ADHD EN TEWERKSTELLING Mieke Vermeulen Psycholoog Penhouder/zorgcoördinator TAZ Vlaams-Brabant UPC-KULeuven Campus Kortenberg
DIVERSE FUNCTIES VAN ARBEID De Witte, 2003 Hoger psychisch welzijn Meer tevredenheid in het leven Gevoel van gelukkig zijn Controle over het eigen leven Manifeste functie= verwerven van een inkomen Latente functies van arbeid Structuur Sociale contacten Verwerven van een status Zelfrealisatie en zelfontplooiing Geeft plaats in de maatschappij
OESO-ONDERZOEK Mental Health and Work 2013 Personen met geestelijke problemen kennen meer problemen op de arbeidsmarkt De tewerkstellingsgraad van mensen met mentale problemen is 15% lager Ze kennen twee tot drie keer meer werkverzuim Ze kennen 4 tot 5 keer meer verminderde productiviteit
VOLWASSENEN MET ADHD EN TEWERKSTELLING Wisselen vaker van job Zijn sneller uitgekeken op hun job Worden vaker ontslagen Bereiken vaak hun maximaal potentieel niet Werken dikwijls beneden hun opleidingsniveau
ADHD EN PERSOONSGEBONDEN FACTOREN Kindertijd Zwakkere schoolprestaties On- of ondergekwalificeerd Zwakkere werkprestaties/werkloosheid
Problemen met Vraag van werkgever Aandacht Impulscontrole Zelfregulatie Organisatievermogen Zelfstandigheid Verantwoordelijkheid Stiptheid
BROWN (2002) 3 aandachtsgerelateerde problemen Activatie opstarten van taken Focus snel afgeleid zijn Tijdgebonden regulatie alertheid en snelheid reguleren
BARKLEY,1997; BIEDERMAN ET AL;,2004; DOYLE,2005 Onderontwikkelde executieve functies: controlerende en aansturende functie Plannen en organiseren Beheren van tijd en ruimte Inhiberen van frustraties en emoties Het werkgeheugen Zelfregulatie en reactie inhibitie
ADHD EN WERKOMGEVING Meeste werkplekken zijn niet gericht op personen met een arbeidshandicap Al dan niet bekendmaken van de diagnose Misconcepties en stigmatisering
AANDACHT SCHENKEN AAN INTERACTIE TUSSEN PERSOONSGEBONDEN EN OMGEVINGSFACTOREN 2 praktijkvoorbeelden: samenwerking tussen de sectoren werk, welzijn en zorg Loopbaancentrum IN-zicht Professionele loopbaanbegeleiding voor kansengroepen Professionele ondersteuning van mensen met loopbaanvragen en bij het nemen van loopbaankeuzes en beslissingen Proces waar ontdekken, versterken, ontwikkelen van competenties centraal staan Personen meer zelfredzaam maken Tender Activerende Zorgbegeleiding voor werkzoekenden met medische, psychische en psychiatrische problemen
ACTIVERENDE ZORGBEGELEIDING EEN PRAKTIJKVOORBEELD TAT 2007 TAZ 2009-2012 TAZbis 2013 tot heden W²
Het is mogelijk en wenselijk om mensen met medische, psychische en psychiatrische problemen deel te laten nemen aan het leven in de maatschappij. MAAR NIET TEN KOSTE VAN ALLES
SAMEN Anders omgaan/anders spreken /met de cliënt Van chronisch naar langdurig Van ziektemodel naar gezondheidsmodel Van beperkingen naar mogelijkheden Van passief naar actief participeren Van behandeling naar management
VIA HERSTELGERICHTE ZORG Nadruk om cliënten in hun waarde laten Rust en empathie geven Ruimte geven Samen beslissingen nemen Cliënten zichzelf laten helpen Hoop en moed geven Sociale verbondenheid creëren Psychologisch proces aanwakkeren
OPDRACHT Zorgbegeleiding van werkzoekenden met een ernstige MMPP-problematiek Wegwerken van knelpunten en drempels op weg naar werk 18 maanden durend traject Advies formuleren voor vervolgtraject
PARTNERS GTB/VDAB PARTNER ZORG PARTNER EMPOWERMENT Administratieve coördinatie Toeleidingen Organisatie cliëntoverlegmomenten link met werkactoren Uitdiepen/visualisatie zorgnoden Diagnostische functie Zorgbehandeling Ondersteuning zorgaspecten ter voorbereiding van en tijdens de stage Faciliteren zorgaanbod na de begeleiding Aanbod herstelgerichte zorg Activeringsstage Wegwerken belemmerende randvoorwaarden
BEGELEIDING Opstart: Via geïntegreerd groepsaanbod Individuele begeleiding/groepsmodules ClIëntoverlegmomenten op 6 maanden, na 1 jaar en op einde van traject Gezamenlijk eindadvies MEA-verslaggeving
TENDER ACTIVERENDE ZORGBEGELEIDING VLAAMS-BRABANT 160 activeringsbegeleidingen/jaar Partnerschap Hetzelfde aanbod zorg empowerment
MMPP-DOELGROEP WIE ZIJN DAT? Werkzoekende met ernstige MMPP-problematiek Prominent aanwezig of onvoldoende onder controle Al dan niet gecombineerd met sociale problemen Mits een zorgbegeleiding van maximum 18 maanden kunnen doorstromen naar minimum arbeidszorg
DIAGNOSE VROUW MAN somatische aandoening 2,70% 2,30% persoonlijkheidsstoornissen 9% 14% andere aanpassingsstoornis stoornissen in de impulscontrole slaapstoornissen 0,40% 0% 0% 0,40% 0,40% 1,00% 0,40% 0,20% genderidentiteitstoornis 0% 0,80% dissociatieve stoornissen somatiforme stoornissen 0,20% 0% 0,40% 2,00% angststoornissen 2,70% 6% stemmingsstoornissen 6% 7% psychotische stoornissen middelengerelateerde stoornissen 1,50% 2% 2% 10% stoornis van z tot a zwakzinnigheid 1,50% 1,50% 6% 6% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16%
ADVIES VLAAMS-BRABANT AZ BW/SW met GTB BW/SW met VDAB NEC met GTB NEC Met VDAB NIET TOELEIDBAAR 37.2 % 3.9 % 0.2 % 17.2 % 9.0 % 32.5 %
TAZ en ADHD-cliënten Geslacht (N=22) 18 20 15 man vrouw 10 4 5 0
Leeftijd (N=22) 8 8 leeftijd 6 4 5 4 5 2 0 18j-25j 26j-35j 36j-45j 46j-55j 0 56j-65j
7 Studieniveau (N=22) 7 6 6 5 4 3 2 2 2 2 1 1 1 1 0 LO LM HMB HMT HMA HNU UO BLO BUSO 0
Burgerlijke stand (N=22) 16 16 14 12 10 8 6 4 2 2 4 0 gehuwd samenwonend alleenstaand
Aantal jaren werkervaring (N=22) 9 9 8 7 6 5 4 4 4 3 2 2 2 1 1 0 < 1j 1j-3j 4j-5j 6j-10j 11j-20j >20j
Problemen op levensdomeinen (N=22) 20 15 19 16 10 5 4 6 4 6 0
Gegeven advies einde traject (N=22) 8 8 8 7 6 5 4 3 3 2 2 1 1 0 0 NEC BW SW AZ NT Ann+stopz
Diagnose comorbiditeit (N=22) 5 5 5 5 4 3 3 3 2 1 1 0
Externe hulpverlener (N=22) 13 14 12 9 10 8 6 4 2 0 externe hulpverlener geen externe hulpverlener
CASUS Vrouw 45 jaar Gehuwd 2 kinderen Toeleiding naar TAZ: ADHD Wisselende gemoedstoestand (bipolariteit) Perfectionisme Uitklaren in welke mate werken mogelijk is Is onderwijs de juiste richting?
Schoolverleden Lager onderwijs: geen problemen Middelbaar onderwijs: Latijn-Grieks: geen noemenswaardige problemen, behaalde diploma Hoger onderwijs: Klassieke Filologie op kot: ellendige-eenzame periode 2 de kandidatuur 2 maal/veranderen van universiteit Plannen en structureren werd moeilijker: extra thesisjaar nodig Behaalde haar diploma
Loopbaan Tewerkstellingen verliepen moeilijk Meestal van korte duur Opvoedster, leerkracht, directiefunctie, kabinetmedewerkster 32 jarige leeftijd compleet overwerkt crash ernstige depressieve periode diagnose ADHD werd gesteld Wisselende tewerkstellingen als leerkracht Te betrokken bij leerlingen Moeilijk haar grenzen bewaken Impulsiviteit Moeilijk volhouden Structureren Gevoel van raar overkomen bij anderen
TAZ Partner zorg Uitklaren MMPP-problematiek Contact met de behandelende psychiater Opvragen psychodiagnostisch onderzoek: TIQ = 129: verbaal begrip op hoogbegaafd niveau en zwakkere prestaties op aandachtgerelateerde subtaken Neuropsychologisch onderzoek: onnauwkeurigheid, zeer zwak planningsvermogen, wisselend werktempo, structureren van informatie is moeilijk.
Individuele consultaties Motorische onrust, zich moeilijk kunnen afgrenzen, veel praten, alles opschrijven om de draad niet te verliezen Aanvaardingsproces / grote kloof tussen huidig en vroeger functioneren / perfectionisme Lage stressbestendigheid en draagkracht Slaapproblemen Evenwicht zoeken tussen competenties en moeilijkheden Evenwicht zoeken tussen huishoudelijke taken en stage/werk
Uitdagende taken lukken wel Moeilijk om taken te organiseren en te plannen Moeilijkheden in het onthouden van afspraken en verplichtingen Uitstellen van taken Vaak afgeleid Moeilijk met taken die repetitief en saai zijn Hyperactiviteit en impulsiviteit in mindere mate: Vlug rusteloos en opgedraaid Vaak anderen onderbreken Friemelen met handen en voeten
Partner empowerment (in overleg met partner zorg) Zoeken van stage op maat van cliënt Rekening houden met de competenties en mogelijkheden Intellectueel veel competenties Zeer lage draagkracht Stage: Ministerie van onderwijs Begeleidingsdienst voor kansarmoede en voor Nederlandse taal in het onderwijs Intervisie en coaching van leerkrachten Standpunt en visiebepaling 1 dag per week
Evaluaties stage Verantwoordelijke was op de hoogte van diagnose/veel vertrouwen Cliënt vond het fijn om opnieuw buiten te komen Leerrijk Taken zijn concreet Veranderingen in werkruimte Voelt dat ze een meerwaarde betekend Aandachtspunten: Te veel praten Reacties niet te impulsief uiten Niet te snel tussenkomen tijdens vergaderingen Medicatietoename extra taak: beleidsaanbevelingen nalezen en opmerkingen formuleren/ kreeg dit zelf niet gestructureerd Huishouden is chaos Thuis volledig uitgeput
Advies Niet toeleidbaar Zeer beperkte draagkracht grenzen Leerde aanvaarden dat ze de druk niet meer aankan Vrijwilligerswerk maximum 6 uur per week Opstarten begeleiding aan huis Opstarten huishoudhulp via dienstencheques Aanvraag FOD
MEERWAARDE VAN HET PROJECT Voor de cliënt Opnieuw in beweging Ondersteuning door verschillende partners Rust en ruimte Veilige context Hoop en moed Staat er niet alleen voor Psychologisch proces wordt aangewakkerd
Voor de begeleiders Samenwerking met verschillende sectoren geeft verruiming Verschillende expertise samenbrengen Leren omgaan met cliënten, anders spreken met en over de cliënt Cliëntoverleg is hierin meerwaarde Door kernteam is er steun voor elkaar als begeleider. Begeleidersoverleg speelt hierin een belangrijke rol Voor de maatschappij Innovatief Interdisciplinair Maatschappelijk relevant Samenspraak is mogelijk Beleid heeft hierin een belangrijke rol / overlegstructuren