2017 SACAI-WINTERSKOOL LEWENS- WETENSKAPPE NOTAS

Transcriptie

1 2017 SACAI-WINTERSKOOL LEWENS- WETENSKAPPE NOTAS

2

3 GRAAD 12 Die eksamen sal bestaan uit twee vraestelle van 2 ½ uur en 150 punte elk. Die gewig en die beoordeling van die onderwerpe in Vraestel 1 en Vraestel 2 sal wees soos volg:

4 MITOSE EN MEIOSE Vergelyking tussen Mitose en Meiose Profase Metafase Anafase Telofase Voorkoms Mitose Homoloë chromosome bly apart Geen vorming van chiasmata Geen oorkruising Chromatied pare lyn op die ewenaar van die spindel Sentromere verdeel Chromatiede skei Skeidende chromatiede is identies Dieselfde aantal chromosome teenwoordig in die dogter selle as in die ouer selle Beide homoloëchromosome teenwoordig in dogter selle as diploïed is Mag plaasvind in haploïede, diploïede of poliploïede selle Vindplaas tydens die vorming van somatiese (liggaam) selle en sekere spore Mag ook plaasvind tydens die vorming van gamete (seks selle) in plante Meiose Homoloë chromosome paar op Chiasmata vorm Oorkruising vind plaas Chromosoom pare lyn op die ewenaar Sentromere verdeel nie Gehele chromosome skei Skeidende chromosome en hul chromatiedes mag nie identies wees nie a.g.v. oorkruising Helfte van die aantal chromosome is teenwoordig in die dogter selle Slegs een van elke paar homoloë chromosome is teenwoordig in dogter selle Vind slegs plaas in diploïede of poliploïede selle Vindplaas tydens die vorming van gamete (seks selle) of spore Beantwoord die volgende vrae aangaande Mitose en Meiose: 1. Die diagramme A tot F vertoon n diersel tydens selverdeling

5 1.1 Herrangskik die prentjies in die regte volgorde (3 punte) 1.2 Is die sel besig om mitose of meiose te ondergaan? Verduidelik jou antwoord. (2 punte) 1.3 Hierdie sel het agt chromosome wat die diploïede getal is. Hoeveel chromosome sal n diploïede menslike sel hê? (1 punt) 1.4 Beskryf twee verskille tussen mitose en meiose. (2 punte) GENETIKA EN ERFENIS 2. Andrew besit twee honde. Die manlike hond het lang hare en klein ore; die vroulike hond het kort hare en groot ore. Hy was vertel gewees dat die manlike hond opreg-geteel is. Tot sy verbasing bewys die klein hondjies as resultaat van teëling tussen hierdie twee honde, dat die manlike hond nie opreg-geteel is nie. Maak die aanname dat lang hare (L) dominant is teenoor kort hare (l), en dat klein ore (E) dominant is teenoor groot ore (e). 2.1 Gee die genotipes van die manlike en vroulike hond respektieflik. (2 punte) 2.2 Wys, deur gebruik te maak van genetiese diagramme, die persentasie van die klein hondjies (nageslag) wat opreg-geteel is vir beide oor grote en haar lengte. (7 punte)

6 Topic 5 Praktiese aktiwiteit Die maak van gamete Lewenswetenskappe Eienskap Alleel Moontlike Genotipes van ouer Lengte/ Lank dominant TT, Tt or tt (Lank 25 cm, Kort 15 cm) Oog kleur /Bruin dominant BB,Bb or bb (Bruin ingekleur, blou nie ingekleur) Sistiese fibrose resessief CC, Cc or cc (ingekleurde longe) Dimpels dominant DD, Dd or dd (teken dimpels as teenwoordig is) Albino resessief AA, Aa or aa (Albino stippel buitelyn vir figuur) Hart versaking (cholesterol) dominant FF, Ff or ff (hart vorm met kruis deurgetrek) Geslag (manlik strikdas, vroulik haar strik) XX or XY 1. Kies een alleel van elke paar en plaas dit in jou gameet. Vind n gameet van iemand anders en bevrug! 2. Beskryf die genotipe en fenotipe van jou nageslag. 3. Maak n tekening om die fenotipe van jou nageslag te wys. T t B b C c X D d A a F f Y

7 Wat jou nageslag na lyk:

8 Antwoorde: 1.1) D, C, B, E, F, A (almal korrek = 3 punte, 1 punt as 1 of 2 verkeerd is). 1.2) Mitose, omdat daar slegs twee selle geproduseer word / slegs een skeiding vindplaas / geen vermindering skeiding/ geen paring van homoloë chromosome (2). 1.3) 46 (1) 1.4) Enige twee van: mitose produseer twee dogter selle, meiose produseer vier dogter selle dogter selle van mitose is geneties identies van mekaar en die ouer sel; dogter selle vanaf meiose is geneties verskillend van mekaar en die ouer sel mitose produseer dogter selle met dieselfde aantal chromosome as die ouer sel / diploïed tot diploïed; meiose halfeer die chromosoom getal / diploïed to haploïed. (2) 2.1) LlEe llee (2) 2.2) Gamete LE Le le le le LlEe Llee llee llee le LlEe Llee llee llee le LlEe Llee llee llee le LlEe Llee llee Llee (EEN punt per korrekte stel gamete, EEN punt per korrekte kolom; aanvaar n ekwivalente diagram) 25% (llee) opreg-geteel vir kort hare en groot ore (7)