Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG) Dr. P.S. Sterkenburg

Diagnostiek Giltaij, H.P. (2017). Diagnostic Assessment of Attachment Related Disorders in Children with Intellectual Disabilities, Bartiméus Reeks. De Schipper, J.C., Sterkenburg, P., Giltaij, H., Schuengel, C. & Oosterman, M. (2017). Diagnostiek van verstoorde gehechtheid. In: Bosmans, G., Claes, L., Bijttebier, P. & Noens, I. (Eds.), Diagnostiek bij kinderen, jongeren en gezinnen, deel IV: Specifieke klachten onder de loep (pp. 257-276). Leuven, Acco.

ITGG DVD Gehechtheid: een psychotherapeutische behandeling www.bartiméus.nl/publicaties

Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG) Fase 1: Gehechtheidstherapie a. Contact maken b. Symbiose c. Individuatie Fase 2: Gedragstherapie Positieve bekrachtiging sociale beloning Fase 3: Generalisatie - Afronding Overdracht Sterkenburg, P.S. & Schuengel, C. (2008). Behandelprotocol Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag. In C. Braet & S. Bögels (Eds.), Protocollaire behandelingen voor kinderen met psychische klachten. (pp. 409-424). Amsterdam: Boom.

Fase 1a: Contact maken Belangrijke elementen Structuur: geeft duidelijkheid en veiligheid Probleemgedrag: geruststellende en troostende houding Verbaal contact: zachte stem, melodieus, rustig en herhalend Lichamelijk contact: langzaam opbouwen Type contact: plezierig

Fase 1b: Symbiose Spiegeling: via beweging, via aanraking, via geluid De therapeut anticipeert op gedrag en speelt hierop in Initiatieven van de cliënt worden beloond In tune out tune in tune

Fase 1c: Individuatie Objectpermanentie is voorwaarde voor overbrugging van scheidingsangst Object(permanentie) lokt uit tot scheiding en leidt tot het ontwikkelen van een interne weergave van objecten en personen

Fase 1c: Individuatie Nabijheid, veilige basis en gebondenheid Gerichtheid op de therapeut Lichamelijk contact (persoonspermanentie) Auditief contact (persoonspermanentie)

Fase 2: Gedragstherapie Aanleren van nieuw gewenst gedrag Aanbieden van positief sociale beloning

Fase 3: Afronding & Generalisatie Therapeut - cliënt Geleidelijke losmaking van de therapeut Geleidelijke afbouw van de therapie Opvoeders - cliënt Verdere stimulering van groei naar individuatie Verkennen en implementeren van nieuw aangeleerde communicatieve mogelijkheden Therapeut - opvoeders Lage drempel, advies

Fase 3: Afronding & Generalisatie

Onderzoeksvragen Kunnen cliënten bij wie sprake is van een geschiedenis van pathogene zorg een gehechtheidsrelatie opbouwen met een therapeut? Wat is het effect van de Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG) op het gedrag van de cliënt?

Onderzoeksgroep Visuele- en ernstige verstandelijke beperking 18 jaar Achtergrond van verstoorde gehechtheidsontwikkeling Diagnose autisme, gesteld door psychiater Ernstige en hardnekkige gedragsproblemen (CEP 3)

Onderzoeksdesign Cliënt 1: T.1 A A A A B B B B Cliënt 2: T.2 A A A A B B B B Cliënt 3: T.1 A A A A A A B B B B Cliënt 4: T.2 A A A A A A B B B B Cliënt 5: T.1 A A A A A A A A B B B B Cliënt 6: T.2 A A A A A A A A B B B B T = Therapeut A = Gehechtheidstherapeut A = Controletherapeut B = Gedragstherapie door gehechtheidstherapeut B = Gedragstherapie door controletherapeut

Meting van affect-regulatie VU-AMS

Gehechtheidsrelatie? (1) Nabijheidzoeken tijdens hoge PEP arousal (duur) 80 60 40 20 0 1.1 1.2 1.3 Therapeut / Score Gehechtheids- therapeut Score 3 Gehechtheids- therapeut Score 4 - - Controletherapeut Score 3 - - Controletherapeut Score 4 Fasen PEP Schuengel, C., Sterkenburg, P.S., Jeczynski, P., Janssen, C.G.C., & Jongbloed, G. (2009). Supporting affect regulation in children with multiple disabilities during psychotherapy: A multiple case design study of therapeutic attachment. Journal of Consulting and Clinical Psychology 77(2), Apr, 291-301

Gehechtheidsrelatie? (2) Lage stress Hoge stress PEP (M) Therapeut Gehechtheids- therapeut - - Controletherapeut Emotieregulatie VU-AMS PEP scores Fasen Schuengel, C., Sterkenburg, P.S., Jeczynski, P., Janssen, C.G.C., & Jongbloed, G. (2009). Supporting affect regulation in children with multiple disabilities during psychotherapy: A multiple case design study of therapeutic attachment. Journal of Consulting and Clinical Psychology 77(2), Apr, 291-301

Cortisol Dagcurve 40 30 20 Group 10 Bartels et al. Mean 0 - Mean patient 4 start -10 07:30 hr 12:30 hr 08:30 hr 20:30 hr - Mean patient 4 end Time Sterkenburg, P.S. (2008). Intervening in Stress, Attachment and Challenging Behaviour: Effects in Children with Multiple Disabilities.

Effect op probleemgedrag? Minder gedragsproblemen in de dagelijkse leefomgeving later in de therapie tijdens de sessies met de gehechtheidstherapeut Meer gewenst gedrag tijdens de sessies met de gehechtheidstherapeut Sterkenburg, P.S., Janssen, C.G.C. & Schuengel, C. (2008). The effect of an attachment-based behaviour therapy for children with visual and severe intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 12, 126-135.

Gedrag van de therapeut: Sensitiviteit (NICHD) 4A 8 5A 7 6A 1C 6 2C 5 3C 4C Mean Sensitivity 4 3 2 1,10 1,20 1,30 5C 6C MeanA MeanC p<.001 Phase Sterkenburg, P.S., Schuengel, C., & Janssen, C.G.C. (2008). Fostering secure attachment during psychotherapy for children with severe ID and visually impairment. Journal of Intellectual Disability Research, 52 (august), 726.

Resultaten: Exploratie van eigen lichaam p<.001

Resultaten: Exploratie van therapeut p<.001

Resultaten: Exploratie van objecten p<.005

Roy Lineaire vermindering van gedragsproblemen Gedrag in de woning volgt gedrag tijdens de therapiesessies Geen vrijheidsbeperkende maatregelen meer Betere stressregulatie Nieuwe betekenisvolle relaties

Conclusies en implicaties Stimuleren van gehechtheidsgedrag zelfs nog mogelijk bij adolescenten Betere stressregulatie Beter aanleren van gewenst gedrag Minder gedragsproblemen

Meer informatie? DVD Gehechtheid: een psychotherapeutische behandeling www.bartiméus.nl/publicaties Basiscursus gehechtheidstherapie RINO cursus nummer F0763 www.rinogroep.nl/opleidingen Intervening in Stress, Attachment and Challenging Behaviour: children with multiple disabilities www.bartiméus.nl/publicaties P.S.Sterkenburg@vu.nl / PSterkenburg@bartimeus.nl

Veilige gehechtheidsrelatie in de dagelijkse zorg

Eigen bezigheden kunnen het signaleren van signalen in de weg staan Oefening 1 I) Rollenspel met 2 personen Persoon 1 vertelt over wat jou frustreert in het verkeer Persoon 2 reageert zoals op het A4tje is aangegeven II) Rollenspel met 2 personen Persoon 1 vertelt over een vervelend incident tijdens een vakantie (bijvoorbeeld: ziek geweest / ongeluk gehad / gevallen) Persoon 2 reageert zoals op het A4tje is aangegeven

Cirkel van veiligheid Ouder gaat in op behoeften van kind Cooper, Hoffman, Marvin & Powell, 1999 Circle of Security Parenting - DVD Excerpt.wmv Voor mij moet je Voor mij moet je Mijn exploratie ondersteunen Voor mij moet je op me letten me helpen plezier delen Voor mij moet je me beschermen me troosten plezier in me beleven mijn gevoelens in goede banen leiden Mij welkom heten als ik me tot je wend

Stimuleren van exploratie Bieden van bescherming, troost, verwoorden van gevoelens, gevoelens in goede banen lijden.

Niet ingaan op arousal/stress leidt tot beperkte veiligheid Oefening 2 I) Rollenspel met 2 personen Persoon 1 vertelt over een klein probleempje in de omgang tussen jou en een collega / buurvrouw / vriend of vriendin Persoon 2 reageert zoals op het A4tje is aangegeven II) Rollenspel met 2 personen Persoon 1 vertelt over een mailtje/briefje dat je hebt gestuurd zonder goed na te denken, waar je een beetje spijt van hebt Persoon 2 reageert zoals op het A4tje is aangegeven

Niet ingaan op arousal /stress leidt tot beperkte veiligheid Stimuleren van exploratie Geen nabijheid en steun zoeken Bieden van bescherming, troost, verwoorden van gevoelens, gevoelens in goede banen lijden.

Alleen maar ingaan op arousal / stress leidt tot beperkte veiligheid Oefening 3 I) Rollenspel met 2 personen Persoon 1 vertelt over een klein probleempje in de omgang tussen jou en een collega / buurvrouw / vriend of vriendin Persoon 2 reageert zoals op het A4tje is aangegeven II) Rollenspel met 2 personen Persoon 1 vertelt over een mailtje/briefje dat je hebt gestuurd zonder goed na te denken, een mailtje/briefje waar je een beetje spijt van hebt Persoon 2 reageert zoals op het A4tje is aangegeven

Alleen maar ingaan op arousal / stress leidt tot beperkte veiligheid Geen exploratie Stimuleren van exploratie Bieden van bescherming, troost, verwoorden van gevoelens, gevoelens in goede banen lijden.

Onvoorspelbaar of angstgevend reageren Geen exploratie Stimuleren van exploratie Geen nabijheid en steun zoeken Bieden van bescherming, troost, verwoorden van gevoelens, gevoelens in goede banen lijden.

Veilige ouders/opvoeders Ø Sensitief &Responsief kind Onveilige ouders/opvoeders = inconsistent < responsief = verwerpend kind

Meer weten?

Vertrouwensrelatie voor ontwikkeling DVD Gehechtheid: een psychotherapeutische behandeling www.bartiméus.nl/publicaties Basiscursus gehechtheidstherapie RINO cursus nummer F0763 www.rinogroep.nl/opleidingen Cursussen vanuit Bartiméus Afdeling Psychotherapie http://www.bartimeus.nl/kennisbank/ gehechtheid_1