verdere verspreiding in andere sectoren, zoals de auto-industrie, scheepsbouw, machinebouw, civiele techniek, bouw en de gezondheidszorg. Zowel in de oorspronkelijke toepassingen als in nieuwe toepassingen is sprake van nieuwe, strengere en snel veranderende eisen, zowel op het gebied van materialen als productieprocessen. De markt voor composieten zal daardoor de komende tien jaar zeer sterk groeien. Onder andere vanuit het oogpunt van duurzaamheid en milieuvriendelijkheid is ook de markt van de biocomposieten (waarbij delen van kunststof worden vervangen door 'groene' composieten van bijvoorbeeld bio-hars, vlas, jute, katoen en hennep) sterk groeiende. Verwacht wordt dat bij de transitie van huidige materialen (metaal, steen) naar composietproducten nog eens ca. 350 fte extra nodig zijn in Flevoland. Ook op het terrein van onderhoud en ombouw van producten zal op termijn meer kennis en kunde nodig zijn op het gebied van composieten. Als eerste zal dit in de luchtvaart een rol gaan spelen. De ontwikkeling van de luchthaven Lelystad biedt dan goede aanknopingspunten. De ontwikkeling van het kennis- en innovatiesysteem CompoWorld maakt het mogelijk dat een substantieel deel van die nieuwe economische activiteiten rond composieten hun weg vinden naar het buitenland. De huidige activiteiten binnen Flevoland zullen dan uitgroeien naar een economisch cluster van nationale en internationale betekenis. 5

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 3. Aanbod: onderwijs techniek en composieten 3.1. Aanbod Het onderwijs techniek in Flevoland vindt plaats op verschillende niveaus: Voortgezet Onderwijs (VO), Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) Hoger Beroepsonderwijs (HBO) en specifiek onderwijs voor doelgroepen. Bij dit Plan van Aanpak zijn de volgende scholen en instellingen betrokken: Windesheim Flevoland ROC Flevoland Lelystad ROC Friese Poort Emmeloord Technocentrum Flevoland Almere Waar nodig zullen ook nog andere scholen in Flevoland worden betrokken, zoals de Christelijk Agrarische Hogeschool Dronten en het Berechja College in Urk. Op dit moment wordt niet of nauwelijks aandacht besteed aan composietverwerking en de composietindustrie binnen de studierichtingen Techniek. Mede hierdoor is de composietenbranche voor veel jongeren onzichtbaar en onbekend. Werknemers die instromen in de composiet verwerkende industrie zijn veelal ongekwalificeerd wat betreft composieten. Incidenteel hebben mensen een vakopleiding als metaalbewerker gevolgd met een specialisatiemodule composietverwerker. Wanneer breder wordt gekeken naar het gehele technische onderwijs in Flevoland, valt een aantal zaken op: Het aantal leerlingen met woonprovincie Flevoland in de sector Techniek in het VMBO (klas 3) is sinds 2008 fors gedaald. Bedroeg het aantal in 2008 nog 516 leerlingen (ruim 25% van het totaal); in 2011 waren dit nog slechts 291 leerlingen, 15% van het totaal aantal leerlingen. Hier tegenover staat een gefaseerde stijging van het aantal leerlingen HAVO en VWO klas 4 met woonprovincie Flevoland die kiezen voor een Natuur & Techniek (NT)- profiel, van 319 leerlingen in 2004 tot 495 leerlingen in 2011. Cijfers van ROC Flevoland (MBO) laten zien dat het totale leerlingenaantal Techniek sinds 2009 fors gedaald is, van 1179 leerlingen in totaal in 2009 tot 638 leerlingen in 2012/2013, waarvan 258 in Lelystad. Het aantal aanmeldingen voor techniek in Lelystad voor schooljaar 2012/2013 bedraagt 77, waarvan 3 afwerkingstechniek, 32 automotive en 42 bouwkunde (Bron: ROC Flevoland). Het aantal aanmeldingen voor niveau 4 bouwkunde stijgt gestaag. Het aantal aanmeldingen voor niveau 2 bouwkunde daalt sterk, Het totale leerlingenaantal van ROC Friese Poort blijft constant. In totaal gaat het om ca. 310 deelnemers in de Techniek. Er is echter wel een belangrijke verschuiving zichtbaar; het aantal leerlingen op niveau 4 (Beroep Opleidende Leerweg: BOL) wordt steeds kleiner in aantal. Steeds meer leerlingen kiezen voor de praktijk (Beroep Begeleidend Leerweg: BBL). (Bron: ROC Friese Poort) 6

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland Windesheim Flevoland heeft totaal ca. 80 leerlingen in de technische opleidingen en ca. 35 leerlingen Bouwkunde, verspreid over de verschillende leerjaren. Het aantal aanmeldingen per 31 augustus 2012 voor techniek (werktuigbouwkunde, IPO en OI&T tezamen) is 45 en voor bouwkunde (voltijds) 21. (Bron: Windesheim Flevoland) 1. 3.2. Vraag en aanbod Deze cijfers maken duidelijk dat de aantrekkingskracht voor techniek op VMBO en MBO niveau de afgelopen jaren is gedaald. De lage instroom in technische opleidingen, vaak ook nog gecombineerd met een hoog uitvalpercentage van leerlingen tijdens deze opleidingen, en de beperkte aandacht voor composieten in de huidige onderwijsprogramma s zorgen voor een huidig en toekomstig tekort aan goed opgeleide werknemers. Dat valt als volgt af te leiden: De werkgelegenheid binnen het composietencluster zal mede door de inzet van Stichting CompoWorld naar verwachting sterk toenemen met ca. 350 fte van 147 fte begin 2012 naar 500 eind 2016; De transitie van traditionele materialen naar composiet zal daarnaast nog eens 350 fte extra werkgelegenheid met zich meebrengen; In Lelystad volgden in 2011, verspreid over alle opleidingsrichtingen, 378 leerlingen van ROC Flevoland een technische opleiding; In Emmeloord volgden in 2011, verspreid over alle opleidingsrichtingen, ca. 310 leerlingen van ROC Friese Poort een technische opleiding; Gebaseerd op deze leerlingenaantallen is de inschatting dat de uitstroom richting de arbeidsmarkt jaarlijks ca. 100 leerlingen bedraagt, waarvan maximaal ca. 30% richting composieten; Samenvattend: Over een periode van vijf jaar gaat het om maximaal ca. 150 personen die via regulier onderwijs beschikbaar komen voor de arbeidsmarkt richting composieten, waar ten minste een instroom van 350 fte nodig is. Bovenstaande cijfers maken duidelijk dat een extra inspanning noodzakelijk is om de ambities van het Masterplan CompoWorld te realiseren, maar ook om in te spelen op andere ontwikkelingen zoals de uitbreiding van activiteiten op Lelystad Airport. Bij ongewijzigd beleid wordt een substantieel kwalitatief en kwantitatief tekort verwacht. Met de activiteiten die in dit plan van aanpak benoemd worden willen de binnen CompoWorld samenwerkende partijen hier actie op ondernemen. Vanuit het oogpunt van Stichting CompoWorld kan op drie manieren aan de totale vraag vanuit de arbeidsmarkt op het gebied van composieten worden voldaan: 1. Instroom vanuit het onderwijs: jongeren die via de leerlijn vo-mbo-hbo op een zeker moment beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt composieten. Voor de algemene groei van de werkgelegenheid met ca. 350 fte is verhoging van de instroom vanuit het reguliere onderwijs noodzakelijk. Hierbij is het essentieel om composiet een plek in het regulier onderwijs te geven; 1 Windesheim Flevoland is pas in 2011 echt van start gegaan. De Hogeschool Windesheim Flevoland met lesplaatsen in Almere en Lelystad is nog volop in ontwikkeling. Relevant voor dit plan zijn de specifieke afspraken die Windesheim Flevoland in 2012 heeft gemaakt voor de ontwikkeling van lesplaats Lelystad. Hierin worden de minor composieten en de onderwijsontwikkeling op de luchthaven expliciet genoemd voor de ontwikkeling van lesplaats Lelystad. 7

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 2. Intersectorale mobiliteit: werknemers uit andere sectoren die zich beschikbaar stellen voor de arbeidsmarkt composieten. Zo kan de toename van de extra werkgelegenheid ten gevolge van de transitie voor een groot deel worden opgevangen door om- en bijscholing; 3. Overige instroom: overig potentieel dat zich beschikbaar stelt voor de arbeidsmarkt composieten en kan bijdragen aan de beoogde groeidoelstellingen. Hierbij moet o.a. worden gedacht aan instroom van werklozen, uitkeringsgerechtigden etc. 3.3. Samenhang en randvoorwaarden Betrokken onderwijspartijen geven aan dat zij binnen dit Plan van Aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland verantwoordelijkheid hebben genomen of willen nemen voor het versterken van het onderwijs composieten in Flevoland. Deze versterking moet wel plaatsvinden in samenhang met andere activiteiten op onderwijsgebied en voldoen aan een aantal basisvoorwaarden. Centraal daarbij staat het verbeteren en verkorten van de doorlopende leerweg. Drie initiatieven zijn daarbij belangrijk en onlosmakelijk verbonden met het realiseren van goed Onderwijs Composieten in Flevoland. Qua3vium in Noordelijk Flevoland Qua3vium is een samenwerkingsverband van verschillende bedrijven en onderwijsinstellingen in Noordelijk Flevoland, waaronder ROC Friese Poort. Deze bedrijven en onderwijsinstellingen spannen zich gezamenlijk in voor een negenjarig traject binnen het vakonderwijs. De technische route via VMBO- MBO naar HBO duurt dan negen in plaats van twaalf jaar. Qua3vium is het Latijnse woord voor Vier-Sprong. Dit verwijst naar drie niveaus van beroepsonderwijs waarbij het bedrijfsleven de vierde component is. Qua3vium is geen nieuwe school, maar een weg of een (leer)route waarbij de deelnemende onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven actief gezocht hebben naar afstemming, flexibilisering en een pedagogisch model gebaseerd op het concept van talentontwikkeling. Het regionale bedrijfsleven heeft grote behoefte aan meer en hoger opgeleid technisch personeel. Het is de uitdaging van Qua3vium om opleidingsmogelijkheden en doorstroommogelijkheden naar technisch hbo, qua duur en efficiëntie, op korte termijn te vernieuwen. Hoger opgeleid technisch personeel kan op deze manier voor de regio worden behouden. Scholen en het bedrijfsleven zijn zich bewust van de noodzaak om met elkaar te gaan samenwerken. De deelnemer die straks kiest voor de leerroute Qua3vium krijgt te maken met een curriculum waarbij de verschillende schooltypen naadloos op elkaar aansluiten. De deelnemer zal minder merken van de overstap VMBO, MBO naar HBO omdat hij of zij gedurende het gehele Qua3vium traject vanuit een zelfde pedagogisch didactische aanpak worden begeleid. Qua3vium zal zowel voor deelnemers als voor het bedrijfsleven een herkenbaar en kwalitatief hoogwaardig opleidingstraject worden waar het bedrijfsleven duidelijk zelf invloed op heeft. Door deelname aan dit project kan een deelnemer de vierjarige opleiding Middenkader Engineering in Emmeloord in drie jaar afronden. 8

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland Aanpak samenwerking Windesheim Flevoland en ROC Flevoland Op 15 mei 2012 is deze samenwerking getekend. Doelstelling is het beter laten aansluiten van MBO 4 leerlingen op de eisen van het HBO om zo de doorstroom te verbeteren. Hieronder vallen onder andere het wegwerken van tekorten in basisvaardigheden op het gebied van Nederlands, Engels, wis- en natuurkunde. College 4 Leadership = Leren van Topsport In aanvulling op de Aanpak samenwerking Windesheim Flevoland en ROC Flevoland heeft het ROC Flevoland MBO college Lelystad in samenwerking met Team Heiner (Lelystad) een leerlijn opgezet gericht op eerstejaar MBO 4 leerlingen om hun houding, gedrag en samenwerkingscapaciteiten te verbeteren. Dit gebeurt door training op de boten van Team Heiner, gericht op leiderschap en teamgeest. Topsporters en toppers in het bedrijfsleven blinken uit door hun houding en gedrag: ze zijn gedreven, proactief, ontwikkelen zich sneller dan gemiddeld, zijn effectief in hun doen en laten, nemen hun eigen loopbaan ter hand en tonen zich een teamplayer. Dit is precies waarom topsporters de top halen. Door hun mentaliteit onderscheiden ze zich van de gewone sporter. Bij alles wat ze doen leggen ze de lat hoog. Talrijke principes van persoonlijk leiderschap uit de topsport gelden ook in werk en het dagelijkse leven. Door studenten op deze vlakken intensief te begeleiden zullen ze uiteindelijk in hun latere werk succesvoller zijn. Door de managementprogramma s van Team Heiner (voor top van het bedrijfsleven) is ruime ervaring opgedaan met het vertalen van het topsport-denken naar alledaagse werksituatie in organisaties. Uniek is om deze principes ook in het onderwijs in te brengen. We brengen er competentiegericht onderwijs mee op een hoger plan. In deze onderwijsbenadering geldt een competentie als een combinatie van kennis, vaardigheden en houding. Waar in de gangbare opleidingen veel nadruk ligt op kennis en vaardigheden (op kennen en kunnen), wordt in het College 4 Leadership = Leren van Topsport ook nadrukkelijk aandacht besteed aan houding (willen en zijn). Onderdeel van het College 4 Leadership is een intensief zeilprogramma. Dit zeilprogramma is een onderdeel van het eerste jaar van een studie mbo niveau 4 bij het mbo college Lelystad. Tijdens dit programma doorleven studenten de principes van de topzeilsport. Aan boord worden de studenten gecoacht op topsportmentaliteit, 80% van deze coaching wordt verzorgd door de coaches van Team Heiner, 20% van de coaching aan boord wordt verzorgd door de studiecoaches van het mbo college Lelystad Dronten. In de beroepsopleiding komen deze principes weer terug. Tijdens opdrachten of tijdens de beroeps praktijk vorming worden de studenten gecoacht op topsportmentaliteit, dit gebeurt voor 80% door de studiecoaches van het mbo college Lelystad Dronten en voor 20% door de coaches van Team Heiner. In het tweede, derde en eventueel vierde jaar van de opleiding wordt de training en coaching op topsportmentaliteit doorgezet. Het sportprogramma voor de studenten wordt afgestemd op de topsportbeleving. De docenten sport van het mbo college Lelystad en de studiecoaches werken op dezelfde manier samen als de studiecoaches en de coaches van Team Heiner. Een directe verbinding met het bedrijfsleven is onmisbaar, andersom zullen bedrijven zullen zich graag aan dit initiatief willen verbinden. Zij krijgen direct een meerwaarde in de vorm 9

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland van o.a. scholarships, stages en leerprojecten. De samenwerking met het bedrijfsleven zal technische en bedrijfseconomische innovatie versnellen. Complementariteit Zowel het ROCF als Friese Poort kunnen op basis van inschrijvingssystemen aantonen dat elk ROC een eigen aantrekkingsgebied heeft. Zowel in het verleden als nu gaan er geen tot nauwelijks voltijd studenten uit het aantrekkingsgebied van Lelystad naar de Friese Poort en gaan er geen tot nauwelijks voltijd studenten uit het aantrekkingsgebied van de Friese Poort naar ROCF. Dit zal door het aanbod van composietonderwijs niet veranderen. Voortijdig schoolverlaten laat zien dat studenten woonachtig in Lelystad uitvallen bij het Deltion en Landstede. Het is voor een gemeente moeilijk om regie te houden op mbo's buiten de provincie. Het is dus zaak om de stroom studenten die naar Landstede en Deltion om te buigen en te zorgen dat deze naar ROCF gaan. Leerlingen van het vmbo zijn 16 als ze hun diploma halen. Ze krijgen op hun 18e een OV kaart. De OV kaart wordt in 2015 voor alle studenten afgeschaft, Dit zorgt ervoor dat de wens om te studeren buiten de woongemeente drastisch zal afnemen. Kannibaliseren van het ene ROC door het andere is uitgesloten. Voor MBO leerlingen geldt de brommer afstandsregel. Dat wil zeggen dat de meeste leerlingen binnen een afstand van 20 kilometer wonen. 10

Plan van Aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 3.4. Algemeen Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland De doelstelling van dit plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland luidt als volgt: Het behouden en versterken van de bedrijvigheid, werkgelegenheid en kennisinfrastructuur in Flevoland op het gebied van composieten door zorg te dragen voor voldoende en kwalitatief goed opgeleid personeel. Onderstaande figuur geeft in één oogopslag inzicht in de belangrijkste onderdelen van het plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland. Key Partners Kernactiviteiten Waardepropositie Klantrelaties Klantsegmenten Vraagarticulatie bedrijven 1. Faciliteren vraagarticulatie Directe activiteiten 2. MBO-onderwijs 3. HBO-onderwijs 4. Maatwerk werkenden 5. Maatwerk doelgroepen 6. Lectoraat composiet HBO Directe relaties: leerlingen & ouders, werknemers & werkgevers, gemeente & UWV 1. Jongeren in de leerlijn VO-MBO-HBO Ondersteunend: 7. CompoCenter Emmeloord & CompoCenter Lelystad 8. Professionaliseren docenten 9. Mobiliseren VO-leerlingen 10. Versterken VO-MBO-HBO Het behouden en versterken van de Flevolandse bedrijvigheid, werkgelegenheid en kennisinfrastructuur op het gebied van composieten door zorg te dragen voor voldoende en kwalitatief goed opgeleid personeel Kanalen 2. Werkenden 3. Overige instroom Key Resources *Technocampus Lelystad * Centrum voor Beroepsonderwijs Noordoostpolder * Partnership CompoWorld * Mensen * Kennis composietindustrie * Apparatuur * CompoCenter Emmeloord * CompoCenter Lelystad * Kanalen partners Kostenstructuur Inkomstenstromen Ontwikkelkosten ZZL-gelden Uitvoeringskosten Inrichtingskosten Projectbegeleiding Middelen partners: ROC Friese Poort, ROC Flevoland, Windesheim Flevoland Overige middelen/team Heiner Nog niet bekend In dit hoofdstuk worden de verschillende onderdelen van het plan van aanpak nader toegelicht. De regie voor de uitvoering van dit plan van aanpak ligt bij Stichting CompoWorld. De verschillende activiteiten worden in nauwe samenwerking met en door de CompoWorldpartners ROC Flevoland, ROC Friese Poort, Hogeschool Windesheim Flevoland en Technocentrum Flevoland uitgevoerd. Binnen het project zijn drie doelgroepen te onderscheiden, te weten jongeren in de leerlijn VO-MBO-HBO, werkenden en overige instroom. In alle gevallen is scholing op het gebied van composieten noodzakelijk, of het nu gaat om het verzorgen van een complete opleiding voor jongeren, een korte cursus voor werkenden die omgeschoold willen worden of het aanleren van basisvaardigheden. De partners richten zich met dit plan van aanpak dan ook op al deze drie doelgroepen. Zo wordt versnippering van initiatieven voorkomen en op deze manier kan het volledige aanwezige potentieel optimaal aangewend worden om te voldoen aan de arbeidsmarktvraag. 11

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland De activiteiten binnen dit plan van aanpak vormen een integraal plan aan de hand waarvan Stichting CompoWorld en haar partners het onderwijs op het gebied van composieten in Flevoland vorm en inhoud zullen geven. Plan van Aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 1e linie activiteiten: direct 2e linie activiteiten: ondersteunend Vraagarticulatie Bedrijfsleven 1. Faciliteren vraagarticulatie Continue controle aannames t.a.v. werkgelegenheid en scholingsbehoefte Doorvertaling behoefte aan regulier onderwijs, op-, bij- en omscholing en onderzoek richting aanbodzijde Inspraak bij inrichting onderwijsaanbod Regulier onderwijs Op-, bij- en omscholing Onderzoek 2. Ontwikkelen en uitvoeren onderwijs composiet MBO 3. Ontwikkelen en uitvoeren Minor composiet HBO 4. Ontwikkelen en uitvoeren maatwerk werkenden 5. Ontwikkelen en uitvoeren maatwerk doelgroepen 6. Opzetten lectoraat composiet HBO 7. Inrichting CompoCenters Emmeloord & Lelystad 8. Professionalisering docenten 9. Mobiliseren leerlingen VO richting composieten 10. Versterken VO - MBO - HBO Vraag arbeidsmarkt Aanbod onderwijs Bovenstaande figuur geeft het activiteitenplan in één oogopslag weer. De verschillende partners binnen Stichting CompoWorld zijn van mening dat de arbeidsmarktvraag in alle gevallen leidend moet zijn bij het vormgeven van het onderwijsaanbod. Er is dan ook nadrukkelijk aandacht voor deze vraagzijde. Hierop wordt het onderwijsaanbod van de vier onderwijspartijen in CompoWorld afgestemd, in de vorm van een zestal directe activiteiten en vier activiteiten die ondersteunend zijn ten opzichte van de directe activiteiten en de doelstelling van dit plan van aanpak. De eerste linie van activiteiten bestaat uit de directe onderwijsactiviteiten op het gebied van composieten: - Ontwikkelen en uitvoeren onderwijs MBO - Ontwikkelen en uitvoeren minor HBO - Ontwikkelen en uitvoeren maatwerkonderwijs werkenden - Ontwikkelen en uitvoeren maatwerkonderwijs doelgroepen - Lectoraat Composiet HBO De tweede linie van activiteiten bestaat uit de activiteiten die op diverse manieren ondersteunend zijn aan de directe onderwijsactiviteiten op het gebied van composieten: - Inrichting CompoCenters Emmeloord en Lelystad - Professionalisering docenten - Mobiliseren leerlingen VO richting Composieten - Versterken VO-MBO-HBO Onderstaand worden de activiteiten nader toegelicht. 3.5. Deelprojecten 12

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 1. Faciliteren vraagarticulatie bedrijven composieten De onderwijsinstellingen en overige partners binnen dit plan van aanpak zijn van mening dat de arbeidsmarktvraag in alle gevallen leidend moet zijn bij het vormgeven van het onderwijsaanbod. De eerste logische stap in het plan van aanpak is dan ook het faciliteren van de vraagarticulatie van bedrijven die composietproducten ontwikkelen en produceren, onder regie en noemer van Stichting CompoWorld. In Flevoland gaat het, naast het NLR, om ca. 15 bedrijven. Er vinden per jaar 4 bijeenkomsten plaats, welke worden georganiseerd door Technocentrum Flevoland. Deze bijeenkomsten zijn bedoeld voor de continue controle van de aannames ten aanzien van werkgelegenheid en scholingsbehoefte, de doorvertaling van de behoefte aan regulier onderwijs, bij-, op en omscholing en onderzoek richting aanbodzijde en faciliteren van de inspraak bij de vormgeving van het onderwijsaanbod. 2. Ontwikkelen en uitvoeren onderwijs MBO Om meer MBO-leerlingen op te leiden richting composieten dient onderwijs ontwikkeld en uitgevoerd te worden. Deze activiteit bestaat uit een drietal onderdelen: 1. Ontwikkelen/updaten lesmateriaal 2. Integraal aandacht voor composiet in alle relevante technische opleidingen 3. Specialisatie composieten Beide ROC s werken samen met het bedrijfsleven aan het ontwikkelen/updaten van het lesmateriaal. ROC Friese Poort is hiermee reeds gestart. Net als ROC Friese Poort heeft ook ROC Flevoland reeds een aantal stappen gezet; ROC Flevoland zal hierin aansluiting zoeken bij ROC Friese Poort. Bij het vormgeven van het integrale onderdeel composiet in de verschillende techniekopleidingen wordt ook nauw samengewerkt. Voor de specialisatie richting composieten (BBL) geldt dat ROC Friese Poort deze reeds op korte termijn zal aanbieden en ROC Flevoland wellicht hierin zal volgen. In een vervolgfase zal sprake zijn van een specialisatieslag, waarbij ROC Friese Poort zich in Noordelijk Flevoland richt op thermoharders. ROC Flevoland richt zich in Lelystad, mede gezien de ontwikkelingen rond de luchthaven, op thermoplasten. In Dronten (CAH) ligt de focus op het gebied van bio-composieten. De activiteiten van ROC Friese Poort maken reeds deel uit van het Masterplan CompoWorld. Voor ROC Flevoland geldt hierbij bovendien dat het assortiment technische opleidingen op niveau 4 verbreed wordt met de opleiding middenkader engineering (werktuigbouw), waarin naast het werken met traditionele materialen veel aandacht besteed wordt aan het werken met composiet. 3. Ontwikkelen en uitvoeren minor HBO Om composieten onder te brengen in het HBO-onderwijs wordt onder regie van Windesheim Flevoland in samenspraak met het bedrijfsleven een minor composiet op HBO-niveau ontwikkeld en uitgevoerd. Deze minor wordt aangeboden in de 2 e helft van het derde leerjaar. Gedurende het schooljaar 2012-2013 wordt de minor ontwikkeld. In het schooljaar 2013-2014 zal de minor als pilot worden aangeboden, waarna deze algemeen opengesteld zal worden in schooljaar 2014-2015. Hiermee wordt niet alleen het composietonderwijs, maar ook Hogeschool Windesheim verder versterkt in haar regionale functie. 4. Ontwikkelen en uitvoeren maatwerkonderwijs werkenden 13

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland Ten behoeve van de bij- en omscholing van werknemers uit andere sectoren naar composiet wordt het lesmateriaal dat is ontwikkeld voor het reguliere MBO-onderwijs verder doorontwikkeld. Hierbij geldt weer dat geldt dat ROC Friese Poort dit reeds op korte termijn zal aanbieden en ROC Flevoland wellicht hierin zal volgen. De activiteiten van ROC Friese Poort in dezen maken reeds deel uit van het Masterplan CompoWorld. 5. Ontwikkelen en uitvoeren maatwerkonderwijs doelgroepen Ter benutting van het potentieel van momenteel niet-werkenden wordt specifiek onderwijs ontwikkeld voor deze doelgroep. Hierbij gaat het om het bijbrengen van de basisvaardigheden m.b.t. composieten. De regie hiervoor zal liggen bij Technocentrum Flevoland, in samenwerking met beide ROC s. Deze activiteiten richten zich op: - Jongeren die in de branche instromen met een andere of niet ter zake doende opleiding (zij- instroom) - Jongeren die vroegtijdig de school verlaten hebben zonder diploma (VSV). - Jongeren die geen baan hebben of opleiding volgen en geen uitkering ontvangen in het kader van de Wet Werk en Bijstand. - Jongeren met een uitkering in het kader van de Wet Werk en Bijstand. 6. Opzetten lectoraat composiet HBO Om de kennisontwikkeling in het vakgebied van composieten in Flevoland verder te stimuleren wordt conform het Masterplan CompoWorld in de periode 2013-2015 in samenspraak met het NLR een lectoraat Composiet HBO opgezet. Het betreft het ontwikkelen van een laboratorium en onderzoeksprogramma, in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en de bestaande lectoraten (gerelateerd aan) composieten in Delft en Alkmaar. 7. Inrichting CompoCenter Emmeloord + CompoCenter Lelystad Schaap Composite Stichting CompoWorld richt in Emmeloord en Lelystad twee CompoCenters in. Het gaat hierbij om ruimtes bij bedrijven die state-of-the-art praktijkomgeving bieden voor het onderwijs op het gebied van composieten, voor MBO, HBO, werkende en doelgroepen. Ook bij het mobiliseren van VO richting composieten, het professionaliseren van docenten en het versterken van de doorlopende leerweg VO-MBO-HBO zullen de CompoCenters worden benut. Voor deze CompoCenters worden in samenwerking met het bedrijfsleven en de onderwijsinstellingen de plannen van eisen en de business cases opgesteld. De inrichting van het CompoCenter in Emmeloord maakt reeds deel uit van het Masterplan CompoWorld. Op dit moment wordt bekeken of op de locatie bij de bedrijven ICO en VABO de praktijkruimte voor de leerlingen van ROC Friese Poort gecombineerd kan worden met een incubator ruimte. Naar verwachting zullen de activiteiten in 2013 beginnen. Het Compocenter Lelystad is in feite al in maart 2012 gestart binnen het bedrijf Schaap Composites. Composietenonderwijs en praktijkopdrachten met composiet is een nieuwe ontwikkeling in het mbo onderwijs. De deskundigheidbevordering van docenten kost 2 tot 3 jaar. Studenten voeren praktijkopdrachten uit in het Compocenter Schaap Composites in Lelystad. Zowel de theorie rond de opdracht als de uitvoering van de opdracht vinden plaats in het bedrijf van Schaap Composites. Dit voor de studenten bouw (niveau 2, 3, 4), 14

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland automotive (niveau 2 en 3) en technicus niveau 4. De studenten worden begeleid door de docenten van het ROC Flevoland en door een medewerker van Schaap Composites. Uiteindelijk zal het ROC Flevoland 2 dagen per week gebruik maken van de praktijk omgeving. Ook de gecombineerde MBO-HBO opdrachten en de gecombineerde VO-MBO opdrachten (zie activiteit 10) zullen plaatsvinden in de Compocenters. Het praktijkonderwijs composiet aan speciale doelgroepen (zie activiteit 5) zal ook binnen de Compocenters plaatsvinden. 8. Professionalisering docenten op het gebied van composieten De docenten worden geschoold op het gebied van composieten. Uiteraard zal hierbij nauw worden samengewerkt met het bedrijfsleven, om er voor te zorgen dat docenten zodanig worden geprofessionaliseerd dat zij in staat zijn de werknemers van de toekomst optimaal te doceren en begeleiden. Er zullen 20 docenten van beide ROC s worden geschoold en bijgeschoold. In het eerste jaar gaat het om 8 dagdelen scholing, in de opvolgende 2 jaar 4 dagdelen. De scholing vindt plaats in de praktijkomgeving van het CompoCenter en/of bij het Composietenlab van InHolland in Delft. In samenwerking met het lectoraat Groot Composiet in Alkmaar wordt het cursusprogramma voor de docenten ontwikkeld. 9. Mobiliseren leerlingen VO richting composieten Keuze voor een opleiding Techniek vindt voor een groot deel plaats gedurende de overgangsperiode van VMBO naar MBO. Voor leerlingen van HAVO en VWO wordt de keuze voor techniek soms tijdens hun HAVO/VWO-loopbaan gemaakt, wanneer zij kiezen voor het Technasium, maar vaak pas aan het eind van hun HAVO/VWO-loopbaan, wanneer zij een HBO- of universitaire vervolgopleiding kiezen. Het lijkt dus zaak om de leerlingen in ieder geval direct na hun uitstroom uit het VO, maar liever reeds tijdens hun opleiding op te pakken en te binden. Daarnaast is het van belang reeds in het basisonderwijs de interesse van de jeugd te wekken; hiervoor is het wekken van de interesse bij de docenten basisonderwijs verstandig. Het is dus belangrijk deze leerlingen van het voortgezet onderwijs (VMBO, HAVO en VWO) al tijdens hun schoolperiode te mobiliseren richting techniek en composieten. Momenteel komen deze leerlingen in het voortgezet onderwijs nauwelijks in aanraking met de wereld van de composiettechnologie. Hierdoor hebben zij geen beeld van de sector en kan de keuze voor een loopbaan in deze sector niet bewust worden gemaakt: onbekend maakt onbemind. Om te kunnen voldoen aan de arbeidsmarktvraag willen de samenwerkende partijen VO-leerlingen vroegtijdig kennis laten maken met de mogelijkheden die de composietsector hen kan bieden, zodat de sector als perspectiefvolle keuze in beeld komt. Concreet zullen bedrijfsbezoeken en bezoeken aan het dichtstbijzijnde CompoCenter worden georganiseerd voor VMBO, HAVO en VWO-leerlingen en zal Technocentrum ondersteuning bieden bij het duurzaam realiseren van stageplaatsen inclusief begeleiding. Andere mogelijke activiteiten zijn: - VMBO onderbouw (leerjaar 1 en 2) in het kader van PSO: (praktische sector oriëntatie): het organiseren van bedrijfsbezoeken en evenementen (oa Flevoland bouwt de toekomst); - VMBO bovenbouw (leerjaar 3 en 4) in het kader van de opleiding leerweg Basis en Kader Beroepsgerichte Leerweg: bedrijfsbezoeken en korte stages; - VMBO bovenbouw (leerjaar 3 en 4) in de Theoretisch Beroepsgerichte Leerweg in het kader van LOB: (Loopbaanoriëntatie) om keuze voor niveau 4 opleidingen 15

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland engineering en bouwkunde te stimuleren: bedrijfsbezoeken en evenementen (oa Flevoland bouwt de toekomst voor TL, bètafestival, studie-experience) - HAVO/VWO: koppeling met bedrijven voor opdrachten/profielwerkstukken in de context en gastlessen onder andere voor technasia. Uit ervaring is gebleken dat activiteiten toegespitst op de specifiek groepen in het onderwijs veel effect hebben (voorbeelden: recente groei instroom Bouwkunde BOL 4 in Lelystad en Engineering BOL 4 in Almere). Technocentrum Flevoland is de voor de hand liggende kartrekker bij het mobiliseren van leerlingen van het Voortgezet Onderwijs richting composieten en hen te boeien en te binden aan de sector. Docenten vanuit het MBO en HBO zullen wellicht ook een rol krijgen. 10. Versterken VO-MBO-HBO Om de doorlopende leerweg van VO naar MBO naar HBO te versterken zullen jaarlijks 4 projecten met gemengde groepen (MBO) plaatsvinden. In deze projecten, die per project 10 weken duren, werken leerlingen/studenten in gecombineerde groepen aan het beantwoorden van concrete vragen van het bedrijfsleven, onder begeleiding van 2 docenten (1 van iedere onderwijssoort). Op deze manier krijgen leerlingen beter inzicht in de inhoud van de vervolgopleiding en leren zijn samenwerken. Iedere leerling, van elke onderwijssoort, heeft zijn eigen rol in het project. De opdrachten worden aangeleverd door het bedrijfsleven. In eerste instantie zal dit gebeuren in Lelystad, met leerlingen van Stichting Voortgezet Onderwijs Lelystad, ROC Flevoland en Windesheim Flevoland. 3.6. Resultaten Uitvoering van het Plan van Aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland leidt tot de volgende resultaten. Indicator Nulmeting: 2012 2013 2014 2015 16

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 1 # bijeenkomsten vraagarticulatie 0 4 4 4 2 # leerlingen MBO-ll in aanraking met composieten 0 30 30 40 3 # leerlingen HBO-ll in aanraking met composieten 0 15 15 20 4 # personen op-, om-, bijgeschoold richting composieten 0 15 25 35 5 # personen basisvaardigheden composieten bijgebracht 0 10 10 10 6 Lectoraat HBO 0 0* 0 1 7 # CompoCenters (totaal) 0 2 2 2 8 # docenten continue geschoold richting composieten 8 20 20 20 9 # leerlingen VO gemobiliseerd richting composieten 0 150 150 150 10 # Gezamenlijke opdrachten composiet vo-mbo 0 1 2 2 11 # Gezamenlijke opdrachten composiet mbo-hbo 0 1 2 2 * Met het opzetten van het Lectoraat wordt gestart in 2013. In 2015 is het lectoraat volledig operationeel 1. Er zullen jaarlijks 4 bijeenkomsten worden georganiseerd door Technocentrum Flevoland; 2. Er zullen jaarlijks 30 MBO-leerlingen in aanraking komen met composieten, oplopend naar 40 in 2015; 3. Er zullen jaarlijks 15 HBO-leerlingen in aanraking komen met composieten, oplopend naar 20 in 2015; 4. Het aantal personen dat wordt op-, om-, en bijgeschoold richting composieten loopt op van 15 in 2013 naar 35 in 2015; 5. Jaarlijks worden 10 personen de basisvaardigheden composieten bijgebracht; 6. Het lectoraat composiet is operationeel in 2015. In 2013 wordt de opzet gestart. 7. Er zullen 2 CompoCenters gerealiseerd worden ( 1 in Emmeloord, 1 in Lelystad). 8. Jaarlijks worden 20 docenten geschoold richting composieten. 9. Jaarlijks worden 150 VO-leerlingen gemobiliseerd richting composieten. 10. Er worden jaarlijks 2 gezamenlijke opdrachten composiet vo-mbo uitgevoerd (1 in 2013) 11. Er worden jaarlijks 2 gezamenlijke opdrachten composiet mbo-hbo uitgevoerd (1 in 2013) 17

Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland 4. Budget en financiering Zoals blijkt uit onderstaande totaalbegroting dragen zowel Stichting CompoWorld, ROC Friese Poort, Windesheim Flevoland, en ROC Flevoland bij aan de financiering van de activiteiten. Voor een deel van de kosten is additionele financiering noodzakelijk. Samenvatting Begroting Plan van aanpak Onderwijs Composieten in Flevoland Activiteit Totale kosten Financiering CompoWorld (2012-2015) Financiering Lelystad (2013-2015) ZZL-gelden ROC Friese Poort Windesheim Flevoland ROC Flevoland Aanvraag gemeente en provincie aanvraag gemeente Lelystad 42% aanvraag provincie Flevoland 58% 1. Faciliteren vraagarticulatie bedrijven composieten 21.600 - - - - 21.600 9.072 12.528 2.1 Ontwikkelen en uitvoeren onderwijs composiet MBO 350.000 75.000 100.000-100.000 75.000 31.500 43.500 2.2 Opzet opleiding engineering Lelystad 193.200 - - - 109.200 84.000 35.280 48.720 3. Ontwikkelen en uitvoeren minor HBO 107.500 32.500-75.000 - - - - 4. Maatwerk werkenden 180.000 180.000 - - - - - - 5. Maatwerk doelgroepen 33.000 - - - - 33.000 13.860 19.140 6. Opzetten lectoraat HBO 120.000 60.000-60.000 - - - - 7.1 CompoCenter Emmeloord 76.000 76.000 - - - - - - 7.2 CompoCenter Lelystad 115.400 - - - 65.000 50.400 21.168 29.232 8. Professionalisering docenten 40.000 - - - - 40.000 16.800 23.200 9. Mobiliseren leerlingen VO richting composieten 48.000 - - - - 48.000 20.160 27.840 10. Versterken VO-MBO-HBO 42.000 - - - - 42.000 17.640 24.360 11. Projectmanagement CompoWorld 67.500 - - - - 67.500 28.350 39.150 Totaal 1.394.200 423.500 100.000 135.000 274.200 461.500 193.830 267.670 18

Plan van Aanpak College 4 Leadership: Leren van Topsport ROC Flevoland MBO college Lelystad Versie 23januari 2013 1

Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Behoefte onderzoek... 4 2.1 De arbeidsmarkt voor toptalent... 4 2.2 De vraag naar toptalent... 4 2.3 Wat vraagt de hedendaagse student?... 4 2.4 Instroomcijfers in perspectief... 6 2.5 Conclusie... 7 3. Het Concept van College 4 Leadership... 8 3.1 Topsportmentaliteit in beroepsonderwijs... 8 3.2 Leadership als onderdeel van lifeskills... 9 3.3 De kracht van wedstrijdzeilen voor de ontwikkeling van houding en gedrag... 10 4. College 4 Leadership project... 11 4.1 Missie... 11 4.2 Doelstellingen korte en middellange termijn... 11 4.3 Doelstellingen lange termijn... 11 5. Uitvoering en organisatie... 12 5.1 De partners... 12 5.2 Verbinding bedrijfsleven... 12 6. Financiën... 14 6.1 Uitgangspunten... 14 6.2 Financiële uitgangspunten voor College 4 Leadership = Leren van Topsport... 14 2

1. Inleiding Het college 4 leadership is een initiatief van het mbo college Lelystad (ROC Flevoland) en Team Heiner. Het is een doorontwikkeling van de Roy Heiner Academy. College 4 Leaderhip richt zich op de ontwikkeling van een topsportmentaliteit, Dit is de mentaliteit die topsporters onderscheidt van talentvolle sporters. Het is de mentaliteit, beter gezegd: het is de houding en het gedrag die bepalend zijn voor succes. Mbo studenten niveau 4 worden uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen en de lat steeds hoger te leggen. Door deze aanpak zullen mbo studenten makkelijker de keuze maken om door te stromen naar het hbo en zullen zij beter toegerust zijn om het hbo succesvol af te ronden. Hiermee wordt de aantrekkingskracht van het mbo college Lelystad vergroot en zal zowel de kwantiteit en kwaliteit van de MBO uitstroom te verbeteren. Een van de beoogde effecten is een betere invulling van de doorlopende leerweg MBO-HBO, waardoor er (op termijn) ook duurzame mogelijkheden ontstaan voor HBO onderwijs in Lelystad. Hogeschool Windesheim constateert in haar brief over de ontwikkeling lesplaats Lelystad dat het aanbod MBO niveau 4 opleidingen en de deelname te gering zijn voor het HBO. Daarnaast kiezen te weinig jongeren voor HAVO of VWO. De versterking van het aanbod van MBO niveau 4 opleidingen binnen het mbo college Lelystad zal het aantal potentiële studenten voor een HBO in Lelystad vergroten Dit Plan van Aanpak beschrijft het College 4 leadership = leren van topsport dat het mbo college Lelystad in samenwerking met Team Heiner en bedrijfsleven reeds heeft ontwikkeld en dat nu in de komende jaren uitgevoerd moet worden. Een belangrijk onderdeel van het plan is dat de (financiële) rol van de Provincie Flevoland en de Gemeente Lelystad een aanjaagfunctie heeft en in de tijd wordt afgebouwd. Het Plan van Aanpak bestaat uit de volgende hoofdstukken. Allereerst wordt de vraagkant voor onderwijs beschreven, zowel vanuit de student als bedrijfsleven (hoofdstuk 2). Hoofdstuk 3 beschrijft het concept van het College4Leadership, in het bijzonder de rol van zeilsport. Het project zelf wordt gepresenteerd in hoofdstuk 4. Hoofdstukken 5 en 6 beschrijven de uitvoering en de kosten en financiering 3

2. Behoefte onderzoek 2.1 De arbeidsmarkt voor toptalent Excelleren mag weer in Nederland. De arbeidsmarkt vraagt meer en meer om mensen met bovengemiddelde talenten. De vraag naar jonge, veelbelovende arbeidskrachten zal, ondanks de huidige economische terugval, altijd blijven bestaan. Veel organisaties onderkennen het belang van hun menselijk kapitaal en proberen de goede werknemers al vroeg in hun loopbaan aan hen te binden. Ralf Knegtmans schrijft hierover in zijn boek Toptalent 1 : De grenzen van wat bereikt kan worden door kostenbesparing en automatisering zijn bij veel bedrijven al grotendeels bereikt. Onderscheid wordt nu verkregen door vernieuwend denken, creativiteit, flexibiliteit, visie en de snelheid waarmee kennis kan worden verkregen. Deze ingrediënten voor de kenniseconomie kunnen alleen door mensen worden ingebracht. Niet door willekeurige personen, maar in het geval van baanbrekend succes met name door toptalent. Ook bedrijven realiseren zich steeds meer dat ze voor hun voortbestaan, hun onderscheidend vermogen, afhankelijk zijn van toptalenten. Alleen wie over een gebalanceerd legioen aan toptalent beschikt en ook in staat is dit talent constant te prikkelen en dientengevolge echt te binden, zal de concurrentie uiteindelijk structureel voorblijven. ROC Flevoland en Team Heiner onderkennen het belang van menselijk kapitaal voor het bedrijfsleven. Door de realisatie van het College4Leadership zetten de organisaties hun expertise in ten behoeve van de ontwikkeling van toptalenten. In veel jongeren huist een high potential, maar gedurende de studietijd komt dit te weinig tot uiting. De topper van nu onderscheidt zich door bijbanen en nevenactiviteiten waardoor hij of zij het maximale uit zichzelf weet te halen. In veel andere gevallen komt de drive om maximaal te presteren pas veel later in de loopbaan naar buiten. Met andere woorden, vermeende high potentials moeten hun eigen boontjes doppen. Door een studie aan te bieden waarin we studenten aanzetten om het maximale uit zichzelf te halen, wordt het ROC Flevoland mbo college Lelystad een vaste aanbieder van high potentials voor de arbeidsmarkt. 2.2 De vraag naar toptalent De vraag naar bovengemiddelde arbeidskrachten zal altijd blijven bestaan. Dat blijkt uit de vele miljoenen euro s die profit en non-profit organisaties spenderen aan de werving van high potentials, trainees en andere veelbelovende jongeren. Ondanks de huidige dalende conjunctuur en het ruimer worden van de arbeidsmarkt zijn er nog steeds evenveel traineeships in de aanbieding. Juist in een dalende conjunctuur is er behoefte aan professionals met bovengemiddelde talenten, capaciteiten en mogelijkheden. Ralf Knegtmans hierover: Het werven van high potentials is voor de grotere bedrijven een continue proces. Een organisatie die zich wil meten met de beste in de branche werft niet alleen op reactieve wijze (het invullen van een bestaande vacature), maar ook proactief en anticyclisch. In het verleden vertoonden bedrijven bij een dalende conjunctuur de reflex om direct talentprogramma s stop te zetten, tegenwoordig gaat men uit van een blijvende schaarste aan toptalenten. De markt voor high potentials is nooit verzadigd. Topsporters zijn zelfs zonder passende opleiding vaak gewild op de arbeidsmarkt. Dat geeft aan dat de topsportmentaliteit veel waarde heeft ten opzichte van de reguliere kennis en vaardigheden die studenten in hun opleiding opdoen. 2.3 Wat vraagt de hedendaagse student? Kenmerken van de MBO student. Studenten van nu worden vaak omschreven als jongeren van de Y- generatie of van de generatie Einstein. 1 Ralf Knegtmans (2008) Toptalent, de universele 9 criteria van toptalent. 4

Onderzoek hiernaar laat zien dat (V)MBO studenten slechts gedeeltelijk de kenmerken van de generatie Einstein laten zien. Een aantal van de conclusies uit het rapport 2 : Studenten zijn breed georiënteerd, ze kiezen niet voor een smal carrière pad; ze kiezen een opleiding waar zoveel mogelijk opties open blijven. De studenten kiezen voor authenticiteit. Opportunisme en reclameboodschappen kijken ze doorheen., ze zijn kritisch ten opzichte van de media. Studenten zijn onbekend met opleidingen en banen in de techniek. Studenten gaan uit van de eigen persoonlijkheid bij de keuze voor een opleiding. Ze meten persoonlijk succes af aan eerlijkheid, authenticiteit en sociale contacten. de MBO student zoekt naar zekerheid in een baan (geld, vast contract, zekere toekomst), hier speelt de leeftijd (17/18 jaar) bij aanvang een rol. Relevante gegevens uit CBS-onderzoek 3 zijn: Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen verwacht dat het aantal HBO studenten de komende tien jaar nog met zo n 50 duizend toe zal nemen (nu zijn er 370.000 HBO studenten). Economische HBO studies waren in 2007 onder instromende havisten veruit de populairste studies. 71% van de havisten met het profiel Natuur en Techniek stroomt door naar HBO Techniek. Ongeveer de helft van de MBO studenten kiest uiteindelijk voor verdere studie op het HBO. Het MBO is hiermee een belangrijke toeleverancier van studenten voor het HBO. Bijna driekwart van de MBO ers met een economische opleiding gaat naar de overeenkomstige HBO sector. Ruim 7 van de 10 MBO ers met een opleiding is de sector Techniek en Informatica gaat door naar de 2 Onderzoek uitgevoerd door Aetios, kenmerkend VMBO 24 januari 2008 3 Van MBO en HAVO naar HBO, Dick Takkenberg en Rob Kapel 5

overeenkomstige HBO sector. 16% van de studenten kiest voor een instelling (ongeacht de locatie) omdat de studie van hun keuze nergens anders wordt aangeboden. Verder blijkt uit onderzoek 4 dat de kwaliteit en het studieaanbod van hoger onderwijsinstellingen maar een beperkte invloed hebben op de studiekeuze van scholieren. Afstand en prijzen van kamers spelen een belangrijke rol, maar ook de aantrekkelijkheid van de studiestad. En dat zijn zaken waar een hogeschool of universiteit vrij weinig aan kan veranderen. Aankomende studenten gaan er vanuit dat onderwijs in Nederland overal goed is De keuze wordt daarom meer bepaald door locatie en naam en faam van de instelling. En uiteraard wat anderen er van vinden. 2.4 Instroomcijfers in perspectief Hieronder een overzicht van het aantal studenten mbo college Lelystad. 1-12-2012 Niveau Aantal studenten 2011-2012 Aantal studenten 2012-2013 Niveau 1 107 73 Niveau 2 361 440 Niveau 3 490 423 Niveau 4 555 549 totaal 1472 De instroom op niveau 4 in 2012 ligt hoger dan het de instroom op niveau 4 in 2011. De opleiding bouwkunde is populair, maar ook de opleidingen niveau 4 gezondheidszorg (apothekers- en doktersassistent) en niveau 4 luchtvaartdienstverlening lopen goed. De instroom op niveau 3 is gedaald t.o.v. vorig schooljaar De instroom op niveau 2 is gelijk aan de instroom vorig schooljaar. De instroom op niveau 1 is hoger. Cijfers van ROC Flevoland laten zien dat het totale leerlingenaantal Techniek sinds 2009 fors gedaald is, van 1179 leerlingen in totaal in 2009 tot 882 leerlingen in 2011. Het bedrijfsleven, zorg en welzijnsinstellingen vragen om daadkrachtige professionals die beschikken over de juiste kennis en vaardigheden, maar ook met de juiste houding en gedrag. MBO en HBO studenten kiezen voor een generieke, brede opleiding. Veel MBO ers willen doorstromen naar het HBO, waar ze in dezelfde richting blijven studeren. We willen. MBO-HBO leerroutes creëren als alternatief voor de HAVO-HBO leerroute. De MBO opleidingen binnen ROC Flevoland Lelystad zijn: Handel administratie: MBO Handel (niveau 4) MBO administratie (niveau 4) Techniek: MBO Middenkader Engineering (technicus niveau 4) MBO Middenkader Watersportindustrie (niveau 4) MBO automotive (niveau 4) MBO bouw (niveau 4) Gezondheidzorg/welzijn MBO apothekersassistent (niveau 4) MBO doktersassistent (niveau 4) MBO welzijn (niveau 4) Dienstverlening Luchtvaartdienstverlening niveau 4 (steward(ess)) Schoonheidspecialist niveau 4 Wettelijk kader De opleidingen kunnen inhoudelijk niet afwijken van de kwalificatiedossiers voor het mbo, De vorm is wel anders. Het onderwijs dat op het water wordt verzorgd is als volgt te verantwoorden. 4 promotieonderzoek van ruimtelijk econoom Carla Sá van de Vrije Universiteit 6

De curricula bieden een deel vrije ruimte. Daarnaast kunnen delen van Leren, Loopbaan en Burgerschap (LLB) en ontwikkeling van beroepscompetenties aan boord worden getraind. In totaal beslaat dit 20-25% van het totale curriculum. Het mbo mag 15% van het onderwijs uitbesteden aan derden, ROC Flevoland is echter altijd verantwoordingspichtig aan de Inspectie van het Onderwijs 2.5 Conclusie De instroom op MBO 4 neemt toe, de totale instroom richting techniek is sterk gedaald. Nu is het zaak om de leerlingen instroom op niveau 4 vast te houden en de uitval te beperken. Daarvoor is een extra inspanning nodig. 7

3. Het Concept van College 4 Leadership 3.1 Topsportmentaliteit in beroepsonderwijs Topsporters en toppers in het bedrijfsleven blinken uit door hun houding en gedrag: ze zijn gedreven, proactief, ontwikkelen zich sneller dan gemiddeld, zijn effectief in hun doen en laten, nemen hun eigen loopbaan ter hand en tonen zich een teamplayer. Dit is precies waarom topsporters de top halen. Door hun mentaliteit onderscheiden ze zich van de gewone sporter. Bij alles wat ze doen leggen ze de lat hoog. Talrijke principes van persoonlijk leiderschap uit de topsport gelden ook in werk en het dagelijkse leven. Door studenten op deze vlakken intensief te begeleiden zullen ze uiteindelijk in hun latere werk succesvoller zijn. Door de managementprogramma s van Team Heiner (voor top van het bedrijfsleven) is ruime ervaring opgedaan met het vertalen van het topsport-denken naar alledaagse werksituatie in organisaties. Uniek is om deze principes ook in het onderwijs in te brengen. We brengen er competentiegericht onderwijs mee op een hoger plan. In deze onderwijsbenadering geldt een competentie als een combinatie van kennis, vaardigheden en houding. Waar in de gangbare opleidingen veel nadruk ligt op kennis en vaardigheden (op kennen en kunnen), zal in het College 4 Leadership = Leren van Topsport ook nadrukkelijk aandacht worden besteed aan houding (willen en zijn). Principes zoals geschetst in de schema s van figuur hieronder zullen we toevoegen aan de bestaande beroeps- en opleidingcompetenties. Samenwerken = Samen presteren PRINCIPES VAN TOPSPORTMENTALITEIT : Hoe haal je het maximale uit jezelf? Teamlid zijn Individu, hoe haal je het maximale uit jezelf? Eigen verantwoordelijk nemen Initiatief nemen Winnaarsgeest en beginnersgeest Persoonlijke doelen stellen Prioriteiten stellen Fouten maken moet (durf te leren) Zelfinzicht (o.a. inzicht in voorkeur leerstijl Omgaan met tegenslagen, doorzettingsvermogen Respecteren van natuur wetten/ spelregels Omgaan met druk van buitenaf en vanuit jezelf Beslissingen nemen 2: vaardigheden 3: Houding. gedrag 1: kennis Teamlid zijn Betrouwbaar teamlid zijn Commitment tonen aan anderen (in gedrag) Werken aan cohesie Communicatie (dialoog i.p.v. monoloog) Win-win denken en handelen Voorkeur teamrol Conflict constructief maken Samenwerken is samen presteren Gezamenlijk doel De structuur: groepswerk vs. teamwerk Heldere taken en rollen Juiste persoon op juiste plaats Synergie, de kracht van de verschillen gebruiken De rol van de leider 8