RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Stichting Samenwerkingsverband VO Deventer Plaats : Deventer Administratienummer : VO2303 Bestuursnummer : 21683 Onderzoeksnummer : 277518 Datum onderzoek : 22 januari 2015 Datum vaststelling : 25 juni 2015
Pagina 2 van 13
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING............................................ 5 2 BEVINDINGEN.......................................... 7 3 REACTIE VAN HET BESTUUR............................... 13 Pagina 3 van 13
Pagina 4 van 13
1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde een kwaliteitsonderzoek uit bij Stichting Samenwerkingsverband VO Deventer. Binnen de gemeente Deventer vormt één schoolbestuur (met één school) voor voortgezet onderwijs samen met vijf schoolbesturen voor voortgezet speciaal onderwijs (waaronder 1 via opting-in) het bestuur van het samenwerkingsverband. In dit rapport geeft de inspectie haar bevindingen uit het onderzoek weer. Kwaliteitsonderzoek In het schooljaar 2014/2015 voert de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit bij alle 152 samenwerkingsverbanden. Het doel van deze kwaliteitsonderzoeken is tweeledig: 1. stimuleren van de ontwikkeling van de samenwerkingsverbanden door een beeld te geven van de ontwikkeling op dat moment; 2. toezicht houden op de ontwikkeling van de samenwerkingsverbanden. Bij alle samenwerkingsverbanden controleert en rapporteert de inspectie of zij voldoen aan de wet- en regelgeving. Nieuw in schooljaar 2014/2015 is dat ieder samenwerkingsverband - indien nodig - in het rapport verbeterpunten voor de kwaliteit krijgt aangereikt, gerelateerd aan het waarderingskader van de inspectie. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij dit kwaliteitsonderzoek op het toezichtkader samenwerkingsverbanden po/vo passend onderwijs. Dit toezichtkader bevat een waarderingskader, maar nog geen beslisregels om vast te kunnen stellen of het samenwerkingsverband aan de basiskwaliteit voldoet. Het document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Onderzoeksopzet Het onderzoek start met een bureauanalyse van het ondersteuningsplan en overige gegevens over het samenwerkingsverband die bij de inspectie aanwezig zijn. Het betreft de volgende documenten: Ondersteuningsplan 2014-2018, Samenwerkingsverband VO 2303 (Deventer e.o.) (30 april 2014, inclusief een reeks bijlagen); Arrangementencommissie van het Samenwerkingsverband in het schooljaar 2014-2015 (uitgereikt tijdens het onderzoek); Kwaliteitsbeleid Samenwerkingsverband VO Deventer (15 oktober 2014, uitgereikt tijdens het onderzoek); Pagina 5 van 13
Kwaliteitskader swv VO Deventer (versie 16 oktober 2014, uitgereikt tijdens onderzoek); TLV: wie vraagt en wie verstrekt? (uitgereikt tijdens het onderzoek); Kengetallen samenwerkingsverband (www.passendonderwijs.nl, geraadpleegd op 20 januari 2015). Hierna vond op 22 januari 2015 een onderzoek op locatie plaats waarbij de inspectie: een presentatie kreeg van het samenwerkingsverband over de stand van zaken en actuele ontwikkelingen binnen het samenwerkingsverband; een gesprek voerde: over de rol die het samenwerkingsverband speelt binnen de verbinding onderwijs en jeugdzorg; over de toewijzing en de afgifte van een toelaatbaarheidsverklaring; met (een afvaardiging van) de ondersteuningsplanraad over zijn rol bij het samenwerkingsverband; met het bestuur met onder andere aandacht voor het intern toezicht. Aan het eind van het onderzoek besprak de inspectie haar bevindingen met het bestuur en het management van het samenwerkingsverband. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de hoofdlijn van de bevindingen uit het onderzoek (2.1), gevolgd door een toelichting (2.2). De bevindingen over de naleving van de wettelijke voorschriften geeft de inspectie in dat hoofdstuk weer in een afzonderlijke paragraaf (2.3). Hoofdstuk 3 vermeldt de reactie van het bevoegd gezag. Pagina 6 van 13
2 BEVINDINGEN 2.1 Hoofdlijn Het samenwerkingsverband VO Deventer staat voor een flinke opdracht. Naast een forse verevening, vraagt de verandering om draagvlak bij leraren en andere betrokkenen. In het ondersteuningsplan is een groot aantal voornemens geformuleerd. Veel van deze voornemens zijn uitgezet in werkgroepen, andere zijn inmiddels uitgewerkt in notities of protocollen. Door de beperkte omvang van het samenwerkingsverband zijn de lijnen kort. Het samenwerkingsverband kent een open cultuur. Dit is een belangrijke voorwaarde voor afstemming en waar nodig elkaar aanspreken op activiteiten en resultaten. De wil om te veranderen is aanwezig evenals het besef dat de werkvloer de basis voor passend onderwijs is. Het samenwerkingsverband is zeer toegankelijk en de directeur is daar een exponent van. De relatie met het samenwerkingsverband primair onderwijs en de gemeente is goed. Door het actief betrekken van het primair onderwijs bij het afgeven van toelaatbaarheidsverklaringen en toekennen van arrangementen is er sprake van een goede doorgaande lijn. Kortom, ontwikkelingen die naar mening van de voorzitter van het bestuur boven verwachting zijn. Toch zijn er ook zaken die aandacht verdienen: a. Na vaststelling van het ondersteuningsplan zijn onderdelen verder uitgewerkt. Het is voor de inspectie niet duidelijk of deze notities de formele weg naar de ondersteuningsplanraad hebben gevonden. b. In de procesbeschrijving die op aandringen van de ondersteuningsplanraad bij het ondersteuningsplan gemaakt is, formuleert het samenwerkingsverband een groot aantal activiteiten. Deze activiteiten moeten plaatsvinden binnen de beperkte financiële mogelijkheden. Dit vraagt, naast een goede prioritering, een concrete beschrijving van het uiteindelijk doel en de haalbaarheid. c. Een voorwaarde om passend onderwijs te realiseren is het verbreden of verhogen van de basisondersteuning. Het samenwerkingsverband heeft hiervoor inzicht in de interventies op de verschillende scholen nodig. Vooralsnog ontbreekt een overzicht hiervan. d. Een groot aantal leerlingen bezoekt scholen voor voortgezet onderwijs buiten het samenwerkingsverband. Tijdens het onderzoek zijn verschillende oorzaken genoemd maar een duidelijke analyse ontbreekt. Pagina 7 van 13
Het samenwerkingsverband geeft veel aandacht aan de relatie met ouders en docenten. Zowel de directeur als de leden van de arrangementencommissie zijn altijd beschikbaar voor ouders en zorgcoördinatoren. Deze toegankelijkheid bevordert het draagvlak voor passend onderwijs. Toch is ook het formeel vastleggen van eenduidige afspraken van belang als basis voor verandering. Hieronder volgt een nadere toelichting op de bevindingen, gerelateerd aan het waarderingskader. 2.2 Toelichting Kwaliteitsaspect 1: Resultaten Door het accent te leggen op het verhogen van de basisondersteuning organiseert het samenwerkingsverband passende ondersteuning voor alle leerlingen en probeert het samenwerkingsverband de instroom in het voortgezet speciaal onderwijs (vso) te verkleinen. Het samenwerkingsverband is van mening dat de handelingsvaardigheid van mentoren en docenten omhoog moet. De verantwoordelijkheid voor professionalisering ligt bij de schoolbesturen en het samenwerkingsverband geeft handreikingen bij het inzetten van scholing. De expertisepunten op de scholen zijn voor het samenwerkingsverband een belangrijke aanjager voor beleid. Op de verschillende locaties zijn expertisepunten ingericht om de ondersteuning in het regulier voortgezet onderwijs meer op maat in te kunnen vullen. Op de expertisepunten zijn experts met gespecialiseerde kennis aanwezig, die zowel leraren als leerlingen op maat adviseren. Daarnaast investeert het samenwerkingsverband in kleine klassen voor vmbo-(g)t. In het samenwerkingsverband is een arrangementencommissie werkzaam. Deze commissie heeft als taak het beschrijven van mogelijke arrangementen, het geven van advies op grond van de aangeleverde dossiers en het toekennen van een toelaatbaarheidsverklaring. Op dit moment vinden de eerste gesprekken met een vso-school plaats over herindicatie. Uiteindelijk moet dit leiden tot een algemene afspraak voor herindicering. Het samenwerkingsverband werkt met een meerjarenbegroting waarin het beleid uit het ondersteuningsplan duidelijk herkenbaar is. Ofschoon de financiële onderbouwing klopt, ontbreekt het aan ondersteunende documentatie. Het is voor het samenwerkingsverband duidelijk dat het terugdringen van het aantal leerlingen met zware ondersteuning prioriteit heeft. Het is bemoedigend dat een eerste doelstelling, het terugbrengen van het aantal vso-leerlingen op het niveau van 2011, gehaald is. Pagina 8 van 13
De voorwaarden om kwalitatieve en kwantitatieve resultaten te behalen zijn aanwezig. Het samenwerkingsverband ligt, gelet op de meest recente getallen, op koers. Of de kleine klassen, de expertisepunten en de reboundvoorziening effect hebben op het aantal verwijzingen is (nog) onduidelijk. De eerste signalen vanuit de expertisepunten zijn positief. Ook lijkt het automatisme bij de verwijzing van speciaal onderwijs naar voortgezet speciaal onderwijs te veranderen door informatie en gesprekken met ouders. Toch blijft de omslag in denken bij ouders en docenten nog een belangrijk aandachtspunt. Het samenwerkingsverband heeft zicht op het aantal thuiszitters. Op dit ogenblik betreft dat drie leerlingen. De inzet van 'Raster', een welzijnsorganisatie in Deventer, voorkomt verzuim en thuiszitten. Raster is op een aantal locaties in de pauze of na schooltijd aanwezig. Ook werken medewerkers van Raster samen met de zorgcoördinator of de gezinscoach. Hoewel de scholen met een verzuimprotocol werken, verschilt de toepassing per locatie. Als grootste zorg noemt de leerplichtambtenaar de toename van het verzuim op grond van angststoornissen en andere psychische oorzaken. Het verzuimprotocol is overigens niet bekend bij ouders. Een vermelding in de schoolgids of op de website van een locatie is aan te bevelen. De samenwerking tussen onderwijs en jeugdzorg vindt al sinds 2009 plaats. Het beleid is beschreven in de notitie Van wieg naar werk. In het kader van de transitie jeugdzorg is in oktober 2014 een eindnotitie vastgesteld. Deze notitie heeft geleid tot drie pilots die gericht waren op het toerusten van coaches voor de opvoed- en opgroeiproblematiek. Alle scholen in het samenwerkingsverband hebben een vast aanspreekpunt voor jeugdzorg. Nu de transitie een feit is, komen knelpunten in de uitvoering naar boven. Gezien de korte lijnen en de goede contacten lijkt dit geen belemmeringen op te werpen. Kwaliteitsaspect 2: Management en organisatie Het samenwerkingsverband heeft zijn missie en visie geformuleerd. De visie is, op aangeven van de ondersteuningsplanraad, uitgewerkt in een procesbeschrijving en bevat een overzicht van thema s en activiteiten. De procesbeschrijving verschaft inzicht in wie wat en wanneer doet, welk resultaat betrokkenen verwachten en op welke manier communicatie plaatsvindt. Het uiteindelijke doel is het verbeteren en optimaliseren van het proces. Vanwege het grote aantal thema s en activiteiten lijkt een verdere prioritering en uitwerking wenselijk. Het samenwerkingsverband heeft een organisatieschema waaruit eenduidig blijkt waarop elk orgaan formeel aanspreekbaar is. Door de omvang van het Pagina 9 van 13
samenwerkingsverband zijn de lijnen kort. De samenwerking is open en er is een cultuur die het mogelijk maakt elkaar aan te spreken. Het georganiseerd overleg binnen de organen van het samenwerkingsverband richt zich op realisatie van het beleid en op de samenhang tussen de taken van het samenwerkingsverband. Het functioneel overleg richt zich zowel op de inhoud als op de planning, uitvoering en evaluatie van taken. Het samenwerkingsverband heeft samen met het samenwerkingsverband primair onderwijs een procedure vastgesteld met de gemeente om te komen tot een 'op overeenstemming gericht overleg' (oogo). Een aandachtspunt is de rol van de ondersteuningsplanraad. Bij de start was er sprake van een kritische raad. Bij het gesprek met de raad constateerde de inspectie een afwachtende houding op grond van het gemis aan relevante informatie. Het samenwerkingsverband heeft beschreven op welke manier de aanvraag voor een toelaatbaarheidsverklaring verloopt. Hoewel de kwaliteit van de aangeleverde dossiers verschilt per locatie, slaagt de arrangementencommissie er in een beeld te krijgen van de interventies en het resultaat daarvan. Vaak is een contact met school over het voortraject nodig, omdat interventies verschillen. De commissie komt elke week bij elkaar. Bij de overweging bij de toekenning van een toelaatbaarheidsverklaring gaat de commissie uit van de complexiteit van de problematiek, de steun vanuit de thuissituatie en de mogelijkheden van het regulier onderwijs. Overigens is het voor de inspectie niet duidelijk of de ondersteuningsplanraad met het toewijzingsprotocol heeft ingestemd. Ofschoon de website van het samenwerkingsverband pas in februari 2015 in de lucht gaat, is door de actieve informatieve houding van de directeur sprake van structurele informatie naar betrokkenen. Daarnaast krijgt passend onderwijs door de 'open huizen-dagen' op de verschillende scholen aandacht. De expertisepunten staan dan open voor ouders. Binnen het samenwerkingsverband fungeert het algemeen bestuur als intern toezichthouder. Het voortgezet onderwijs is voor 98 procent de belangrijkste partner in het samenwerkingsverband en draagt als zodanig de grote risico s. Bij de totstandkoming van het samenwerkingsverband zijn belangen besproken en is geconstateerd dat goed onderwijs voor de leerlingen de insteek moet zijn. Hierdoor heeft de invulling van het intern toezicht en een toezichtkader niet de hoogste prioriteit. De inspectie dringt desondanks aan op het vastleggen van kaders waarbinnen het toezicht kan plaatsvinden. Pagina 10 van 13
Kwaliteitsaspect 3: Kwaliteitszorg De werkgroep kwaliteitszorg heeft inmiddels een kwaliteitsplan opgesteld. In dit plan geven de kwaliteitsmanagers van de verschillende besturen vorm aan de uitwerking van kwaliteitszorg. Het plan sluit aan op de kwaliteitscycli die de scholen hanteren. Het samenwerkingsverband geeft in de notitie een eerste aanzet om te komen tot gedragen kwaliteitsbeleid, maar zal de komende tijd nog een aantal onderdelen verder uitwerken. 2.3 Naleving wet- en regelgeving Voorschriften ondersteuningsplan Het ondersteuningsplan moet aan een aantal wettelijke voorschriften voldoen. Daarvoor is het nog nodig dat het samenwerkingsverband onderstaande onderdelen opneemt of nader uitwerkt: Geheel van ondersteuningsvoorzieningen (artikel 17a WVO, lid 8a); Procedure en criteria plaatsing leerlingen vso (artikel 17a WVO, lid 8c); Procedure en beleid terug- of overplaatsing naar het voortgezet onderwijs vanuit vso (artikel 17a WVO, lid 8d); Herindicatie zittende vso-leerlingen (artikel XVII Wet passend onderwijs, lid 2); Informeren ouders (artikel 17a WVO, lid 8f). Een aantal onderdelen zijn inmiddels uitgewerkt maar nog niet formeel vastgesteld door de ondersteuningsplanraad of vastgelegd in een notitie. Programmatisch handhaven Bij het bevorderen van de naleving van wettelijke regels, gebruikt de inspectie ook het uitgangspunt van programmatisch handhaven (Jaarwerkplan 2014). Jaarlijks kiest de inspectie een aantal onderdelen van wet- en regelgeving die gericht aandacht krijgen. Onderstaande tabel bevat de onderdelen die voor het schooljaar 2014/2015 zijn vastgesteld voor de controle op de naleving door de samenwerkingsverbanden. Per onderdeel toont de tabel of het samenwerkingsverband aan de voorschriften voldoet. Naleving wet- en regelgeving Voldoende Onvoldoende N.1 De tijdige (hernieuwde) vaststelling van het ondersteuningsplan en het insturen aan de inspectie - De artikelen 18a, tiende lid, WPO en 17a tiende lid, WVO. Pagina 11 van 13
Naleving wet- en regelgeving Voldoende Onvoldoende N.2 De naleving van de regels met betrekking tot de (hernieuwde) vaststelling van het ondersteuningsplan en de instemming van de ondersteuningsplanraad - De artikelen 18a, zevende lid, WPO en 17a, zevende lid, WVO en artikel 14a WMS. N.3 Het ondersteuningsplan wordt niet eerder vastgesteld dan nadat overleg (oogo) heeft plaatsgevonden met gemeente(n) en met het samenwerkingsverband, waarvan het gebied (gedeeltelijk) samenvalt - De artikelen 18a, negende lid, WPO en 17a, negende lid,wvo. N.4 Het deskundigenadvies - De artikelen 18a, elfde lid WPO jo artikel 34.8. Besluit bekostiging WPO en 17a WVO, twaalfde lid jo artikel 15a Inrichtingsbesluit WVO. Pagina 12 van 13
3 REACTIE VAN HET BESTUUR In zijn reactie d.d. 27 mei 2015 deelt het bestuur mee dat het de aandachtspunten uit de hoofdlijn uit dit rapport bij de verdere ontwikkeling van het samenwerkingsverband op de volgende wijze zal betrekken of al heeft betrokken. De formele weg van beleidsnotities naar de ondersteuningsplanraad De verschillende onderdelen uit het ondersteuningsplan/de procesbeschrijving die uitgewerkt zijn en worden, hebben telkens hun weg gevonden naar de ondersteuningsplanraad. De ondersteuningsplanraad heeft zes bijeenkomsten gepland in schooljaar 2014/2015 waarin de raad telkens de afgesproken stukken uit het procesplan bespreekt. Deze stukken, protocollen, notities, verwerkt het bestuur niet in het ondersteuningsplan maar voegt deze, volgens afspraak met de ondersteuningsplanraad, toe aan het ondersteuningsplan. Het samenwerkingsverband gaat in overleg met de ondersteuningsplanraad in het najaar van 2015 aan de slag met het opzetten van een proces voor het maken van een nieuw ondersteuningsplan, waardoor er over twee jaar een nieuw plan ontstaat dat het bestuur weer voor vier jaar vaststelt. Het prioriteren en beschrijven van doelen uit het procesplan De afgesproken activiteiten die beschreven staan in het procesplan voegt het bestuur toe aan het ondersteuningsplan. De ondersteuningsplanraad bespreekt onderwerpen/activiteiten en legt een lijst aan van ontwikkelde activiteiten en plannen waarmee de ondersteuningsplanraad kan instemmen. Een overzicht van interventies op de scholen Verschillende groepjes van scholen (zorgcoördinatoren en ib'ers) werken de interventies uit op de verschillende scholen met betrekking tot de basisondersteuning. Op 18 juni 2015 is er een bijeenkomst voor uitwisseling van de stand van zaken. In het najaar van 2015 zijn de activiteiten uitgewerkt en worden deze gepresenteerd aan alle deelnemers. Daarnaast is een update gemaakt van de beschrijving van basisondersteuning en de profielbeschrijving. Grensverkeer Het samenwerkingsverband maakt een analyse waaruit blijkt waarom veel leerlingen scholen bezoeken buiten het samenwerkingsverband. Pagina 13 van 13