Jaarverslag 2011
Inhoudsopgave Voorwoord van de Directie 3 At a Glance 5 Verslag van het Havenbedrijf 7 1 Strategie 8 1.1 Bedrijfsprofiel 9 1.2 Haven van Rotterdam 11 1.3 Onze ambities tot 2015 14 1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 17 2 Klant 19 2.1 Onze relatie met de klant 20 2.2 Marktpositie 21 2.3 Commercieel beleid 24 2.4 Container Port 26 2.5 Fuel Hub 28 2.6 Energy Port 31 2.7 Andere concepten 34 2.8 Havenbedrijf internationaal 37 3 Ontwikkeling havengebied 39 3.1 Ruimte en bereikbaarheid 40 3.2 Maasvlakte 2 42 3.3 Bestaand Rotterdams Gebied 46 3.4 Binnenvaart 50 3.5 Spoor 53 3.6 Weg 55 3.7 Pijpleidingen 58 4 Havenmeester 60 4.1 Veiligheid in de haven 61 4.2 Efficiënt scheepvaartverkeer 65 5 Omgeving 67 5.1 Dialoog met de omgeving 68 5.2 Rotterdam Climate Initiative 72 5.3 Innovatie 74 5.4 Arbeidsmarkt en onderwijs 76 Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Inhoudsopgave 1
6 Ons bedrijf 78 6.1 Bedrijfsvoering 79 6.2 Onze medewerkers 85 6.3 Financiën 88 Bericht van de Raad van Commissarissen 92 Jaarrekening 97 Historisch overzicht kengetallen 128 Toelichting op het Jaarverslag 137 Controleverklaring 141 Bijlagen 145 I Personalia Raad van Commissarissen 146 II Personalia Algemene Directie 150 III Lijst met Key Performance Indicators (KPI s) 152 IV Lijst van afkortingen en begrippen 158 V G3-Richtlijn Global Reporting Initiative 164 Colofon 186 Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Inhoudsopgave 2
Van links naar rechts: Hans Smits, Thessa Menssen en Paul Smits Voorwoord van de Directie Eén van onze kernwaarden is steeds verbeteren. Het afgelopen jaar bleek hoe belangrijk het is dat we als haven voortdurend blijven verbeteren en vernieuwen. Dankzij de investeringen van het havenbedrijfsleven en onze investeringen in vorige jaren nam de overslag in 2011 toe met 1% ten opzichte van het recordjaar 2010. Hiermee kunnen we voor de negende keer in tien jaar groei noteren. Lichte groei weliswaar maar wel groei, ondanks de tegenvallende economie. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Voorwoord van de Directie 3
Ondernemingsplan 2011-2015 Het jaar 2011 was het eerste jaar waarin we aan de slag gingen om ons Ondernemingsplan 2011-2015 te realiseren. Dit Jaarverslag geeft een beeld van de doelen uit dit plan voor 2011 en de behaalde resultaten. We startten bijvoorbeeld samenwerking met Dordrecht, ontvingen het eerste LNG-schip, leverden de eerste terreinen van Maasvlakte 2 op en verstrekten voor het eerst kortingen aan de meest schone schepen. In 2012 en volgende jaren gaan we door met vernieuwingen en verbeteringen om de haven nog duurzamer, nog efficiënter en nog veiliger te maken. Daarmee kan de mainport Rotterdam zijn rol blijven spelen als motor van de nationale en Europese economie. Havenvisie 2030 In 2011 hebben we de Havenvisie 2030 afgerond en heeft de gemeenteraad van Rotterdam er unaniem mee ingestemd. Deze visie, met als ondertitel Direct the Future, Start today, is leidend voor onze vernieuwingen in de komende jaren. De Havenvisie 2030 geeft onder meer een visie op de toekomst van industrie en logistiek (Europe s Industrial Cluster & Global Hub). En het beschrijft wat er moet gebeuren om die visie te realiseren. Bij het ontwikkelen van de visie is nauw samengewerkt met overheden, bedrijfsleven en belangenorganisaties. Het is nu zaak om met al deze betrokken partijen te zorgen dat de uitvoeringsagenda met 188 concrete acties en maatregelen, die onderdeel vormt van de visie, ook wordt uitgevoerd. Gezien het gezamenlijke belang en de relaties die wij met de betrokken partijen hebben opgebouwd, hebben wij daar alle vertrouwen in. Dankwoord Wij sluiten af met dank aan de medewerkers en de Ondernemingsraad. Ons motto is Wereldklasse doen. Een bedrijf kan alleen op wereldklasse niveau opereren met medewerkers van wereldklasse. Wij zijn er trots op dat we deze medewerkers in huis hebben. En wij danken hen voor hun grote inzet en betrokkenheid in 2011. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Rotterdam, 14 maart 2012 De Algemene Directie Hans Smits Thessa Menssen Paul Smits Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Voorwoord van de Directie 4
At a glance Havenbedijf Rotterdam Omzet In miljoenen euro s Mijlpalen Totale overslag In miljoen ton 6,7% Oplevering eerste terreinen aan APM Terminals en Rotterdam World Gateway (RWG) op Maasvlakte 2 434,6 meer omzet in 2011 2011 2010 Resultaat In miljoenen euro s overslag in 2011 2011 2010 588,1 551,4 434,6 430,2 Samenstelling omzet 2011 In miljoenen euro s 185,7 Verdeling overslag in segmenten 240 Havengelden 305 200 Havengelden 305 Huur, erfpacht en kadegelden 267 netto resultaat Huur, in erfpacht 2011 en (genormaliseerd) kadegelden 267 Overige opbrengsten 216 160 120 80 Overige opbrengsten 216 40 Investeringsuitgaven In miljoenen euro s Droog massagoed Nat massagoed Containers Breakbulk 2010 2011 0 Mijlpalen 190 EBITDA In miljoenen euro s 2008 494 Vaststelling 445 van Havenvisie 2030 door 341 Rotterdamse gemeenteraad 2009 2010 2011 359,6 Realisatie Maasvlakte 2 Realisatie Bestaand Rotterams Gebied 550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 500 450 400 350 300 190 250 200 150 100 50 2008 0 341 2009 2007 Mijlpalen 550 494 500 445 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2010 2011 2008 Realisatie 2009 Maasvlakte 2010 2 Realisatie Bestaand Rotterams Gebied Modal Split 500 Prognose MV2 450 400 Prognose BRG 47,8% 350 300 Realisatie MV2 40 250 Realisatie BRG 35 200 van de afvoer van containers 30 150 vanaf de maasvlakte ging via 25 100 de 50weg in de eerste helft 2011 20 15 0 2007 2011 2008 2009norm 2010 201110 2011 (obv 2012 Q2) 47,8% 46,5% 5 0 2006 Modal 2007 Split containers 2008 2009 Maasvlakte 2010 Rotterdam Duinkerken Antwerpen Zeebrugge 2011 20 resultaat voor rente, afschrijvingen en belastingen in 2011 (genormaliseerd) Tekenen samenwerkings - overeenkomst met gemeente Dordrecht Hamburg Amsterdam 52,2% 47,8% Le Havre Bremerhaven Wilhelmshaven Zeeland_Seaports Wegvervoer Spoor/binnenvaart Gent Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 5
At a glance Havenbedijf Rotterdam Aantal medewerkers Mijlpalen Marktaandeel 1.220 ultimo 2011 Tekenen contract van uitgifte terrein Tankterminal Europoort West voor de bouw van een olieterminal 0,8procentpunt lager marktaandeel in Hamburg-Le Havre range in 2011 ultimo 2011 ultimo 2010 1.220 1.224 CO 2 -footprint 2011 In Kton (afgeronde getallen) ultimo 2011 ultimo 2010 37,0% 37,8% Man-vrouw verhouding 23% 23% 77% 77% 2011 2010 Man-vrouw verhouding management 23% 15% 77% 85% 2011 2010 Man Vrouw Aantal scheepsbezoeken 33.681 zeeschepen in 2011 2008 2009 2010 2011 Kort (1 t/m 7 dgn) 2010 33.681 Middellang (8 t/m 42 34.404 dgn) Lang (43 t/m 365 dgn) Jaar (1 t/m 2 jr) Streefwaarde 6 5 4 3 2 1 0 0,6 Kton minder CO 2 uitstoot in 2011 2011 2010 9,3 9,8 2008 2009 Verdeling marktaandeel 2011 In procenten 1.250 1.000 750 500 250 0 2010 CO 2 -footprint In Kton Rotterdam Fulltime 37,0 Antwerpen Parttime 15,9 Duinkerken 4,0 Zeebrugge 4,0 15,5 14,4 20 16 Hamburg 11,3 Amsterdam 7,9 Zeeland Seaports 3,0 Gent 2,3 9,8 9,3 12 Bremerhaven 6,9 Wilhelmshaven 2,0 8 Le Havre 5,7 4 0 Grootte havengebied 2008 2009 2010 2011 In Scope hectare 1: Directe emissies Scope 2: Energie indirecte emissies Scope 3: Overige indirecte emissies Scope 1: Direct emissions 50 50,000000 Sco Scope 2: Energy indirect emissions 45 45,833333 Scope 2: En 41,666667 Scope 3: Other indirect emissions 5.894* 40 Scope 3: O 37,500000 35 33,333333 30 20 Mijlpalen 20 29,166667 25 16 16 25,000000 12 2008 2009 2010 2008 hectare havengebied in 122011 8 Havenbedrijf totaal 8 4 Opening eerste Management 2011 4 2010 0 Nieuwe medewerkers 5.894 0 5.214 2007 LNG terminal 2008 2009 en ontvangst 2010 2011 2007 2008 200 * Incl. uitgeefbaar terrein MV2 eerste LNG tankschip Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 6 450 400
Verslag van het Havenbedrijf
Strategie Verslag van het Havenbedrijf 1 Strategie 2 Klant 3 Ontwikkeling havengebied 4 Havenmeester 5 Omgeving 6 Ons bedrijf Wat doet Havenbedrijf Rotterdam, wat zijn onze missie en visie? Waar staan wij voor? Antwoord op deze vragen staat in dit hoofdstuk. Daarnaast gaat het over ons werkveld: de haven van Rotterdam. Welke economische en strategische waarde vertegenwoordigt de Rotterdamse haven voor Nederland en hoe ziet onze Havenvisie 2030 eruit? Leidend in onze strategie zijn de ambities uit ons Ondernemingsplan 2011-2015. Hoe we die ambities maatschappelijk verantwoord (duurzaam, betrokken en transparant) willen realiseren, is beschreven in de laatste paragraaf. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 8
1.1 Bedrijfsprofiel Ons bedrijf Havenbedrijf Rotterdam heeft tot doel de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven te versterken als logistiek knooppunt én industriecomplex van wereldklasse. Samen met onze partners richten wij ons op een veelzijdige, duurzame, veilige, efficiënte en attractieve haven. Onze kerntaken (statutaire doelen) zijn: Het zorgen voor een effectieve, veilige en efficiënte scheepvaartafwikkeling in de haven en het aanloopgebied voor de kust. De ontwikkeling, aanleg, beheer en exploitatie van het havengebied in Rotterdam. Onze eigen investeringen voorzien in terreinuitgifte aan bedrijven en in vastgoed of infrastructuur, zoals kades, steigers en wegen. Onze klanten investeren in bedrijfsspecifieke middelen zoals kranen en opslagtanks. Om de scheepvaart optimaal af te wikkelen houden we de vaarwegen op diepte. Ook investeren we in een verkeersbegeleidend systeem, verkeerscentrales en patrouillevaartuigen. Naast de investeringen in infrastructuur in en rond het havengebied werkt Havenbedrijf Rotterdam in samenwerking met verschillende bedrijven en organisaties aan randvoorwaarden voor de haven. Deze randvoorwaarden zoals bereikbaarheid en milieu zijn noodzakelijk voor een efficiënte, duurzame en veilige groei van de haven. Missie en visie De missie en visie zijn de centrale uitgangspunten van onze strategie. Onze missie luidt: Havenbedrijf Rotterdam ontwikkelt in partnerschap dé Europese haven van wereldklasse. Om deze missie te realiseren stellen wij iedere vijf jaar een Ondernemingsplan op. Als leidraad voor het Ondernemingsplan 2011-2015 is een ambitieuze visie opgesteld, die aangeeft waar Havenbedrijf Rotterdam op lange termijn naar toe wil. Onze visie in het Ondernemingsplan 2011-2015 is als volgt geformuleerd: Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 9
Havenbedrijf Rotterdam zet vol in op het doorontwikkelen van het haven- en industriecomplex Rotterdam tot het meest efficiënte, veilige en duurzame ter wereld. Havenbedrijf Rotterdam creëert waarde voor klanten door het ontwikkelen van ketens, netwerken en clusters. In Europa én in groeimarkten wereldwijd. Havenbedrijf Rotterdam is als ondernemende havenontwikkelaar dé partner voor klanten van wereldklasse, in petrochemie, energie, transport & logistiek. Daarmee versterkt Havenbedrijf Rotterdam de concurrentiekracht van Nederland. Kernwaarden De kernwaarden zijn de belangrijkste waarden binnen onze organisatie. Ze moeten onze medewerkers helpen hun werk te doen, de onderlinge samenwerking te bevorderen en aan te geven hoe wij door de buitenwereld gezien willen worden. Onze vier kernwaarden zijn: Passie: passie voor de haven en ons vak; Samen: interne- en externe samenwerking om gezamenlijke ambities te realiseren; Steeds verbeteren: willen leren, evalueren, ontwikkelen en grenzen verleggen; Vertrouwd: vertrouwd voor onze omgeving, een zorgvuldige en betrouwbare partner, voortbouwend op onze solide basis. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 10
1.2 Haven van Rotterdam Het havengebied De haven van Rotterdam is het grootste logistieke en industriële knooppunt van Europa. Het haven- en industriegebied strekt zich uit over een lengte van ongeveer 40 kilometer en meet circa 10.000 hectare (water en land, exclusief Maasvlakte 2). Met een overslag van bijna 435 miljoen ton goederen in 2011 is Rotterdam verreweg de grootste zeehaven van Europa. Het havengebied van Rotterdam heeft een uitstekende bereikbaarheid. Het is de enige haven in Noordwest-Europa die onbeperkte toegang biedt voor de meest diepstekende schepen. Uit onderzoek van het World Economic Forum in 2011 volgt, dat Nederland de beste haveninfrastructuur van Europa heeft. Mondiaal staat Nederland op de tweede plaats. Dit is een verbetering ten opzichte van vorig jaar. Toen stond Nederland op de derde plaats. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 11
Economische waarde De laatst beschikbare cijfers in 2011 over de waarde voor de Nederlandse economie van de Nederlandse zeehavens in het algemeen en de Rotterdamse haven in het bijzonder zijn afkomstig uit 2009. Door de crisis die begon in 2008 nam de directe toegevoegde waarde van de Nederlandse zeehavens aan de Nederlandse economie in 2009 ten opzichte van 2008 af met 22,7% tot 20,5 miljard. Meer dan de helft van de directe toegevoegde waarde van alle Nederlandse zeehavens wordt gecreëerd in het Rotterdamse havengebied (Regio Rotterdam-Rijnmond), ruim 11 miljard. In 2008 (meest recent) namen de investeringen in de Nederlandse havengebieden, met name in de regio Rotterdam-Rijnmond, sterk toe. Dit komt voornamelijk door grote investeringen in de zeevaart en de industrie. Het economische belang van het havengebied in de regio Rotterdam-Rijnmond laat zich het best uitdrukken in de onderstaande getallen. OMGEVING Directe toegevoegde waarde Indirecte toegevoegde waarde Directe werkgelegenheid Indirecte werkgelegenheid Investeringen bedrijfsleven 2008 Bron: Havenmonitor 2009. 11,4 miljard 6,4 miljard 88.000 mensen 52.000 mensen 2,7 miljard Strategische waarde De strategische betekenis omvat de economische betekenis maar gaat verder en geeft aan hoe Nederland profiteert van de Rotterdamse haven. Dat is meer dan de huidige directe en indirecte toegevoegde waarde van zo n 18 miljard. De Erasmus Universiteit Rotterdam verrichtte in 2011 een onderzoek naar de strategische waarde van de Rotterdamse haven. Uit dit onderzoek blijkt dat de haven een substantiële strategische bijdrage levert aan het internationale concurrentie vermogen van bedrijven in Nederland. De universiteit concludeerde dat de strategische bijdrage op drie manieren geleverd wordt. Ten eerste, doordat de haven zelf ondermeer een unieke fysieke- en kennisinfrastructuur biedt als grootste haven van Europa en als nummer vier van de wereld (in 2011). Ten tweede, door samenwerking met andere havens en logistieke knooppunten in Nederland gericht op specialisatie, innovatie en productiviteitverbetering. Ten derde, door samenwerking met haven- en industriële complexen in het buitenland, vooral als Havenbedrijf Rotterdam betrokken is bij het beheer daarvan. De Erasmus Universiteit concludeert dat de strategische waarde van de Rotterdamse haven voor Nederland groter is dan gedacht. Havenbedrijf Rotterdam kan hieraan volgens de Universiteit bijdragen door bij lange termijn beslissingen de strategische betekenis voor Nederland van projecten te wegen. Dat zal leiden tot een meer innovatiegedreven, nationaal en internationaal geïntegreerde Rotterdamse haven met zowel voor Nederland als voor de haven een sterke internationale concurrentiepositie. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 12
Havenvisie 2030 Het is voor Nederland belangrijk dat de haven zijn positie in de toekomst behoudt en verstevigt. Daarvoor is ambitie nodig en een duidelijke visie op de toekomst: de Havenvisie 2030. De Havenvisie 2030 is een gedeelde visie van Havenbedrijf Rotterdam, gemeente Rotterdam, Deltalinqs en andere stakeholders. Op 15 december 2011 heeft de gemeenteraad de Havenvisie 2030 definitief vastgesteld. De Havenvisie 2030 is als volgt geformuleerd: Rotterdam is in 2030 Europa s belangrijkste haven- en industriecomplex. Het is een ijzersterke combinatie van de Global Hub en Europe s Industrial Cluster, die beide koploper zijn op het gebied van efficiency en duurzaamheid. Rotterdam is nauw verbonden met Noordwest-Europese industriële en logistieke knooppunten. Toonaangevende bedrijven investeren blijvend in de meest moderne facilities. Nauwe samenwerking tussen bedrijven, overheden en kennisinstellingen leidt tot een hoogwaardige arbeidsmarkt, leefomgeving en bereikbaarheid. Aanpassingsvermogen is het handelsmerk. Hierdoor is het complex in 2030 een belangrijke pijler onder de welvaart van de regio, Nederland en Europa. De visie bestaat uit twee concepten. Het Global Hub concept beschrijft de visie voor de logistieke pijler van de haven. Rotterdam moet in 2030 dé Global Hub van Europa zijn voor containers en brandstof- en energiestromen. Het concept Europe s Industrial Cluster bevat de visie voor de industrie. Het Rotterdamse industriële en energiecomplex moet in 2030 functioneren als een geïntegreerd cluster met onder meer Antwerpen en daarmee het grootste, meest moderne en duurzame petrochemie- en energiecomplex worden van Europa. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 13
1.3 Onze ambities tot 2015 Ondernemingsplan 2011 2015 Wereldklasse doen! Dat is het motto van het Ondernemingsplan van Havenbedrijf Rotterdam. Het Ondernemingsplan geeft onze ondernemingsdoelstellingen weer tot 2015. De relatie tussen het Ondernemingsplan en de Havenvisie 2030 kan als volgt worden weergegeven: Havengebied Havenvisie 2030 Havenbedrijf Ondernemingsplan 2011-2015 Korte termijn (5 jaar) Lange termijn (20 jaar) De Havenvisie 2030 richt zich op de ontwikkelingsrichting van het Rotterdamse havengebied op middellange en lange termijn. De Havenvisie 2030 is extern georiënteerd en schetst een beeld van de ontwikkelmogelijkheden en -richtingen in het tijdvak 2010-2030. Het Ondernemingsplan 2011-2015 gaat over de visie, strategie en activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam zelf. De scope van het Ondernemingsplan gaat tot en met 2015, maar uiteraard worden in het Ondernemingsplan ook activiteiten ontwikkeld die na 2015 verdergaan. Het Ondernemingplan bevat naast onze missie en visie een strategie waarmee we onze missie en visie willen realiseren. Onze strategie bestaat uit vijf componenten: Rotterdam homebase showcase, Partnering met klanten van wereldklasse, Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 14
Onder nemende ontwikkelaar, Ketens en netwerken en Verbinden met groeimarkten (zie verder hierna). Per component is een aantal doelstellingen geformuleerd met Key Performance Indicators (KPI s). Ieder kwartaal meten we de voortgang van deze KPI s. Jaarlijks voeren we een strategie audit uit waarin we toetsen of aanscherping van doelstellingen en KPI s nodig is. Voor een overzicht van de belangrijkste KPI s wordt verwezen naar bijlage III. De ondernemingsdoelstellingen kunnen schematisch als volgt worden weergegeven: Rotterdam Homebase Showcase Havenbedrijf Rotterdam blijft vol inzetten op de ontwikkeling van het Rotterdamse haven- en industriegebied als meest duurzame, veilige en efficiënte ter wereld in 2015. Op weg hier naar toe formuleerden wij een aantal doelstellingen. Deze doelstellingen betreffen de volgende onderwerpen: Duurzaam ruimtegebruik (paragraaf 3.1 3.3), duurzaam transport (paragraaf 3.4 3.6) en een duurzame eigen organisatie (paragraaf 6.1). Nautische veiligheid (paragraaf 4.1). Efficiënt ruimtegebruik (paragraaf 3.3), efficiënte afhandeling van het scheepvaartverkeer (paragraaf 4.2) en betere benutting van de modaliteiten richting het achterland (paragraaf 3.4 3.7). Partnering met klanten van wereldklasse Havenbedrijf Rotterdam heeft de ambitie de beste spelers in specifieke speerpuntmarkten te binden: Container Port, Fuel Hub en Energy Port. Dit betekent dat wij ons verder willen verdiepen in de internationale trends en ontwikkelingen in deze groeiconcepten en strategische partnerships ontwikkelen met toonaangevende bedrijven in deze concepten. Dit vertaalt zich in de volgende doelstellingen: Verdere prijsdifferentiatie (paragraaf 2.3). Verdiepen van de klantrelatie (paragraaf 2.1). In de speerpuntconcepten harder groeien dan de markt (paragraaf 2.4 2.6). Hiernaast richten wij ons op andere marktconcepten, zie paragraaf 2.7. Met alle concepten samen willen wij een haven van wereldklasse maken. Ondernemende ontwikkelaar Havenbedrijf Rotterdam heeft als kerntaken de afwikkeling van het scheepvaartverkeer en de ontwikkeling en beheer van het havengebied. Als ondernemende ontwikkelaar streeft Havenbedrijf Rotterdam naar het verstevigen van de concurrentiepositie van de haven door activiteiten die verder gaan dan het landlord Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 15
model en die de efficiëntie, veiligheid en duurzaamheid van de haven vergroten. Daarbij zetten wij in de periode 2011-2015 in op het vergroten van de transportefficiency, bijvoorbeeld door meer regie op de containerbinnenvaart (paragraaf 3.4) en de uitbreiding van het open access pijpleidingen netwerk (paragraaf 3.7). Ketens en netwerken Havenbedrijf Rotterdam creëert meerwaarde voor verladers en vervoerders door het ontwikkelen en optimaliseren van ketens en netwerken op het gebied van transport en logistiek en informatievoorziening. Wij kijken hierbij verder dan alleen Rotterdam. Onze doelstellingen zijn: Versterking van de hubfunctie in maritieme netwerken voor containers en minerale olieproducten (paragraaf 2.4 en 2.5). Vergroten van verbondenheid van Rotterdam met intermodale, (inter)nationale knooppunten in groeiregio s voor Rotterdam (paragraaf 5.1). Versterking van samenwerking met andere havenbeheerders in Nederland (paragraaf 5.1). Verbinden met groeimarkten Havenbedrijf Rotterdam wil in partnerschap een aantal havens met groeipotentieel in het buitenland ontwikkelen. Met onze kennis en ervaring kunnen we waarde toevoegen. En we verwachten daarmee klantrelaties te versterken en ons internationale netwerk uit te breiden. Zo kan dit een positieve impuls geven aan de ontwikkeling van Homebase Rotterdam. Concrete doelstelling voor de periode 2011-2015 is nieuwe internationale deelnemingen realiseren en global strategic partnerships ontwikkelen (paragraaf 2.8). Beheersen van strategische risico s In ons strategisch risicolandschap staan de risico s die de realisatie van onze ambities en doelen kunnen beïnvloeden. Deze ambities en doelen zijn vastgelegd in de Havenvisie 2030 en in ons Ondernemingsplan 2011-2015. De strategische risico s staan in dit Jaarverslag bij de onderwerpen waarop zij betrekking hebben. Het gaat om de risico s op de volgende gebieden: Beschikbaarheid van gebiedsruimte voor de langere termijn Beschikbaarheid van milieugebruiksruimte voor beoogde groei van de haven Bereikbaarheid van de haven Voldoende achterland verbindingen Zie verder paragraaf 6.1. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 16
1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Duurzaam, betrokken en transparant Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een integraal onderdeel van onze bedrijfsprocessen en bedrijfscultuur. Dat betekent onder meer dat wij bij de uitvoering van onze kerntaken en besluitvorming voortdurend zoeken naar de balans tussen economie, mens en milieu. Dit hebben wij vastgelegd in een officiële MVO-verklaring (zie www.portofrotterdam.com). Ons streven is dat we in onze investeringen en ruimtegebruik (economie), duurzaam (milieu), betrokken (mens) en transparant zijn. Hierna wordt kort uitgelegd wat we verstaan onder Duurzaam, Betrokken en Transparant. Voor de toelichting op Economie verwijzen we naar hoofdstukken Klant (hoofdstuk 2), Ontwikkelen havengebied (hoofdstuk 3) en de Jaarrekening. Duurzaam Het is onze ambitie om de Rotterdamse haven tot 2015 door te ontwikkelen tot de meest duurzame ter wereld. Investeren in duurzaamheid is in onze ogen noodzakelijk om draagvlak voor havenactiviteiten te behouden en daarnaast te kunnen groeien. We werken op drie manieren aan deze ambitie: we stimuleren bedrijven in de haven om duurzamer te werken (hoofdstuk 2 en 3), we stimuleren schoner transport in en om de haven (hoofdstuk 3) en streven er als organisatie naar om zelf duurzamer te werken (paragraaf 6.1). Deze inspanningen richten zich met name op een goede luchtkwaliteit en het leveren van een bijdrage aan een beter klimaat. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 17
In onze managementrapportage waarborgen we dat de duurzaamheidsdoelstellingen onze blijvende aandacht hebben. Zo is een groot deel van onze Key Performance Indicators gericht op duurzaamheid. En de Directie weegt duurzaamheid mee in het besluitvormingsproces over investeringen en andere belangrijke onderwerpen. Doordat duurzaamheid in onze hele bedrijfsvoering is geïntegreerd, komt duurzaamheid in de verschillende hoofdstukken van dit verslag aan bod. Betrokken Havenbedrijf Rotterdam staat midden in de samenleving. De focus van onze sociale activiteiten (mens) ligt voornamelijk op onze omgeving: de relatie tussen haven en stad, onze bijdrage aan directe en indirecte werkgelegenheid en onze bijdrage aan kennis en scholing. Betrokkenheid bij onze omgeving is belangrijk om te kunnen inspelen op behoeftes van de omgeving, om draagvlak te creëren en om mensen kennis te laten maken met de haven als een aantrekkelijke werkomgeving. Hierbij besteden wij specifiek aandacht aan de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerd personeel dat in de haven nodig is om onze groeiambities te kunnen realiseren. Vanuit onze betrokkenheid zoeken wij regelmatig de dialoog met onze omgeving op. Bijvoorbeeld via Havenbedrijf op tournee en (Dial)Oog op de Haven (paragraaf 5.1). Ook FutureLand (paragraaf 3.2) en dit Jaarverslag helpen ons bij de dialoog met onze stakeholders. Uiteraard besteden we ook specifiek aandacht aan ons eigen personeel. Zie hiervoor ook (paragraaf 6.2 Medewerkers). Transparant We willen open en duidelijke ambities formuleren én verantwoording afleggen over de bereikte resultaten. Dit geldt ook voor de dilemma s waarmee we soms te maken hebben. Zie bijvoorbeeld onze verslaglegging over de ontwikkeling van kolencentrales (paragraaf 2.6) en over een vaarsnelheidsbeperking en de aanleg van walstroom voor de binnenvaart (paragraaf 3.4) Met dit Jaarverslag willen we ook transparant zijn. Ons Jaarverslag wordt integraal gecontroleerd door een externe accountant. Daarnaast is het toepassingsniveau van de G3-richtlijnen beoordeeld door Global Reporting Initiative (GRI), een niet-gouvernementele organisatie die wereldwijd standaarden ontwikkelt voor maatschappelijke jaarverslaggeving. Het verslag van Havenbedrijf Rotterdam is door GRI op applicatieniveau A+ (het hoogste transparantieniveau) geaccordeerd. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Strategie 18
Klant Verslag van het Havenbedrijf 1 Strategie 2 Klant 3 Ontwikkeling havengebied 4 Havenmeester 5 Omgeving 6 Ons bedrijf Wij ontwikkelen de haven voor en met onze klanten. Om te kunnen blijven investeren is een consistente en gezonde omzetontwikkeling noodzakelijk. Voor een gezonde omzetontwikkeling is een divers en kwalitatief hoogwaardig klantportfolio belangrijk. Hierbij zoeken we naar een balans tussen de belangen van de klanten en de best mogelijke inrichting van het hele havengebied. En wij hanteren een actief commercieel beleid waarbij we nieuwe klanten aantrekken én met de bestaande klanten meedenken over de wijze waarop wij aan hen het beste ondersteuning kunnen geven voor een verdere groei. Verder zetten we in op een begrijpelijke en gematigde prijsontwikkeling die geaccepteerd wordt door de markt. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 19
2.1 Onze relatie met de klant Categorieën van klanten Wij hebben twee categorieën contractuele klanten: vestigingsklanten en overslagklanten. Vestigingsklanten zijn bijvoorbeeld raffinaderijen, chemiebedrijven en terminals voor over- en opslag. Overslagklanten zijn rederijen en grote bedrijven die het transport van lading verzorgen. Met verladers en expediteurs (de zogenaamde klant achter de klant ) hebben wij geen formele contractuele relatie. Toch vinden wij het belangrijk ook een goede en hechte relatie met hen te onderhouden. Dit omdat zij grote invloed hebben op de goederenstromen. Verladers en expediteurs vormen daarom een derde categorie: de indirecte klanten. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 20
2.2 Marktpositie Marktaandeel Rotterdam in de Hamburg Le Havre range (per hoofdsegment) in % 421,1 430,2 434,6 450 60 387,0 400 50 350 40 300 30 250 20 200 10 150 0 2008 2009 2010 2011 100 Nat massagoed 50 Droog massagoed 0 2008 2009 2010 Containers 2011 Droog massagoed Breakbulk Nat massagoed Verloop marktaandeel Rotterdam Containers in de Hamburg - Le Havre range Breakbulk (gebaseerd op totale overslag in tonnen) in % 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2008 2009 2010 2011 Marktaandeel De Rotterdamse haven is de grootste haven van Europa en het is onze doelstelling deze positie als marktleider te behouden. Met een overslag van 435 miljoen ton in 2011 heeft Rotterdam een sterke positie in de Hamburg-Le Havre range. Doordat de overslag over veel verschillende goederensoorten is verdeeld, is de haven van Rotterdam minder kwetsbaar voor marktfluctuaties. Het marktaandeel voor alle goederensoorten was in 2011 37,0%. Dit is een daling ten opzichte van 2010 van 0,8 procentpunt. Hiermee is de doelstelling van 37,3% niet gehaald. De belangrijkste 60 oorzaak is een tegenvallende ontwikkeling van het marktaandeel van minerale 50 olieproducten en overig nat massagoed. Dit wordt veroorzaakt door een sterke 40 groei van de overslag van deze producten in Antwerpen en Amsterdam. 30 Goederenoverslag 0 De goederenoverslag in de Rotterdamse haven nam in 2011 met 1% toe tot 434,6 2008 2009 2010 2011 miljoen ton. Dit is ruim 4 miljoen ton meer dan in het recordjaar 2010. De aanvoer Nat massagoed groeide 1%, de afvoer groeide ook met 1% tot 126 miljoen ton. Door de tegenvallende Droog massagoed economie als gevolg van de eurocrisis is de groei vanaf november gestagneerd. Door Containers de onvoorziene zwakke economie blijft de groei van de totale overslag in 2011 dan ook Breakbulk achter bij de verwachting van 2 à 3% groei die we in ons vorige jaarverslag uitspraken. Desondanks is de totale overslag in 2011 gegroeid. Het is de negende keer in tien jaar dat we groei kunnen noteren. 20 10 Rotterdam Antwerpen Hamburg Amsterdam Bremerhaven Le Havre Duinkerken Zeebrugge Zeeland Seaports Gent Wilhelmshaven Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 120 100 80 21
2008 2009 2010 2011 150 Droog massagoed 100 Nat massagoed 50 2008 2009 2010 2011 Containers 0 Nat massagoed 2008 2009 2010 Breakbulk 2011 Droog massagoed Droog massagoed Goederenoverslag Rotterdam* Containers Nat massagoed 40 Bruto gewicht in 1.000 metrische 2008 tonnen 2009 2010 Breakbulk 2011 Containers 35 Nat massagoed Breakbulk 30 2011 Droog massagoed **2010 verschil 25 Containers (in %) 40 20 Breakbulk Droog massagoed 35 15 87.326 84.640 3,2 Nat massagoed 30 10 198.525 209.378-5,2 Totaal massagoed255 285.851 294.019-2,8 200 2008 2009 2010 Containers 2011 15 123.556 112.298 10,0 Rotterdam Duinkerken Breakbulk10 25.143 23.843 5,5 Antwerpen Zeebrugge 5 Hamburg TOTAAL GOEDERENOVERSLAG Zeeland Seaports 0 434.550 430.159 1,0 2008 Amsterdam 2009 2010 2011 Gent Bremerhaven Rotterdam Antwerpen Le Havre Hamburg Amsterdam Wilhelmshaven Duinkerken Zeebrugge Zeeland Seaports Gent * Genoemde overslagcijfers zijn inclusief de overslag op terminals aan de noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Deze overslag betreft voor 2011 c.a 3,3% van het totale overslagvolume van de aan- en afvoer. Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt derhalve niet in de financiële verslaglegging meegenomen. Bremerhaven Wilhelmshaven ** Overslagdata voor 2010 zijn licht naar boven bijgesteld ten opzichte van de vorig jaar gepubliceerde cijfers als Le Havre Verloop overslag Rotterdam gevolg van een kleine correctie in de verwerking van de nagekomen opgaven uit 2009 in de cijfers over 2010. Het verschil betreft ca. 200.000 ton op totaalniveau. (Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen) 50 10 400 30 20 10 0 120 100 80 60 120 40 100 20 800 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 60 2008 2009 2010 2011 40 20 0 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 2008 2009 2010 Ruwe aardolie 201121% Verhouding goederensoorten Minerale olieproducten en (Brutogewicht in tonnen) overig nat massagoed 24% Droog massagoed 20% Ruwe Containers aardolie 21% 28% Minerale olieproducten Breakbulk en 6% overig nat massagoed 24% Droog massagoed 20% Containers 28% Breakbulk 6% Droog massagoed 120 Totale overslag droog massagoed 100 De totale overslag van droog massagoed nam toe met 3%. De overgeslagen 80 hoeveelheid kolen steeg met 11%. De stijging was vooral het gevolg van ontwikkelingen 60 in Duitsland. Door de sluiting van hoogovens in West-Europa daalde de 120 40vraag naar cokeskolen in het vierde kwartaal, maar door mijnsluitingen daalde 100 gedurende 20 het jaar het Duitse aanbod sterker. De vraag naar energiekolen bleef de eerste 800 9 maanden 2008 2009 onder verwachting door minder vraag naar energie uit Duitsland. Het 60besluit de Duitse kerncentrales te sluiten had een positief effect op de vraag naar kolen. 40 Voor volgend jaar wordt een stabilisatie van de kolenoverslag verwacht. 20 0 2008 2009 Overslag ertsen en schroot De overslag van ertsen en schroot liep met 6% terug. In het eerste halfjaar was er relatief weinig aanvoer door het interen op voorraden uit 2010. De afvoer naar het achterland lag wel op normaal niveau. In de tweede helft van het jaar werd de staalproductie teruggeschroefd, onder meer door sluiting van enkele hoogovens in West- Europa. Wij verwachten een verdere afname van de staalproductie. Het effect op de overslag is tot dusverre beperkt omdat de overslag tegen het eind van 2010 ook laag was door hoge voorraden. Overslag overig droog massagoed De overslag van overig droog massagoed (mineralen, ertsconcentraten, bouwmaterialen) groeide met 8%. De belangrijkste gebruikers van droog massagoed, de chemische- en de metaalindustrie, hielden de eerste negen maanden de productie op een hoog niveau. De derde grote afnemer is de bouwsector, deze sector had het in 2011 moeilijk. De overslag van biomassa nam toe, vooral door meer invoer van houtpallets. Verder werd er in 2011 uitzonderlijk veel (strooi)zout geïmporteerd. 2010 2010 Overslag agribulk Ook de overslag van agribulk (granen, oliezaden, derivaten) nam toe met 18%. Door de tegenvallende Europese oogst van raapzaad en tarwe en een Russisch exportverbod van deze goederen in het eerste halfjaar, nam de import over zee toe. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 22
De tijdelijke verlaging van importtarieven op voedergranen droeg eveneens hieraan bij. Ook de start van de bio-ethanolfabriek van Abengoa zorgde voor meer overslag van agribulk. Nat massagoed Overslag nat massagoed De overslag van nat massagoed daalde in 2011 met 5% ten opzichte van piekjaar 2010. De afgelopen jaren was er een toename in de overslag van nat massagoed zichtbaar, met een piek in 2010. Deze stijgende trend hebben we in 2011 helaas niet vast kunnen houden. Wel behoort de overslag van natte bulk in Rotterdam nog steeds tot de grootste ter wereld. Overslag ruwe olie en olieproducten De aanvoer van ruwe olie nam af met 8%. De raffinageproductie is laag door de hoge olieprijzen en lage vraag naar oliegerelateerde producten en overcapaciteit in Noordwest-Europa. Door de geringe tot negatieve raffinagemarge zijn veel groot onderhoudswerkzaamheden vervroegd naar 2011. Hierdoor viel de import terug naar een historisch laag niveau. De aan- en afvoer van olieproducten kromp ook. In totaal werden 5% minder olieproducten overgeslagen. De daling is vooral toe te schrijven aan het groeien van voorraden eind 2010, waardoor de voorraden begin 2011 op een hoog niveau waren en er minder aanvulling nodig was. Dit betrof veel gasolie en diesel. De aanvoer van stookolie steeg licht. Daarentegen daalde de import van kerosine en de export van benzine. Overslag overig nat massagoed De overslag van overig nat massagoed nam licht toe, met 1%. De Europese chemie groeide licht, met een afname naar het eind van het jaar. In de sector (bulk)chemicaliën werd meer methanol overgeslagen. De import van palmolie liep iets terug. De import van raap- en koolzaadolie nam toe door een tegenvallende oogst in Duitsland. De overslag van biobrandstoffen nam af, vooral door de teruggelopen Braziliaanse import van bio-ethanol. Containers en breakbulk Overslag containers De overslag van containers nam uitgedrukt in tonnen, met 10% toe. De groei in eenheden van 20 voet (TEU) toont ten opzichte hiervan een lager percentage en bedroeg ruim 6%. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat er minder lege containers werden overgeslagen. De Rotterdamse haven bouwde in 2011 zijn positie uit in de kwantitatief grootste handelsgoederenstroom, die tussen Europa en Azië. Op dit traject worden steeds meer schepen van 10.000-15.000 TEU ingezet, die in de Rotterdamse haven zeer efficiënt kunnen worden afgehandeld. Ook de direct aan diepzeeschepen gekoppelde transhipment groeide sterk, vooral die op het Baltisch gebied. De overslag van intra-europese containers, shortsea, groeide licht. Roll-on/Roll-off De roll-on / roll-off sector in Rotterdam is vrijwel geheel gericht op de Britse markt, waar de economie bescheiden groeit. Dit beperkt de groei van de veerdiensten tot 4%. De financiële marges blijven in deze sector klein door overcapaciteit met als gevolg zware concurrentie. Overslag overig stukgoed De overslag van overig stukgoed blijft groeien, in 2011 met 12%, met name door de groei van staal. Binnen het segment overig stukgoed groeit de overslag van staal, non-ferro metalen en projectlading. Fruit, maar ook papier- en houtproducten worden in toenemende mate gecontaineriseerd. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 23
2.3 Commercieel beleid Marketingconcepten Bij onze marketinginspanningen richten wij ons op acht marketingconcepten. De marketingconcepten vormen een belangrijk onderdeel van onze commerciële strategie voor de komende jaren. De marketingconcepten bevatten drie groeiconcepten. Wij hebben als doelstelling het winnen van marktaandeel in deze groeiconcepten. De groeiconcepten hebben een hoge prioriteit en behoren tot de speerpunten van Havenbedrijf Rotterdam gezien het groeipotentieel, de kansen voor Rotterdam en algemene toegevoegde waarde voor de Rotterdamse haven. De drie groeiconcepten zijn: Rotterdam Container Port, Rotterdam Fuel Hub en Rotterdam Energy Port (zie paragrafen 2.4 2.6). Voor deze concepten geldt dat het onze doelstelling is om in de periode 2011-2015 sneller te groeien dan de markt. De andere marketingconcepten zijn Rotterdam Chemical Cluster, Rotterdam Steel Port, Rotterdam Cool Port, Rotterdam RoRo Port en Rotterdam Service Port (zie paragraaf 2.7). Port Branding Wij focussen ons niet alleen op de marketingconcepten maar besteden ook aandacht aan de marketing van de totale haven (port branding). Naast onze businessmanagers in Rotterdam vervullen onze regionale vertegenwoordigers in de belangrijkste buitenlandse gebieden (Japan, China, Brazilië, Rusland, USA, Oostenrijk) een cruciale rol in het onderhouden van contacten met marktpartijen. Een ander belangrijk kanaal is de Rotterdam Port Promotion Council (RPPC). De RPPC fungeert als PR- en marketingbureau voor het havenbedrijfsleven in Rotterdam en omstreken. In 2011 hebben wij samen met het bedrijf Brand Capital een positioneringonderzoek uitgevoerd om de merkpositie van de Rotterdamse haven te bepalen. Dit onderzoek dient als basis voor goede en effectieve marketingcommunicatie. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 24
Prijsbeleid Havengelden Jaarlijks stellen wij de zeehavengeldtarieven vast in overleg met vertegenwoordigers van de marktpartijen. Eind 2010 stelden wij het prijsbeleid vast voor 2011. Wij verhoogden de tarieven met 1% op basis van inflatie. Omdat de gevolgen van de crisis in 2011 nog steeds voelbaar waren, verstrekten wij een herstelkorting van 3% voor alle goederensoorten. Deze herstelkorting gold ook voor de binnenvaart, mede om het voor- en natransport van goederen per binnenvaart te stimuleren. Eind 2011 stelden wij in overleg met Deltalinqs en de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) het prijsbeleid voor 2012 vast. In 2012 blijven de havengelden grosso modo op hetzelfde niveau als in 2011. De tarieven worden met 1,3% verhoogd en in 2012 eenmalig gecompenseerd. Vanwege het onzekere economische tij en om de overslag te stimuleren continueren we de herstelkorting van 3%. Voor de containersector wordt de herstelkorting voor de deepsea omgezet in een optimalisatie van de tariefstructuur door de introductie van een specifieke korting op transhipmentcontainers aan zowel de deepsea- als feederpartijen. Deze transhipmentkorting vervangt voor de deepseacontainerschepen tevens de bestaande regeling die een maximum kent aan het te betalen zeehavengeld per scheepsbezoek. Met de transhipmentkorting en de korting van 3% voor shortsea en feeder beogen we de ontwikkeling van Rotterdam als doorvoerhaven voor containerlading verder te stimuleren. Voor het eerst hebben we afgesproken de mogelijkheid open te houden om gedurende het jaar 2012 de tarieven bij te stellen. Dat zou kunnen gebeuren als in één van de hoofdsegmenten sprake is van serieuze krimp. Environmental Ship Index (ESI) Op 1 januari 2011 introduceerden wij samen met een aantal andere havens in Europa de Environmental Ship Index. Hiermee belonen we schone zeeschepen met kortingen op het havengeld om duurzaam gedrag in de scheepvaart te stimuleren. In 2011 arriveerde één schip in Rotterdam dat voldeed aan het criterium van 31 punten en kwam daarmee in aanmerking voor de ESI-incentive. Daarnaast beloonden we in 2011 de overige 24 schoonste zeeschepen in Rotterdam die minimaal 20 punten scoorden. In 2012 gaan we dat ook doen: per kwartaal krijgen de 25 schoonste zeeschepen de ESI-incentive. Vanaf 1 januari 2012 zullen ook schone binnenvaartschepen kortingen ontvangen. Zie hiervoor de Green Award in paragraaf 3.4. Richtprijzen haventerreinen In 2011 hebben we het richtprijzenbeleid voor haventerreinen uit 2008 herzien. Deze herziening geldt voor de jaren 2011 en 2012. Havenbedrijf Rotterdam laat haar grondprijzen aansluiten bij de commerciële waarde van de grond. Deze commerciële waarde wordt zo goed mogelijk bepaald door diverse methodieken te gebruiken. De belangrijkste zijn: toepassen open beoordelingsprocedures, benchmarking en het berekenen van de residuele grondwaarde. Bij het richtprijzenbeleid 2011-2012 houden we vast aan prijsdifferentiatie per goederensegment. Daarnaast worden de richtprijzen ook afhankelijk van de locatie van een terrein, waarbij we vier gebieden onderscheiden: Merwe- Waal- en Eemhaven, Botlek, Europoort en Maasvlakte. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 25
2.4 Container Port Doelstelling Containers vormt één van de drie groeiconcepten van Havenbedrijf Rotterdam. In 2011 was het marktaandeel Container Port 28,8%. Hiermee is de doelstelling van 28,3% in 2011 gehaald. Wij verwachten dat de containeroverslag de komende 20 jaar sterk zal groeien. Ontwikkelingen in 2011 Een groeiende containermarkt Havenbedrijf Rotterdam investeert de komende jaren om voldoende capaciteit te creëren voor deze groei in het containersegment. Wij houden daarbij de groeisnelheid van zowel vraag en aanbod van containeroverslagcapaciteit in de Rotterdamse haven nauwlettend in het oog. In 2011 heeft Havenbedrijf Rotterdam een extern bureau opdracht gegeven onderzoek te doen naar de ontwikkeling van de vraag naar containeroverslagcapaciteit in Noordwest-Europa (Hamburg - Le Havre range) en Rotterdam in het bijzonder. Dit onderzoek werd ingegeven door de economische ontwikkelingen in de loop van 2011 en de gevolgen hiervan voor het containersegment. De aanleiding werd tevens gevormd door een door ECT uitgevoerd onderzoek naar de ontwikkelingen in de containermarkt. Het bureau concludeert dat Rotterdam de komende jaren blijft groeien. Het onderzoek bevestigt dan ook de keuze om twee containerterminals uit te geven op Maasvlakte 2. Wanneer er geen capaciteit bij zou komen dreigt namelijk in 2013 al congestie bij de afhandeling van containerschepen. Eind 2011 heeft ECT Havenbedrijf Rotterdam gedagvaard. ECT stelt een aantal eisen waaronder een schadeclaim voor eventuele toekomstige verliezen. Zie ook paragraaf 9 van de jaarrekening (niet in de balans opgenomen regelingen). Efficiënte en duurzame doorvoer van containers Het is ons streven om de doorvoer van containers naar het achterland op een efficiënte en duurzame manier plaats te laten vinden. Daarom hebben we ons als doel gesteld dat er procentueel meer containers vanaf de Maasvlakte per spoor en binnenvaart naar het achterland worden doorgevoerd (en vice versa) in plaats Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 26
van per weg, de zogenaamde modal shift (zie paragraaf 3.1). Ook worden er met klanten waarvoor dat relevant is in nieuwe contracten afspraken vastgelegd over het maximale procentuele aantal containers dat over de weg mag worden doorgevoerd (zie duurzaamheidscriteria in paragraaf 3.3). Schaalvergroting in de containermarkt De voorbije decennia werden containerschepen steeds groter. In 2011 ontvingen wij een recordaantal van 365 Ultra Large Container Vessels (ULCV). Dit zijn schepen die meer dan 10.000 TEU kunnen vervoeren. Havenbedrijf Rotterdam verwacht dat deze schaalvergroting de komende jaren doorzet en anticipeert hierop door middel van investeringen. Zo werken we aan de verbreding van de Amazonehaven op Maas vlakte 1, zodat hier in de toekomst nog grotere containerschepen ontvangen kunnen worden (zie paragraaf 3.3). Ruimte voor nieuwe containerterminals Dit jaar hebben we de eerste fase van twee nieuwe terminal terreinen opgeleverd op Maasvlakte 2 aan de containerstuwadoors Rotterdam World Gateway (RWG) en APMT (zie paragraaf 3.2). Beide klanten starten op deze terreinen de bouw van hun containerterminals in 2012 en hopen de terminals in 2014 in bedrijf te nemen (zie paragraaf 3.2). De nieuwe containerterminals zullen geschikt zijn voor de grootste containerschepen. Rotterdam World Gateway (RWG) APM Terminals Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 27
2.5 Fuel Hub Doelstelling De doelstelling van het groeiconcept Fuel Hub betreft het verstevigen van de hubfunctie van Rotterdam voor de productie, handel en dienstverlening rondom ruwe olie, olieproducten (zoals diesel, kerosine en stookolie) en biobrandstoffen op het gebied van flexibiliteit, kwaliteit, efficiëntie en connectiviteit. Bij het groeiconcept Fuel Hub zijn de marktsegmenten onafhankelijke tankopslag, chemie en biobased industry, en ruwe olie en raffinage betrokken. Om de Fuel Hub positie van de Rotterdamse haven te verstevigen, investeren wij met onze klanten in verschillende projecten. Hierna volgt een overzicht van enkele projecten waaraan wij in 2011 (financieel of op andere wijze) hebben bijgedragen. Ontwikkelingen in 2011 Olieterminal Havenbedrijf Rotterdam ondertekende in 2011 in Moskou in gezelschap van premier Rutte en president Medvedev een uitgiftecontract met Shtandart TT BV, een consortium bestaande uit het Russische Summa Group en VTTI B.V. uit Rotterdam. Dit consortium gaat een ruwe olie terminal op het terrein van de Kop van de Beer in Europoort-West bouwen en exploiteren. Dit terrein was één van de laatste vrije grote locaties binnen ons bestaand havengebied met een grote diepgang. Voorafgaand aan de tender hebben we een internationale marktconsultatie uitgevoerd. Hieruit bleek dat Rotterdam de ideale locatie is voor de ontwikkeling van een mondiale hub voor ruwe olie, voor ons een nieuwe activiteit. De nieuwe terminal, genoemd Tankterminal Europoort West (TEW), wordt één van de grootste natte bulk terminals in de haven van Rotterdam met een tankcapaciteit van circa 3 miljoen m 3. Vanuit Primorsk, de belangrijkste olie exporthaven van Rusland, zullen speciale shuttle tankers ruwe olie naar de nieuwe terminal in Rotterdam vervoeren. Vanaf TEW wordt het vervolgens verder gedistribueerd binnen en buiten Europa. De nieuwe terminal zal functioneren als een open hub terminal en creëert hierdoor een handelsplatform voor ruwe olie van het Urals type. De terminal zal ook deels worden gebruikt als hub voor Russische olieproducten als stookolie en diesel. Het consortium investeert honderden miljoenen euro s in de terminal. Havenbedrijf Rotterdam investeert mee door een groot havenbassin Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 28
met kades aan te leggen. Er wordt toegewerkt naar een moderne en schone terminal met volledige dampverwerking en warmte-integratie met buurbedrijven. Ook wil de nieuwe exploitant zijn shuttle schepen gaan uitrusten met walstroom en wordt overwogen LNG als transportbrandstof te gebruiken. Na de vergunning- en ontwerpfase, kan de bouw naar verwachting in 2013 beginnen. De operaties zullen waarschijnlijk starten in 2015. Uitbreidingen bestaande tankterminals In 2011 begonnen we met een verdieping van een deel van de 2e Werkhaven waardoor de huidige opslagcapaciteit van Service Terminal Rotterdam (STR) beter kan worden benut en vergroot van 65.000 m 3 naar 239.000 m 3. De uitbreiding is naar verwachting medio 2012 operationeel. Door deze verdieping kan STR grotere en dieper stekende schepen ontvangen. Daarnaast zijn wij akkoord gegaan met de terugname van het Evonik terrein in de Botlek en de heruitgifte van dit terrein aan de bedrijven Rubis en Cargill. Door dit extra terrein, dat vanaf 2013 geleidelijk in gebruik zal worden genomen, kunnen zij hun activiteiten fors uitbreiden. Na een constructieperiode van bijna twee jaar zijn bij Maasvlakte Olie Terminal (MOT) drie nieuwe tanks in gebruik genomen. De netto opslagcapaciteit is met 343.500 m 3 uitgebreid naar een totaal van 4,4 miljoen kubieke meter. Ongeveer een derde van de jaarlijkse aanvoer aan ruwe aardolie in Rotterdam, circa 30 miljoen ton, wordt via de MOT aangevoerd. MOT heeft zes aandeelhouders: BP, ExxonMobil, Kuwait Petroleum, Shell, Total en Vopak. Eind 2011 is het eerste schip gelost bij Botlek Tank Terminal (BTT). De bouw van de eerste fase is hiermee succesvol afgerond. BTT beschikt over 34 opslagtanks, met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 200.000 m 3. Hiervan is 130.000 m 3 bestemd voor transport brandstoffen en 70.000 m 3 voor eetbare oliën en biodiesel. Nieuw BP kantoor geopend In 2011 heeft burgemeester Aboutaleb het nieuwe hoofdkantoor van BP aan de d Arcyweg geopend. De ontwikkeling van dit kantoor is in nauwe samenwerking met Havenbedrijf Rotterdam tot stand gekomen. Het kantoor ligt in een grote zanddijk. Deze ligging zorgt voor extra veiligheid voor de medewerkers van BP. Dit is mede het gevolg van extra veiligheidsmaatregelen die olieraffinaderijen namen naar aanleiding van een explosieongeluk in Texas. Met dit nieuwe kantoor is BP de winnaar geworden van het Havenbeeld 2011. Deze prijs, ingesteld door Havenbedrijf Rotterdam, wordt jaarlijks door de Havenvereniging uitgereikt aan het bedrijf dat het meeste bijdraagt aan de verbetering van de beeldkwaliteit van de haven. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Verslag van het Havenbedrijf > Klant 29