Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps

Transcriptie

1 Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan tafel. Mijn man is nog even weg, zegt ze met een ietwat aparte stem. Maar hij komt er straks wel even bij zitten om eventueel iets te verduidelijken, als jullie mij niet goed verstaan. Ze is geboren met een auditieve handicap. Dat betekent dat ze zo goed als doof is. Met een gehoorapparaatje vangt ze nog wel wat klanken op. Het aanbod om een doventolk bij het gesprek te vragen, heeft ze resoluut afgeslagen. Ik ben goed verstaanbaar en ik kan goed liplezen, mailde ze. We komen er samen wel uit. En anders helpt mijn man wel een handje. Het is niet duidelijk waardoor ik die handicap heb gekregen, vertelt ze. Er zit geen auditieve handicap in de familie, mijn zoontje is horend en mijn moeder is tijdens de zwangerschap niet ziek geweest. Het is dus een compleet raadsel, maar het is nu eenmaal zo. Er zijn ergere dingen. Als kind had ze er amper erg in dat ze een handicap had. Ik was gewoon wie ik was, vertelt ze. Mijn ouders zijn goed met mijn handicap omgegaan. Ze hebben mij nooit meer beschermd dan nodig was. Ze stuurden mij gewoon om een boodschap en ik moest zelf maar uitzoeken hoe ik het aanpakte. Daardoor heb ik geleerd om gewoon met mensen te praten. Ik was enig kind en mijn ouders hebben altijd achter mij gestaan. Inmiddels is haar man bij ons aangeschoven en luistert hij zwijgzaam naar ons gesprek, terwijl hun zoontje af en toe om zijn nek komt hangen. In mijn puberteit had ik wel moeite met mijn handicap, vertelt Lilian verder. Ik merkte dat ik in een grote groep niet mee kon praten en dat leeftijdgenoten niet altijd rekening met mij hielden. Toen was ik daar wel eens boos om, maar nu niet meer. Nu weet ik dat ik 29

2 30 mensen op een andere manier moet benaderen en dat het belangrijk is om positief te blijven. Dat lukt niet altijd, hoor. Soms heb ik er de pest in dat ik altijd met die beperking rekening moet houden. Maar over het algemeen gaat het goed. Mensen weten vaak gewoon niet wat er aan de hand is. Ze geeft een voorbeeld: Laatst ging ik met een vriendin die ook doof is, ergens koffie drinken. Alle tafeltjes waren bezet, maar we zagen dat er helemaal aan de andere kant een meneer opstond. Die meneer wenkte naar ons om duidelijk te maken dat wij zijn plaats in konden nemen. Dus wij liepen tussen alle tafeltjes door en toen we er waren, bedankte ik hem. Toen zei hij ineens: Je hoeft niet zo raar te praten! Daar stond ik wel even raar van te kijken, want zoiets verwachtte ik helemaal niet. Ik geloof dat iemand zei dat ik doof was. Hij kwam er in ieder geval ineens achter. Hij bood direct zijn excuses aan. Het was een vreemde situatie, maar er bleek wel uit dat mensen niet moedwillig vervelend doen en dat informatie heel belangrijk is. Dat merk ik steeds weer. Rustig blijven en informatie geven. Dat werkt het beste. En af en toe denk ik ook wel eens Laat maar zitten. Ik weet bijvoorbeeld dat mensen in een grote groep door elkaar kletsen en afgeleid worden door van alles en nog wat. Daardoor is het voor mij vaak onmogelijk om mee te praten. Dat is gewoon zo. Daar kan ik wel steeds moeilijk over doen, maar daar schiet ik niets mee op. Ik zeg dat nu wel heel gemakkelijk. Natuurlijk heb ik ook mijn kwade dagen. Ik zou willen dat het anders was. Dat iedereen wist wat een handicap inhoudt. Dat je met een handicap gewoon kunt leven, zonder rekening te moeten houden met wat anderen ervan denken. Dat wil niet zeggen dat haar leven nu niet leuk is. Ik blijf positief, lacht ze. Ik geniet van kleine dingetjes. Van wandelen, van mijn werk en van leuke dingen doen. Ik ben altijd wel vrolijk. Van leerling dovenschool tot mondhygiëniste Lilian heeft als kind altijd thuis gewoond, maar ze ging wel naar scholen voor Speciaal Onderwijs. Ik ben nooit intern geweest. Dat is fijn geweest want ik heb een superjeugd gehad. Ik deed aan paardrijden en aan zwemsport. De vakanties met mijn ouders waren altijd geweldig. Ik heb nooit iets te klagen gehad. Als er al iets is dat ik anders zou hebben gewild, is het dat ik toch liever naar reguliere scholen had willen gaan. Ik heb eerst op een dovenschool gezeten en daarna op een school voor slechthorende kinderen. Er waren gelukkig wel leraren die zagen dat ik iets in mijn mars had en die me erg stimuleerden om daar iets mee te doen. Ik heb het er wel fijn gehad, maar het was toch een heel beschermde omgeving en het was erg gemakkelijk dat iedereen doof en later slechthorend - was. Daardoor hoefde ik mij niet aan te passen. Daarom denk ik dat het voor mij beter was geweest als ik op

3 het regulier onderwijs had gezeten, waar ik mij had moeten zien te redden tussen horenden. Bovendien was het onderwijs niet optimaal. Ik heb bijvoorbeeld nog steeds moeite met grammatica en ik denk dat mijn spraakontwikkeling ook nog beter was geweest als ik altijd op reguliere scholen had gezeten, hoewel ik nu ook prima verstaanbaar ben. Het vervolgonderwijs heb je wel op het regulier onderwijs gedaan, vult haar man aan. En dat ging toch goed? Ja zeker, lacht ze vriendelijk. Ik ben voor medisch analiste gaan studeren en daar heb ik mijn diploma voor gehaald. Maar al gauw kwam ik er achter dat ik niet alleen onderzoek wilde doen. Ik wilde echt met mensen omgaan. Daarom ben ik mondhygiëniste geworden. Dat had ik nooit gedaan als ik niet goed verstaanbaar was. Ik werk nu al zo n 23 jaar met veel plezier, vertelt ze verder. Ik heb 5 mensen in dienst en ik heb nu 2 goedlopende praktijken. Ik heb het er wel druk mee, want van de ziektekostenverzekeraars moet ik steeds weer nieuwe certificaten halen. Naast mijn werk blijf ik dus altijd ook studeren. Maar dat gaat goed. Ik was vroeger altijd erg bescheiden en ik heb nu geleerd om trots te zijn. Ik heb veel bereikt, ik heb leuke collega s en ik heb geleerd om positief in het leven te staan en om door te zetten. Haar zoontje trekt even haar aandacht en vraagt haar iets in gebarentaal. Ze lacht naar hem en geeft hem antwoord. Ook weer in gebarentaal. 31 Een land met kansen In het land van Lilian zouden mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps. Dan zouden mensen met een handicap en mensen zonder handicap veel gemakkelijker met elkaar omgaan, stelt ze. Je merkt nu bijvoorbeeld dat dove mensen moeilijk aan een baan komen. Werkgevers zien alleen maar negatieve kanten van doof zijn, terwijl dove mensen niet gauw zijn afgeleid en zich dus veel beter kunnen concentreren. Mensen met een handicap zijn ook vaak veel gemotiveerder. Als werkgevers van jongs af aan geïnformeerd zouden zijn over handicaps, wisten ze dat gewoon. In mijn land zouden de kansen van mensen met een handicap dus veel breder zijn omdat iedereen zou weten wat handicaps precies inhouden. Dove mensen zeggen wel eens dat ze graag in een land willen wonen waar iedereen doof is. Van Lilian hoeft dat niet. Dan is je wereldje zo beperkt, zegt ze. Het is juist leuk om met veel verschillende mensen om te gaan. In mijn land zou iedereen gelijk zijn. Van mij zouden ook niet alle mensen gebarentaal hoeven te kunnen. Als ze maar aandacht hebben voor elkaar. In haar land zouden alle kinderen naar het regulier onderwijs gaan. Maar dan wel met goede hulpmiddelen, zegt ze er direct bij. Als kinderen met een handicap naar reguliere scholen gaan, bereiken ze meer. Ze zien dan van jongs af aan hoe de

4 32 maatschappij is. In mijn land zouden kinderen met handicaps niet teveel beschermd worden. Ze moeten juist zien hoe de wereld in elkaar zit. Volwassenen met een handicap zouden overal aan meedoen. Ze zouden werken en sporten en wat ze maar willen. Als baas van mijn land zou ik er ook voor zorgen dat er culturele centra zijn waar mensen van alles samen kunnen doen; van praten over het opvoeden van kinderen, tot het volgen van allerlei cursussen en het beoefenen van verschillende sporten. Ik vind het belangrijk dat mensen elkaar ontmoeten. Ik heb gemerkt dat er een duidelijk verschil is tussen hoe mensen in Rotterdam waar ik vroeger woonde met dove mensen omgaan en hoe dat hier in het zuiden gebeurt. Hier zijn de meeste dove kinderen intern. Ze vormen dus geen normaal onderdeel van het straatbeeld. In Rotterdam wonen dove kinderen vaker thuis. Ze gaan op de fiets of met de tram naar school en na schooltijd spelen ze buiten. In Rotterdam zijn mensen dus veel meer gewend aan dove kinderen. Dat merk ik in de omgang. De contacten tussen dove en slechthorende mensen gaan veel soepeler. Daaraan merk je hoe belangrijk ontmoetingen zijn. In het land van Lilian zullen burka s verboden zijn. Als een vrouw een burka draagt kan ik onmogelijk liplezen, legt ze uit. Bovendien vind ik een burka een teken van vrouwenonderdrukking en daar ben ik absoluut tegen. Ze denkt even na en kijkt wat rond. Wat ik ook zou verbieden, zegt ze dan, is dat mensen met een handicap worden uitgelachen. Mensen mogen wel naar elkaar lachen, maar uitlachen zou in mijn land absoluut niet mogen. Ik word wel eens uitgelachen en dan zie ik gewoon dat ze zich schamen als ze merken dat ik het in de gaten hebben. Vroeger werd ik daar boos om. Nu denk ik: Laat ze maar. Ze weten niet beter. Maar in mijn land zou dat uitlachen gewoon verboden zijn. Ze lacht vriendelijk naar haar man. Ik zou willen dat de mensen in mijn land positief zijn en toegankelijker dan nu. Zoals ik al zei: mensen hoeven echt geen gebarentaal te kennen als ze dat niet willen, als ze maar willen communiceren. Hoe ze dat doen maakt me niet uit. Zou je niet verplicht stellen dat er goede communicatiemiddelen zijn? vraagt haar man. Ze haalt haar schouders op. Die zijn er vanzelf al, zegt ze. Voor dove mensen is het ideaal dat je nu kunt en en sms n en van die dingen. Vroeger moest ik naar iemand toe gaan als ik hem nodig had of ik moest iemand vragen om voor mij te bellen. Dat hoeft nu niet meer. Maar dat is niet iets wat ik in mijn land hoef te regelen. Dat bestaat al. Wat ik belangrijk vind is dat mensen kunnen werken en iets kunnen bereiken. Ik ben trots op wat ik bereikt heb en anderen zeggen ook wel eens dat ze het knap vinden wat ik bereikt heb. Dat geeft een goed gevoel. Dat gun ik andere mensen met een handicap ook. Weet je dat één van mijn collega s er laatst pas achter kwam dat ik doof ben? Ze dacht dat ik een of ander vreemd accent had of zoiets. Daar ben ik

5 dan trots op. Dat mijn handicap voor anderen niet eens opvalt. Zo moeten mensen samenleven in mijn land. Als Nederland een beetje op het land van Lilian wil gaan lijken moet er heel wat gebeuren. Goed onderwijs en goede voorlichting lijken me belangrijk. Maar mensen moeten ook minder op zichzelf gericht zijn en meer samen doen. Mensen moeten nodig een beetje toleranter worden. Lilian en haar man bieden nog iets te drinken aan, maar het is tijd om naar huis te gaan. Het was een leuk en intensief gesprek. 33