Invloed vergrijzing op vastgoedbeleggingen
|
|
- Stefanie Merel de Croon
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Invloed vergrijzing op vastgoedbeleggingen ing. W. Dijkmans, s Dilemma s in de vastgoedsector F3, Individueel, week 6 Master Vastgoedkunde Oktober 2007 ing. W. Dijkmans 1
2 Colofon Gegevens onderwijsinstelling: Onderwijsinstelling : Rijks Universiteit Groningen. Faculteit : Ruimtelijke Wetenschappen Opleiding : Master Vastgoedkunde Moduul : Dilemma s in de vastgoedsector, individueel week 3 Docent : dr. P.R.A. Terpstra Gegevens auteur: Auteur : ing. W. Dijkmans Studentnummer : S Telefoon : w_dijkmans@hotmail.com Datum: Deventer, 5 oktober 2007 ing. W. Dijkmans 2
3 Geleidelijk aan is de bevolking in Nederland aan het vergrijzen. Vergrijzing houdt in dat zowel het absolute aantal ouderen als het aandeel ouderen in de totale bevolking toeneemt. Op 1 januari 2007 telde Nederland circa 2,4 miljoen ouderen (personen van 65 jaar en ouder). Dit komt neer op 14% van de totale bevolkingomvang. Daarnaast is sprake van 'dubbele vergrijzing'. Dit houdt in dat binnen de groep 65-plussers het deel 80-plussers het sterkst stijgt. Op 1 januari 2007 waren er bijna mensen van 80 jaar en ouder, wat neerkomt op 4% van de bevolking. Van de 65-plussers was 25% ouder dan 80 jaar. (SER, 2000) (De Beer en Verweij, 2005) De vergrijzing is te verklaren aan de hand van een tweetal kenmerkende oorzaken: 1. Wanneer te weinig kinderen geboren worden om de ouders te vervangen, is er sprake van een vergrijzing van de bevolking. Bij een geboorte van circa 210 kinderen op 100 vrouwen bestaat een evenwichtspunt. Momenteel krijgen 100 vrouwen, in de Europese Unie landen, niet meer dan 150 kinderen. Opvallend hierin is dat het pronatalistische beleid van de overheid hier geen verandering in kan brengen. 2. Wanneer een stelselmatige stijgende lijn is te ontdekken in de levensverwachting van de bevolking, is te spreken van een vergrijzing. Deze ontwikkeling lijkt, net als het lage geboortecijfer onomkeerbaar. Door middel van selectieve immigratie naar leeftijd zou het in theorie mogelijk moeten zijn om de veroudering van de bevolking, door een aanhoudend lage vruchtbaarheid en een alsmaar hogere levensverwachting, tegen te gaan. Wanneer getracht wordt de veroudering tegen te gaan door middel van selectieve immigratie, is een steeds groter aantal migranten nodig. In het jaar 2100 zou Nederland een bevolkingsomvang hebben van circa 100 miljoen. (Imhoff, 2000) Toekomstige vergrijzing In de nabije toekomst zal het aantal ouderen in Nederland gestaag blijven toenemen. In figuur 1 is te zien dat vanaf het jaar 2010 een sterk stijgende lijn zich gaat ontwikkelen. In het jaar 2050 zullen er circa 3,9 miljoen 65-plussers zijn, tegenover 2,4 miljoen 65-plussers in Deze 2,4 miljoen vormen 14% van de totale bevolkingsomvang van Nederland, terwijl het aandeel 65-plussers in 2050 gestegen zal zijn naar 24%. Gekeken naar de dubbele vergrijzing treedt ook een duidelijke stijgende ontwikkeling op. In 2007 is 25% van de 65-plussers 80 jaar of ouder, wat zal gaan stijgen naar een percentage van 38% in De belangrijkste oorzaak voor de sterk toenemende vergrijzing van de bevolking is gelegen in de geboorteontwikkelingen in het verleden: de babyboomgeneratie van begint vanaf 2011 de leeftijd van 65 jaar te passeren. Rond het jaar 2035 zullen de laatste van de babyboomgeneratie de 65 jaar bereiken. De dalende lijn Figuur 1: Aantal 65- en 80-plussers, (meetpunt 1 januari) en prognose aantal 65- en 80-plussers, Bron: CBS, 2007 ing. W. Dijkmans 3
4 van het aantal 65-plussers na 2040 in figuur 1 is hierdoor mede te beargumenteren. (De Beer en Verweij, 2005) Een voortgaande dubbele vergrijzing van de bevolking in Nederland is onvermijdelijk. Dit zal resulteren in een toenemende mate van sociaal-economische consequenties op onder andere het gebied van de pensioenvoorzieningen, vastgoed en de zorgsector. (Jansen en Singelenberg, 2002) Liberalisering zorgsector Een belangrijk punt als het gaat om zorginstellingen, zoals onder andere ziekenhuizen, is de vraag of het huidige kabinet de plannen van de vorige regering integraal zal doorzetten om ruimte te scheppen voor marktpartijen binnen de zorgvastgoed. Volgens Hans Copier (managing director van ING REIM Nederland) is een liberalisering van de zorgsector nabij. (Wiegerinck, 2007) Zorginstellingen, zoals ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingstehuizen lopen nu nog geen risico op hun vastgoedbeleid en hun investeringsbeslissingen. Het kabinet wil hieraan een einde maken omdat het niet hebben van deze risico s een negatieve invloed hebben op de klantvriendelijkheid, de doelmatige bedrijfsvoering en op een efficiënte vastgoedbeheer. De liberalisering binnen de zorgsector zal betekenen voor de zorginstellingen dat zij zelf verantwoordelijk worden voor hun eigen vastgoed en hun investeringen. Rendement op vastgoed wordt ineens een belangrijke factor binnen de zorgvastgoed. Sleutelbegrippen worden waardeontwikkeling, locatie en alternatieve aanwendbaarheid. (Kabinet, 2007) Hoewel de markt voor zorgvastgoed nog in de kinderschoenen staat, oriënteren projectontwikkelaars, vastgoedbeleggers en financiële instellingen zich op een mogelijke nieuwe rol. Per 1 januari 2008 mogen ziekenhuizen zelf beslissen over investeringen in nieuw vastgoed. Tevens mogen ziekenhuizen vrij op de markt opereren bij de verkoop van grond en gebouwen, en staan alle financieringsconstructies open. De liberalisering van de ziekenhuizen zal nauwlettend in de gaten gehouden worden om vervolgens in 2011 de overige zorginstellingen de liberaliseren. De liberalisering betekent een aanzienlijke verandering ten opzichte van de huidige situatie waarbij alles omtrent zorgvastgoed wetmatig gestuurd is. Tot op heden diende de zorginstelling een verklaring van behoefte in bij de overheid en zodra de overheid groen licht gaf, mocht de desbetreffende zorginstelling renoveren, bouwen of een ander vastgoedobject zoeken. Boven op het tarief wordt de rente en afschrijvingen, welke plaatsvinden over een periode van circa veertig jaar, nagecalculeerd. Hieruit is duidelijk op te maken dat de zorginstellingen geen kijk hebben op haar vastgoed. Met de liberalisering worden de zorginstellingen zelf verantwoordelijk voor hun kapitaallasten. Elke zorginstelling krijgt te maken met een normatieve huisvestingscomponent. Elke cliënt zal een stukje van de huisvestingskosten doorberekend krijgen. De zorginstelling mag zelf bepalen wat hiermee vervolgens gebeurd, maar hier tegenover staat dat zij nu ook zelf het risico van de huisvesting draagt. Zo drukken overtollige vierkante meters onder het nieuwe regime op de balans van de instelling zelf, en niet op die van de overheid. Aangezien zorgvastgoed in veertig jaar wordt afgeschreven, was het streven van een zorginstelling om zoveel mogelijk vierkante meters te realiseren. Dit zou enige ruimte en flexibiliteit moeten opleveren. (Bijsterveld, 2007) Aangezien de zorginstellingen met hun grond en panden de vrije markt op mogen, is het mogelijk om een samenwerkingsvormen aan te gaan met private partijen voor het herontwikkelen van de oude locaties. Door de nieuwe regelgeving heeft dit zin gekregen, omdat de winsten uit verkoop van vastgoed niet meer direct afgedragen hoeven te worden of leiden tot kortingen op de zorgbudgetten. De ziekenhuizen kunnen de winsten herinvesteren in zorg of vastgoed. ing. W. Dijkmans 4
5 Beleggers en financiële instellingen hebben door de veranderende regels ook oor gekregen naar de zorgvastgoedmarkt. Aangezien de vastgoedbeleggingsmarkt krap is, zijn beleggers op zoek naar alternatieven. Hierbij speelt mee dat de verwachte constante huurstroom van de semioverheidsinstellingen een aantrekkende rol bespeeld. Echter is duidelijk dat de zorgvastgoed nog geen volwassen beleggingsmarkt is. Tevens zijn de grote marges (nog) niet te vinden in de zorgvastgoed, nog afgezien van de vraag of dat maatschappelijk wenselijk is. De vastgoedmarkt heeft naast de ontwikkelingsmogelijkheden meer te bieden voor de zorgsector, namelijk aantrekkelijke financieringsconstructies. Een belangrijke rol speelt de restwaarde van het vastgoed als het na circa 30 jaar verkocht wordt. Op die geschatte restwaarde worden de financierings- en beleggingsarrangementen van nu gebaseerd. Hierbij spelen de eerder genoemde sleutelbegrippen een belangrijke rol. (Bijsterveld, 2007) De beleggingsmarkt voor zorgvastgoed mag nog in de kinderschoenen staan en nog niet de transparantie hebben die van een volwassen markt verwacht mag worden, in potentie is het wel een grote markt. Maar wat de omvang precies is, weet niemand omdat er nauwelijks cijfers bekend zijn. Volgens een voorzichtige schatting van het College bouw zorginstellingen gaat het om 18 tot 20 miljoen vierkante meter zorgvastgoed, waarbij alleen intramurale zorg is meegerekend, zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen. Instellingen die extramurale zorg leveren, zoals poliklinische behandelingen en fysiotherapie, zijn hier nog buiten beschouwing gelaten. (Klaver, 2007) Invloed vergrijzing beleggingen Doordat de Europese bevolking vergrijst, zal op de lange termijn vastgoed als belegging steeds meer in trek komen. Volgens hoogleraar Dirk Brounen van de RSM Erasmus Universiteit is de veroudering van de Europese bevolking een structurele component die de vraag naar vastgoed als belegging de komende jaren zal blijven toenemen. Vaak wordt gepraat over het effect van vergrijzing en bevolkingssamenstelling op de behoefte aan ruimte. Verwacht wordt dat de woningbehoefte zal toenemen door het stijgende aantal huishoudens en dat de behoefte aan kantoorruimte zal afnemen. Minder aandacht is er voor wat de stijging van de gemiddelde leeftijd in Europa zal betekenen voor de vraag naar vastgoed als belegging. Momenteel zijn er 731 miljoen Europeanen, van wie 116 miljoen ouder dan 65 jaar. In 2050 zijn er 664 miljoen Europeanen, van wie 183 miljoen 65-plus. De stijging van de gemiddelde leeftijd betekent dat de beleggingshorizon zal worden verkort. De oudere Europeaan zal via zijn pensioenvoorziening meer directe inkomsten wensen, als de inkomsten uit arbeid wegvallen. Hierdoor zal de samenstelling van de beleggingsportefeuilles (aandelen, obligaties, vastgoed ) veranderen ten gunste van een categorie die op de kortere termijn directe inkomsten oplevert. Vastgoed genereert op de kortere termijn meer directe inkomsten, zoals huurinkomsten. Bovendien leveren vastgoedaandelen op de kortere termijn meer dividend op dan de meeste aandelen, die het voor hun totaalrendement meer van koersstijgingen moeten hebben. (Klaver, 2006) Discussiestelling De (dubbele) vergrijzing zorgt voor een aantrekkelijke beleggingsklimaat in de vastgoedsector ing. W. Dijkmans 5
6 I. Literatuurlijst I.1 Literatuur Beer, J. de, Verweij, A., Wat is de huidige situatie in de vergrijzing? Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid, Bilthoven, Beer, J. de, Verweij, A., Wat zijn de belangrijkste verwachtingen voor de toekomst in de vergrijzing? Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid, Bilthoven, Bijsterveld, K., Zorgsector biedt vastgoedwereld volop kansen. Building Business; Dossier zorg en vastgoed, Imhoff, E. van, Nimwegen, N. van, Migratie geen remedie tegen vergrijzing. Demos, Jansen, P., Singelenberg, J., Wonen welzijn en zorg: de lange weg van scheiden naar combineren. Themanummer wonen en zorg van het Tijdschrift van de Volkshuisvesting, Utrecht, Kabinet, Beleidsnota duurzame leefomgeving, Het Kabinet Balkenende IV, Den Haag, Klaver, G., Aarzelende start voor zorgvastgoed. PropertyNL, Klaver, G., Vraag naar vastgoed stijgt met vergrijzing. PropertyNL, SER (2002), EU en vergrijzing. Den Haag, publicatie 2. Wiegerinck, E., Wij kunnen een brug slaan tussen zorg en beleggers. Vastgoedmarkt, I.2 Afbeeldingen/figuren/tabellen CBS, Bevolkingsprognose. Centraal Bureau voor de statistiek, 2007 ing. W. Dijkmans 2
Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 2011-2025
Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O Research
Nadere informatieEXPERTS OP DE TOEKOMST VAN VASTGOED ZORGMARKT
EXPERTS OP DE TOEKOMST VAN VASTGOED ZORGMARKT groeien Zorg en wonen naar elkaar toe Investeren in Nederlands zorgvastgoed is ongekend populair. Zo werd in het eerste halfjaar voor ruim 300 miljoen euro
Nadere informatiesolidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd?
Bijdrage prof. dr. Kees Goudswaard / 49 Financiering van de AOW: solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd? Deze vraag staat centraal in de bij drage van bijzonder hoogleraar Sociale zekerheid prof.
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Hoorn
Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2
Nadere informatieVergrijzing, verkleuring en individualisering. Voor wie verstandig handelt!
Vergrijzing, verkleuring en individualisering Trendsamenvatting Naam Definitie Scope Conclusies Invloed Impact Bronnen Vergrijzing, verkleuring en individualisering De wereldbevolking neemt toe, waarbij
Nadere informatieDe opmars van zorgvastgoed
De opmars van zorgvastgoed september 2014 www.dtz.nl Duidelijk. DTZ Zadelhoff De opmars van zorgvastgoed Met een gemiddeld aandeel van 56% van het totale investeringsvolume, lag de nadruk op de beleggingsmarkt
Nadere informatieWat als varianten in de VTV-2018
Wat als varianten in de VTV-2018 Colofon Dit is een achtergronddocument bij de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018. RIVM 2018 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding:
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Koggenland
Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O
Nadere informatiedem Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst ROB VAN DER ERF inhoud
dem s Jaargang 24 Augustus 8 ISSN 169-1473 Een uitgave van het s Interdisciplinair Demografisch Instituut Bulletin over Bevolking en Samenleving 7 inhoud 1 Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst 5
Nadere informatieBevolkingsprognose Deventer 2015
Bevolkingsprognose Deventer 2015 Aantallen en samenstelling van bevolking en huishoudens Augustus 2015 augustus 2015 Uitgave : team Kennis en Verkenning Naam : John Stam Telefoonnummer : 0570 693298 Mail
Nadere informatieGrote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025
Persbericht PB13 062 1 oktober 2013 9:30 uur Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Tussen 2012 en 2025 groeit de bevolking van Nederland met rond 650 duizend tot 17,4 miljoen
Nadere informatieLocatiesynergie bepalend in stationsontwikkelingen
Locatiesynergie bepalend in stationsontwikkelingen ing. W. Dijkmans, s1656066 Dilemma s in de vastgoedsector F3, Individueel, week 7 Master Vastgoedkunde Oktober 2007 Colofon Gegevens onderwijsinstelling:
Nadere informatieArtikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen
Artikelen Huishoudensprognose 28 2: uitkomsten Coen van Duin en Suzanne Loozen Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 28 tot 8,3 miljoen in 239. Daarna zal het aantal
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Stede Broec
Demografische ontwikkeling Gemeente Stede Broec Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners
Nadere informatieZorgvastgoed. Verwachte groei op de korte en lange termijn. Matthieu Zuidema, Programmaleider Vastgoed EIB. Zorgvastgoed Delft, 8 juli 2015 1
Zorgvastgoed Verwachte groei op de korte en lange termijn Matthieu Zuidema, Programmaleider Vastgoed EIB Zorgvastgoed Delft, 8 juli 2015 1 Zorgvastgoed Agenda Wat is het perspectief? Wat is de positie
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen
Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O
Nadere informatieBevolkingsomvang en aantal huishoudens,
Indicator 6 mei 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Per 1 januari 2019 telde Nederlandse
Nadere informatiefluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012
Vergrijzing in Fryslân fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe In Fryslân wonen op 1 januari 2011 647.282 inwoners. De Friese bevolking groeit nog jaarlijks. Sinds 2000 is het aantal inwoners toegenomen
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Andijk
Demografische ontwikkeling Gemeente Andijk Andijk Opm eer Medem blik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners
Nadere informatieKwetsbaar alleen. De toename van het aantal kwetsbare alleenwonende ouderen tot 2030
Kwetsbaar alleen De toename van het aantal kwetsbare alleenwonende ouderen tot 2030 Kwetsbaar alleen De toename van het aantal kwetsbare alleenwonende ouderen tot 2030 Cretien van Campen m.m.v. Maaike
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Tempo vergrijzing loopt op
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB10-083 17 december 2010 9.30 uur Tempo vergrijzing loopt op Komende 5 jaar half miljoen 65-plussers erbij Babyboomers leven jaren langer dan vooroorlogse
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Opmeer
Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1
Nadere informatieLeegstand, herbestemming en verzorgingshuizen: een verkenning door de oogharen heen
Lars Brugman Lars Brugman is projectadviseur/onderzoeker bij Kadaster Ruimte & Advies. Hij legt zich toe op complexe maatwerkvraagstukken vanuit de bij het Kadaster beschikbare ruimtelijke informatie.
Nadere informatieBevolkingsprognose Arnhem
Bevolkingsprognose Arnhem 2016-2030 Gemeente Arnhem Afdeling Informatievoorziening Onderzoek & Statistiek Juli 2016 Inhoud Arnhem groeit door... 3 Natuurlijke aanwas nader bekeken... 5 Migratie nader bekeken...
Nadere informatieBevolkingsomvang en aantal huishoudens,
Indicator 2 mei 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Per 1 januari 2018 telde Nederlandse
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen
Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners
Nadere informatiePeople. Europa telt niet de meeste inwoners, maar heeft. wel de hoogste bevolkingsdichtheid van alle regio s
People Europa telt niet de meeste inwoners, maar heeft wel de hoogste bevolkingsdichtheid van alle regio s in de wereld. De gemiddelde Europeaan wordt steeds ouder en krijgt steeds minder kinderen. Veel
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof
Demografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners
Nadere informatieWie kopen er hypotheekloos?
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wie kopen er hypotheekloos? Auteurs: Frank van der Harst, Paul de Vries Datum: 28 juni 2017
Nadere informatieAllochtonen, 2012 Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (http://www.clo.nl)
Indicator 13 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2012 woonden er in Nederland
Nadere informatieNoord-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Noord-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Noord-Nederland (*1. m²) 46.787 643 973 1.222 Drenthe Friesland Groningen Overig Nederland De drie noordelijke
Nadere informatieWim Wensing. Corporatie Congres - USP 16 mei 2013
Wim Wensing Corporatie Congres - USP 16 mei 2013 AMVEST: AANDEELHOUDERS, STRUCTUUR EN KLANTEN Aandeelhouders (PfZW en AEGON) Amvest Amvest Development 800 woningen in ontwikkeling (stand 31-12-2012) Development
Nadere informatiePraktische opdracht Wiskunde C Bevolkingsgroei
Praktische opdracht Wiskunde C Bevolkingsgroei Praktische-opdracht door een scholier 2048 woorden 22 april 2003 5,9 100 keer beoordeeld Vak Wiskunde C PRACTISCHE OPDRACHT WISKUNDE: BEVOLKING Inhoudsopgave:
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Drechterland
Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O
Nadere informatieWonen met Zorg in de anticipeerregio s
Wonen met Zorg in de anticipeerregio s Inleiding In de komende decennia zal de bevolkingssamenstelling veranderen en zal het aandeel ouderen in de bevolking toenemen. Indien nu al bekend is hoeveel ouderen
Nadere informatieDe effecten van demografische ontwikkelingen op het onderwijs
De effecten van demografische ontwikkelingen op het onderwijs Modus Inleiding Carlien de Witt Hamer In dit artikel worden de effecten beschreven die de demografische ontwikkelingen van de periode 1997-2001
Nadere informatieDe huishoudens in Groningen worden steeds kleiner
De huishoudens in Groningen worden steeds kleiner In Nederland is een trend zichtbaar naar steeds kleinere families, ook wel de verdunning van huishoudens genoemd. Niet het aantal huishoudens neemt af,
Nadere informatieGevolgen voor het huishoudboekje bij scheiden wonen en zorg in de ouderenzorg
Gevolgen voor het huishoudboekje bij scheiden wonen en zorg in de ouderenzorg facts and figures 2 Gevolgen voor het huishoudboekje bij scheiden van wonen en zorg in de ouderenzorg Auteurs: Dit is een uitgave
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-049 8 juli 2008 9.30 uur In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad Sterkste groei aan noordoostzijde Randstad Ook meer huishoudens in Noord-Brabant
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Medemblik
Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners
Nadere informatieVastgoed en zorg. Syllabus. Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen.
Syllabus Vastgoed en zorg Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen. Inclusief artikelen over strategisch vastgoedbeleid in de zorg, investeren in zorgvastgoed
Nadere informatieGrip op accommodatie beheer. een gezonde instelling. advies - begeleiding - software
Grip op accommodatie beheer een gezonde instelling advies - begeleiding - software Maurits Jansen, manager Vastgoed & ICT bij de zorginstelling Abrona Abrona is een christelijke organisatie die is gespecialiseerd
Nadere informatieAfstudeeronderzoek van E. van Bunningen BSc (Het volledige Engelstalige onderzoeksrapport kunt downloaden via deze link)
CONCENTRATIE VAN MAATSCHAPPELIJKE DIENSTEN IN GEMEENTELIJK VASTGOED NAAR AANLEIDING VAN DEMOGRAFISCHE TRANSITIE Een casestudie in landelijke gemeenten in Noord-Brabant, Nederland Afstudeeronderzoek van
Nadere informatieFinanciële Zorgthermometer - 3 e kwartaal
Financiële Zorgthermometer - 3 e kwartaal 2012 - Utrecht, september 2012 Agenda Managementsamenvatting Generieke resultaten Sectorresultaten: Verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT) Gehandicaptenzorg
Nadere informatieVUT-fondsen op weg naar het einde
Webartikel 2014 VUT-fondsen op weg naar het einde Drs. J.L. Gebraad mw. T.R. Pfaff 05-03-2013 gepubliceerd op cbs.nl CBS VUT-fondsen op weg naar het einde 3 Inhoud 1. Minder VUT-fondsen in 2012 5 2. Kortlopende
Nadere informatieVan A-locatie. tot Zorgvastgoed
Van A-locatie tot Zorgvastgoed hjgrontmij Capital Consultants B.V. 4 Van A-locatie naar Zorgvastgoed Voor u! Net als de pensioensector kent de vastgoedwereld veel technisch - en vaak onnavolgbaar - vakjargon.
Nadere informatieArtikelen. Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten. Maarten Alders en Han Nicolaas
Artikelen Huishoudensprognose 2 25: belangrijkste uitkomsten Maarten Alders en Han Nicolaas Het aantal huishoudens neemt de komende jaren toe, van 7,1 miljoen in 25 tot 8,1 miljoen in 25. Dit blijkt uit
Nadere informatieBevolkingsomvang en aantal huishoudens,
Indicator 4 juli 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Per 1 januari 2017 bedraagt de Nederlandse
Nadere informatieKOOPKRACHT OUDERENZORG STIJGT, KOOPKRACHT GGZ DAALT
FINANCIELE KOOPKRACHT OUDERENZORG STIJGT, KOOPKRACHT GGZ DAALT In de Troonrede zijn de blijvende en meerjarige investeringen in de langdurige zorg bevestigd. Daarnaast heeft de Nederlandse Zorgautoriteit
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Bevolking groeit tot 17,5 miljoen in 2038
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-085 18 december 2008 9.30 uur Bevolking groeit tot 17,5 miljoen in 2038 Nog 1 miljoen inwoners erbij, inwonertal zal harder groeien dan eerder gedacht
Nadere informatieRegionale VTV Bevolking. Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Bevolking
Regionale VTV 2011 Bevolking Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Bevolking Auteurs: Dr. M.A.M. Jacobs-van der Bruggen, GGD Hart voor Brabant Drs. S. van de
Nadere informatieKrimp én groei PRIMOS BEVOLKINGSPROGNOSE Op basis van deze factsheet trekken we de volgende conclusies: 2 Bevolkingsomvang
Krimp én groei PRIMOS BEVOLKINGSPROGNOSE 216-24 Inhoud 1. Conclusies 2. Bevolkingsomvang 3. Leeftijd 4. Verloop 5. Huishoudens De bevolkings- en huishoudenprognose voor de Drechtstedengemeenten is in het
Nadere informatieVASTGOEDFINANCIERING IN DE ZORG
VASTGOEDFINANCIERING IN DE ZORG PIM DIEPSTRATEN Doorn, 1 december 2015 AGENDA 1 Financieringsstrategie zorginstelling 2 Huidige financiers en het WFZ 3 Perspectief investeerder op de zorgmarkt 4 Alternatieve
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-073 13 december 2012 9.30 uur Potentiële beroepsbevolking blijft straks op peil dankzij 65-plussers Geen langdurige krimp potentiële beroepsbevolking
Nadere informatieDOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN
DOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN DECEMBER 2014 1. Economie VS blijg anker Het IMF verwacht een wereldwijde economische groei van 3,8% in 2015 Met een verwachte economische
Nadere informatiePensioenaanspraken in beeld
Pensioenaanspraken in beeld Deel 1: aanspraken naar geslacht en burgerlijke staat Elisabeth Eenkhoorn, Annelie Hakkenes-Tuinman en Marije vandegrift bouwen minder pensioen op via een werkgever dan mannen.
Nadere informatieDe bevolkings- en woningbehoefteprognoses Noord-Brabant actualisering 2011: een samenvatting
De bevolkings- en woningbehoefteprognoses Noord-Brabant actualisering 211: een samenvatting Onderzoek en Statistiek Gooitske Marsman Februari 212 In deze notitie staat een samenvatting van De bevolkingsprognose-
Nadere informatieGemengde verwachtingen institutionele beleggers over vastgoed
Centraal Bureau voor de Statistiek Divisie Macro-economische Statistieken en Publicaties 3 november 24 Gemengde verwachtingen institutionele beleggers over vastgoed Drs. J.L. Gebraad De Stichting Leerstoel
Nadere informatieFacts & Figures uitwerking Pensioenakkoord
Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting
Nadere informatieKWARTAALMONITOR JULI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland
KWARTAALMONITOR JULI 2017 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 HERSTELLENDE MARKT HUNKERT NAAR HERZIENINGEN 4 FREELANCERS EN FLEXWERKERS ONVERMINDERD POPULAIR 5 JONGE
Nadere informatieToekomstige demografische veranderingen gemeente Groningen in een notendop
VLUGSCHRIFT Bevolkingsprognose gemeente Groningen - Toekomstige demografische veranderingen gemeente Groningen in een notendop Inleiding De omvang en samenstelling van de bevolking van de gemeente Groningen
Nadere informatieCBRE HEaltHCaRE Taking Care of your real estate
CBRE Healthcare Taking Care of your Real Estate Met onze kennis en ervaring in zowel de zorg- als de vastgoedsector slaan wij dagelijks bruggen tussen beide werelden. Wij bieden u een onderbouwd advies
Nadere informatieDe Nederlandse markt voor zorgvastgoed
De Nederlandse markt voor zorgvastgoed Voor het investeren in zorgvastgoed staan de meeste seinen op groen. De vergrijzing en de marktwerking in de zorg zorgen voor een structurele verbetering van het
Nadere informatieSlimme zet! Vindingrijk in vastgoedopgaven!
Slimme zet! Vindingrijk in vastgoedopgaven! Postbus 711 3900 AS Veenendaal Kerkewijk 26 3901 EG Veendaal (T) 0318-55 19 60 (F) 0318-55 19 61 (M) info@ingeniousvastgoed.nl (I) www.ingeniousvastgoed.nl Haar
Nadere informatieBevolkingsprognose Purmerend 2011-2026
Bevolkingsprognose Purmerend 2011-2026 Uitgevoerd door: Jan van Poorten Team Beleidsonderzoek & Informatiemanagement Gemeente Purmerend mei 2011 Informatie: Gemeente Purmerend Team Beleidsonderzoek & Informatiemanagement
Nadere informatieLeegstand van kantoren,
Indicator 23 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod
Nadere informatieFricties tussen vraag en aanbod op de Nederlandse woningmarkt
Fricties tussen vraag en aanbod op de Nederlandse woningmarkt Peter Boelhouwer 14-11-2018 Delft University of Technology Challenge the future Inhoud Demografische ontwikkelingen Waar en wat gaan we bouwen?
Nadere informatieKernprognose : tijdelijk minder geboorten
Bevolkingstrends 214 Kernprognose 213 : tijdelijk minder geboorten Dit artikel verscheen eerder, op 16-12-213, als thema-artikel en webartikel op de website. Coen van Duin Lenny Stoeldraijer januari 214
Nadere informatieInstitutionele beleggers verwachten meer te beleggen in vastgoed
Publicatiedatum CBS-website Centraal Bureau voor de Statistiek 18 januari 25 Institutionele beleggers verwachten meer te beleggen in vastgoed Drs. J.L. Gebraad Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen,
Nadere informatieMaatschappelijk- en zorgvastgoed. Dr.ing. Jan Veuger MRE FRIICS, lector Maatschappelijk Vastgoed Zorgroep Tangenborgh Emmen, 7 december 2018
Maatschappelijk- en zorgvastgoed Dr.ing. Jan Veuger MRE FRIICS, lector Maatschappelijk Vastgoed Zorgroep Tangenborgh Emmen, 7 december 2018 Taxatieleer Vastgoed 2 Geheel herziene uitgave hoofdstuk maatschappelijk
Nadere informatieVUT-fondsen kalven af
132 VUT-fondsen kalven af Drs. J.L. Gebraad en mw. T.R. Paff Publicatiedatum CBS-website: 03-07-2013 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. gegevens ontbreken * voorlopig cijfer ** nader voorlopig cijfer
Nadere informatieStrategie & omgeving. Bram Baselmans Brenda Meusen-den Ouden
IVVU: Leergang innoveren locaties intramurale zorg Strategie & omgeving Bram Baselmans Brenda Meusen-den Ouden Programma leergang Blok 1: Strategie & omgeving Blok 2: Zorg & bedrijfsvoering Blok 3: Wonen
Nadere informatieBarometer Zorgvastgoed Zorgvastgoedcongres 11 oktober 2016 dr. ing. Jan Veuger MRE FRICS, lector Maatschappelijk Vastgoed
Zorgvastgoedcongres 11 oktober 2016 dr. ing. Jan Veuger MRE FRICS, lector Maatschappelijk Vastgoed Dr. ing. Jan Veuger MRE FRICS Lector Maatschappelijk Vastgoed Hoofd Vastgoed a.i. gemeente Rotterdam Vz.
Nadere informatieZuid-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Zuid-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Zuid-Nederland (*1. m²) 42.2 2.15 5.518 Overig Nederland Het totale oppervlak aan kantoormeters in en
Nadere informatieBeroepsbevolking 2005
Beroepsbevolking 2005 De veroudering van de beroepsbevolking is duidelijk zichtbaar in de veranderende leeftijdspiramide van de werkzame beroepsbevolking (figuur 1). In 1975 behoorde het grootste deel
Nadere informatiejul/09 mei/09 jun/09 sep/09 sep/08 jan/09 feb/09 mrt/09 jun/09 aug/09 sep/09 aug/09
HAAGSE MONITOR ECONOMISCHE RECESSIE 7 Deze monitor geeft zowel prognoses als gerealiseerde cijfers weer. Het vaststellen van gerealiseerde cijfers kost tijd, maar worden, zodra deze bekend zijn, in de
Nadere informatieNieuwe partnerships voor woonzorg concepten
Nieuwe partnerships voor woonzorg concepten Daan Tettero Concept Ontwikkelaar Zorgvastgoed Syntrus Achmea Real Estate & Finance 1 Agenda Waarom wonen en zorg? Over ons Van Bernardus naar De Makroon Demografie
Nadere informatie9 10B. Poelman en C. van Duin
9 10B. Poelman en C. van Duin Bevolkingsprognose 2009 2060 Publicatiedatum CBSwebsite: 12 maart 2010 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader voorlopig
Nadere informatieFacts & Figures uitwerking Pensioenakkoord
Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting
Nadere informatieBevolkingsprognose 2016
Bevolkingsprognose 2016 een notitie van IB Onderzoek november 2016 Utrecht.nl/onderzoek Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 286 1350 onderzoek@utrecht.nl internet www.utrecht.nl/onderzoek
Nadere informatieFacts & Figures Dementie
Facts & Figures Dementie Inleiding Door de demografische ontwikkelingen neemt het aantal mensen met dementie de komende decennia sterk toe. Mensen worden steeds ouder en er komen meer ouderen. Omdat dementie
Nadere informatieHuishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten
Huishoudensprognose 26 2: belangrijkste uitkomsten Elma van Agtmaal-Wobma en Coen van Duin Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 26 tot 8,1 miljoen in 23. Daarna
Nadere informatieLeegstand, herbestemming en verzorgingshuizen: een verkenning door de oogharen heen
Auteur: Lars Brugman 1 Datum: 2 februari 2015 Deze publicatie in samenwerking met Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg opgesteld en gebaseerd op een eerdere publicatie van het Kadaster in de Barometer
Nadere informatieJAARVERSLAGEN ANALYSE 2010 Intrakoop
JAARVERSLAGEN ANALYSE 2010 Intrakoop De inkoopcoöperatie van de zorg Datum : september 2011 Versie : 0.1 Auteurs : Intrakoop i.s.m. Marlyse-Research Inhoud 1. Resultatenrekening... 2 1.1 Personeelskosten
Nadere informatieZorgvastgoed in de kinderschoenen
Zorgvastgoed in de kinderschoenen Building the Future of Health, International Conference 1-4 juni 2016 dr.ing. Jan Veuger MRE FRICS, lector Maatschappelijk Vastgoed Woensdag 1 juni 2016, 12:15-13.45,
Nadere informatieCijfers over dementie
Cijfers over dementie Inleiding Door de demografische ontwikkelingen neemt het aantal mensen met dementie de komende decennia sterk toe. Mensen worden steeds ouder en er komen meer ouderen. Omdat dementie
Nadere informatieZorgwonen als beleggingsproduct Het ontwikkelaarsperspectief
Zorgwonen als beleggingsproduct Het ontwikkelaarsperspectief drs. ing. Bert Krikke Conferentie Scheiden van Wonen en Zorg in een vergrijzende samenleving Delft, 12 juni 2012 Introductie Strategie, advies,
Nadere informatieOuderen op de woningmarkt: feiten en cijfers
Ouderen op de woningmarkt: feiten en cijfers Prof. mr. Friso de Zeeuw, praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling TU Delft en directeur Nieuwe Markten Bouwfonds Ontwikkeling, met medewerking van Rink Drost,
Nadere informatieVastgoed. Sectorcommentaar. ING Investment Office. Publicatiedatum: 5 juni. Door Jan Kleipool, analist van het ING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 5 juni Sectorcommentaar Vastgoed Door Jan Kleipool, analist van het ING Investment Office De vooruitzichten voor beursgenoteerd vastgoed zijn volgens ons voor zowel
Nadere informatieSECTORRAPPORT WONINGMARKT
SECTORRAPPORT WONINGMARKT UPDATE NOVEMBER 2017 www.colliers.nl 28 VRAAG Het aantal woningtransacties is in het derde kwartaal nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar. Dit komt vooral doordat
Nadere informatieCBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen
CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen Het aantal mensen met werk is in de periode februari-april met gemiddeld 2 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren en 45-plussers gingen aan de slag.
Nadere informatieKwaliteit en financiële prestaties van intramuraal vastgoed van VVT-organisaties. Onderzoek AAG en TU Delft
Kwaliteit en financiële prestaties van intramuraal vastgoed van VVT-organisaties Onderzoek AAG en TU Delft September 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Respondenten 4 3. Kwaliteitsaspecten 6 4. Investeringsintentie
Nadere informatiePARTICULIERE WOONZORGKAART
PARTICULIERE WOONZORGKAART PARTICULIERE WOONZORGKAART Cushman & Wakefield* onderzoekt sinds 2006 de trends en ontwikkelingen in de zorgmarkt. Een actuele en relevante trend is de opkomst van particuliere
Nadere informatieHypotheek Index Q3 2017
Hypotheek Index Q3 2017 De Hypotheker vergeleek de cijfers in 2017 met die van 2016. Ontwikkeling rentevaste periode Een hypotheek met een rentevaste periode van 30 jaar wint sterk aan populariteit ten
Nadere informatieFinanciële Zorgthermometer - 1 e kwartaal 2016 -
Financiële Zorgthermometer - 1 e kwartaal 2016 - Dit onderzoek kan worden overgenomen met bronvermelding. Toezending Utrecht, maart 2016 Agenda Managementsamenvatting Generieke resultaten Sectorresultaten:
Nadere informatieBevolkingsprognose
Onderzoek, Informatie & Statistiek Bevolkingsprognose 218-24 Bevolkingsprognose 218-24 OIS publiceert elk jaar in februari de nieuwe bevolkingsprognose van Amsterdam. In de prognose wordt de meest waarschijnlijke
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde H1 paragraaf 2 t/m 8
Samenvatting Aardrijkskunde H1 paragraaf 2 t/m 8 Samenvatting door Anne 1154 woorden 12 april 2017 6,3 46 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Paragraaf 2 Bevolkingsspreiding: de manier
Nadere informatieVastgoedrapport Groningen Assen 2011
Vastgoedrapport Groningen Assen 2011 9 Beleggersmarkt 2011 9.1 Veranderend investeringsgedrag: vastgoed met weinig risico Klik hier direct door naar regionale ontwikkelingen > Veranderend investeringsgedrag:
Nadere informatieHuishoudens bouwen hun effectenportefeuille af
Huishoudens bouwen hun effectenportefeuille af Inleiding Door de opkomst van moderne informatie- en communicatietechnologieën is het voor huishoudens eenvoudiger en goedkoper geworden om de vrije besparingen,
Nadere informatieVUT wordt vervangen door langer werken. Drs. J.L. Gebraad en mw. T.R. Pfaff
109 VUT wordt vervangen door langer werken Drs. J.L. Gebraad en mw. T.R. Pfaff Publicatiedatum CBS-website: 5 augustus 2010 Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader voorlopig
Nadere informatie