Verslag studiereis Singapore, februari 2015 1. Inleiding In februari 2015 heeft SKOBOS met een aantal personeelsleden deelgenomen aan een studiereis naar Singapore. Deze studiereis vond plaats in het kader van een omvangrijk strategisch ontwikkelingstraject van SKOBOS, waarmee we in 2012 zijn gestart. Het algemene doel van dit traject is de steeds toenemende mogelijkheden van ICT een plaats geven binnen de communicatie en werkstructuur van SKOBOS én binnen een nieuwe leeromgeving voor onze kinderen. De 1 e fase in het traject bestond uit het ontwikkelen van een Digitale Werk Omgeving (DWO) SKOBOS-breed. In 2014 zijn we gestart met de 2 e fase: consequenties voor de Digitale Leer Omgeving (DLO). De doorlooptijd van het project is minimaal tot 2019. Er zijn op het ogenblik diverse landelijke initiatieven, geïnitieerd door o.a. staatssecretaris Sander Dekker en ondersteund door alle organisaties in en rondom het onderwijs, met als blikvanger Onderwijs 2032. Deze landelijke ontwikkeling past heel aardig bij waar wij al vanaf 2012 heel gericht mee begonnen zijn. Ons project noemen we dan ook SKOBOS 2.0 : we werken aan een nieuwe, eigentijdse versie van SKOBOS, een forse update. De door de APS-IT diensten georganiseerde reis naar Singapore is een interne aftrap geweest van de tweede fase van ons project SKOBOS 2.0. 1
2. Opzet verslag De studiereis heeft een grote hoeveelheid aan informatie en indrukken opgeleverd. Dit verslag probeert op de volgende manier wat structuur te brengen: - In hoofdstuk 3 lichten we de achtergronden van deze studiereis en de plaats in het strategisch ontwikkelingsproces van SKOBOS verder toe. Tevens geven we aan met welke doelstelling we juist voor deze georganiseerde reis hebben gekozen en waarom we in een relatief uitgebreide samenstelling zijn gegaan. - In hoofdstuk 4 geven we een samenvatting van de opbrengsten van deze reis: wat hoopten we te zien en te ervaren, wat hebben we feitelijk meegenomen aan indrukken en welke impact hebben ze op de verdere beeldvorming en ontwikkeling van ons project. - In hoofdstuk 5 staat een korte beschrijving van de diverse werkbezoeken. - In hoofdstuk 6 geven we wat meer achtergrondinformatie over Singapore: land, cultuur en onderwijssysteem. 3. Achtergrondinformatie van het project en deze studiereis; doelstelling SKOBOS is in 2012 begonnen met een groot project rondom de implementatie van ICT in het onderwijs: van DWO (Digitale Werk Omgeving) naar DLO (Digitale Leer Omgeving). In de eerste fase lag het accent op communicatie en het gebruik van ICT. Dit leidde tot diverse zaken: nieuwe websites, een gezamenlijke portalomgeving (sharepoint), samenwerkingsgroepen, communicatiestructuren en bereikbare informatie. Alle betrokkenen bij SKOBOS (leerkrachten, directeuren, medezeggenschapsraden) beschikken sinds begin 2013 over een multifunctioneel tablet en kunnen, liever zelfs moeten daarmee gebruik maken van deze nieuwe werkomgeving. In 2014 zijn we gestart met de 2 e fase: het komen tot een inrichten van een DLO (Digitale Leer Omgeving). In deze fase hebben we ontdekt dat een digitale leeromgeving geen doel zou moeten zijn, maar middel om tot een specifiek doel te komen. In een aantal studiesessies is de nadruk verlegd van DLO als middel naar allereerst het ontwikkelen van een visie op leren. Daarbij nemen we als uitgangspunt de sterk veranderende maatschappij en de omgeving van onze leerlingen: wat speelt zich daar af, hoe gaat zich dat in de komende jaren verder 2
ontwikkelen en welke consequenties heeft dat voor de benodigde competenties en vaardigheden van onze leerlingen, ons onderwijsaanbod en de leeromgeving? Het heeft ons gebracht bij het begrip 21st century skills, dat het handvat gaat worden om vanuit visie vorm te geven aan een verdere uitwerking. Een tweede uitgangspunt is dat de ontwikkeling van de DLO een ontwikkeling bottom-up is. Dat betekent dat we zoveel mogelijk vanuit de werkvloer het begrip 21st century skills mét de consequenties voor inhoud en organisatie van onderwijs gaan vullen. We hebben dan ook leerkrachten gezocht die als kartrekker meehelpen de praktische vertaling te maken. Zij vormen een denktank, maar zijn tevens een brug naar de werkvloer. Samen met de directeuren vormen ze de projectgroep SKOBOS 2.0. Het begrip 21st century skills is, net als het begrip DLO of het begrip Onderwijs 2032 nog steeds een weinig zeggend containerbegrip. Om de projectgroep te helpen beter grip te krijgen op dit begrip én om ze als groep samen te brengen en in hun kracht te zetten, is besloten om als start van deze tweede fase aan te sluiten bij een bestaande studiereis naar Singapore. Singapore heeft een onderwijssysteem dat erg op dat van Nederland lijkt. Singapore heeft een uitstekende naam wanneer het gaat om kwaliteit en opbrengsten van het onderwijs. Bovendien is Singapore een aantal jaren geleden begonnen om het bestaande onderwijssysteem om te vormen naar een systeem waarin 21st century skills en ICT een integraal onderdeel vormen van doelstelling én inrichting van het onderwijs. We zijn met 14 personen, directeuren én leerkrachten, een volle week naar Singapore geweest. Het was een inspirerende, waardevolle en intensieve reis. Iedere deelnemer participeerde in de algemene doelstellingen van en verwachtingen aan deze reis. Bovendien had ieder voor zichzelf een eigen opbrengstverwachting geformuleerd. Tijdens de reis hebben we deze verwachtingen en doelstellingen voortdurend gereflecteerd op wat we zagen, hoorden, meemaaktenen ervoeren. De doelstellingen van deze studiereis in algemene zin waren: - Bij alle deelnemers beelden laten ontstaan bij het begrip 21st century skills. - Alle deelnemers in contact brengen met praktische uitwerkingen van dit begrip in onderwijs en onderwijsontwikkeling en een reflectie maken van mogelijke transfer naar de eigen situatie. 3
- Alle deelnemers in contact brengen met praktische toepassingen van ICT in het kader van onderwijs, onderwijsontwikkeling en verdere uitwerking van het begrip 21st century skills. - De projectgroep als groep bij elkaar brengen, samen laten reflecteren en ze daarmee in hun kracht zetten in hun kartrekkersrol in de projectgroep SKOBOS 2.0. - Alle deelnemers zicht laten krijgen op een andere cultuur, een ander onderwijssysteem en de mogelijkheden van internationalisering. Tijdens de reis is er voortdurend contact geweest met het thuisfront. Dagelijkse blogs, gesprekken via Skype en speciaal voor deze reis ingerichte Facebookpagina s zorgden ervoor dat de reis ook op onze scholen in de Beerzen, Oirschot en Spoordonk is blijven leven. 4. Algemene indrukken en beschrijving van zaken die ertoe doen De studiereis is een geweldige, indrukwekkende gebeurtenis geweest. Intensief, inspirerend, nuancerend en vaak ook gewoon leuk, heel lekker en erg gezellig. Zomaar welkom, tientallen directeuren, leerkrachten en andere vertegenwoordigers, zomaar honderden kinderen met open blik en vol hartelijkheid, zomaar mee mogen kijken in de intieme, kwetsbare wereld van scholen aan de andere kant van de wereld, het is minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Het is vooral het besef van een buitenkans, van respect en waardering, van veel dankbaarheid voor die mogelijkheid. Het heeft beelden voor altijd gegeven, vooral van kinderen, maar ook van scholen, van worstelingen, van successen. Natuurlijk beseffen we allemaal dat we een specifiek beeld hebben gekregen. Dat er net als bij ons ook in Singapore andere werkelijkheden zijn. Maar stralende kinderogen liegen niet; beleidsmakers, directeuren en leerkrachten die alleen maar met passie en vol ambitie over hun werk vertellen, zijn wat ze zijn, niet meer en niet minder. Dat nemen we mee en proberen we te vertalen. 4.1 Algemeen Wat we in het algemeen tijdens al onze bezoeken gezien, gehoord en ervaren hebben, is dat in Singapore onderwijs ertoe doet. Het onderwijs heeft aanzien en krijgt aandacht en respect. We hebben op diverse niveaus (tot aan het ministerie) met beleidsmakers, opleiders, directeuren (principals) en leerkrachten gepraat. Ze hadden allemaal gemeen dat ze met passie, met ambitie en met grote betrokkenheid over hun vak praatten. Alleen maar stralende ogen, geweldig! Iedereen is trots op het onderwijs, op hun beroep, op de kinderen. Toch wordt in Singapore relatief gezien veel minder geld aan het onderwijs 4
uitgegeven dan bijvoorbeeld in Nederland (3% van het BNP in Singapore t.o.v. 5,8% van het BNP in Nederland). Iedereen die zich met het onderwijs bemoeit, vanuit het ministerie tot en met de directeuren van kleine en grote onderwijsorganisaties, komt rechtstreeks uit het onderwijs zelf. Dat is een voorwaarde. Ze hebben allemaal letterlijk met de voeten in de onderwijsklei gestaan en weten waarover ze praten. We zijn daar eigenlijk best jaloers op. Iedereen, van directeur tot en met leerkracht, is hoog opgeleid en wordt voortdurend bijgeschoold. Leerkracht zijn is een voorrecht voor de ambitieuze bovengroep van de studenten. Goede en ambitieuze leerkrachten krijgen de kans om door te groeien. Goede principals gaan op het ministerie werken of juist op scholen waar het minder gaat. Je mag maar een beperkt aantal jaren op dezelfde school blijven, daarna ga je verder. Daarmee is mobiliteit zo vanzelfsprekend en dit werkt als een kruisbestuiving op alle niveaus door. Leerkrachten worden voortdurend beoordeeld. Ben je onder de maat, dan krijg je de gelegenheid om bij te scholen om toch aan de normen te voldoen. Lukt dat niet, of wil je dat niet, dan is je loopbaan als leerkracht afgelopen. Er zijn immers voldoende liefhebbers! Opleiden en scholing is vanzelfsprekend. Iedereen krijgt ruimte om te scholen. De opleidingsinstituten zijn geen commerciële instituten, maar vallen allemaal onder hetzelfde ministerie. Ambities ten aanzien van het onderwijs worden daarmee versterkt door de opleidingsinstituten die dezelfde boodschap verkondigen en daarop gerichte opleidingsprogramma s aanbieden. Bovendien is ontwikkeling gericht op delen: delen van expertise, van vaardigheden en ervaringen. Samenwerken is vanzelfsprekend en wordt in alle opzichten gefaciliteerd, binnen scholen maar ook door schoolregio s heen. Er is een vast, alles bepalend curriculum; er is centrale sturing, ook ten aanzien van de inbedding van bijvoorbeeld de 21st century skills. Scholen hebben echter een hoge mate van vrijheid in het leggen van eigen accenten. Het onderwijs is heel principieel ingericht ten dienste van de samenleving. Het leidt studenten op om een bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van die samenleving. Bij ons is onderwijs gericht op individuele ontplooiing. In Singapore is die individuele ontplooiing een nieuw item, maar is dan juist bedoeld om daarmee een nieuwe impuls te geven aan de ontwikkeling van de samenleving. 5
Iedereen praat volledig Engels! De voertaal op de scholen is gewoon Engels. Een absolute noodzaak voor Singapore en tevens het middel om zich internationaal in alle opzichten een eigen positie te verwerven. De prestatiedwang is groot. Te lang is te veel geïnvesteerd in alleen de kennis en de intellectuele prestaties. Singapore heeft inmiddels een groot gebrek aan mensen die operationele en dienstverlenende werkzaamheden verrichten. Singapore investeert vanuit dat besef momenteel enorm in een ander type opleiding: een soort mbo-scholen die leerlingen opleiden voor een diversiteit aan dienstverlenende en ondersteunende beroepen. We hebben een prachtig voorbeeld gezien, een soort Rooie Pannen op hoog niveau. In het algemeen waren alle scholen erg toegankelijk en open. Er heerste een prettige, ambitieuze en respectvolle sfeer. Het is erg gericht op opbrengsten, op resultaten en daarmee op individuele betrokkenheid en ambitie. Je doet mee en anders gewoon niet. Er was veel structuur, maar geen keurslijf, integendeel. We hebben alleen maar betrokken kinderen gezien die straalden en lachten, die warm, open en respectvol met ons, maar ook met de school en de andere leerlingen omgingen. De waarde van werkbezoeken is erg groot gebleken: zien, proeven, ruiken en met elkaar delen en reflecteren. 4.2 Ten aanzien van 21st century skills Singapore heeft bewust gekozen om een nieuwe dimensie toe te voegen aan hun onderwijs. De kenniseconomie heeft dringend behoefte aan niet alleen maar kennis, maar ook aan een andersoortige impuls: 21st century skills. Deze vaardigheden vormen de kern van een voortdurend benoemd value driven onderwijssysteem. De ontwikkeling van deze skills is een onderdeel geworden van het curriculum, het zit er als vanzelfsprekend in opgeborgen. We hebben gezien hoe in lessen samenwerken en eigen verantwoordelijkheid als werkvormen teugkomen. We hebben ook gezien hoe ICT-toepassingen een vanzelfsprekend onderdeel waren. 6
Op alle niveaus hebben we dezelfde verhalen gehoord over de achtergronden van de ommezwaai in het onderwijssysteem. Iedereen benadrukt vanuit hetzelfde denkkader met nagenoeg dezelfde woorden de vanzelfsprekendheid dat Singapore in een aantal jaren deze grote verandering in het onderwijssysteem gerealiseerd heeft. Daar is geen enkele discussie over: iedereen begrijpt het en draagt vanuit betrokkenheid en verantwoordelijkheid dezelfde boodschap uit. 4.3 Ten aanzien van de rol van ICT ICT is alom aanwezig op de bezochte scholen. Er is veel deskundigheid en vooral veel technische ondersteuning. Leerkrachten en leerlingen zijn in het algemeen erg media-vaardig. Dat wordt ook verondersteld, er zijn duidelijke eisen geformuleerd aan die vaardigheden. We hebben nauwelijks technische snufjes gezien of bijzondere programma s. Er wordt vooral gebruik gemaakt van open sources, algemeen toegankelijke programma s en toepassingen. Opvallend is dat alle mogelijke middelen gebruikt worden: computers, tablets en eigen mobiele telefoons. Er zijn goede afspraken over een correct gebruik ervan, ook tijdens de lessen. ICT wordt stevig neergezet, vooral in de facilitering van technische support en bijvoorbeeld hardware. Opvallend is dat ze in het onderwijs, ook wanneer het gaat om specifieke ICT-toepassingen, werken vanuit het principe dat je eerst maar eens moet leren om het middel te gebruiken in al zijn eenvoud en dat je van daaruit vanzelf komt tot het gebruik als middel om: learn to use, use to learn, learn & use to construct. Anders gezegd: eerst vaardig, dan naar de inhoud. Dit uitgangspunt komt in veel denkmodellen en leerstrategieën terug. De waarde van buddies op leerlingenniveau wordt gezien en gebruikt, ook in het kader van ICT. Bovendien wordt, overigens net als in Amerika bij Microsoft, experimenteel nagedacht over de waarde van games als uitstekend, motiverend middel in de leeromgeving. 7
4.4 Ten aanzien van het proces om te komen tot een strategische vernieuwing door de hele organisatie heen Op dit onderdeel zit een van de grote opbrengsten van onze studiereis naar Singapore. Wat een gestructureerde, heldere aanpak, vanuit visie en vanuit operationele doelstellingen! Iedereen draagt de visie, de doelstelling en de operationele vertaling uit. Elke school, elke directeur, elke leerkracht benoemt het kader in nagenoeg dezelfde bewoordingen als bijvoorbeeld op het ministerie en bij de nascholingsinstituten. De visie en missie zijn zo helder en zo duidelijk gekaderd. De noodzaak om het op deze manier te doen wordt door iedereen onderkend. De strategische ontwikkeling in het kader van de 21st century skills kent daarmee een groot draagvlak. Op alle scholen wordt de visie visueel gemaakt met posters en slogans. Het doet bijna Amerikaans aan. Ook de nascholing vindt exact in hetzelfde kader plaats. Een van de kernbegrippen in Singapore is dan ook de holistische benadering: zaken vanuit diverse invalshoeken benaderen en daarmee recht doen aan het gegeven dat alles wat zich ontwikkelt, zich afspeelt in een omgeving die invloed heeft. Singapore gebruikt die holistische benadering op strategisch niveau, maar ook bij de keuzes van uitwerking, van leerstrategieën en zelfs bij het beoordelen van de talenten van de kinderen. Singapore kiest voor het principe hoofd hart handen als weer een andere uitwerking van de holistische benadering. Ook al ligt het kader vast en wordt het overal visueel versterkt, toch krijgen de scholen in de uitwerking eigen ruimte (bijvoorbeeld de keuze van de skills die als school specifiek opgepakt worden). Kruisbestuiving is een tweede factor van belang in Singapore. Niet alleen nascholen is vanzelfsprekend. Ook het delen van expertise, het samenwerken door de afzonderlijke scholen op allerlei vlak, onderzoeken, het is allemaal zo vanzelfsprekend. De ruimte is er, de noodzaak wordt onderkend en het gebeurt gewoon. Omdat ieder vanuit dezelfde algemene kaders denkt, praat, handelt én zich wil ontwikkelen, zorgt de kruisbestuiving ervoor dat de strategische ontwikkeling tot in het hart van de organisaties vastgezet wordt. 8
4.5 Ten aanzien van de positie van leerkrachten als kartrekkers en in hun gezamenlijke rol De werkbezoeken zijn erg waardevol gebleken. Het gegeven dat we met een groep zijn geweest heeft dat alleen maar enorm versterkt. Kijken, zien, beelden, gesprekjes met kinderen en collega s, ervaringen werden dagelijks besproken en met elkaar (en met de scholen van SKOBOS) gedeeld. Alle eigen reflecties na afloop van de studiereis hebben duidelijk gemaakt dat juist deze doorbreking van schoolgrenzen de mensen enorm als projectgroep en individueel als kartrekker in hun kracht hebben gezet. Iedereen roemt de passie die ze overal gezien hebben. Iedereen benadrukt dat de gezamenlijkheid, het samenwerken en delen, een essentieel onderdeel is van welke strategische ontwikkeling dan ook. Ze hebben het voor hun ogen zien gebeuren. Iedereen noemt de visie, de kaders, de gedrevenheid, de visualisering, het gebrek aan vrijblijvendheid en juist de kracht van duidelijkheid. Iedereen heeft de gelukkige kinderen gezien, het respect, de fijne sfeer, het nemen van de eigen verantwoordelijkheid. Heel erg goed en waardevol dat we het wat dit betreft op deze manier gedaan hebben. 4.6 Relativeringen Ook al lijkt in het voorgaande dat we alleen maar geweldige dingen gezien hebben, in de praktijk is dat natuurlijk niet zo. We kunnen best relativeren en weten dat we een specifieke situatie gezien hebben. Ook wij hoorden natuurlijk verhalen van directeuren die ook op andere scholen gewerkt hebben en zo verbaasd zijn dat op deze scholen de motivatie en betrokkenheid van de kinderen zo groot zijn. Ook hier zijn leerkrachten (en directeuren) die niet mee willen of kunnen. Ook hier is de prestatiedrang nog steeds een item waar je je zorgen om zou moeten maken: het onderwijssysteem selecteert en wanneer je in het goede vervolgonderwijs terecht komt heb je alle kansen en zijn de goede banen voor je bereikbaar. Wanneer je niet mee kunt, kom je in een ander deel van de samenleving terecht waar werk en beloning een stuk minder uitdagend zijn. Ouders zijn om die reden erg gefocust op de resultaten. De periode van de Cito, het eindexamen van de basisschool, geeft in het algemeen in heel Singapore erg veel stress en spanning. 9
De grootste relativering zit natuurlijk in het begrip cultuur. Van oudsher is men in Singapore gewend om te denken vanuit het grote belang, de gemeenschap. De noodzaak van een kenniseconomie is vanzelfsprekend en daarbij de noodzaak om proactief in te spelen op bedreigingen van die economie. Zelfs de ontluikende individualisering vindt zijn rechtvaardiging in de meerwaarde ervan voor de samenleving, de gemeenschap. Koppel daaraan de status van het onderwijs, de hoge opleidingseisen, de vanzelfsprekende drive tot scholing en ontwikkeling, de prestatiedwang, de beperkte inhoudelijke bemoeienis van mensen die niet uit het onderwijs afkomstig zijn en je hebt daarmee een aantal elementen te pakken die ervoor zorgen dat het systeem is zoals het is. Onze situatie, onze cultuur wijkt in veel opzichten erg af. Het gaat erom een vertaling te vinden van een aantal cruciale cultuurelementen vanuit Singapore én dan nog steeds recht te doen aan de meerwaarde van ónze cultuur. 5. Bezoeken Op www.skobos.nl is onder SKOBOS 2.0 een blog te vinden waarop o.a. de ervaringen tijdens de studiereis te lezen zijn. Hieronder een kort verslag. De uitgebreide versie is te vinden in de blog. Zondagmiddag 1 februari 2015 zijn we aangekomen in Singapore. Een lange reis, een forse jetlag als gevolg van het tijdsverschil, maar in ieder geval een bijzondere stad en lekker warm weer! Maandag 2 februari: bezoek aan het Ministery of Education We hebben vandaag een bezoek gebracht aan het Ministry of Education (MOE). Een inspirerend bezoek waarbij we werden ontvangen door de directeur onderwijsinnovatie en haar team van specialisten. Wat ons als eerste opviel was de enorme passie en betrokkenheid bij het primaire proces van onderwijs. Singapore werkt op een zeer gestructureerde manier aan de verbetering en de kwaliteit van haar onderwijs. Ze werken zeer doelmatig en planmatig aan de ontwikkelingen om het onderwijs zo optimaal mogelijk te maken. 10
Singapore heeft hierbij een ontwikkeling doorgemaakt van opbrengstgericht en - gestuurd naar innovatief en kindgericht. Dat wil zeggen dat het kind centraal staat en alles erop gericht is om de leerkracht zijn werk zo goed mogelijk te laten doen. Ze gaan hierbij uit van een holistische benadering. Dit houdt in dat persoonlijkheidsontwikkeling, talentontwikkeling, basisvaardigheden in het gehele onderwijs geïntegreerd zijn. Het MOE kent korte lijntjes met het onderwijsveld. Hierbij weet het MOE wat er speelt en waar er behoefte aan is. Zij kunnen daardoor daadkrachtig aansturen. Wat opvalt is dat veel beleidsmakers uit het onderwijsveld komen en/of jong zijn. De gehele ICT-ontwikkeling is vormgegeven d.m.v. drie masterplannen die zeer concreet handvaten geven aan de scholen om ICT een volwaardige plek in het onderwijs te geven. Dinsdag 3 februari: bezoek aan de Beacon Primary School Vandaag staat het bezoek aan de "Beacon Primary School" op het programma. We worden hartelijk welkom geheten door de vele kinderen en de stafmedewerkers van de school. De kinderen zitten in lange rijen rustig, maar gezellig, te wachten tot hun leerkracht hen komt ophalen. Alle kinderen gaan gedisciplineerd in tweetallen achter de leerkracht naar hun lokaal. Ook worden we vriendelijk welkom geheten door de directrice die ons uitleg geeft over het onderwijssysteem van de school. De school heeft eerst beelden verzameld over hoe leren er in de toekomst uit moet zien. Vanuit deze beelden is er een duidelijk raamwerk gecreëerd. In dit raamwerk is het voor alle lagen duidelijk ( leerlingen, leerkrachten, directie, ouders) wat de visie, missie en doelen zijn van de school. In het programma van deze school zien we dan ook een holistische benadering, waarin de basisvakken, persoonlijkheidsontwikkeling en talentontwikkeling zijn geïntegreerd. ICT speelt hierin een belangrijke rol om verschillende manieren van leren te bewerkstellingen. 11
Om kinderen te leren omgaan met ICT is er een drie stappenplan. Tijdens de eerste stap leren kinderen met verschillende programma's om te gaan zoals het maken van een Popplet, werken met beeldverhalen, Powerpoint, etc. Bij de tweede stap wordt ICT ingezet als middel om te leren. Een voorbeeld hiervan is dat de kinderen via de tool Popplet een mindmap maken over een onderwerp. De laatste stap houdt in dat kinderen de ICT tools kunnen inzetten als strategie bij het leren van nieuwe zaken. Dit alles betekent dat er van de leerkrachten ook andere vaardigheden worden verwacht, waarin ze steeds worden getraind en begeleid. Leerkrachten krijgen de ruimte om te innoveren zodat ze hun lessen steeds beter kunnen maken en de lessen worden afgestemd op wat nu nodig is. Woensdag 4 februari, ochtend: bezoek aan de Nan Chiau Primary School Deze school is een Future-school en geldt als voorloper daar waar het gaat om aandacht voor de 21st Century Skills. De school geeft dit op een hele systematische en concrete manier vorm. De kinderen brengen hun eigen device (eigen telefoon of tablet) mee naar school en deze worden ook volop ingezet tijdens de lessen. De kinderen krijgen een opdracht waarbij de telefoon of tablet via samenwerking ook echt effectief word ingezet. Tijdens de opdracht staat enerzijds het werken met ICT centraal, maar anderzijds de te ontwikkelen 21 eeuwse vaardigheden als samenwerken, analystisch denken, kritisch doorvragen, enz. Naast de specifieke leervakken is er ook veel tijd voor een soort co-curriculum: sport, bewegen, kunst, cultuur, maar ook verenigingsleven, samenleven. Daarmee is er voortdurend een balans in de ontwikkeling van kinderen. Leerkrachten zijn erg betrokken en krijgen veel ruimte voor samenwerking en ontwikkeling. Er is een onderzoeksafdeling aan de school verbonden waar (onderzoeks)vragen worden gesteld, maar ook lesprogramma s en materialen worden ontwikkeld. 12
Woensdag 4 februari, middag: bezoek aan het National Institute of Education Onderwijs en wetenschap zijn in Singapore nauw bij elkaar betrokken. De wetenschappelijke afdeling van dit instituut probeert door middel van onderzoek voortdurend de kwaliteit van het "curriculum" te verbeteren. We hebben uitleg gekregen over de resultaten van het onderzoek dat gedaan is naar de kwaliteit en effectiviteit van vormen van samenwerken met gebruikmaking van internet. Het onderzoek betrof de mate waarin er een oordeel gegeven kon worden over de kwaliteit van de samenwerking en het geleverde product. In het brede scala van 21st century skills neemt samenwerken een erg belangrijke plaats in. Bij het onderzoek is vooral naar voren gekomen dat de invloed van de "dialoog" als vorm van overleggen op het resultaat van de samenwerking groot is. Enkel een digitale, online evaluatie neemt dit aspect nauwelijks mee. Het geeft ons handvatten om kritisch te kijken naar de manier waarop we zelf én onze leerlingen de talige kant van het samenwerken inzetten. Het helpt ons om dat te verbeteren en daarmee de kwaliteit van het samenwerken te verhogen. We hebben een kijkje mogen nemen in een soort "futuristische" school. De meest moderne vormen van ICT en "High Tech" waren verwerkt in diverse leef- en werkruimten. Allerlei digitale verbindingen, projecties op de wanden, technische snufjes, simulatiemodellen en spelelementen creëren een heel andere leeromgeving. We hebben zelf mogen ervaren dat op deze manier nadenken over bijvoorbeeld de invloed van het gebruik van energie in relatie tot klimaatvraagstukken heel erg betrokkenheid oproept. Een aantal elementen zullen we binnen een jaar of tien ongetwijfeld in het onderwijs terug zien. Foto's of filmopnames waren overigens absoluut verboden. Donderdag 5 februari, ochtend: bezoek aan de Academy of Singapore Teachers De Academy of Singapore Teachers is een instituut wat de nascholing van leerkrachten in basisonderwijs en voortgezet onderwijs organiseert. Er is een nauwe samenwerking met het Ministery of Education. Het gedachtegoed van het Ministery is het uitgangspunt van hun handelen. In Singapore heeft men een duidelijke uitgewerkte visie op nascholing en de ontwikkeling van leerkrachten. Er wordt gewerkt met een heuse 'ethos' waarin beschreven wordt hoe men werkt aan de nascholing van de leerkrachten. In Singapore kent men een duidelijk uitgewerkte mogelijke loopbaanstructuur. Er zijn veel ontwikkel- en doorgroeimogelijkheden. Ook hier geldt weer dat dit in zeer nauwe samenwerking gaat met het Ministery of Education. Vrijwel alle medewerkers van het Ministery zijn leerkracht (geweest). 13
Er wordt gewerkt met een 'Teacher Growth model' en 'Leader Growth model, oftewel een groeimodel voor leerkrachten en schoolleiders. Dit model is gefaseerd in fases van ontwikkeling en groei. Hierbij gaat men (opnieuw) uit van een holistische benadering. Een benadering waarbinnen veel ruimte is voor overleg en collegiale consultatie. Men werkt veel met 'peer-groups'. Groepen die leren van en met elkaar. Dit op zowel leerkracht- als schoolleidersniveau. Singapore geeft er voortdurend blijk van in sterke mate te handelen vanuit krachtige denkmodellen, schema's en ontwikkelmodellen. Ze zijn in staat om hun ontwikkelingen zo in beeld te brengen (via modellen en schema's) dat in 1 model duidelijk gemaakt kan worden waar men voor staat en hoe men de ontwikkeling initieert. Hierbij valt op dat ze in Singapore ook erg gericht zijn op de lange termijn. Men kijkt sterk vooruit zodat men tijdig kan bijsturen wanneer men een maatschappelijke ontwikkeling voorziet. Het sterk werken vanuit competenties en skills (21st Century Skills) komt voort vanuit de constatering dat de maatschappij van morgen vraagt om vaardigheden en skills. En in mindere mate om het juiste papiertje. Een uitspraak die tot nadenken stemt is de uitspraak: ''Ons systeem is gericht op de vraag hoe het individu past in de maatschappij van Singapore. We denken vanuit de vraag wat een ieder bij kan dragen aan het land in plaats van wat het land kan bijdragen aan het individu.'' 14
Donderdag 5 februari, middag: bezoek aan ITE College West Het ITE College West is een hypermoderne school waar verschillende vormen van beroepsonderwijs worden gegeven. Het structurele gebrek aan vakmensen of mensen in de dienstverlenende sector is in Singapore steeds meer merkbaar. Het is een logisch gevolg van de jarenlange eenzijdige nadruk op de kenniseconomie. Het betekent dat dagelijks letterlijk vrachtwagenladingen vol met werknemers uit Maleisië binnen worden gereden die werk doen waar nauwelijks Singaporezen voor beschikbaar zijn. We hebben ze elke ochtend en avond vanuit de bus zien rijden! Om meer balans te brengen in het onderwijsaanbod investeert Singapore de laatste jaren enorm in het mbo. Vrijdag 6 februari, ochtend: bezoek aan de School of Science and Technology Deze school is gespecialiseerd in science (biologie/natuurkunde/scheikunde) en technology (techniek en innovatie). De school is alleen toegankelijk voor leerlingen die op basis van een voorselectie hebben laten zien bijzondere technische talenten te hebben. Op deze school wordt technologie ingezet om te leren en om strategieën aan te leren of te gebruiken. In het gehele programma zijn de 21e eeuwse vaardigheden geïntegreerd. Tijdens een les wordt de theorie gecombineerd met een praktische uitvoering, zodat het leren betekenisvol wordt. Zo zagen we een les over het maken van een "moustrap powered Vehicle". Na de uitleg gingen leerlingen aan het werk om deze auto te maken. De 21e eeuwse vaardigheden die hierbij nodig zijn zoals o.a. samenwerken, vertrouwen hebben in mogelijkheden, kritisch denken, creatief denken waren in deze les verwerkt. We zagen een hoge betrokkenheid bij de leerlingen en ze waren erg gemotiveerd om te leren. 15
Tijdens de rondleiding in de school zien we verschillende werkvormen waarbij kinderen veel samenwerken en zelfstandig aan een onderwerp werken. De leerkracht heeft hierin een coachende rol. We zien dat er veel feedback wordt gegeven op het proces. Naast de leerkracht maakt de school gebruik van experts uit het bedrijfsleven. Deze experts inspireren kinderen met hun verhaal en laten hen de praktische toepassingen zien van het geleerde. Vrijdag 6 februari, middag: evaluatie Zaterdag 7 februari, ochtend en middag: vrij programma Zaterdag 7 februari, avond: vertrek naar Nederland 6. Over Singapore Singapore ligt in Zuidoost Azië tussen Maleisië en Indonesië. Het is een relatief klein land, nauwelijks groter dan onze Noordoostpolder. Singapore heeft ongeveer 6 miljoen inwoners. Singapore bestaat als (stad)staat sinds 1959. Op dat moment werd het onafhankelijk en kreeg zelfbestuur. Singapore ligt op een soort rotsachtige ondergrond. Er is beperkt industrie en nauwelijks landbouw. Singapore draait eigenlijk grotendeels op zijn kenniseconomie. 16
Dat betekent dat onderwijs voor het land ontzettend belangrijk is. Het verklaart de grote aandacht die er in het land voor onderwijs is, en daarmee ook de hang naar intellectuele prestaties. Singapore is een land met diverse bevolkingsgroepen: voornamelijk Chinezen (ruim 75%) en verder Maleiers en Indiërs. In Singapore komen diverse godsdiensten voor, die in hoge mate het culturele leven bepalen: boeddhisme, christendom, islam, taoïsme en hindoeïsme. Het land staat vol met tempels en kerken. Een groot deel van de bevolking is praktiserend. Het straatbeeld en de sfeer wordt daardoor beïnvloedt. Singapore heeft een tropisch klimaat. Het is dag en nacht rond de 30 graden. Onze ervaring is dat Singapore een heel bijzondere stad is. Het is er absoluut schoon, veilig en ontspannen. Je voelt je ook zo. Mensen zijn heel respectvol, relaxed, vriendelijk, behulpzaam en toegankelijk. Je kunt er overal heerlijk eten, de terrasjes in het centrum aan de haven zijn geweldig. Er is opvallend veel groen in de stad. Naast de tempels en kerken zie je ook de meest prachtige gebouwen: eigenzinnig, groot, hoog en met vaak heel bijzondere, moderne architectuur. We hebben vaak onze ogen uitgekeken. Naast het heel moderne centrum kent Singapore ook diverse andere wijken. De Chinese en de Indische wijk zijn daar een voorbeeld van. Daar vind je veel meer het gewone dagelijkse leven, kleurrijk en rommelig, zoals we dat bij onze grote steden ook zien. Het hoge niveau van welvaart en rijkdom ontbreekt daar. 17