APG Groep Jaarbeeld 2008

Jaarbeeld 2008

APG Groep Jaarbeeld 2008

Introductie Organisatie APG Groep N.V. is opgericht op 29 februari 2008 en heeft zijn wortels in de pensioenwereld. APG Groep N.V. (APG Groep) heeft drie dochters: APG Algemene Pensioen Groep N.V. (APG), Cordares Holding N.V. (Cordares) en Loyalis N.V. (Loyalis). De onderneming heeft vestigingen in Heerlen, Amsterdam, New York en Hongkong, beheert ongeveer 200 miljard pensioenvermogen en bedient zo n 4 miljoen deelnemers. Hierbij zijn wereldwijd ongeveer 4 000 medewerkers betrokken. Het logo van APG Groep weerspiegelt de drie levensfasen: de jaren vóór het werkzame leven, het werkzame leven en het leven na pensionering. Het motto van APG Groep N.V. is: Morgen is vandaag. Dienstverlening APG Groep biedt maatwerk in pensioen- en vermogensbeheer voor pensioenfondsen, alsmede inkomensvervangende en -aanvullende producten met een individueel of (semi-)collectief karakter, gerelateerd aan collectieve pensioenregelingen. APG Groep richt haar integrale dienstverlening op een optimale ondersteuning van pensioenfonds, aangesloten werkgevers, actieve deelnemers en gepensioneerden. Profiel APG Algemene Pensioen Groep N.V. is een 100 procentdochter van APG Groep en specialist in de uitvoering van collectieve pensioenen in de publieke sector. Cordares Holding N.V. is een 51 procentdochter van APG Groep en specialist in de uitvoering van collectieve pensioenen in de marktsector, in het bijzonder bouw en woningcorporaties en - vanaf 2010 - de schoonmaak. Naast APG Groep zijn Stichting SFB en een pensioenfonds in de sfeer van de woningcorporaties aandeelhouder. Loyalis N.V. is een 90 procentdochter van APG Groep en specialist in aanvullende collectieve, semi-collectieve en individuele inkomensarrangementen voor werkgevers en werknemers in de bij APG Groep aangesloten sectoren en fondsen. Die arrangementen sluiten aan op de collectieve pensioenregelingen van deze sectoren. De andere aandeelhouder is Stichting SFB. Missie De missie van APG Groep N.V. is het vitaal houden van een collectief en solidair pensioenstelsel, zowel in Nederland als daarbuiten. Kernwaarden zijn betrouwbaar en betrokken. 1

Verslag over 2008 2 Algemene gang van zaken In 2008 is een grote collectieve pensioenuitvoerder tot stand gekomen: APG Groep. APG Groep wil het collectieve pensioenstelsel in Nederland versterken en de voordelen van een collectief pensioen uitdragen in binnen- en buitenland. APG Groep streeft naar een toekomstvast, transparant en betaalbaar pensioen. De Groep voert die taak uit op basis van een excellente pensioenuitvoering en optimaal vermogensbeheer. Naast collectieve pensioenregelingen voert APG Groep de regelingen uit voor aanvullende inkomenszekerheid bij stoppen met werken, arbeidsongeschiktheid, ziekte en overlijden. Dat zijn vaak maatwerkoplossingen die aansluiten op de collectieve pensioenregelingen van de desbetreffende opdrachtgevers. De behoefte aan deze aanvullende producten wordt mede bepaald door de ontwikkelingen in de zogenoemde eerste en tweede pijler: AOW en collectieve pensioenregeling. uitvoering van het pensioen- en vermogensbeheer voor dit fonds. Ook zijn afspraken gemaakt over de procedures die het pensioenfonds en APG onderling hanteren bij de uitvoering van de pensioenregeling. Het fonds is behalve klant ook 100 procentaandeelhouder van APG Groep. Fusie met Cordares De aandacht van de raad van bestuur is in 2008 ook uitgegaan naar de fusie met Cordares, die op 1 september 2008 werd bekrachtigd. Cordares Verzekeringen is in ruil voor aandelen Loyalis als 100 procentdochter ondergebracht bij Loyalis. Sindsdien houdt APG Groep nog 90 procent van de aandelen van Loyalis; de overige 10 procent wordt gehouden door Stichting SFB. In Cordares Holding is een belang van 51 procent genomen, geheel gefinancierd met lang vreemd vermogen. De andere aandeelhouders zijn Stichting SFB en een pensioenfonds in de sfeer van de woningcorporaties. Onderstaande tabel geeft de nieuwe verhoudingen in aandelenpercentages weer. 2008 heeft voor een belangrijk deel in het teken gestaan van de oprichting van APG Groep en de fusie met Cordares. Oprichting APG APG Groep is op 29 februari 2008 ontstaan uit een scheiding tussen beleid en de uitvoering bij het pensioenfonds waaruit APG Groep is voortgekomen. Dit fonds heeft sindsdien de uitvoering van het beheer van pensioenen en pensioenvermogen voor overheid en onderwijs uitbesteed aan APG. Daartoe is de relatie tussen het pensioenfonds en de uitvoeringsorganisatie opnieuw gedefinieerd. Het fonds is in de eerste plaats de grootste klant van APG. In 2008 is een langlopend contract afgesloten voor de integrale De fusie tussen APG Groep en Cordares biedt verschillende synergievoordelen voor de pensioenuitvoering en het vermogensbeheer, die uiteindelijk weer ten deel vallen aan de opdrachtgevende pensioenfondsen en hun aangesloten

Onderstaande grafiek geeft de procentuele verdeling van deelnemers. Besloten is om de organisaties voor verde omzet naar productcategorieën weer. mogensbeheer van APG en Cordares bij elkaar te voegen, om zo schaalvoordelen te realiseren. Hetzelfde geldt voor 6% de verzekeringsactiviteiten van beide organisaties. Daarnaast is het besluit genomen ondersteunende en 17% Pensioenbeheer kaderstellende activiteiten te bundelen via gezamenlijke stafafdelingen en shared services. Verschillende werkvermogensbeheer groepen zijn in 2008 begonnen met het realiseren daarvan. Aanvullende producten De pensioenbedrijven blijven vooralsnog ongemoeid ten Overig 52% einde het integratieproces beheersbaar te houden en klanten optimaal te kunnen blijven bedienen. 25% Beeld van de organisatie Met de fusie is een pensioenuitvoerder van formaat tot stand gekomen. APG Groep voert collectieve pensioenregelingen uit, beheert pensioenvermogen en levert aanvullende producten. In totaal gaat het om de pensioenadministratie voor circa 4 miljoen deelnemers en een beheerd vermogen van ongeveer 200 miljard ultimo 2008. Zo komen de producten en diensten, en de jarenlange ervaring op het gebied van pensioen- en vermogensbeheer, beschikbaar voor andere pensioenfondsen. APG Groep bedient klanten in zowel de publieke als de private sector. De omzet in 2008 bedroeg ruim 1 miljard, waarvan op jaarbasis circa 80 procent in de publieke sector werd gerealiseerd en zo n 20 procent in de private sector, grotendeels in Nederland. Deze omzet is inclusief premies voor aanvullende (verzekerings)producten. Via dochtermaatschappij Loyalis biedt APG Groep een assortiment aanvullende producten aan zijn klanten aan. Het totale personeelsbestand van APG Groep aan het einde van 2008 telde 3.897 FTE of 4.197 personen. Hiervan zijn 103 personen werkzaam in het buitenland. Marktontwikkelingen APG Groep is vooral actief op de Nederlandse markt voor collectieve pensioenuitvoering en vermogensbeheer. Aan zowel de vraagkant als de aanbodkant consolideert deze markt momenteel sterk. Het aantal Nederlandse pensioenfondsen is in tien jaar gedaald van ruim 1.000 naar 656 fondsen eind 2008. De toenemende regeldruk zet vooral kleine pensioenfondsen aan tot het zoeken van aansluiting bij een ander pensioenfonds, efficiënte uitvoeringsoplossingen of het afsluiten van een verzekerde regeling. De aanbodkant verandert sterk doordat partijen schaalvoordelen proberen te benutten. Verschillende uitvoeringsorganisaties zijn in de afgelopen tien jaar verzelfstandigd en gaan samenwerkingsverbanden aan. De verwachting is dan ook dat de 3

Nederlandse markt voor pensioenuitvoering de komende jaren verder zal consolideren. 4 Collectieve pensioenuitvoering is traditioneel een sterk nationaal georiënteerde bedrijfstak. De door de Europese Commissie in 2003 geïntroduceerde Pensioenfondsen Richtlijn heeft echter voor het eerst mogelijkheden geschapen voor grensoverschrijdende pensioenactiviteiten. Sindsdien zijn verschillende partijen op zoek naar mogelijkheden om ook buiten de landsgrenzen de schaal te vergroten en kennis te delen. Vooral multinationale ondernemingen en bedrijfstakken die te maken hebben met internationaal mobiele medewerkers onderzoeken of concentratie van pensioenactiviteiten aantrekkelijk is. Tegelijk hebben verschillende Europese overheden pensioenvehikels geïntroduceerd die vestiging van pensioenactiviteiten binnen hun jurisdictie aantrekkelijk moeten maken. De strategie van APG Groep is gericht op de verbreding en versterking van de Nederlandse collectieve pensioensector, ook door dienstverlening aan buitenlandse partijen. Hieraan is bijgedragen via de fusie van APG en Cordares per 1 september van het verslagjaar. Verder hebben twee bedrijfstakpensioenfondsen besloten om de uitvoering van hun collectieve pensioenregelingen onder te brengen bij Cordares. Ook oriënteert APG Groep zich op de mogelijkheden voor het uitvoeren van internationale pensioenactiviteiten. In dit kader is voor vermogensbeheer een eerste mandaat van 100 miljoen verkregen van PensPlan, een Italiaanse pensioenuitvoerder. Kredietcrisis De kredietcrisis en de gevolgen daarvan voor APG Groep hadden in 2008 een prominente plaats op de agenda van de raad van bestuur. De financiële markten waren vanaf midden 2007 zeer onrustig. Over een breed front zijn de koersen van aandelen, bedrijfsobligaties, door onderpand gedekte obligaties en onroerend goed sterk gedaald. Zo is de wereldwijde MSCI-aandelenindex over 2008 gedaald met bijna 40 procent en liet het door APG beheerde vermogen een negatief rendement van 19 procent zien. Bij deze forse koersbewegingen is de dagelijkse beweeglijkheid van de koersen ook nog eens zeer groot geweest. Vooral na de val van zakenbank Lehman Brothers in september 2008 is de onrust op de financiële markten snel opgelopen. De balansposities van vrijwel alle financiële instellingen zijn daardoor zwaar onder druk komen te staan, niet in de laatste plaats van de opdrachtgevende pensioenfondsen. De financiële consequenties hiervan voor de bedrijfsvoering van APG en Cordares waren ook merkbaar, maar het verslagjaar kon op dit terrein met een positief resultaat worden afgesloten. De raad van bestuur heeft in 2008 ook veel aandacht besteed aan de winstgevendheid en solvabiliteit van dochter Loyalis. Een groot gedeelte van de beleggingsresultaten van Loyalis komen voor eigen rekening en zijn daarmee belangrijk voor het totale resultaat van APG Groep. Als gevolg van de kredietcrisis stonden ook deze beleggingsresultaten sterk onder druk. In 2008 heeft een volstorting van de aandelen door de voormalige aandeelhouders plaatsgevonden. Daarnaast is binnen de groep een achtergestelde lening verstrekt. Tevens zijn verschillende maatregelen genomen om het risicomanagement te verbeteren.

5 We gaan voor de lange termijn

Resultaten over 2008 De kerncijfers over de maanden maart tot en met december 2008 zijn hieronder gecomprimeerd weergegeven. Het gaat hier om de activiteiten die zowel APG als Cordares Holding hebben uitgevoerd voor pensioenfondsen. 6

Kerncijfers (x mln) 2008 Groepsvermogen Totaal vermogen 788 4.475 Verhouding eigen vermogen / vreemd vermogen pensioenuitvoeringsbedrijf Solvabiliteit verzekeringsbedrijf 81% 242% Beleggingen verzekeringsbedrijf Verplichtingen verzekeringsbedrijf 2.652 2.758 Investeringen in materiële vaste activa Groepsresultaat na belastingen - 123 Omzetverdeling - pensioenbeheer - vermogensbeheer - aanvullende producten - overige Personeel: in fulltime equivalenten in personen 8 De solvabiliteitspositie van zowel de pensioenuitvoering als het verzekeringsbedrijf was aan het einde van 2008 goed. Bij het pensioenuitvoeringsbedrijf was het eigen vermogen iets kleiner dan het vreemd vermogen, waardoor de solvabiliteitsratio1 uitkomt op 81 procent. De solvabiliteitsratio van het verzekeringsbedrijf komt met 242 procent ruim boven de eigen interne norm van 150 procent uit. Beide solvabiliteitsratio s zijn overigens onvergelijkbaar met elkaar, omdat de solvabiliteitsratio van het verzekeringsbedrijf is berekend volgens voorschriften van de Nederlandsche Bank, terwijl dergelijke voorschriften niet kunnen worden gehanteerd voor het pensioenuitvoeringsbedrijf. 176 258 546 66 3.897 fte 4.197 personen 1 Het eigen vermogen gedeeld door het vreemd vermogen. 7

Vooruitzichten en verwachte ontwikkelingen in 2009 8 De Nederlandse markt van pensioen- en vermogensbeheer bevindt zich in een consolidatiefase. Tevens staan de marktontwikkelingen in het licht van de gevolgen van de kredietcrisis. Het risico bestaat hierbij dat collectieve pensioenregelingen in toenemende mate onder druk komen te staan. Daarom heeft APG Groep de ambitie haar diensten verder nationaal en ook internationaal aan te bieden, ter versterking van het Nederlandse collectieve pensioenstelsel. APG Groep blijft actief nieuwe opdrachtgevers werven voor pensioen- en vermogensbeheer, gebaseerd op het uitgangspunt van beheerste groei. Tegelijkertijd zijn alle inspanningen erop gericht om de dienstverlening aan bestaande opdrachtgevers te verbeteren en bij te dragen aan financieel herstel van deze fondsen, inclusief het informeren van de deelnemers van de verschillende bij APG aangesloten pensioenfondsen over de gevolgen van de kredietcrisis voor de opgebouwde pensioenrechten. De kredietcrisis heeft de raad van bestuur gesterkt in de overtuiging dat pensioenen het beste op basis van collectiviteit kunnen worden georganiseerd. De solidariteit tussen pensioendeelnemers zorgt ervoor dat financiële tegenvallers over veel schouders worden verdeeld. Hierdoor keren de meeste Nederlandse pensioenfondsen iedere maand nog steeds hetzelfde bedrag als vorig jaar uit aan gepensioneerden, zij het in 2009 helaas zonder indexatie. Dit spoort de raad van bestuur aan tot het blijven versterken en uitdragen van het Nederlandse collectieve stelsel. In het kader van een verdere focus op de kernactiviteiten bouwt APG Groep zijn producten voor inkomensaanvullende zekerheid verder uit en is het re-integratiebedrijf begin 2009 afgestoten. Dit bedrijf was onderdeel van Loyalis. De dienstverlening op het gebied van aanvullende producten moet worden gezien als ondersteunend aan het collectieve pensioenbedrijf. Een beter rendement

Maatschappelijk verantwoord ondernemen APG Groep is een maatschappelijk betrokken onderneming. De Groep laat dat blijken door goed om te gaan met de mensen in en buiten de organisatie, door rekening te houden met het milieu en door de dienstverlening die zij aanbiedt aan opdrachtgevende pensioenfondsen, met name de ambitie om alle beleggingspools te laten voldoen aan zogenoemde ESG-criteria (Environment, Social en Governance). De maatschappelijke betrokkenheid van APG Groep blijkt onder meer uit het voorzitterschap van Eumedion, dat momenteel wordt bekleed door een lid van de raad van bestuur. Eumedion is het samenwerkingsverband van institutionele beleggers dat zich ten doel stelt goed corporate governance in Europa te bevorderen, vooral in Nederland en Europa. voor de wereld Bij het maatschappelijk verantwoord ondernemen door APG Groep spelen de vermogensbeheeractiviteiten voor pensioenfondsen een belangrijke rol. APG Groep is van mening dat aandacht voor mens en milieu hand in hand kunnen gaan met goede financiële prestaties. 9

Risicomanagement 10 Algemeen De bedrijfsonderdelen van APG Groep richten hun werkzaamheden op twee hoofdgebieden: het uitvoeren van pensioenregelingen in opdracht van pensioenfondsen, bestaande uit pensioenbeheer en vermogensbeheer; het aanbieden van aanvullende producten, individueel of (semi-)collectief, voornamelijk op het gebied van inkomensverzekering ondersteunend aan collectieve pensioenregelingen, grotendeels voor eigen rekening en risico. De systemen voor risicomanagement van APG Groep zijn gericht op het identificeren, monitoren en beheersen van de risico s die gepaard gaan met het realiseren van de doelstellingen van de organisatie. Risicomanagement vormt een vast onderdeel van het sturingsproces en is van belang voor zowel het bestuur van APG Groep als voor de klanten voor wie APG Groep zijn werkzaamheden uitvoert. Kredietcrisis Na de nodige onrust op de financiële markten heeft de kredietcrisis zich in 2008 snel verspreid vanuit Amerikaanse hypotheekobligaties naar de meeste financiële producten en instellingen. Het verzekeringsbedrijf is daarbij evenals andere financiële instellingen geconfronteerd met een veelheid aan onverwachte ontwikkelingen: het extreem uitlopen van spreads, het toenemen van de correlaties tussen beleggingsinstrumenten en regio s, de neergang van de aandelenmarkten, de volatiliteit van de dollar, geruchten over dreigend faillissement van tot 2008 nog als solide bekend staande financiële instellingen en het verminderen van liquiditeit in de diverse markten. APG Groep heeft hierop gereageerd door het risicoprofiel van het verzekeringsbedrijf te verminderen om de solvabiliteitsmarge boven het wettelijke minimum te houden. Daarbij is, gezien de extreme situatie, bewust afgeweken van het op dat moment geldende beleggingsplan. Het risicoprofiel is verminderd door het achtereenvolgens grotendeels afbouwen van de exposure naar hypotheekobligaties, het afdekken van het neerwaartse aandelenrisico door middel van derivaten2, het verder reduceren van het rentemismatchrisico3, het aanhouden van meer cash, het werken met meer dan één bankier en het afbouwen van de hedgefondsbeleggingen. Al deze maatregelen ten spijt is het beleggingsresultaat van het verzekeringsbedrijf over 2008 negatief. 2 Het ging hierbij om een zogeheten collarconstructie 3 Dit is het verschil in rentegevoeligheid tussen de beleggingsportefeuille enerzijds en de verplichtingen anderzijds.

Personalia Raad van bestuur APG Groep N.V. Dick Sluimers, Chief Executive Officer André ten Damme, Chief Financial Officer Roderick Munsters, Chief Investment Officer Jo van Engelen, Chief Marketing Officer Adri van der Wurff, Chief Operations Officer Raad van Commissarissen APG Groep N.V. Elco Brinkman Voorzitter, Voorzitter Bouwend Nederland, Vice-voorzitter VNO-NCW Guy Verhofstadt Vice-voorzitter, Minister van Staat - België Sjoerd van Keulen Voorzitter Stichting Holland Financial Centre, Voormalig voorzitter Raad van Bestuur SNS Reaal Chris van Boetzelaer MBA Voorzitter Trust/Houdster Maatschappijen Compass (Bata) Groep, Lid Raad van Commissarissen IMC BV (tot 31 juli 2008), Lid Bestuur Stichting Pensioenfonds ABP Ton Nelissen Voorzitter Kamer van Koophandel Brabant, Eindhoven, Voormalig lid Raad van Bestuur Dura Vermeer Groep N.V., lid Raad van Advies Rijkswaterstaat Rienk van Splunder Oud-lid Dagelijks Bestuur CNV Ieke van den Burg Voormalig lid Europees Parlement, voorzitter PvdA-delegatie in de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement, Commissaris ASML Holding N.V. te Veldhoven Paul Rosenmöller Programmamaker en presentator IKON televisie, lid Raad van Commissarissen Nederlandse Spoorwegen, lid Raad van Commissarissen Cordares (tot 01-09-2008) Mirjam van Praag Hoogleraar Ondernemerschap en Organisatie aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde, Universiteit van Amsterdam, directeur van het Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) 11

Meer informatie? Meer informatie over APG Groep kunt u vinden via de website www.apggroep.com. Contactgegevens: 12 Kantoor Heerlen: Telefoon: +31 (0)45 579 81 00 Kantoor Amsterdam: Telefoon: +31 (0)20 583 50 17 E-Mail: concern.communicatie@apg.nl

40.0504.09