LEWENSWETENSKAPPE JUNIE

Transcriptie

1 VOO FASE GRAAD 11 LEWENSWETENSKAPPE JUNIE 2014 PUNTE: 150 TYD: 2½ ure Hierdie vraestel bestaan uit 11 bladsye

2 Lewenswetenskappe Gr.11 2 D15/Junie 2014 INSTRUKSIES EN INLIGTING Lees die volgende instruksies sorgvuldig deur voordat die vrae beantwoord word. 1. Beantwoord AL die vrae. 2. Skryf AL die antwoorde in die ANTWOORDBOEK. 3. Begin die antwoord op elke nuwe vraag bo-aan n nuwe bladsy. 4. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik word. 5. Beantwoord die vrae volgens die instruksies by elke vraag. 6. Maak ALLE tekeninge met n potlood en die byskrifte met blou ink. 7. Teken diagramme en vloeidiagramme slegs wanneer dit gevra word. 8. Die diagramme in hierdie vraestel is NIE noodwendig volgens skaal geteken NIE. 9. Jy mag NIE grafiekpapier gebruik NIE. 10. Jy mag n nie-programmeerdbare sakrekenaar, gradeboog en passer gebruik waar nodig. 11. Skryf netjies en leesbaar.

3 Lewenswetenskappe Gr.11 3 D15/Junie 2014 AFDELING A VRAAG Verskeie opsies word as moontlike antwoorde vir die volgende vrae gegee. Kies die antwoord en skryf slegs die letter (A D) langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDBOEK neer, byvoorbeeld D n Bioloog ontdek n nuwe lewende sel, met n definitiewe selwand maar nie n definitiewe nucleus nie. Hierdie sel is moontlik die sel van n A. blom. B. amoeba. C. virus. D. bakterie Die twee hoof strukturele kenmerke van virusse, is A. RNS en DNS kern en n selmembraan. B. RNS kern en n proteïenskede. C. DNS kern en n proteïenskede. D. nukleïensuur en n proteïenskede Watter van die volgende strukture is in beide eukariotiese en prokariotiese selle? A. Plastiede B. Nukleus C. Golgi-apparaat D. Chromosome 'n Vektor is 'n organisme wat... A. outotroof is B. die meeste deur 'n patogeen geaffekteer word C. die siekte van een organisme na 'n ander organisme dra D. heterotrofies is.

4 Lewenswetenskappe Gr.11 4 D15/Junie 'n Groep eenvoudige organismes wat nie pas in enige ander koninkryk nie. A. Virusse B. Bakterie C. Protista D. Swamme Watter van die volgende is n kenmerk van mosplante? A. Xileem B. Floeëm C. Sade D. Spore Die onderstaande diagram stel generasiewisseling by plante voor. A spore gamete meïose bevrugting B Die generasies A en B dui onderskeidelik die volgende aan: A. Gametofiet en Sporofiet. B. Sporofiet en Gametofiet. C. Beide sporofiet. D. Beide gametofiet n Konsentrasie van senuweeselle aan die voorpunt van n dier se liggaam staan bekend as A. aselomaties. B. simmetries. C. differensiasie. D. kefalisasie.

5 Lewenswetenskappe Gr.11 5 D15/Junie Die gedeelte van die chloroplast wat chlorofil bevat A. grana. B. lamella. C. stroma. D. styselkorrels Die eindprodukte van koolhidraatvertering, is A. aminosure. B. vetsure. C. glukose. D. gliserol. (10 x 2 = 20) 1.2 Gee die korrekte biologiese term vir elk van die volgende beskrywings. Skryf slegs die term langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDBOEK neer Tipe voedingswyse waar organismes op dooie, organiese materie leef deur dit te ontbind Spesifieke hifes by Rhizopus (broodskimmel), wat as wortels optree Die genusnaam van die malaria parasiet Chemiese stowwe wat uit bakterieë en swamme vervaardig word, wat patogene bakterieë vernietig Die vermoë van n organisme om homself teen patogene te beskerm Plantgroep waaraan die varingplant behoort Die groep plante wat die Gimnosperme en Angiosperme insluit n Voorstelling van evolusionêre verwantskappe tussen verskillende organismes Onwillekeurige spiersametrekkings in die wande van die slukderm en dunderm Die tipe anaërobiese respirasie wat by gisselle plaasvind. (10)

6 Lewenswetenskappe Gr.11 6 D15/Junie Dui aan of elk van die beskrywings in KOLOM I van toepassing is op SLEGS A, SLEGS B, BEIDE A EN B of GEENEEN van die items in KOLOM II nie. Skryf slegs A, slegs B, beide A en B of geeneen langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDBOEK neer. KOLOM I KOLOM II Anti-retrovirale behandeling A: MIV/VIGS Organisme wat slegs in een vlak deur die middellyn gesny kan word, om twee identiese spieëlbeelde te lewer Die vrugbeginsel by blomplante ontwikkel tot n Die organel waar organiese voedingstowwe vervaardig word deur die absorpsie van sonlig Die chemiese stof in die maag, wat die gewenste ph-medium voorsien B: Griep A: Asimmetrie B: Radiale simmetrie A: Saad B: Vrug A: Mitochondrion B: Chloroplast A: HCl B: Soutsuur Produk van selrespirasie A: H2O B: ATP (6 x 2 = 10) 1.4 Bestudeer die onderstaande voorstellings, en klassifiseer die groepe van diere op grond van die aantal weefsellae/kiemlae teenwoordig. Skryf die vraagnommer (1.4 A, B, C en D) en die antwoord in jou antwoordboek. (4 x 2 = 8) AFDELING A: [50]

7 Lewenswetenskappe Gr.11 7 D15/Junie 2014 AFDELING B VRAAG Bestudeer die onderstaande voorstellings van virusse en beantwoord die vrae wat volg Identifiseer die byskrifte wat van 1 tot 3 genommer is op diagram A (3) Hoe verskil virus A van virus B ten opsigte van bou? (1) Waarom word virusse as asellulêr beskou? (2) [6] 2.2 Bakterieë kom oral voor. Hulle kan voordelig of nadelig wees. Beantwoord die volgende vrae wat oor bakterieë handel Noem enige TWEE produkte wat deur biotegnologie in die voedselindustrie vervaardig word, deur van mikro-organismes gebruik te maak. (2) Maak n duidelik benoemde diagram van n bakterie-sel, om die bou daarvan aan te toon. (5) [7] 2.3 Bestudeer die onderstaande sketse van plante en beantwoord die vrae wat volg:

8 Lewenswetenskappe Gr.11 8 D15/Junie Identifiseer die plantgroep waaronder elk van A tot D geklassifiseer word. (4) Watter een, A, B, C of D word as n tallusplant beskou? Gee n rede vir jou antwoord. (2) Watter plantgroep (A, B, C of D) is die beste aangepas vir lewe op land? (1) Watter twee plante (A, B, C of D) is afhanklik van water vir voortplanting? (2) 2.4 Bestudeer die onderstaande diagram van die deursnit van n saad van n blomplant en beantwoord die vrae wat volg. [9] Identifiseer die dele a, b en c. (3) Noem TWEE maniere waarop sade aangepas is om vir lang tydperke te oorleef. (2) Hoekom is dit biologies belangrik dat sade aangepas is vir verspreiding? (2) Wat is n saadbank? (2) Sade is n waardevolle bron van voedsel vir mense en diere. Noem enige TWEE voedselbronne vanuit sade vir mense. (4) [13] Vraag 2: [35]

9 Lewenswetenskappe Gr.11 9 D15/Junie 2014 VRAAG Organismes word volgens die vyfryk klassifikasiestelsel gegroepeer. Beantwoord die volgende vrae oor diere Watter ryk verteenwoordig die diere? (1) Beskryf die term filum in jou eie woorde. (2) Die filum Chordata beteken gewerwelde diere. Noem VIER unieke kenmerke van hierdie filum. (4) 3.2 Organismes wat nie daartoe in staat is om hulle eie voedsel te vervaardig nie, staan as heterotrowe bekend Vergelyk HERBIVORE en KARNIVORE onder die volgende aspekte met mekaar: Tipe voedsel Tandaanpassings Voorbeeld (gee een) TABULEER jou antwoord. (6) Waarom word die mens as n omnivoor geklassifiseer? (2) 3.3 Bestudeer die diagram hieronder wat die spysverteringstelsel van die mens illustreer, en beantwoord die vrae wat volg. [7] [8]

10 Lewenswetenskappe Gr D15/Junie Identifiseer die dele A, B, C en H. (4) Wat is die funksie van die lae ph in deel B? (2) Skryf slegs die LETTER van die deel (a) wat gal stoor (1) (b) waar chemiese vertering van proteïene plaasvind (1) (c) waar die meeste water en mineraalsoute geabsorbeer word (1) Beskryf watter homeostatiese rol deel H en deel C sal speel indien n persoon se bloedglukose vlakke bo normal styg. (4) 3.4 Die verbranding in n motorenjin kan vergelyk word met respirasie in n sel. Die volgende vergelyking verteenwoordig beide prosesse: Brandstof + Suurstof Koolstofdioksied + Water + Energie [13] Noem n brandstof wat in n diersel gebruik word. (1) In watter toestand word die water, wat tydens respirasie vorm, vrygestel? (1) Soms verbrand motorenjins nie die brandstof volledig nie, as gevolg van n suurstof tekort. Daar word daarna verwys as onvolledige verbranding. By plante en diere staan dit bekend as anaërobiese respirasie. Tabuleer DRIE verskille tussen aërobiese en anaërobiese respirasie. (7) Beskryf die proses glikolise, deur puntsgewys te verduidelik waar dit plaasvind, wat nodig is, en wat die produk(te) daarvan is. (4) In watter vorm word die energie soos in die vergelyking uitgebeeld, vrygestel? (1) Skryf die laaste twee prosesse van selrespirasie neer, en noem ook waar dit plaasvind. (3) [17] Vraag 3: [45] AFDELING B: [80]

11 Lewenswetenskappe Gr D15/Junie 2014 AFDELING C VRAAG 4 OPSTELVRAAG Alle lewe op aarde is direk en indirek afhanklik van die biologiese proses fotosintese. Skryf n opstel waarin jy verduidelik wat die proses van fotosintese behels. Sê ook waar in n plantsel hierdie proses plaasvind. Noem die twee fases waarin fotosintese plaasvind en verduidelik hoe die struktuur/organel aangepas is vir fotosintese. Verduidelik nou waarom die bogenoemde stelling waar is deur te verwys na die belangrikheid van die proses vir alle lewe op aarde. Feite: (17) Sintese: (3) Kriteria Relevant (R) Logiese volgorde (L) Begrip (C) Algemeen Alle inligting hou verband met die onderwerp Idees in n logiese volgorde gerangskik Alle aspekte wat vir die opstel benodig word, is voldoende aangespreek PUNT [20] TOTAL: [150]