Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman
Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige hbo-studies rechten. Het regende ontwikkelverzoeken in Smallingerland. De pilot die deze gemeente de afgelopen twee jaar draaide met permanente educatie was zo n succes, dat deze nu organisatie breed uitgerold wordt. Een luxeprobleem, zo zou je de situatie in de gemeente Smallingerland twee jaar geleden kunnen noemen. Er was altijd geld over in het opleidingsbudget. Maar we werden, net als iedere andere gemeente, ook geconfronteerd met begrippen als duurzame inzetbaarheid en mobiliteit. De vraag was dus: hoe krijgen we onze medewerkers aan de studie en in beweging? vertelt P&O-adviseur Els Welsink. En dan op zo n manier dat leidinggevenden denken: Yes! Daar hebben we wat aan. Want opleidingen stonden nog niet per se bovenaan het prioriteitenlijstje. Tijdens het functioneringsgesprek was het een onderwerp van de categorie: oh ja, daar moeten we ook nog wat mee. Hoofd Burgerzaken Bas Langezaal: Vakinhoudelijke opleidingen, dat ging nog wel. Het probleem was vooral de stap extra. Als er feitelijk niks aan de hand is, toch iets van een cursus willen volgen, om jezelf te ontwikkelen. Dát is wat je nodig hebt voor mobiliteit. Bas Langezaal: Als er feitelijk niks aan de hand is, toch iets van een cursus willen volgen, om jezelf te ontwikkelen. Dát is wat je nodig hebt voor mobiliteit. Jan van Ginkel
Advocatuur Opleidingen zijn bovendien niet alleen goed voor beweging, maar ook voor kwaliteit. Welsink: In de advocatuur moeten medewerkers elk jaar punten halen, om hun vak goed te kunnen uitoefenen. We vroegen ons af waarom wij dat eigenlijk niet deden. En dus stapte Welsink naar vier afdelingen waar geld over was uit het opleidingsbudget met de vraag: Wil je met mij meedoen? Wil je met mij een kader stellen voor iets van permanente educatie? Laten we zeggen: 15 studiepunten per jaar. De leidinggevenden reageerden allemaal enthousiast, maar vroegen ook meteen wat er zou gebeuren als mensen hun 15 punten niet halen. Welsink: Ik zei: daar denken we niet over na. We maken het gewoon zó leuk, dat het niet nodig is om over allerlei rechtspositionele gevolgen na te denken. Armen over elkaar De vier afdelingen volgden daarom allereerst de Training in beweging met PE. Tijdens de training werden vragen gesteld als: wie ben ik, wat doe ik en wat zou ik het allerliefste willen? En daar liepen de resultaten ver uiteen. Van medewerkers die al een stip aan de horizon konden zetten, tot medewerkers die vooral over hun werk in het hier en nu nadachten en medewerkers die het helemáál niet zagen zitten. Welsink: Na de eerste dag kwamen de trainers naar mij toe dat een aantal medewerkers met uitzicht op pensioen de armen over elkaar had geslagen en niet van plan was over de toekomst na te denken, omdat ze toch bijna weggingen. Wat ze daarmee aan moesten. Nou, zeiden we, laat ze maar uitzoeken hoe het eigenlijk zit met hun pensioen. Daar kunnen ze ook punten voor krijgen. Toen bleek toch dat twee van de drie mannen het helemaal niet zo goed voor elkaar hadden als ze zelf dachten. Pensioenaanpassingen konden gedaan worden en, nog belangrijker, het gesprek tussen leidinggevende en medewerker over de eigen ontwikkeling was weer op gang gekomen. De training bleek een succes. Ook mensen die in eerste instantie negatief waren, zeiden achteraf dat ze het leuk gevonden hadden. En bij Langezaal regende het opleidingsverzoeken. Ik wist niet wat me overkwám. Mensen vroegen van alles: van een cursus professioneel Engels, tot een vierjarige opleiding rechten en dan waren er nog mensen die erachter kwamen dat ze eigenlijk twintig jaar geleden al verpleegkundige hadden willen worden. Anja Mook, frontofficemedewerker bij burgerzaken, ontdekte dat een opleiding tot vertrouwenspersoon wat voor haar was.
Het past bij mijn karakter. Mensen vertellen nu al veel aan me. Ik hou van een goed gesprek, en dat mag ook best de diepte in gaan. Toen ze tijdens de training aan mijn collega s vroegen welke functie bij mij zou passen, plakten drie van de vijf een geeltje met vertrouwenspersoon op het bord. Drukke periode Voor Langezaal betekenden al die ambities een heel drukke periode: Je gaat je toch ook allerlei praktische dingen afvragen: hoe zit het met de tijd? Hoe zit het met budget? En dus hadden Langezaal en Welsink veel contact om te overleggen over wat er allemaal mogelijk was. Ook als het ging om medewerkers voor wie het echt heel moeilijk was om te reflecteren. Welsink: Voor sommige mensen komt zo n training echt te dichtbij. Bijvoorbeeld door iets wat ze meegemaakt hebben, of door hun karakter. Daar moet je heel zorgvuldig mee omgaan. Je ziet wel dat precies deze mensen ook het moeilijkst in beweging komen. En daar zijn we bij een tweede voordeel van werken aan ontwikkeling: het maakt helder hoe de afdeling eruitziet, wie gemakkelijk beweegt en wie er moeite mee heeft. Langezaal: Met die mensen blijven we steeds in gesprek. Dat is belangrijk. Els Welsink: Werken aan ontwikkeling maakt helder Els Welsink hoe de afdeling eruitziet, wie gemakkelijk beweegt en wie er moeite mee heeft.
Educatiematrix De kwestie die nog wel voorlag in Smallingerland, was: Hoe doen we het met de punten? Welsink: Daar stoeiden we mee. Je wilt stappen in de ontwikkeling waarderen, ook als het niet om een keiharde opleiding gaat. En dus ging Welsink eind 2013 samen met de deelnemende leidinggevenden een middag stevig om de tafel. Samen ontwikkelden ze een matrix. Deze bestaat uit vier kwadranten die onderscheid maken tussen formele leeractiviteiten, informele leeractiviteiten, kennis vergaren en talent ontwikkelen. Alles is erin onder te brengen: een congres bezoeken, een meeloopdag, een presentatie geven, vrijwilligerswerk. En de regel werd simpel: je krijgt voor elke activiteit, ongeacht de grootte, twee punten. En je moet per jaar in totaal vier punten halen, uit twee verschillende kwadranten van de matrix. Anja Mook Anja Mook: Ik verbind dagelijks mensen Langezaal: Dat werkt uitstekend. Ik had bijvoorbeeld een medewerker die ik gevraagd had om voorlichting te geven aan stembureauvoorzitters. Vond ze hartstikke spannend. Maar ze heeft het wel gedaan, en daar heeft ze twee punten voor gekregen, want het is echt een stap in haar ontwikkeling. Ook Mook ondernam allerlei activiteiten. Zo keek ze een dag mee bij de politie en bij afvalverwerker Regon. Ik verbind door met de Regon, ik wilde wel eens kijken wat er dan gebeurt aan de andere kant van de lijn.
dagelijks mensen door met de Regon, ik wilde wel eens kijken wat er dan gebeurt aan de andere kant van de lijn. Wake-up call Langezaal: Voor ons leidinggevenden was het ook een wake-up call. Wat deed je vroeger als iemand toestemming vroeg om zoiets te doen? Dan zei je: dat heb je toch helemaal niet nodig? Jij houdt je bezig met paspoorten. We waren als leidinggevenden vooral bezig om de toko draaiende te houden, het mocht vooral geen tijd kosten terwijl zo n dag ook prima op te vangen is. Wij moesten ook uit een patroon komen. En daar zijn we bij het derde voordeel van permanente educatie: alles en iedereen komt meer in beweging. Mook: Sinds de training praten we meer open met elkaar, we durven kwetsbaarder te zijn. En mensen van andere afdelingen die we eerst alleen van hoi en hi kenden, zoeken we nu gemakkelijk op. Daardoor komen we ook op nieuwe ideeën. Zo simpel Logisch dus eigenlijk dat de gemeentedirectie enthousiast reageerde op de pilot en onlangs toestemming gaf om permanente educatie uit te rollen over de hele organisatie. Welsink: Het is zo simpel allemaal. Er zijn geen meerkosten, dus je hebt geen ingewikkelde discussies, en omdat we steeds gezegd hebben dat het leuk moet zijn, hebben we geen weerstand ervaren. Ook de or heeft het idee meteen omarmd. Vraag is wel of Smallingerland dit enthousiasme kan vasthouden. Of ze over vijf jaar niet weer met te veel budget en te weinig opleidingen zitten? Langezaal: Dat denk ik niet. Mensen beseffen heel goed dat de wereld veranderd is, en dat ze mee moeten. Dat je niet meer kunt zeggen: ik vind het allemaal wel prima zo. Je moet bewegen en je ontwikkelen. Welsink: Een aantal mannen van de buitendienst heeft nu computerles aangevraagd. Zij kregen als enigen in de hele organisatie hun loonstrookje nog op papier. Zij vonden het nou toch ook wel eens interessant om te zien hoe dat digitaal ging.