Actualisering ruimtebehoefte Gemeente Wierden
Uitgave STOGO onderzoek + advies Postbus 691 3430 AR Nieuwegein 030-2334342 info@stogo.nl www.stogo.nl Opdrachtgever Gemeente Wierden Auteurs Guiselaine Capella Martin Stijnenbosch Datum Maart 2009 Versie Definitief
Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Ontwikkeling werkgelegenheid 5 2.1 Inleiding 5 2.2 Werkgelegenheid gemeente Wierden, 2000 2008 5 2.3 Het scenario Transatlantic Market 9 2.4 Werkgelegenheid in de periode 2010 2020 10 2.5 Conclusie 12 3 Vraag naar ruimte 15 3.1 Inleiding 15 3.2 Vraag naar ruimte bedrijventerrein 15 3.3 Vraag naar ruimte kantoren 16 4 Vraag versus aanbod bedrijfsruimte 17 4.1 Inleiding 17 4.2 Aanbod 17 4.3 Vraag 18 4.4 Vraag versus aanbod 19 5 Conclusie 21 Bijlage I Aangenomen veronderstellingen CPB model 23 Bijlage II Bij makelaars in aanbod zijnde bedrijfsruimten 25 2009 25
3 1 Inleiding De gemeente Wierden wil een duurzame economische ontwikkeling in de gemeente bevorderen, zodat ook op de lange termijn welvaart en werkgelegenheid kunnen worden gegarandeerd. Daarvoor is een goed ondernemingsklimaat noodzakelijk. Dit stimuleren van de economische en werkgelegenheidsgroei moet gebeuren binnen de context van de positie en de mogelijkheden van de regio, maar ook binnen de ruimtelijke mogelijkheden van de gemeente zelf. Startpunt vormt een grondige analyse van het functioneren van de economie. Dat geeft inzicht in de dragers van de economische structuur. De gemeente zet in op het bevorderen van de werkgelegenheid langs verschillende sporen: Het behouden van de bestaande bedrijvigheid en werkgelegenheid; Het accommoderen en stimuleren van nieuwe bedrijven; Het vergroten van kansen op en mogelijkheden van de arbeidsmarkt; Het zorgen voor een goede bereikbaarheid van de werklocaties; Tevens zorgen voor veiligheid op de werklocaties; Het bieden van voldoende ruimte voor het bedrijfsleven. In dat kader heeft de gemeente Wierden STOGO onderzoek + advies gevraagd een actualisatie te maken van de raming van de vraag naar bedrijventerrein op de lange termijn. De raming die in 2004 is gemaakt, was gebaseerd op de uitkomsten van het scenario European Coordination van het Centraal Planbureau. Inmiddels zijn er nieuwe ramingen van het Centraal Plan Bureau beschikbaar, die uitgaan van andere ramingen van de economische groei. Ook heeft het Ministerie van VROM in haar Agenda 2008 - herijking aanpak - een nieuwe aanpak van voorgesteld waarbij invulling wordt gegeven aan de ambitie van het kabinet om duurzaam en efficiënt om te gaan met de beschikbare ruimte. Ook is besloten dat het nieuwe scenario Transatlantic Market als uitgangspunt moet worden gekozen bij het ramen van de toekomstige vraag naar. Aan de hand van de werkgelegenheidsprognose uit het scenario Transatlantic Market van het CPB kan worden voorspeld hoe de vraag naar ruimte op bedrijven- en kantorenterreinen er in de toekomst uit zal zien. We starten de vraaganalyse met een korte beschrijving van de ontwikkeling van de werkgelegenheid per bedrijfstak per kern sinds 2000 op basis van het provinciale werkgelegenheidsregister. Dit geeft een eerste inzicht in de dynamiek binnen de aan gebonden bedrijfsklassen (hoofdstuk 2). Vervolgens beschrijven we de uitkomsten van de ramingen voor de gemeente Wierden. Daarbij maken we gebruik van de ramingen van het Centraal Plan Bureau in de Bedrijfslocatiemonitor. Daarbij sluiten we aan bij de mening van de rijksoverheid zoals verwoord in de Agenda 2008 2009, herijking aanpak, waarin definitief is gekozen om het scenario Transatlantic Market als uitgangspunt te gebruiken (hoofdstuk 3).
4 Dit geeft zicht op de vraag naar op lange termijn. Hierbij geven we steeds aan op welke veronderstellingen de ramingen zijn gebaseerd. Hierbij gaat het onder meer om veronderstellingen over economische groei, groei van de werkgelegenheid, ruimtegebruik en mate van binding aan. Bij het vaststellen van het aanbod aan gaan wij uit van de stand van zaken per 1 januari 2009. Dat betekent dat alle aanvragen die per 1 januari 2009 nog niet zijn geëffectueerd (dus aan wie nog geen kavel is toegewezen) in de berekening worden meegenomen als zijnde vraag naar. Er wordt aangegeven wat er nog beschikbaar is aan, wat er op de aan leegstand is en voor hoeveel ha al concrete belangstelling bestaat. Tot slot confronteren we de gesignaleerde vraag met het beschikbare aanbod per kern. Dit geeft aan in hoeverre de bestaande in de vraag kunnen voorzien en in welke omvang aanvullend aanbod nodig is (hoofdstuk 4).
5 2 Ontwikkeling werkgelegenheid 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de toekomstige werkgelegenheid voor de periode tot 2020 voor de gemeente Wierden berekend. De prognose wordt gebaseerd op de landelijke raming van het Centraal Planbureau. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het scenario Transatlantic Market. De economische groei in dit scenario wordt door de rijksoverheid als leidend beschouwd in het beoordelen van de gewenste ruimtelijke ontwikkeling. De huidige en de verwachte toekomstige werkgelegenheid voor de gemeente Wierden wordt daarom via dit scenario berekend. Hierbij wordt een correctiefactor op de landelijke prognose toegepast gebaseerd op in het verleden geconstateerde afwijkingen tussen de ontwikkeling in de gemeente Wierden en Nederland. Uit de zo berekende toekomstige werkgelegenheid wordt dan in hoofdstuk drie de toekomstige vraag naar ruimte afgeleid. 2.2 Werkgelegenheid gemeente Wierden, 2000 2008 De eerste stap in de berekening is de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de gemeente Wierden en in Nederland van de afgelopen negen jaar. Daarbij wordt onderscheid gemaakt naar de ontwikkeling in de kernen Enter en Wierden. Kern Enter Tabel 1: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de kern Enter, 2000-2008 per CPB branche (exclusief de landbouw) 2000 2008 groei abs. 2000-2008 proc. overige industrie 113 77-36 -32% chemie 89 95 6 7% metaal 169 179 10 6% openbare nutsbedrijven 0 3 3 bouw 379 517 138 36% handel 547 783 236 43% zee/luchtv. 3 0-3 -100% overig transport/opslag 60 148 88 147% communicatie 1 39 38 bank/verzekering 37 42 5 14% overig tertiair 323 500 177 55% kwartaire diensten 109 262 153 140% overheid 61 76 15 25% totaal 1.891 2.721 830 44% Bron: BIRO Provincie Overijssel
6 In totaal zijn er tussen 2000 en 2008 830 nieuwe arbeidsplaatsen gerealiseerd, een jaarlijkse groei van 92 arbeidsplaatsen (jaarlijks 5 procent). De sterkste groei doet zich met name in de handel, bouw, overig tertiair (vooral zakelijke dienstverlening) en kwartaire diensten voor. Alleen in de overige industrie is de werkgelegenheid afgenomen. In 2008 telt de kern Enter 2.721 arbeidsplaatsen (Tabel 1). Tabel 2: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de kern Enter en Nederland tussen 2001-2008 in indexcijfers, per CPB branche (exclusief de landbouw) Indexcijfer Enter Indexcijfer Nederland overige industrie 70 88 chemie 297 89 metaal 89 84 bouw 122 96 handel 138 100 overig transport/opslag 235 99 communicatie 1950 78 bank/verzekering 150 97 overig tertiair 125 104 kwartaire diensten 240 123 overheid 117 101 totaal 136 101 Bron: BIRO Provincie Overijssel, Centraal Planbureau Vergelijken we de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de laatste acht jaar in de kern Enter met die in Nederland dan blijkt dat behalve in de overige industrie de werkgelegenheid in de kern Enter de afgelopen acht jaar sterker is toegenomen t.o.v. Nederland. Kern Wierden In totaal zijn er tussen 2000 en 2008 223 nieuwe arbeidsplaatsen gerealiseerd, een jaarlijkse groei van 25 arbeidsplaatsen (jaarlijks 0,7 procent). De sterkste groei doet zich met name in overig tertiair (vooral zakelijke dienstverlening) en de kwartaire sector voor. In de voedings- en genotmiddelenindustrie, de metaal, de bouw en het banken verzekeringswezen is de werkgelegenheid afgenomen. In 2008 telt de kern Wierden 3.618 arbeidsplaatsen (Tabel 3).
7 Tabel 3: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de kern Wierden, 2000-2008, per CPB branche (exclusief de landbouw) 2000 2008 groei abs. 2000-2008 proc. voeding/genot 171 6-165 - 97% overige industrie 158 164 6 4% chemie 1 25 24 metaal 251 199-52 - 21% bouw 483 436-47 -10% handel 855 897 42 5% overig transport/opslag 74 73-1 -1% communicatie 4 0-4 - 100% bank/verzekering 71 32-39 -55% overig tertiair 894 1.066 172 19% kwartaire diensten 208 436 228 110% overheid 225 284 59 26% totaal 3.395 3.618 223 7% Bron: BIRO Provincie Overijssel Vergelijken we de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de laatste acht jaar in de kern Wierden met die in Nederland dan blijkt dat in de voedings- en genotmiddelenindustrie, de metaal, de bouw en het bank- en verzekeringswezen de werkgelegenheid in de kern Wierden de afgelopen acht jaar sterker is afgenomen t.o.v. Nederland (tabel 4).
8 Figuur 1: Enter: Bedrijventerrein Baanakkers Bron: STOGO, 2008 Figuur 2: Wierden: Kluinveen Bron: STOGO, 2008
9 Tabel 4: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de kern Wierden en Nederland tussen 2001-2008 in indexcijfers, per CPB-branche (excl de landbouw) Indexcijfer Wierden Indexcijfer Nederland voeding/genot 18 87 overige industrie 94 88 chemie 125 89 metaal 83 84 bouw 57 96 handel 103 100 overig transport/opslag 103 99 communicatie 78 bank/verzekering 58 97 overig tertiair 111 104 kwartaire diensten 190 123 overheid 125 101 totaal 99 101 Bron: BIRO Provincie Overijssel, Centraal Planbureau 2.3 Het scenario Transatlantic Market Het Centraal Planbureau heeft een scenariostudie Welvaart en Leefomgeving opgesteld voor de toekomst van Nederland en de Nederlandse economie tot en met 2040 (oktober 2006). Deze analyse bouwt voort op de in 2003 uitgebrachte studie Four Futures of Europe, waarin in vier scenario s mogelijke toekomstbeelden voor Europa zijn beschreven. In haar brief aan de Tweede Kamer over de agenda 2008 2009 geeft het Ministerie van VROM aan waarom zij bij haar toekomstige beleid in de Agenda 2008-2009 heeft gekozen voor het scenario Transatlantic Market en niet voor het scenario Global Economy zoals het Centraal Planbureau doet in haar Bedrijfslocatiemonitor. Zij stelt: de lange termijn ruimtereservering voor is tot nu toe gebaseerd op het scenario met de hoogste economische groei (Global Economy) van het CPB (Bedrijfslocatiemonitor 2005). Voor dit scenario is destijds gekozen om snel en adequaat te kunnen reageren op een onverwacht grotere vraag naar. Echter, de daadwerkelijke aanleg van moet wel worden gebaseerd op een realistische inschatting van de vraag op korte termijn. Planning en ontwikkeling van op de korte termijn zijn tot nu toe onvoldoende gebaseerd op een realistische vraagraming. Wij hechten er aan dat het economische en het ruimtelijke belang van op een evenwichtige wijze wordt benaderd. Dit betekent dat we rekening houden met voldoende ruimte om de economische bedrijvigheid te accommoderen en dat we zorgvuldig en efficiënt moeten omgaan met de beschikbare ruimte. We willen bij de daadwerkelijke planning uitgaan van een realistisch scenario. We nemen daarom nu een middenscenario. Daarbij willen we uitko-
10 men op een totale vraag die overeenkomt met de vraag in het Transatlantic Marketscenario, zoals beschreven in de studie Welvaart en Leefomgeving. Om die reden is in dit rapport ook uitgegaan van het scenario Transatlantic Market bij het berekenen van de vraag naar ruimte. De kenmerken van het Transatlantic Market scenario zijn: vrij hoge economische groei (gemiddeld 1,7 procent per jaar); flexibeler arbeidsmarkt, toename arbeidsparticipatie, lage werkloosheid (gemiddeld 5,0 procent). flinke groei arbeidsproductiviteit; verzorgingsstaat ingeperkt, eigen verantwoordelijkheid voor de burgers; versobering sociale zekerheid; collectieve sector hervormd naar VS model; toenemende inkomensongelijkheid; internationale samenwerking vooral gericht op transatlantische handel; internationale concurrentie, prikkels voor innovatie, kennisopbouw. 2.4 Werkgelegenheid in de periode 2010 2020 De prognose van de werkgelegenheid in de gemeente Wierden wordt gebaseerd op de huidige opbouw van de werkgelegenheid in de kernen en de landelijke prognose Transatlantic Market van het Centraal Planbureau. Daarbij worden de verschillen in ontwikkeling tussen de groei van het aantal arbeidsplaatsen in Nederland en de kernen in de gemeente Wierden gebaseerd op het verschil in ontwikkeling in de periode 2001-2008. Aangezien verwacht mag worden dat de werkgelegenheid in de gemeente tot 2020 niet altijd zoveel sneller zal groeien dan in Nederland zoals de laatste jaren gebruikelijk is bij de prognose van de toekomstige werkgelegenheid een correctiefactor toegepast.
11 Kern Enter Tabel 5: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de kern Enter, 2010-2020, per CPB -branche 2010 2015 2020 overige industrie 75 74 73 chemie 99 101 104 metaal 182 175 169 openbare nutsbedrijven 3 3 3 bouw 550 581 613 handel 846 940 1.045 overig transport/opslag 162 180 200 communicatie 46 54 64 bank/verzekering 46 51 56 overig tertiair 535 581 631 kwartaire diensten 284 321 363 overheid 79 83 87 totaal 2.907 3.144 3.408 Bron: STOGO onderzoek + advies De jaarlijkse groei van het aantal arbeidsplaatsen in de kern Enter neemt af van 92 arbeidsplaatsen tussen 2000 en 2008 tot 47 arbeidsplaatsen in de periode 2010 2015 om daarna licht toe te nemen tot jaarlijks 53 arbeidsplaatsen tussen 2015 en 2020 (tabel 5). Ook blijkt dat de werkgelegenheid in de dienstensector sterker toeneemt dan het aantal industriële arbeidsplaatsen. In de andere aan bedrijventerrein gebonden sectoren als bouw, handel en transport groeit het aantal arbeidsplaatsen nog wel.
12 Kern Wierden Tabel 6: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de kern Wierden, 2010-2020 per CPB branche 2010 2015 2020 voeding/genot 6 6 6 overige industrie 174 184 195 chemie 27 29 31 metaal 193 174 157 bouw 430 419 409 handel 933 1.009 1.091 overig transport/opslag 76 81 87 bank/verzekering 33 35 37 overig tertiair 1.146 1.255 1.375 kwartaire diensten 465 526 595 overheid 301 320 341 totaal 3.784 4.038 4.324 Bron: Bron: STOGO onderzoek + advies De jaarlijkse groei van het aantal arbeidsplaatsen in de kern Wierden neemt toe van 25 arbeidsplaatsen tussen 2001 en 2008 naar 51 arbeidsplaatsen in de periode 2010 2015 en 57 arbeidsplaatsen in de periode 2015 en 2020 (tabel 6). De werkgelegenheid in de industrie neemt behalve in de metaal toe in de periode 2010 2025. Dat geldt ook voor het aantal arbeidsplaatsen in de handel en het transport. Ook in de dienstensector neemt het aantal arbeidsplaatsen toe. De bouw kent een daling van het aantal arbeidsplaatsen. 2.5 Conclusie De werkgelegenheid is in de periode 2000-2008 in de kernen Wierden en Enter jaarlijks met respectievelijk 25 arbeidsplaatsen en 92 arbeidsplaatsen toegenomen. Deze jaarlijkse groei daalt volgens de prognose van het scenario Transatlantic Market in de kern Enter in de periode 2010-2015 (+ 47 arbeidsplaatsen) en 2015 2020 (+ 53 arbeidsplaatsen. In de kern Wierden neemt de jaarlijkse werkgelegenheid in de perioden 2010 2015 (+ 51 arbeidsplaatsen) en 2015 2020 (+ 57 arbeidsplaatsen) nog wel toe vergeleken met de periode 2000 2008 (+ 25 arbeidsplaatsen ). Er tekent zich een duidelijk verschil af in het economisch profiel van de beide kernen. Zo zijn in de kern Enter vooral de bouw- en handelsbedrijven zeer sterk vertegenwoordigd. Vooral de werkgelegenheid in de handel groeit snel, mede onder invloed van de ligging van Enter langs de A1. Daaruit komt een sterke behoefte aan
13 voort, omdat deze bedrijfstakken sterk gebonden zijn aan een bedrijventerrein. Ook de dienstensector neemt toe, maar blijft van ondergeschikt belang. In de kern Wierden daarentegen tekent zich een veel sterkere verdienstelijking af. Met name in de zakelijke dienstverlening neemt de werkgelegenheid sterk toe. Haar ligging aan de rand van de Netwerkstad Twente, als mede haar gunstige bereikbaarheid door ligging aan het spoor (goede verbindingen met Zwolle, Deventer en de Twentse steden) en vlakbij grote doorgaande (snel)wegen (doortrekking A35 en N36) draagt daar zeker aan bij. Daarnaast is de handel een belangrijke werkgelegenheidssector.
14 Figuur 3: Wierden Bron: STOGO, 2008 Figuur 4: Enter Bron: STOGO, 2008
15 3 Vraag naar ruimte 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de vraag naar ruimte voor de periode 2009-2020 berekend. Het model waarin de vraag naar ruimte wordt berekend zet de verwachte werkgelegenheidsgroei om in de vraag naar ruimte op bedrijven- en kantorenterreinen. De aannamen in het model zijn deels gebaseerd op landelijk of provinciale gegevens en deels gebaseerd op eigen berekeningen voor de gemeente Wierden. 3.2 Vraag naar ruimte bedrijventerrein Tabel 7: Vraag naar bedrijventerrein in de gemeente Wierden, 2009-2020 (netto hectare) Kern Enter 2009-2015 2015-2020 Totaal 2009 2020 Prognose 4 3 7 Kern Wierden Prognose 3 3 6 Totaal gemeente Wierden Prognose TM 7 6 13 Strategische voorraad* 5,9 *De strategische voorraad bedraagt volgens de provincie 5* de gemiddelde uitgifte over de laatste 10 jaar Bron: berekeningen STOGO onderzoek + advies, 2009 Volgens de berekening van de vraag naar ruimte volgens het scenario Transatlantic Market is voor de periode 2009 tot 2020 13 hectare netto bedrijventerrein nodig (tabel 7). Daarnaast moet ook de strategische voorraad op peil blijven. Deze strategische voorraad wordt door de provincie Overijssel in haar ambtelijk stuk over prognoses in Overijssel (augustus 2006, pag.8) en ook in het vigerende Streekplan Overijssel 2000+ bepaald op vijf keer de gemiddelde uitgifte over de afgelopen 10 jaar. Voor de gemeente Wierden ligt dat gemiddelde op 1,2 ha per jaar, zodat er nog een strategische voorraad van 5,9 ha beschikbaar moet zijn in 2020. De gemeente heeft bij de reeds uitgegeven terreinen geen invloed meer op de benutting van deze terreinen. De huidige eigenaar kan er mee doen wat hij wil, bijvoorbeeld uitgeven aan bedrijven van buiten de gemeente. In de berekening is echter verondersteld dat deze kavels weer voor 100 procent kunnen worden gebruikt om in de lokale vraag te voorzien.
16 Voor de periode 2009-2015 wordt een vraag van bijna 7 ha geraamd. Voor de periode 2015-2020 komt daar nog 6 ha hectare bij door autonome groei. Wordt tevens aangenomen dat er een strategische voorraad achter de hand moet worden gehouden van een uitgifte van vijf jaar (= 5,9 hectare) dan is er in de gemeente Wierden in de periode 2009-2020 totaal 18,9 hectare netto bedrijventerrein nodig. 3.3 Vraag naar ruimte kantoren Naast bedrijfsruimte is er ook vraag naar kantoorruimte. Het betreft hier uitdrukkelijk kantoorruimte welke niet op de een of andere manier is gekoppeld aan bedrijfsruimte. Het gaat dus om vrijstaande kantoorpanden. De vraag naar ruimte aan kantorenterreinen bedraagt in de periode 2009-2020 5.500 m² bvo (Tabel 8). Tabel 8: Vraag naar kantoorruimte (in m2 bvo) in de gemeente Wierden, 2008-2020 Totaal 2008 2020 Scenario Transatlantic Market 5.500 Frictie 300 Bron: berekeningen STOGO onderzoek + advies, 2008 Daarbij wordt op de kantorenmarkt gerekend met een frictieleegstand van 5 procent. Deze is nodig om te zorgen voor een goede doorstroming op de kantorenmarkt. Immers, niet elk kantoorgebouw dat leeg komt wordt onmiddellijk weer door een andere gebruiker benut. Vaak moet er nog wat onderhoud plaats vinden. Dat levert nog een extra vraag van 300 m 2 bvo op. Figuur 5: Enter:Bedrijventerrein Bron: STOGO, 2008
17 4 Vraag versus aanbod bedrijfsruimte 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt bekeken in hoeverre de vraag naar en het aanbod van bedrijfsruimte op elkaar aansluiten. Dat wordt gedaan voor de komende periode tot 2020. 4.2 Aanbod De totale voorraad van bedrijfsterreinen in de gemeente Wierden omvat begin 2009 een oppervlakte van 84,6 ha bruto, wat gelijk staat met 75,3 ha netto (Tabel 9). Terrein Tabel 9: Totale aanbod bedrijfsruimte, begin 2009 Bruto Oppervlak Netto oppervlak uitgeefbaar ENTER 40,5 34,2 0,0 Vonderweg 21,0 17,0 0,0 Baanakkers 13,0 11,0 0,0 Baanakkers III 6,5 6,2 0,0 WIERDEN 44,1 41,1 8,0 Kluinveen 13,0 11,9 0,0 Hogelucht 13,0 12,2 0,0 Violenhoek 8,6 7,5 0,0 Weuste-Noord fase 1 9,5 9,5 8,0 Totaal 84,6 75,3 8,0 Bron: IBIS 2009, gemeente Wierden Van dit totale aanbod aan bedrijventerrein is 8,0 ha nog uitgeefbaar op Weuste-Noord fase 1. Naast dit aanbod is verder aangenomen dat de te huur en te koop staande panden geschikt zijn voor nieuw gebruik. Dat betekent dat nog 5,5 ha opnieuw gebruikt zal kunnen worden (zie de bijlage).
18 4.3 Vraag In hoofdstuk drie is berekend dat er vanaf 2009 tot 2020 in de gemeente Wierden nog een additionele vraag is aan 13 ha netto bedrijventerrein. Tabel 10: Vraag naar bedrijfsruimte in de gemeente Wierden, 2009-2020 (in netto ha) Periode ENTER Berekende Vraag scenario TM Aanvragen per 1 januari 2009 Totale vraag 2009-2015 4 11,5 15,5 2016-2020 3 3,0 Totaal 2009-2020 7 11,5 18,5 WIERDEN 2009-2015 3 5,7 8,7 2016-2020 3 3,0 Totaal 2009-2020 6 5,7 11,7 GEMEENTE WIERDEN 2009-2015 7 17,2 24,2 2016 2020 6 6,0 Totaal 2009-2020 13 17,2 30,2 Bron: berekeningen STOGO onderzoek + advies, 2009 Naast de berekende toekomstige behoefte is er echter nog een behoefte van bedrijven die reeds ingeschreven stonden voor een nieuwe kavel. Dat is behoefte die niet voortkomt uit de berekeningen met het model, omdat zij een exponent zijn van de behoefte uit het verleden. Deze lijst omvat bedrijven, die zich graag willen vestigen op een nieuwe kavel, maar daar door gebrek aan kavels nog geen gelegenheid voor hebben gekregen. Deze uitgestelde vraag bedraagt per 1 januari 2008 19,3 ha voor het bedrijventerrein in Enter. In overleg met de gemeente Rijssen-Holten zijn daaruit de dubbeltellingen verwijderd, wat een reductie betekent van 2,9 ha. Tevens is nagegaan of de ingeschreven bedrijven gezien de verminderde economische situatie zich nog steeds wilden vestigen. Dat heeft geleid tot een correctie van 30%. Dat betekent een reductie van 4,9 ha. Voor het bedrijventerrein in Enter blijft zo nog een vraag over van 11,5 ha. Dezelfde procedure is gevolgd voor de lijst van Wierdense bedrijven die zich willen vestigen op het bedrijventerrein Weuste-Noord in de kern Wierden. Op die lijst is dezelfde correctie
19 van 30% toegepast als bij de lijst voor Enter. De totale vraag was 8,1 ha, waarvan na de reductie van 30% (- 2,4 ha) nog een vraag overblijft van 5,7 hectare. Totaal is er per 1 januari 2009 dus tot 2020 30,2 ha nodig voor de opvang van (de groei van) bedrijven uit de gemeente, een gemiddelde jaarlijkse vraag van 2,5 ha. 4.4 Vraag versus aanbod Er is een vraag berekend van 13 ha in de periode 2009 2020 volgens het model Transatlantic Market. Dat model rekent de behoefte uit voor de periode 2009 2020. Er ligt echter nog een stuwmeer van aanvragen uit de dynamiek van de voorliggende periode waaraan nog geen invulling is gegeven. De omvang van dat stuwmeer is vastgesteld op 17,2 ha. Om vervolgens in 2020 nog de beschikking te hebben over kavels op is een strategische voorraad nodig van 5,9 ha. Dat betekent dat de totale vraag tot 2020 36,1 ha bedraagt. Het gaat hier om een additionele vraag. Tabel 11: Vraag een aanbod van bedrijfsruimte in de gemeente Wierden in netto hectare, 2009-2020 Jaar Kern Enter Berekende behoefte scenario TM Lijst met aanvragen per 1 januari 2009 Enter Lijst met aanvragen per 1 januari 2009 Wierden Subtotaal vraag Aanvragers laten achter of ligt braak Huidige aanbod bedrijven terrein Huidig aanbod makelaars Toekomstig aanbod Subtotaal aanbod Tekort overschot 2009-2020 7,0 11,5 18,5 1,8 1,8 0,0 12,0 15,6-2,9 Kern Wierden 2009-2020 6,0 5,7 11,7 0,8 3,7 8.0 9,0 21,5 + 9,8 Gemeente Wierden Totaal 2009 2020 Strategische voorraad 1) 13,0 11,5 5,7 30,2 2,6 5,5 8,0 21,0 37,1 + 6,9 1) strategische voorraad- voor de periode na 2020- wordt gevormd door 5x de gemiddelde jaarlijkse uitgifte Bron: berekeningen STOGO onderzoek + advies, 2009-5,9 Daar staat momenteel een aanbod tegenover van 8,0 ha op de Weuste-Noord in Wierden en 5,5 ha aan bedrijfsruimte dat beschikbaar is via makelaars op de bestaande. Tevens laten de bedrijven die graag een nieuwe kavel willen nog eens 2,6 ha aan bedrijfsruimte achter. Tezamen betekent dit momenteel een aanbod van 16,1 ha.
20 Verder staan er voor de periode tot 2020 nog volgende uitbreidingen gepland van in totaal 21,0 ha.: Bedrijventerrein in Enter samen met de gemeente Rijssen-Holten, 12,0 ha netto (is beschikbaar voor bedrijven uit de gemeente Wierden) Uitbreiding Weuste-Noord fase 2, 9 ha netto Dit aanbod is groot genoeg om in de vraag te voorzien.
21 5 Conclusie In het ontwerp Omgevingsvisie van de provincie Overijssel (november 2008) sluit de provincie aan bij het beleid zoals het Ministerie van VROM het in haar Agenda 2008 2009 - herijking aanpak - een nieuwe aanpak van heeft voorgesteld. Er wordt invulling gegeven aan de ambitie om duurzaam en efficiënt om te gaan met de beschikbare ruimte. Zo is het scenario Transatlantic Market van het Centraal Plan Bureau als uitgangspunt gekozen bij het ramen van de toekomstige vraag naar. In het ontwerp Omgevingsvisie (pag. 141 ev) wordt gesteld dat de provincie onder voorwaarden ruimte wil schenken aan de eigen groei van lokaal gewortelde bedrijven op lokale. Lokaal gewortelde bedrijven zijn bedrijven die hun oorsprong en verzorgingsgebied hebben of vinden in de gemeente of kern waar zij gevestigd zijn of zich vestigen en een toegevoegde waarde bieden aan de lokale sociaaleconomische structuur/voorzieningenniveau. De mogelijkheden voor nieuwvestiging en uitbreiding van dit type bedrijven beschouwen we altijd in relatie tot de gebiedskenmerken. ( idem. pag 141). In het ontwerp Omgevingsvisie wordt op die manier berekend dat er in de provincie Overijssel tot 2020 nog 1.300 hectare netto bedrijventerrein nodig zal zijn. Dat komt overeen met de historische uitgifte. In de actualisatie van de berekening van de ruimtevraag van de kernen Enter en Wierden in de gemeente Wierden is rekening gehouden met de door het Rijk en Provincie gewenste berekening van de vraag naar nieuwe. Als uitgangspunt is het scenario Transatlantic Market gebruikt. Tevens is goed in beeld gebracht wat er momenteel nog aan bedrijfsruimte beschikbaar is (zowel kavels als leegstaande gebouwen en nog niet benutte kavels). Ook is bij de bedrijven die in aanmerking willen komen voor nieuwe bedrijfsruimte nagegaan of hun vraag reëel is. Als zij reeds op een bedrijventerrein gevestigd waren, is gecorrigeerd voor ruimte die zij achterlaten, die immers weer door een ander bedrijf benut kan worden. Op die manier berekend beslaat de vraag de additionele vraag naar nieuwe bedrijventerrein en wordt recht gedaan aan de SER ladder. Vestiging vanuit de kern voortkomende werkgelegenheid omvat naast de startende bedrijven, ook de uitbreiding en ontwikkeling van de reeds aanwezige en in de gemeente gewortelde bedrijven. Uit de hiervoor gespecificeerde berekeningen komt voor de periode 2009 2020 voor de gemeente Wierden een vraag naar voren van 30,2 ha netto bedrijventerrein. Tegenover deze vraag staat een aanbod van 37,1 ha. Omdat er in 2020 ook nog bedrijventerrein beschikbaar moet zijn (de strategische voorraad) is er in de gemeente Wierden bedrijventerrein voldoende aanwezig mits het bedrijventerrein Enter en het bedrijventerrein de Weuste-Noord fase 2 worden gerealiseerd. In deze berekening is rekening gehouden met de aanvragen naar bedrijfsruimte per 1 januari 2009. Daarbij is gecorrigeerd voor de door die bedrijven achtergelaten en opnieuw geschikte bedrijfsruimte. Tevens zijn dubbeltellingen voor het bedrijventerrein In Enter met de gemeente Rijssen-Holten eruit gehaald. Ook is nagegaan hoe hard de vraag nog is nu de economie in een recessie is beland. De SER ladder is toegepast, om-
22 dat de berekende behoefte is verrekend met leegstaande panden, met nog braakliggende terreinen en met te koop of te huur staande bedrijfspanden/kavels. Tevens is rekening gehouden met het aanbod dat door het realiseren van het bedrijventerrein Enter-Rijssen en de uitbreiding van bedrijventerrein Weuste-Noord 2 de fase in de periode tot 2020 op de markt komt. Daardoor gaat het hier uitsluitend om additionele vraag voortkomend uit de dynamiek in de eigen werkgelegenheidsstructuur en wordt voldaan aan het beleidsuitgangspunt dat de toewijzing van gronden aan bedrijven zal verlopen volgens de drietrapsafweging: (1) herstructurering of herplaatsing op vrijkomende kavels, (2) inpassing op open locaties op de bestaande en (3) plaatsing op nieuw bedrijventerrein. Figuur 6:Wierden Kluinveenweg Bron: STOGO, 2008
23 Bijlage I Aangenomen veronderstellingen CPB model In het model zijn een aantal parameters van groot belang voor de uitkomsten. In deze bijlage worden de belangrijkste aannamen in het ruimtevraag-model kort beschreven. Bindingspercentage Van de toename van de werkgelegenheid is een gedeelte gebonden aan bedrijven- en kantorenterreinen. Het overige deel vindt elders ruimte. Deze bindingspercentages verschillen per sector en worden op basis van empirisch onderzoek naar vestigingsvoorkeuren vastgesteld. Geeft aan welk deel van de groei van het aantal arbeidsplaatsen op een bedrijventerrein gevestigd moet zijn. Tabel 11: Gebruikte bindingspercentage per bedrijfsklasse CPB branches bindingspercentage voeding/genot 90 overige industrie 90 chemie 90 metaal 90 bouw 80 handel 60 overig transport/opslag 85 communicatie 85 bank/verzekering 55 overig tertiair 55 kwartaire diensten 30 overheid 25 Bron: STOGO onderzoek + advies, 2002 Percentage hergebruik Het percentage hergebruik wordt doorgaans gesteld op het Nederlands gemiddelde van 80 percentage. Dit percentage geeft aan dat van de ruimte die door bedrijven wordt achtergelaten gemiddeld 80 percentage opnieuw kan worden gebruikt. Terreinquotiënten Zowel de vloerquotiënt als de terreinquotiënt zijn van wezenlijk belang bij het omrekenen van het aantal arbeidsplaatsen naar de benodigde ruimte. Het gaat hierbij om het aantal vierkante meters terrein- respectievelijk vloeroppervlak dat een werknemer nodig heeft.
24 In het model wordt gebruik gemaakt van de volgende terreinquotiënten: CPB branches voeding/genot overige industrie Chemie Metaal Bouw Handel transport/opslag Communicatie bank/verzekering overig tertiair kwartaire diensten terreinquotiënt 171 m 2 per arbeidsplaats 347 m 2 per arbeidsplaats 295 m 2 per arbeidsplaats 191 m 2 per arbeidsplaats 121 m 2 per arbeidsplaats 328 m 2 per arbeidsplaats 396 m 2 per arbeidsplaats 47 m 2 per arbeidsplaats 57 m 2 per arbeidsplaats 223 m 2 per arbeidsplaats 189 m 2 per arbeidsplaats Overheid Bron: Prognoses in Overijssel, augustus 2006, pag.4. 189 m 2 per arbeidsplaats Vloerquotiënten (geldt voor kantoren) In Nederland ligt gemiddeld de vloerquotiënt op 28 m². In het model wordt gerekend met een vloerquotiënt van 25 m².
25 Bijlage II Bij makelaars in aanbod zijnde bedrijfsruimten 2009 adres postcode Bedrijfsruimte in m 2 Kantoor in m 2 Kavel grootte in m 2 Wierden Industrieweg 10 7641 AT 2.918 154 Industrieweg 12 7641 AT 3.700 560 Ambachtsweg 10 7641 AA 900 1.860 Noord- Parallelweg 1 a 7641 AW 500 Nijverheidsweg 8 en 8a 7641 AB 3.171 932 Nijverheidsstraat 11 7641 AB 1.200 150 Weusteweg 1 7641 AG 2.800 Weusteweg 8 7641 AG 300 Gildenweg 2 7641 AZ 670 Violenhoeksweg 19 7641 BD 3.480 10.180 Totaal bedrijfsruimte 19.639 1.796 12.040 Floor Space Index =0,6 Aantal m2 25.430 12.040
26 Adres postcode Bedrijfsruimte in m 2 Kantoor in m 2 Kavel grootte in m 2 Enter Fleuweweg 12 B 7468 AG 1.260 160 Rijssenseweg/Vonderweg 7468 AB 750 Rijssenseweg 51 a 7468 AB 336 Vonderweg 10 7468 DC 450 5.200 Vonderweg 26 26a 7468 DC 715 Veldegge 2 7468 DJ 2.935 Veldegge 4 7468 DJ 235 60 Veldegge 11 7468 DJ 240 Veldegge 37 7468 DJ 675 Veldegge 39 7468 DJ 300 225 Veldegge 41 7468 DJ 225 Veldegge ong 7468 DJ 525 Veldegge ong 7468 DJ 200 Totaal bedrijfsruimte 8.045 1.246 5.200 Floor Space Index =0,6 Aantal m2 12.660 5.200