Uitgave voor leden van het Verbond van Verzekeraars 07 november 2009 Arbocatalogus succesvol gelanceerd Met een countdown en beelden van de Space Shuttle is op 24 november de Arbocatalogus voor het verzekeringsbedrijf en de bijbehorende website www.gezondverbond.nl gelanceerd. Hiermee heeft de sector de handschoen van de gedereguleerde Arbowet opgepakt. Belangrijk is dat verzekeraars nu een praktisch instrument hebben waarmee ze eventuele gezondheidsrisico s voor medewerkers verder kunnen verkleinen. De Arbocatalogus biedt oplossingen op maat. Hierdoor wordt arbobeleid (kosten)effectiever, verwacht het Verbond. Zoals op Cape Canaveral ook wel eens ge - beurt, moest de lancering van de website www.gezondverbond.nl een halfuurtje worden uitgesteld. De reden was zeer Nederlands: FNV-bestuurder Henk van der Kolk, die samen met Verbondsdirecteur Richard Weurding op de startknop moest drukken, zat vast in een file. Verder verliep de lancering van de Arbocatalogus voor het verzekeringsbedrijf vlekkeloos. De ruim zestig aan - wezigen werden in krap vier uur bijgepraat over de catalogus, de bijbehorende website en de belangrijkste gezondheidsrisico s op de werkvloer. Met good practices van zowel een grote als kleine verzekeraar en vier workshops had de middag een praktisch karakter. De hoge opkomst onderstreepte het belang dat verzekeraars hechten aan een goed arbobeleid. De reacties waren, bij de afsluitende borrel, zeer positief. Handig instrument De overheid wil dat sectoren zelf hun gezondheidsrisico s in kaart brengen en daarvoor oplossingen bedenken. Deze moeten worden vastgelegd in een Arbocatalogus. Deze is voor het verzekeringsbedrijf opgesteld door het sectorbestuur Arbeidsvoorwaarden van het Verbond, verzekeraars met een eigen cao en de vakorganisaties FNV Bondgenoten, CNV De lancering door Richard Weurding (algemeen directeur Verbond van Verzekeraars) en Henk van der Kolk, FNV-bestuurder (rechts) van de website www.gezondverbond.nl 1 InfoPlus november 2009
Pieter Loyson: Een degelijk arbobeleid is niet alleen voer voor specialisten Dienstenbond, BBV en De Unie. De catalogus is een handig instrument, dat helpt bij het creëren van een gezonde werkomgeving. Met vragenlijsten ( verbeterchecks ) over werkdruk en beeldschermwerk kunnen managers en medewerkers de belangrijkste gezondheidsrisico s opsporen. De Arbocatalogus reikt vervolgens oplossingen aan. De verbeterchecks zijn toegankelijk via de website www.gezondverbond.nl. Henk van der Kolk roemde de samenwerking met de werkgevers bij het opstellen van de Arbocatalogus. De Arbeidsinspectie had geen enkele opmerking! De FNV-bestuurder benadrukte wel dat dit het begin is. De komende jaren moet de Arbocatalogus worden uitgebreid met andere gezondheidsrisico s, zo stelde Van der Kolk. De voorzitter van het sectorbestuur Arbeidsvoorwaarden van het Verbond, Pieter Loyson, benadrukte dat een degelijk arbobeleid in onze ogen niet alleen voer is voor specialisten. Arbobeleid is een echt gezamenlijk belang waarvan de hele organisatie de vruchten kan plukken. Iets wat wij met elkaar doen en niet iets waar werkgevers en werknemers tegengestelde belangen hebben. Arbo moet gewoon goed geregeld en, niet onbelangrijk, goed uitvoerbaar zijn. Dat is goed voor de werknemers en goed voor de bedrijven. Het verhoogt de arbeidsproductiviteit, het beperkt verzuim en schept de voorwaarden voor een goed functionerende organisatie. Website biedt checks en oplossingen Arbo à la carte! De Arbocatalogus voor het verzekeringsbedrijf is een instrument om de belangrijkste gezondheidsrisico s op de werkvloer in kaart te brengen. Die risico s zullen per verzekeraar verschillen. Daarom biedt de Arbocatalogus diverse oplossingen waaruit een keuze kan worden gemaakt. De afgelopen twee jaar werkte het Verbond en vakorganisaties in nauw overleg met enkele betrokken verzekeraars aan een Arbocatalogus voor het verzekeringsbedrijf. Het resultaat mag er zijn: geen dik pak papier met honderden regels in ambtelijke taal, maar een praktisch document met checklists en concrete oplossingen om het werk nog gezonder te maken. De catalogus is toegankelijk gemaakt via de website www.gezondverbond.nl, waarmee iedereen zelf aan de slag kan. Niet alle gezondheidsrisico s in het verzekeringsbedrijf staan al in de Arbocatalogus. Er is gekozen voor een start met de belangrijkste risico s: werkdruk en beeldschermwerk. Op termijn zullen ook andere risico s worden toegevoegd. Daarbij kan worden gedacht aan bijvoorbeeld ongewenst gedrag of ongezond binnenklimaat. Het huidige document wordt over twee jaar geëvalueerd. Tussentijds vindt inhoudelijke bijstelling of aanvulling plaats. Van werkvloer tot directie Het mooie van de Arbocatalogus en www.gezondverbond.nl is dat medewerkers en hun leidinggevenden zelf kunnen inventariseren waar ze gezondheidsrisico s lopen. Nadat online een verbetercheck (vragenlijst) is ingevuld, reikt de website voor gesignaleerde knelpunten oplossingen aan. Op de site is ook veel aanvullende informatie te vinden. Henk van der Kolk: Zeventig procent vindt de werkdruk hoog 2 InfoPlus november 2009
Volgens de Arbowet moet elke werkgever beschikken over een Plan van Aanpak waarin staat welke maatregelen worden genomen om de gezondheidsrisico s voor medewerkers te minimaliseren. De werkgever kan voor dit Plan van Aanpak goed gebruikmaken van de uitkomsten van de verbeterchecks uit de Arbocatalogus. Als deze oplossingen worden toegepast, is dat voor de Arbeidsinspectie bij controles namelijk afdoende. Als duidelijk is dat oplossingen uit de Arbocatalogus goed worden toegepast, of als minimaal hetzelfde beschermingsniveau wordt gerealiseerd, hoeven van rechtswege in elk geval geen andere maatregelen meer te worden doorgevoerd. Dat is een voordeel in een sector die al jaren met steeds meer en steeds gedetailleerder regels op allerlei gebied wordt geconfronteerd, aldus sectorbestuursvoorzitter Pieter Loyson tijdens de bijeenkomst. Het Verbond verwacht dat het gebruik van de Arbocatalogus voor verzekeraars leidt tot een aanzienlijk lagere regeldruk en lagere arbokosten. Daarvoor is het cruciaal dat de resultaten van de verbeterchecks op de werkvloer hun weg vinden naar de directie. Hierbij is een rol weggelegd voor de ondernemingsraad (of personeelsvertegenwoordiging), leidinggevenden en preventiemedewerkers. Zij zullen het gebruik van de website op de werkvloer moeten stimuleren, en de uitkomsten op de agenda zetten bij het bestuur. Groene en oranje knoppen Hoe werkt de website www.gezondverbond.nl? De startpagina geeft een korte uitleg over het doel van de Arbocatalogus. De groene, horizontale menuknoppen ( Hoe werkt het?, Voor wie?, Waarom etc.) geven meer inhoudelijke achtergronden. Onder de knop Voor wie kan bijvoorbeeld worden doorgeklikt naar de rol van arboprofessionals en de OR. Handig is ook Weblinks&zo, met actuele websites die verband houden met arbozaken. De verticale, oranje menuknoppen ( Werkdruk, Beeldschermwerk, Software ) verwijzen door naar de verbeterchecks. De verbetercheck Werkdruk bestaat uit zeventien vragen die met ja of nee moeten worden beantwoord. Bij de verbetercheck Beeldschermwerk horen twaalf vragen en bij de verbetercheck Software vier vragen. Alle vragen die met nee worden beantwoord, resulteren in een concrete oplossing. Wie bijvoorbeeld aangeeft geen pauzesoftware te gebruiken, krijgt uitleg over de mogelijk schadelijke effecten, maar ook een verwijzing naar leveranciers van dergelijke software. En wie vindt dat het werkoverleg slecht is georganiseerd, ziet op het scherm uitgebreide uitleg hoe het overleg kan worden geoptimaliseerd. De oplossingen zijn uitgebreid en gedetailleerd, en verwijzen door naar aanverwante onderwerpen die van belang zijn. Steeds geldt dat de informatie praktisch, toegankelijk en realistisch is, maar ook gericht op de eigen verantwoordelijkheid. Medewerkers en leidinggevenden moeten zelf actie ondernemen. Voor de werkgever, preventiemedewerkers en OR-leden is hierbij een voorlichtende, adviserende en stimulerende taak weggelegd. Pas op met werkdruk De verbeterchecks zijn helder en concreet, maar Gezonde arbeidsomstandigheden, juist nu Volgens Richard Weurding, algemeen directeur van het Verbond van Verzekeraars, kunnen de Arbocatalogus en bijbehorende website www.gezondverbond.nl bijdragen aan het succes van het project VerzekeraarsVernieuwen. Met dit project willen verzekeraars hun maatschappelijke rol herdefiniëren en het geschonden vertrouwen terugwinnen. Weurding: Om sterker uit deze crisis te komen, hebben we professionals en vakmensen nodig. Door een goede en veilige werkomgeving wordt het makkelijker deze medewerkers aan boord te krijgen. Maar gezonde arbeidsomstandigheden passen ook bij de maatschappelijke rol van verzekeraars. Onze bestaansreden is dat we risico s van klanten overnemen. Dan moeten we zelf het goede voorbeeld geven en de risico s voor onze medewerkers tot een minimum beperken! Tot slot juich ik de komst van deze Arbocatalogus toe, omdat we als sector streven naar nieuw elan. Iedereen beseft dat er een cultuurverandering nodig is. Die moet worden gedragen door onze medewerkers. Dat lukt alleen als mensen tevreden zijn en in een gezonde omgeving kunnen werken. Ik ben ervan overtuigd dat deze Arbocatalogus daaraan een goede bijdrage gaat leveren. 3 InfoPlus november 2009
Helma de Kok: Werkdruk is moeilijk te meten toch is voorzichtigheid soms geboden. Zo blijkt werkdruk in de praktijk een moeilijk te vangen begrip. FNV-bestuurder Henk van der Kolk vertelde dat uit een eerste onderzoek onder verzekeraars bleek dat medewerkers geen hoge werkdruk ervaren. Maar een tweede, door FNV zelf uitgevoerd onderzoek bracht aan het licht dat bijna zeventig procent de werkdruk hoog vindt. Hiervan dreigt volgens hem ruim veertig procent uit te vallen door vermoeidheid. Achmea heeft eenzelfde ervaring. In een eigen onderzoek leek de werkdruk mee te vallen. Maar de OR, met wie wij constant contact hebben over dit onderwerp, vertelde ons een ander verhaal, zei HR-beleidsadviseur Helma de Kok tijdens haar presentatie. Werkdruk is moeilijk te meten, omdat het zo individueel en door omstandigheden is bepaald. Wees je daarvan bewust bij het maken en invullen van vragenlijsten. Als grootste verzekeringsconcern van Nederland (20.000 medewerkers) splitst Achmea het arbobeleid in een corporate deel, waar de veiligheid en de harde kant van arbo centraal staat, en een divisiedeel. Op divisieniveau ligt het accent op welzijn en gezondheid. Voor elke divisie wordt een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) gemaakt. Bij de Stafgroep Financial Services bijvoorbeeld leidde dat tot een aantal actiepunten, waaronder omgangsvormen, gezond beeldschermwerk, werkbelasting en verzuim. Communicatie met medewerkers en leidinggevenden is cruciaal om iedereen betrokken te houden, stelde Achmea HR-adviseur Johanne Arink. Ze geeft onder meer als tip om ergocoaches te benoemen, medewerkers die na een korte opleiding hun collega s kunnen wijzen op een ongezonde werkomgeving. Good practices De Arbocatalogus is gebaseerd op good practices van diverse verzekeraars. Door gebruik te maken van kennis die al in de branche aanwezig is, hoeft niemand het wiel opnieuw uit te vinden. Ook van ervaringen bij kleinere bedrijven is gebruikgemaakt. Een van hen is ZLM Verzekeringen, actief in Brabant en Zeeland. Om een ongezonde werkdruk te voorkomen, heeft ZLM senior medewerkers aangesteld, die nieuwe medewerkers begeleiden en bekendmaken met de mores ten aanzien van gezond werken binnen het Aanbevelingen gebruik Arbocatalogus Maak concrete plannen en actielijsten. Laat medewerkers weten wat er met hun informatie gebeurt en wat de planning is. Blijf communiceren. Zo houdt u iedereen betrokken en scherp, en geeft u het belang van de inspanningen aan. Werk nauw samen met de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging. Dat is uw platform naar medewerkers, maar ook naar het bestuur. De OR kan de Arbocatalogus en de uitkomsten van verbeterchecks agenderen bij de directie. Overvoer medewerkers niet met de zoveelste vragenlijst, want dat demotiveert. Haal informatie over werkdruk en andere gezondheids risico s uit bestaande personeelsenquêtes en tevredenheidsonderzoeken. Of combineer resul taten uit eerdere onderzoeken met een beperkte, nieuwe vragenlijst. Maak gebruik van de expertise van uw arbodienst. Vraag advies, maar durf ook zelf aan de slag te gaan met de Arbocatalogus en de website www.gezondverbond.nl. Benoem ergocoaches, medewerkers die na een korte opleiding hun collega s kunnen wijzen op een ongezonde werkomgeving en nieuwe medewerkers kunnen opvoeden in de mores ten aanzien van gezond werken. De Arbocatalogus is niet alleen voor HRMexperts, maar voor iedereen in het bedrijf. Bevorder dat leidinggevenden en medewerkers met behulp van www.gezondverbond.nl de arbeidsomstandigheden ter plekke verbeteren. Preventiemedewerkers hebben hierbij een stimulerende en adviserende taak. Wees positief in de communicatie, zodat iedereen enthousiast en betrokken blijft. Benadruk dat er al veel goed is geregeld op gebied van arbeidsomstandigheden. 4 InfoPlus november 2009
Bram de Jonge: De Arbocatalogus is een heel werkbaar instrument om gezond werken te bevorderen bedrijf. Verder zijn er kweekvijvers van twee of drie trainees per afdeling die boventallig zijn en dus in alle rust kunnen worden ingewerkt. Ook doet ZLM veel aan RSI-preventie. Die begint, zo stelde directeur Bram de Jonge tijdens zijn presentatie, met superieure bureaus, stoelen en computers. Maar minstens zo belangrijk zijn periodieke instructies over hoe ze te gebruiken. Beeldschermen worden pas besteld nadat een gebruikersgroep ze heeft getest en uiteraard zijn er beeldschermbrillen voor wie ze nodig heeft. En toch kun je dan alsnog worden verrast, vertelde De Jonge. Zo bleek uit intern onderzoek dat medewerkers de werkdruk als ongezond hoog ervoeren. Hieruit blijkt maar weer dat je met arbobeleid nooit klaar bent. Daarom ben ik blij met deze Arbocatalogus. Dit document geeft verzekeraars een heel werkbaar instrument om gezond werken te bevorderen. Hoe laat je de Arbocatalogus werken? De Arbocatalogus voor het verzekeringsbedrijf gaat vooralsnog over een tweetal belangrijke risico s. Deze risico s werden tijdens de bijeenkomst van 24 november in twee workshops verder uitgewerkt. Andere workshops gingen over de ondernemingsraad en de Arbocatalogus, en over de kosten en baten van een goed arbobeleid. Werkdruk Een groot, maar tegelijk moeilijk te concretiseren risico is werkdruk. Tijdens de workshop kwam naar voren dat werkdruk an sich niet verkeerd is, behalve wanneer deze leidt tot ongezonde stress bij medewerkers. Dat is het geval als medewerkers het gevoel hebben dat ze niet kunnen voldoen aan de gestelde eisen in het werk en ook niets kunnen veranderen aan de achterliggende oorzaken. Belangrijk is te onderkennen dat werkdruk door iedere medewerker anders wordt ervaren. Wat de een beschouwt als onacceptabel, kan de ander zien als normale workload. Leidinggevenden die de werkdruk op hun afdeling willen onderzoeken moeten zich dus niet zozeer richten op de feitelijke werkdruk (want die is moeilijk objectief vast te stellen), maar op de ervaren werkdruk. De Arbocatalogus biedt een check voor zowel medewerkers als leidinggevenden die bestaat uit zeventien vragen. Elke vraag is gekoppeld aan een oplossing, die medewerkers en/of leidinggevenden concrete handvatten geeft om de werkdruk te verlagen. Tijdens de workshop leidde de verbetercheck tot gemiddeld vijf knelpunten (en dus ook vijf oplossingen). Beeldschermwerk De aandacht voor RSI/CANS mag in de media zijn afgenomen, de risico s van beide beeldschermziekten zijn zeker niet kleiner geworden. Door de digitalisering van het werk, de taakdifferentiatie, de populariteit van de laptop en het thuiswerken liggen de muisarm of nek/schouderklachten nog altijd op de loer. Het gedrag van medewerkers is belangrijk bij het voorkomen van RSI/CANS. De risico s worden verkleind als medewerkers op tijd pauzes nemen, voldoende afwisseling aanbrengen in hun taken, letten op hun werkhouding, en voldoende blijven bewegen tijdens of naast het werk. Tijdens de workshop bleek dat preventiemedewerkers een rol spelen bij het ondersteunen van medewerkers, maar dat zij ook leidinggevenden moeten zien te betrekken bij het onderwerp. De rol van leidinggevenden is cruciaal bij het voorkomen van RSI/CANS. Hij of zij dient het goede voorbeeld te geven en moet medewerkers aanspreken op een ongezonde omgang met beeldschermwerk. De verbetercheck in de Arbocatalogus (er is een vragenlijst voor zowel leidinggevenden als medewerkers) biedt twaalf concrete oplossingen. Invullen van de verbetercheck 5 InfoPlus november 2009
OR en de Arbocatalogus Als medezeggenschapsorgaan op het gebied van arbeidsomstandigheden ligt het voor de hand dat de ondernemingsraad zich bemoeit met de implementatie van de Arbocatalogus. In de workshop kwam naar voren dat de OR (of personeelsvertegenwoordiging) vooral een aanjagende en controlerende taak heeft. Aanjagend in de zin dat de OR de Arbocatalogus op de agenda kan zetten in het bedrijf. De OR kan bijvoorbeeld een werkgroep opzetten die zich bezighoudt met de promotie van de Arbocatalogus of een artikel schrijven in het personeelsblad. Verder kan de OR medewerkers en leidinggevenden in een korte e-mail op de website www.gezondverbond.nl wijzen. Ziet de OR een meer proactieve rol voor zichzelf, dan kan ze op basis van de risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) in het bedrijf en het opgestelde Plan van Aanpak zelf de belangrijkste arborisico s benoemen. Tot slot heeft het medezeggenschapsorgaan een controlefunctie. Als uit contacten met de achterban blijkt dat de Arbocatalogus niet leidt tot gezondere werkomstandigheden, dan dient de OR bij het bestuur en leidinggevenden aan de bel te trekken. Kosten en baten De kosten van het arbobeleid zijn gedeeltelijk helder. Het aantal uren dat arbofunctionarissen maken is bekend, net als de out-of-pocketkosten ten behoeve van materialen, adviseurs en trainers. Maar de baten van een goed arbobeleid zijn veelal verborgen. Verzekeraars dienen allereerst te bepalen welke baten zij kunnen kwantificeren. Veel bedrijven concentreren zich op het terugdringen van het ziekteverzuim. Maar uit de workshop bleek dat hier juist relatief weinig winst valt te behalen. Effectiever is het de prestaties van de 95 procent gezonde medewerkers te verbeteren. Het verhogen van de arbeidsproductiviteit met een paar tienden van een procent levert veel meer geld op dan het terugdringen van het verzuim met een procentpunt. Bereken van elke mogelijke verbetering de terugverdientijd, was het advies. Elke verbetering met een terugverdientijd van minder dan drie jaar is de investering in principe waard. Tot slot volgde een opsomming van verbeteringen die in veel branches resulteren in baten. Dit zijn: efficiëntere werkprocessen, hogere leverbetrouwbaarheid, minder vermoeidheid, minder uitzendkrachten, minder verloop, minder verzuimdagen, drempelloze en vlotte terugkeer van zieken en lagere kosten van de begeleiding van zieken. TNO heeft speciaal voor de verzekeringssector twee rekentools beschikbaar gesteld: een voor berekening van de verzuimkosten en een voor de analyse van de kosten en baten van arbobeleid. Beide tools zijn te vinden op gezondverbond.nl onder Weblinks&zo. Workshops 2010 In 2010 zal een viertal workshops worden gehouden over de Arbocatalogus: - dinsdag 9 februari in Den Haag; - dinsdag 11 mei in Den Haag; - dinsdag 14 september op locatie; - donderdag 9 december op locatie. Geïnteresseerden kunnen zich reeds aanmelden voor een workshop via arbo@verzekeraars.nl. Nadere informatie volgt. Samenstelling en productie: afdeling Dienstverlening & Informatie Fotografie: Frank Krijger Voor meer informatie over de inhoud van deze InfoPlus: René Blijlevens, telefoon: 070 3338679, e-mail: arbo@verzekeraars.nl 6 InfoPlus november 2009