Rapportage Integraal Huisvestingsplan. Voortgezet Onderwijs & (Voortgezet) Speciaal Onderwijs Gemeente Eindhoven

Transcriptie

1 Rapportage Integraal Huisvestingsplan Voortgezet Onderwijs & (Voortgezet) Speciaal Onderwijs Gemeente Eindhoven Eindhoven, 27 juni 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. Aanpak, procesverloop en resultaten 4 3. Behoefte aan onderwijshuisvesting 9 4. Beschikbare onderwijshuisvesting Visie Duiding huisvestingsopgave Financiën Vervolgtraject: implementatie en uitvoering, evaluatie en actualisatie 34 Bijlagen 35 1

3 1 Inleiding Aanleiding Kinderen en jongeren hebben recht op goed onderwijs. In Eindhoven wordt dat door de schoolbesturen uitstekend verzorgd. Daarbij horen voldoende duurzame gebouwen met een goede functionaliteit. Om de onderwijshuisvesting voor de komende jaren structureel inhoudelijk en financieel te borgen, is samen met de betrokken schoolbesturen een Integraal Huisvestingsplan (IHP) opgesteld. Diverse ontwikkelingen hebben invloed op de eisen gesteld aan adequate onderwijshuisvesting (schoolgebouwen en gymaccommodaties). Het nieuwe bouwbesluit, van kracht sinds 2012, betekent dat de kwaliteit van het binnenklimaat van nieuw te bouwen scholen moet voldoen aan hogere eisen (frisse scholen klasse B). Economische en maatschappelijke ontwikkelingen hebben geleid tot de ambitie om duurzamer en meer klimaatneutraal te bouwen. De verantwoordelijkheid van het buitenonderhoud wordt verschoven naar scholen voor speciaal onderwijs. Voorts vindt de invoering van de Wet passend onderwijs en de transitie jeugdzorg de komende jaren plaats. En er is sprake van een veranderende visie op maatschappelijk vastgoed en de borging van een goede stedelijke ontwikkeling. Dit alles speelt zich af in een tijd dat de gemeente ook voor een grote financiële uitdaging staat. Een IHP biedt de basis van waaruit (gemeentelijke) ruimtelijke ontwikkelings- en vastgoedvraagstukken ten aanzien van onderwijshuisvesting kunnen worden benaderd. Een IHP past ook in de aanbevelingen van het rapport van de Rekenkamercommissie over onderwijshuisvesting dat in november 2011 verschenen is. De aanbevelingen van de Rekenkamercommissie waren op hoofdlijnen: verbetering van het onderwijshuisvestingsbeleid en de uitvoering in samenwerking met de schoolbesturen en andere betrokken partijen en verbetering van de controlefunctie. Een gedragen IHP is daarvoor een goed instrument. Het Plan van Aanpak om te komen tot een IHP is in december 2011 door het College vastgesteld. De Raad is hierover in januari 2012 geïnformeerd. De ontwikkeling van het IHP vindt primair plaats samen met de schoolbesturen, teneinde de diverse belangen te stroomlijnen, kennis en innovatieve ideeën te bundelen en optimaal draagvlak te hebben voor de keuzes die gemaakt worden in een financieel moeilijke tijd. Dit ontwikkelingsproces past helemaal binnen de ambities van het programma-akkoord. Een optimale leeromgeving is essentieel voor een goede toekomst voor de leerlingen in onze brainportregio: dit te bereiken staat bij allen voorop en zorgt voor een coöperatieve houding naar elkaar toe. Dit proces van co-creatie was enerverend en heeft geleid tot nieuwe inzichten en constructieve afspraken die verderop toegelicht worden. Doelstelling De doelstelling van een IHP is om een uitvoeringsprogramma voor de komende jaren overeen te komen, teneinde alle leerlingen duurzaam een goede leeromgeving te kunnen bieden. Dit omvat het ontwikkelen van een integrale visie samen met de schoolbesturen en het bepalen van de concreet uit te voeren onderwijshuisvestingsprojecten met bijbehorende budgetten en prioritering in tijd. 2

4 De voordelen van zo n uitvoeringsprogramma zijn een gestructureerde, integrale benadering in plaats van eenzijdig geörienteerde ad-hoc oplossingen, efficiëntere inzet van middelen, kostenbeheersing, duidelijkheid voor schoolbesturen en gemeente, tijdige afstemming met andere maatschappelijke partners, optimaal gebruik van expertise van (regionale) kennisinstellingen en bedrijfsleven bij ontwikkeling en uitvoering, en bovenal een duurzame, gezonde en functionele leeromgeving, zodat leerlingen optimaal gefaciliteerd worden op de toekomst in onze brainportregio. Locaties met tijdelijke lokalen of leegstand worden hiermee ook tot een uiterst minimum in omvang en tijd beperkt. Juridische status IHP Het IHP is niet gefundeerd in de onderwijswetgeving. Met andere woorden, een juridisch afdwingbare afspraak tussen gemeente en schoolbestuur over een investeringsprogramma dat zich uitstrekt over meerdere jaren, heeft geen wettelijke basis. Het wettelijke regiem dwingt tot een jaarlijkse cyclus van indiening en beoordeling van aanvragen en een jaarlijkse vaststelling van het huisvestingsprogramma met het bijbehorende budget. Zowel gemeente als schoolbesturen beseffen evenwel het belang van meerjarige afspraken gebaseerd op een samenhangend plan en een duidelijke visie op onderwijs en onderwijshuisvesting. Met een IHP en een daarop aansluitend convenant en budget overeenkomst kunnen voor meerdere jaren wel bindende afspraken worden gemaakt. Scope Dit IHP heeft primair betrekking op onderwijshuisvesting (schoolgebouwen) voor het Voortgezet Onderwijs (VO) en het (Voortgezet) Speciaal Onderwijs ((V)SO) die vallen onder de zorgplicht van de gemeente en secundair op daarbij behorende gymaccommodaties. Daarnaast zijn er in Eindhoven diverse scholen die niet onder de zorgplicht vallen van de gemeente. Dit zijn de zogenaamde verticale vmbo s en het Montessori College Eindhoven. Met betrekking tot deze scholen wordt een min of meer stabiele situatie verwacht de komende jaren. Dit is als vertrekpunt meegenomen in het IHP voor de scholen die wel onder de zorgplicht vallen. 3

5 2 Aanpak, procesverloop en resultaten In constructieve co-creatie is door de VO schoolbesturen, de (V)SO schoolbesturen en gemeente samen gewerkt om te komen tot een gedragen IHP. Het IHP is opgebouwd uit een aantal bouwstenen / processtappen die schematisch weergegeven zijn. B o u w s t e n e n Behoefte OHV Beschikbare OHV Kaders & Visie/ambities Financiele vertaling Leerlingen Prognoses Gebouw Opnames (kwaliteit) Visie Onderwijs huisvesting Financieel model Overeen gekomen leerlingen aantallen Inventarisatie (school) gebouwen (kwantiteit) Visie Duurzaam heid Financiële doorrekening hst 3 hst 4 hst 5 hst 7 Begrippen kader Huisvestings opgave Duiding hst 6 IHP met uitvoeringsprogramma OHV = OnderwijsHuisVesting Hieronder volgt een toelichting per bouwsteen / processtap met daarbij vermeld de gezamenlijke afspraken van gemeente met schoolbesturen waarin deze fase heeft geresulteerd. Behoefte aan onderwijshuisvesting De bepaling van de behoefte aan onderwijshuisvesting (OHV), uitgedrukt in aantal m2, is primair gebaseerd op het huidige aantal leerlingen en de prognose voor de komende jaren. Daarnaast speelt het type onderwijs een rol. Zo worden er, via de lijn van de vigerende huisvestingsverordening, normatief verschillende m2 toegerekend aan de onderbouw en bovenbouw leerlingen voor het vmbo, de havo/vwo, de Eerste Opvang Anderstaligen en de verschillende typen speciaal onderwijs. Verder speelt het aantal scholen een rol, omdat scholen via deze normatieve lijn ook recht hebben op een vastgesteld aantal m2 (vaste voet) ongeacht het aantal leerlingen. 4

6 Er heeft een analyse plaatsgevonden van de toekomstige demografische ontwikkelingen, waarbij de leerlingenprognose opgesteld is en de voedingsgebieden per school in beeld gebracht zijn. In een situatie zonder onderlinge afspraken tussen scholen en schoolbesturen zouden leerlingenaantallen per school in de loop der jaren kunnen fluctueren als gevolg van wisselende aanmeldingen. Dit heeft consequenties voor de continuïteit en de bedrijfsvoering van de scholen. Qua huisvesting kunnen de fluctuaties in aantallen leerlingen leiden tot een tekort aan ruimte op de ene plek en een overschot aan ruimte op de andere plek. Vanwege de wettelijke zorgplicht van de gemeente dient een tekort aan huisvesting opgelost te worden. Dit vergt veelal dure en/of inefficiënte maatregelen door plaatsing van tijdelijke lokalen of permanente uitbreiding. Ook leegstand kost de gemeente en de schoolbesturen onnodig geld (kapitaallasten en exploitatiekosten). Om bovengenoemde negatieve effecten te voorkomen is het in het belang van zowel schoolbesturen als gemeente om afspraken te maken over het structurele aantal leerlingen per school. Voorwaarde daarbij is een zodanige omvang per school dat deze een gezonde basis heeft voor de continuïteit en de bedrijfsvoering van de betreffende school en leidt tot een efficiënte inzet van middelen door de gemeente. Vanzelfsprekend zijn kleine fluctuaties binnen een beperkte bandbreedte acceptabel. De resultaten staan in hoofdstuk 3 uitgewerkt. Afspraken co-creatie: b Er is overeenstemming bereikt over het structurele totaal aantal leerlingen waarop de huisvestingsopgave wordt gebaseerd en de verdeling van het aantal leerlingen over de verschillende scholen. b Acceptatie van een beperkte frictie tussen het structurele aantal leerlingen en het aantal leerlingen waarop de huisvestingsopgave wordt gebaseerd betekent dat de schoolbesturen bij de gemeente geen beroep meer zullen doen op tijdelijke huisvesting bij eventuele ondercapaciteit aan huisvesting. b Er wordt een fusie voorbereid tussen 2 VO-scholen: Lyceum Bisschop Bekkers en Christiaan Huygens college locatie Broodberglaan. De totstandkoming van het IHP heeft daar mede aanleiding toe gegeven. Door de fusie kan deze school een ambitieus en breed onderwijsaanbod leveren op basis van een gezonde bedrijfsvoering. b Via het akkoord is er ook ruimte voor groei afgesproken van het Novalis College. Hiermee wordt de continuïteit en de bedrijfsvoering van deze relatief kleine VO-school voor de toekomst beter gegarandeerd. Beschikbare kwaliteit en kwantiteit onderwijshuisvesting Er heeft een gebouweninventarisatie en een gebouwenopname plaats gevonden, waarmee de kwantiteit en de kwaliteit van onderwijshuisvesting voor het VO en (V)SO in beeld is gebracht. Hieruit komt naar voren dat er meer m2 onderwijshuisvesting beschikbaar is dan nodig op basis van de leerlingenprognoses. De kwaliteit van de gebouwen geeft een indicatie voor de bruikbaarheid en aanpasbaarheid van het gebouw op korte en lange termijn. Daarnaast vormt de gebouwenopname de basis voor de prioriteitenstelling in de uitvoering van de diverse huisvestingsplannen. Tevens is een inventarisatie gemaakt van overig maatschappelijk vastgoed. De resultaten staan in hoofdstuk 4 uitgewerkt. 5

7 Afspraken co-creatie: b Er is overeenstemming bereikt over de beschikbare m2 onderwijshuisvesting per school en de kwaliteitscores per school als basis voor de bepaling van de huisvestingsproblematiek en de daaruit voortvloeiende structurele huisvestingsopgave, de zogenaamde duiding. Kaders en visie & ambities mbt. (onderwijs)huisvesting en duurzaamheid De kaders en ontwikkelingen op het gebied van onderwijs, onderwijshuisvesting en duurzaamheid zijn in kaart gebracht, evenals de wensen en ambities op dit vlak. De resultaten staan in hoofdstuk 5 uitgewerkt. Afspraken co-creatie: b Er is een visie op onderwijs en onderwijshuisvesting VO vastgesteld. Centraal daarin staan de thema s: visie op onderwijs, Eindhoven als brainportstad, pluriformiteit in het aanbod, aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt, duurzaamheid (ook als apart thema uitgewerkt, zie hieronder), ICT, technologie en design, multifunctionele en flexibele gebouwen, passend onderwijs, school- en wijkontwikkeling. b Met betrekking tot invoering van passend onderwijs is aangegeven dat de verwachte verschuiving van leerlingen van het VSO naar het VO niet leidt tot meer ruimtebehoefte in (bestaande) schoolgebouwen van het regulier VO. De verschuiving leidt mogelijk wel tot behoefte aan enkele andere ruimten in een aantal schoolgebouwen. b Er is gezamenlijk een duurzaamheidsambitie opgesteld. Centraal staat daarin het belang van een goede leeromgeving voor de leerlingen om te komen tot optimale leerprestaties. De visie op duurzaamheid is gebaseerd op een integrale afweging van inhoudelijke en bedrijfseconomische motieven, waarbij er een brug geslagen is tussen investeren en exploiteren. b Voor de structurele huisvestingsopgave wordt uitgegaan van het principe transformatie bestaande huisvesting, tenzij in plaats van per definitie vervangende nieuwbouw. Per school is dit principe vertaald naar maatwerk. Dit principe is een verschuiving (verrijking) van inzicht ten opzichte van de vigerende verordening. b Stimulering van innovatie door deelname van schoolbesturen en gemeente in een netwerk met kennisinstellingen en bedrijven. Huisvestingsopgave aan de hand van de duiding Op basis van de drie hiervoor genoemde bouwstenen (behoefte aan onderwijshuisvesting, beschikbare kwaliteit en kwantiteit van de onderwijshuisvesting en de overeen gekomen kaders, visie en ambities) is de huisvestingsproblematiek en de daaruit voortvloeiende structurele huisvestingsopgave per school bepaald. Dit wordt de duiding genoemd. Hierin staat per school aangegeven de status/problematiek, de termijn waarop een structurele interventie nodig is en de gekozen oplossingsrichting. Voor de oplossingsrichting is een begrippenkader ontwikkeld dat in het verlengde van de visie op duurzaamheid niet uitsluitend uitgaat van vervangende nieuwbouw, zoals in de verordening, maar ook van levensduurverlenging van bestaande (school)gebouwen in verschillende gradaties: transformatie en upgrade. De resultaten staan vermeld in hoofdstuk 6. 6

8 Afspraken co-creatie: b Er is overeenstemming over het te hanteren begrippenkader, dat meer alternatieve huisvestingsoplossingen toelaat dan uitsluitend vervangende nieuwbouw en uitbreiding conform de vigerende verordening. b Er is overeenstemming over de duiding per VO-school, zodat de structurele huisvestingsopgave bekend is. b Er is overeenstemming over de daarbij behorende te realiseren basiskwaliteit en de verantwoordelijkheidsverdeling daarbij. b Er is overeenstemming over de structurele aanpak van alle vastgestelde huisvestingsopgaven van de VO-scholen voor een periode van 12 jaar. Voor elke VOschool is er duidelijkheid wanneer welke middelen beschikbaar zijn, waardoor tijdig met de voorbereiding van het bouwplan kan worden gestart en niet te veel wordt afgeweken van de gewenste datum van realisatie. Financiële vertaling De begroting is inhoudelijk opgeschoond, waarbij tevens het planmatig minimaliseren van tijdelijke huisvesting en beëindigen van huursituaties doorgerekend zijn. De duiding is doorgerekend over de volledige afschrijvingsperiode en geeft aan welk beslag de investeringen leggen op de financiële middelen van de gemeente over de totale looptijd. Het benodigde budget is hoger dan de begroting en samen met de schoolbesturen is gekeken naar oplossingsrichtingen hiervoor. De resultaten staan in hoofdstuk 7. Afspraken co-creatie: b Er is een voorlopige financiële doorrekening gemaakt van de huisvestingsopgave conform duiding, die nog nader geconcretiseerd wordt. b Vanuit de gedachte van Total Cost of Ownership zal er een bijdrage zijn vanuit de scholen in de vorm van door hen (gereserveerde) middelen voor het uitvoeren van groot onderhoud op basis van maatwerk per deelopgave. 7

9 Vervolgstappen bestuurlijke besluitvorming Op basis van overeenstemming over visie/ambitie, de inhoud van het uitvoeringsprogramma en de financiële kaders en uitwerking wordt een convenant met de schoolbesturen overeengekomen. Dit convenant komt in de plaats van de jaarlijkse aanvragencyclus uit de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs voor wat betreft de capaciteitsaanvragen. Hierover dient bestuurlijke besluitvorming bij schoolbesturen en door college en raad plaats te vinden. De cyclus blijft vooralsnog wel intact voor aanvragen van overige huisvestingsvoorzieningen, zoals huur sportvelden. (V)SO Bovenstaand overzicht is met name geënt op het VO. Het (V)SO is bij de plenaire bestuurlijke besprekingen en via het Regionaal Samenwerkings Verband (RSV) van schoolbesturen betrokken. M.b.t. het (V)SO zijn er twee majeure lopende projecten (de zogenaamde losse eindjes): herhuisvesting van de Rungraaf en de Korenaer en herhuisvesting van Mgr Bekkers. Deze lopende projecten worden voortgezet, waarbij het ontwikkelingsproces gesynchroniseerd wordt met het IHP-proces. Zo zal bijvoorbeeld de duurzaamheidsambitie ook leidend zijn/worden voor deze reeds lopende projecten. En de afspraken van het RSV in het kader van passend onderwijs zullen mede invulling geven aan deze huisvestingsprojecten. Gymaccommodaties Het proces heeft zich primair geconcentreerd op de schoolgebouwen. De gymaccommodaties zijn bij de diverse stappen wel meegenomen en in beeld gebracht. In de realisatie van de huisvestingsopgave zal echter met betrekking tot gymaccommodaties nader maatwerk moeten plaatsvinden bij periodieke herijking van het IHP (bijvoorbeeld in cycli van 4 jaar), omdat deze accommodaties met name bij VOscholen een sterke link hebben met de stedelijke behoefte aan sportaccommodaties. In de volgende hoofdstukken worden de inhoudelijke resultaten per bouwsteen nader toegelicht. 8

10 3 Behoefte aan onderwijshuisvesting Behoefte OHV B o u w s t e n e n Beschikbare OHV Kaders & Visie/ambities Financiele vertaling 3.1 Leerlingenprognose Leerlingen Prognoses Gebouw Opnames (kwaliteit) Visie Onderwijs huisvesting Financieel model Een onmisbaar onderdeel bij het plannen van huisvestingsvoorzieningen zijn leerlingenprognoses. Op basis van leerlingenprognoses kan bepaald worden welke structurele en tijdelijke huisvestingsvoorzieningen noodzakelijk zijn. Overeen gekomen leerlingen aantallen Begrippen kader Inventarisatie (school) gebouwen (kwantiteit) Huisvestings opgave Visie Duurzaam heid Duiding Financiële doorrekening Het bureau Pronexus vervaardigt jaarlijks in IHP met uitvoeringsprogramma opdracht van de gemeente Eindhoven de leerlingenprognose per school op basis van ondermeer de leerlingentellingen op de teldatum 1 oktober, voedingsgebied(en), de bevolkingsprognose en de woningvoorraad. De gemeente Eindhoven heeft vervolgens de leerlingenprognose vertaald naar de (genormeerde) ruimtebehoefte voor het VO als geheel en per afzonderlijke school(locatie) VO conform de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs gemeente Eindhoven (Verordening). Deze genormeerde ruimtebehoefte is vergeleken met de werkelijk aanwezige ruimte in m2 bvo (zie ook hoofdstuk 4 en 6). Door fluctuaties in de leerlingenaantallen, fluctueert ook de ruimtebehoefte van scholen. Grote fluctuaties hebben zowel voor de scholen/schoolbesturen als de gemeente nadelen. Voor de scholen heeft dit consequenties voor de continuïteit en de bedrijfsvoering. Ten aanzien van de huisvesting kunnen de fluctuaties leiden tot een tekort aan ruimte op de ene plek en een overschot aan ruimte op de andere plek. Vanwege de wettelijke zorgplicht dient de gemeente een tekort aan huisvesting op te lossen. Dit vergt veelal dure en/of inefficiënte maatregelen door plaatsing van tijdelijke lokalen of permanente uitbreiding. Dit leidt tot een inefficiënte besteding van middelen. Ook leegstand kost de gemeente en de scholen onnodig geld, omdat de kapitaallasten en de exploitatiekosten doorlopen. Beiden hebben dus een belang bij het beperken van fluctuaties in leerlingenaantallen. Totaalprognose In onderstaande tabel staat per school(locatie) de leerlingenprognose vermeld. Daaronder staat in een staafdiagram de cumulatieve leerlingenprognose voor alle VO-scholen die onder de zorgplicht van de gemeente vallen voor de periode vermeld. De jaren 2011 en 2012 zijn op basis van werkelijke oktobertellingen. 9

11 Leerlingen prognose VO (geheel Eindhoven) Aantal Leerlingen Jaren Leerlingen prognose VO (geheel Eindhoven) Uit de tabel blijkt dat het totaal aantal leerlingen de komende jaren tot 2016/2017 zal toenemen tot circa Vanaf 2018 neemt naar verwachting het leerlingenaantal langzaam af tot circa in 2026 (waarbij de onzekerheidsmarge toeneemt in de latere jaren van de prognoseberekening). Regionaal voedingsgebied Het VO onderwijs heeft een regionaal karakter en heeft daarom een voedingsgebied c.q. herkomst dat de regio raakt. In onderstaande tabel en grafiek staat de cumulatieve herkomst van de VO-leerlingen op teldatum weergegeven. Uit het overzicht blijkt dat 65% van de leerlingen uit Eindhoven komt en 35% uit de regio. 10

12 aantal leerlingen Stadsdeel/regio nummer % % regio % eind. 285 Best 1 2,1% 2,1% 53 Centrum 2 0,4% 0,4% 629 Geldrop-Mierlo 3 4,5% 4,5% 888 Gestel 4 6,4% 6,4% 247 Heeze-Leende 5 1,8% 1,8% 48 Helmond 6 0,3% 0,3% 226 Meerhoven 7 1,6% 1,6% 963 Nuenen 8 6,9% 6,9% 551 Onbekend 9 4,0% 4,0% 964 Son en Breugel 10 6,9% 6,9% 1411 Stratum 11 10,2% 10,2% 572 Strijp 12 4,1% 4,1% 828 Tongelre 13 6,0% 6,0% 146 Valkenswaard 14 1,1% 1,1% 625 Veldhoven 15 4,5% 4,5% 818 Waalre 16 5,9% 5,9% 3679 Woensel Noord 17 26,5% 26,5% 948 Woensel Zuid 18 6,8% 6,8% ,6% 64,4% Voedingsgebied / herkomst In bijlage 1 staan de herkomstgegevens en leerlingprognoses per individuele school grafisch weergegeven. Bijlage 1a heeft betrekking op de VO scholen, bijlage 1b op de (V)SO scholen. 3.2 Conclusies en afspraken De schoolbesturen VO en de gemeente hebben overeenstemming bereikt over b het structurele totaal aantal leerlingen VO waarop de huisvestingsopgave in de periode IHP-periode van 2014 tot 2026 wordt gebaseerd. Dit is leerlingen. b de verdeling van het aantal leerlingen over de verschillende VO-scholen. Cumulatief leidt dit tot een leerlingenaantal van Dit betekent dat macro gezien ook op de verwachte top van het totale leerlingenaantal in 2017 er voldoende huisvesting (m2 bruto vloeroppervlak) beschikbaar zal zijn. b Ten opzichte van het structurele leerlingenaantal van is er sprake van een frictie van 6%. Acceptatie van dit frictiepercentage betekent dat de schoolbesturen bij de gemeente geen beroep meer zullen doen op tijdelijke huisvesting bij eventuele ondercapaciteit, ook al is dat meer dan 10% (dit percentage is opgenomen in de Verordening als grenswaarde waarboven de gemeente vanuit de wettelijke zorgplicht voor uitbreiding moet zorgen). Dit geeft voor de schoolbesturen ruimte om binnen marges leerlingenfluctuaties op te vangen en tegelijkertijd de noodzaak om grote leerlingenfluctuaties te voorkomen. Voor de gemeente biedt het zekerheid over de leerlingenontwikkeling en de daarvan afgeleide structurele ruimtebehoefte in de IHP periode. De overeengekomen verdeling van het aantal leerlingen per VO-school staat in bijlage 2 1. De overeengekomen verdeling van het aantal leerlingen over de verschillende VOscholen leidt tevens tot een aantal nog te realiseren wezenlijke verbeteringen van het VO-onderwijsaanbod in Eindhoven als geheel. Er is hierin ruimte voor groei afgesproken van het Novalis College, de enige Vrije school in de regio. Hiermee wordt de continuïteit en de bedrijfsvoering van deze relatief kleine VO-school voor de toekomst beter gegarandeerd. Een andere gunstige ontwikkeling die in dit kader genoemd kan worden is de beoogde fusie tussen de 2 VO-scholen Lyceum Bisschop Bekkers en Christiaan 1 Voor de International School Eindhoven zijn er aparte afspraken gemaakt. 11

13 Huygens College locatie Broodberglaan. De nieuwe school kan een ambitieus en breed onderwijsaanbod leveren op basis van een gezonde bedrijfsvoering, waarbij rekening is gehouden met de licht dalende leerlingenprognoses in met name Eindhoven noord. De genoemde uitgangspunten en ontwikkelingen vormen de basis waarop de huisvestingsopgave van het IHP wordt gegrondvest. Voorts is van belang dat het RSV aangegeven heeft dat de implementatie van de Wet passend onderwijs (zie ook hoofdstuk 5) voor de reguliere VO-scholen geen invloed heeft op de overeengekomen leerlingenaantallen per school en de daarmee samenhangende ruimtebehoefte per school. Een eventuele verschuiving van leerlingen van het speciaal onderwijs naar het regulier voortgezet onderwijs is in het VO op te vangen binnen de voor dit IHP gemaakte afspraken over leerlingenaantallen en verdeling. 12

14 B o u w s t e n e n 4 Beschikbare onderwijshuisvesting Behoefte OHV Beschikbare OHV Kaders & Visie/ambities Financiele vertaling De kwantiteit en de kwaliteit van de onderwijshuisvesting VO en (V) SO is in beeld gebracht aan de hand van een gebouweninventarisatie en een gebouwenopname. De gebouwopnames, die opgesteld zijn door een extern bureau, zijn besproken met de verschillende schoolbesturen en directieleden, met als doel overeenstemming te krijgen over de beoordeling (de gebouwstatus) per onderwijsgebouw. Dit heeft geresulteerd in een per school gezamenlijk gedragen gebouwstatus. Leerlingen Prognoses Overeen gekomen leerlingen aantallen Begrippen kader Gebouw Opnames (kwaliteit) Inventarisatie (school) gebouwen (kwantiteit) Huisvestings opgave Visie Onderwijs huisvesting Visie Duurzaam heid Duiding IHP met uitvoeringsprogramma Tevens heeft een inventarisatie plaats gevonden van overig maatschappelijk vastgoed, met het oog op mogelijke inzet voor onderwijshuisvesting op knelpunten in de onderwijshuisvesting op te lossen. Financieel model Financiële doorrekening Geschiktheid van gebouwen De scholen zijn beoordeeld op bouwkundige en installatietechnische staat, op flexibiliteit, onderwijskundige geschiktheid en omgevingswaarde. De opname betreft een momentopname gerelateerd aan de onderhoudsstaat. Er is in de gebouwopname is geen duurzaamheidsambitie opgenomen. In bijlage 3 staan per VO / (V)SO school de belangrijkste gebouwkenmerken en scores van de gebouwopname weergegeven. De gebouwstatus hangt ondermeer samen met stichtingsjaar en de exploitatie. De kwaliteit / geschiktheid van de scholen wisselt sterk per locatie, alsmede de mogelijkheden om gebouwen voor de lange termijn geschikt te maken vanuit bouwkundig en financieel perspectief. Dit betreft maatwerk. Over- en ondercapaciteit in schoolgebouwen Zoals in hoofdstuk 3 aangegeven heeft de gemeente Eindhoven de leerlingenprognose vertaald naar de genormeerde ruimtebehoefte (conform de Verordening) voor het VO als geheel en per afzonderlijke school(locatie) VO. Deze genormeerde ruimtebehoefte in de periode is vervolgens vergeleken met de werkelijk aanwezige ruimte in m2 bvo in 2013 (zie onderstaande tabel). Hieruit blijkt dat er scholen zijn met een capaciteitstekort en scholen met een capaciteitsoverschot. Gemiddeld genomen staat er m2 bvo leeg binnen het VO. Dit moet binnen het IHP opgelost worden. In bijlage 4 staat per school aangegeven de beschikbare m2 bvo in relatie tot de genormeerde ruimtebehoefte op basis van de leerlingenprognose. Bijlage 4a betreft het VO en bijlage 4b het (V)SO. 13

15 Onderwijsinstelling Novalis college Augustinianum Christiaan Huygens College (Rachmaninowlaan 2) (incl vaste voet 980, inclusief 8 tijdelijke lokalen, exclusief!b! lokalen.) Christiaan Huygens College (Botenlaan 38) (incl vaste voet 550) Christiaan Huygens College (Broodberglaan 3 + Torenberglaan 52) (incl vaste voet 550) Sint Joris College (incl pleinschool helder) Aloysius / De Roosten De Burgh (incl vaste voet 980) Antoon Schellenscollege (incl vaste voet 550) Praktijkschool Eindhoven Stedelijk College - Henegouwenlaan + Venetiestraat (incl vaste voet 980) Stedelijk College - Avignonlaan (incl Avignonlaan nr 2 en incl vaste voet 980) Van Maerlantlyceum Eckartcollege Lorentz Casimir Lyceum Bisschop Bekkers Lyceum Totaal Rood (-) is ruimte te kort tov werkelijke sitiuatie Zwart (+) is ruimte te veel (overschot) Tabel: per onderwijsinstelling gekwantificeerd het verschil tussen de werkelijke m2 en m2 ruimtebehoefte (gemiddeld) Bovenstaande tabel is een momentopname. De verschillen tussen werkelijke m2 en m2 ruimtebehoefte fluctueren als gevolg van in- en uitstroom van leerlingen en huisvestingsinterventies. Zo wordt bijvoorbeeld het overschot aan ruimte bij vmbo SCE Avignonlaan kleiner door de vervangende nieuwbouw die medio 2014 gereed is. Het Eckartcollege heeft de laatste twee jaar een groeiende instroom gehad, waardoor de overmaat aan ruimte sterk teruggelopen is. Het tekort bij CHC Rachmaninowlaan is in overleg met het schoolbestuur voor de korte termijn opgelost met tijdelijke lokalen. Dit onderstreept het belang van gezamenlijke afspraken tussen en met schoolbesturen om de fluctuaties binnen bandbreedtes te houden. Ook de fusie tussen Lyceum Bisschop Bekkers en het Christiaan Huygens College locatie Broodberglaan is nog niet in bovenstaande tabel betrokken. In bijlage 5 staan per school diverse gebouw- en locatiegegevens vermeld met beeldmateriaal. 14

16 5 Visie B o u w s t e n e n Behoefte OHV Beschikbare OHV Kaders & Visie/ambities Financiele vertaling 5.1 Kaders en ontwikkelingen Wet- en regelgeving Wet op het Voortgezet Onderwijs en de Wet op de Expertisecentra De Wet op het Voortgezet Onderwijs (WVO) en de Wet op de Expertisecentra (WEC) vormen de algemene juridische kaders waarbinnen alle regels en afspraken over onderwijshuisvesting in het VO respectievelijk het (V)SO zijn vastgelegd. Feitelijk komt het erop neer dat de gemeente verantwoordelijk is voor adequate onderwijshuisvesting ten Leerlingen Prognoses Overeen gekomen leerlingen aantallen Begrippen kader Gebouw Opnames (kwaliteit) Inventarisatie (school) gebouwen (kwantiteit) Huisvestings opgave Visie Onderwijs huisvesting Visie Duurzaam heid Duiding IHP met uitvoeringsprogramma Financieel model Financiële doorrekening behoeve van het VO en (V)S O. De gemeente ontvangt hiervoor ook de bekostiging via een algemene uitkering in het gemeentefonds. De WVO en de WEC omschrijven welke taken de gemeente op het gebied van onderwijshuisvesting moet uitvoeren. Bijvoorbeeld nieuwbouw, vervangende nieuwbouw of uitbreiding. De gemeente Eindhoven heeft, naast de voorgeschreven huisvestingsvoorzieningen die voortvloeien uit de WVO en de WEC, nog een aantal specifieke elementen toegevoegd om de schoolgebouwen in Eindhoven zo optimaal mogelijk toe te rusten. Deze staan in de gemeentelijke Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs (Verordening). Elke gemeente is verplicht zo n verordening vast te stellen om de rollen, taken en verantwoordelijkheden helder te houden. Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs Deze huisvestingsverordening is feitelijk een uitwerking van de regels zoals die in de WVO en de WEC zijn vastgelegd. In deze verordening staat welke voorzieningen in het kader van de zorgplicht voor adequate onderwijshuisvesting door de gemeente moeten worden bekostigd. Hierbij gaat het met name om nieuwbouw, vernieuwbouw en uitbreiding van schoolgebouwen en bij het (V)SO tot ook om (buiten)onderhoud. Ook staat hierin op welke manier schoolbesturen hierop aanspraak kunnen maken,op welke vergoeding de schoolbesturen kunnen rekenen bij een bepaalde huisvestingsvoorziening en de criteria voor toekenning van ingediende huisvestingsaanvragen. De schoolbesturen kunnen deze aanvragen jaarlijks vóór 1 februari indienen. Huisvestingstaken die niet in deze verordening zijn vastgelegd, behoren tot de verantwoordelijkheid van de schoolbesturen, die hiervoor een rijksvergoeding ontvangen. Op hoofdlijn betreft het de instandhouding van de bestaande schoolgebouwen. Hiervoor ontvangen de schoolbesturen een bedrag voor groot onderhoud via de lijn van de lump sum vergoeding. De gemeente en de schoolbesturen zijn dus gezamenlijk verantwoordelijk voor de uitvoering van de huisvesting: de gemeente voor de initiële investering, het schoolbestuur voor de instandhouding van het bestaande. 15

17 Er is al vele jaren kritiek op gemeentelijke verordeningen, die zijn gebaseerd op de landelijke modelverordening van de VNG. In de eerste plaats is de verordening gericht op individuele aanvragen van schoolbesturen. Er is weliswaar jaarlijks een op overeenstemming gericht overleg tussen gemeente en schoolbesturen over de ingediende huisvestingsaanvragen, maar een lange termijnbeleid ontbreekt. Zowel voor schoolbesturen als gemeente is het voor een efficiënte inzet van middelen van belang investeringsbeslissingen te nemen op basis van een gemeenschappelijke, c.q. gedeelde visie van gemeente en schoolbesturen op onderwijs en onderwijshuisvesting voor een lange termijn. In de tweede plaats is in de verordening alleen de voorziening (vervangende) nieuwbouw en uitbreiding opgenomen. De verordening voorziet op dit moment niet in duurzame alternatieven hiervoor, zoals ingrijpende, levensduurverlengende renovatie / transformatie. Tot slot is er landelijk en regionaal discussie over de toereikendheid van de financiële normering in de verordening (gebaseerd op wet- en regelgeving en onderwijskundige inzichten zoals geldend bij de decentralisatie van de onderwijshuisvesting in 1997 van het Rijk naar de gemeenten) en de stricte splitsing tussen investering bij nieuwbouw en het onderhoud (exploitatie). Met deze achtergrond hebben gemeente en schoolbesturen elkaar gevonden door in het IHP een koppeling te maken tussen investeringen in adequate onderwijshuisvesting met de inzet van (gereserveerde) onderhoudsmiddelen vanuit de scholen. Wet Passend Onderwijs De Wet Passend Onderwijs wordt momenteel gefaseerd ingevoerd. Door invoering van deze wet komt er een nieuw stelsel voor het reguliere onderwijs. De wet verplicht scholen een passende onderwijsplek te bieden aan álle leerlingen, ook zij die extra ondersteuning nodig hebben. Hiermee wordt beoogd om de kwaliteit en de organisatie van het onderwijs aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben te verbeteren en de expanderende groei van het speciaal onderwijs in te perken. Zo wordt het mogelijk om aan leerlingen die voorheen naar het speciaal onderwijs werden verwezen een plaats te bieden op een reguliere basisschool of school voor voortgezet onderwijs. Leerlingen dienen zoveel mogelijk thuisnabij onderwijs aangeboden te krijgen. De doelstelling wordt in de komende jaren gerealiseerd doordat in de wet is opgenomen dat basisscholen en VO-scholen een zorgplicht krijgen voor de opvang van alle leerlingen. De belangrijkste mijlpalen bij de invoering zijn in de periode De invoering van Passend onderwijs en de daaraan gerelateerde financiële verevening (taakstelling) zal ertoe leiden dat er meer leerlingen in het regulier onderwijs les zullen gaan volgen. Voor regio Eindhoven zal dit naar verwachting met name een verschuiving betekenen van circa 75 à 100 leerlingen in cluster 4 van het (V)SO naar het reguliere VO. Zoals in hoofdstuk 3 aangegeven, verwachten de VO-scholen dat deze verschuiving opgevangen kan worden binnen de afgesproken leerlingenverdeling en de daarop gebaseerde ruimtebehoefte per school. 16

18 Het opnemen van leerlingen die extra zorg en ondersteuning nodig hebben, kan wellicht tot gevolg hebben dat sommige schoolgebouwen enigszins moeten worden aangepast in verband met de zorgprofilering van de school. Mogelijk is er behoefte aan meer kleine ruimten voor les aan kleine groepen of als kantoorruimte voor zorgondersteuners. Het Regionaal Samenwerkingsverband VO (RSV VO) dient in een regionaal ondersteuningsplan vast te leggen hoe het passend onderwijs voor elk kind wil realiseren. In het ondersteuningsplan zijn de schoolondersteuningsprofielen van de deelnemende scholen in de regio opgenomen. Ook staat er in het ondersteuningsplan welk niveau van basisondersteuning de scholen in het samenwerkingsverband ten minste moeten bieden. Deze (in ontwikkeling zijnde) plannen zullen aanknopingspunten bieden voor eventueel noodzakelijke kleine gebouwaanpassingen. Onbekend is of het Rijk hiervoor financiële middelen beschikbaar stelt. Transitie jeugdzorg Parallel aan de invoering van Passend Onderwijs vindt de transitie van de jeugdzorg plaats. Het jeugdstelsel is aan vernieuwing toe. Het nieuwe stelsel moet een eind maken aan de bureaucratie en aan de sterk versnipperde hulpverlening in de jeugdzorg. Met de transitie jeugdzorg krijgen gemeenten de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van alle zorg voor kinderen, jongeren en hun opvoeders. Gemeenten kunnen de zorg voor jeugd herkenbaarder, dichterbij en minder bureaucratisch organiseren. Daarmee staan gemeenten voor een omvangrijke uitdaging die drie grote opdrachten omvat: b Transitie: gemeenten bereiden zich voor op de overname en inrichting van de taken en verantwoordelijkheden op het gebied van jeugd-ggz, provinciale jeugdzorg, gesloten jeugdzorg, jeugdreclassering, jeugdbescherming en jeugd-lvg. b Besparing: deze taken moeten zij verwezenlijken met een aanzienlijke besparing; netto 80 miljoen in 2015, oplopend tot 300 miljoen vanaf b Transformatie: met als resultaat een nieuwe opbouw van de ondersteuning en zorg voor jeugdigen en hun opvoeders binnen hun sociale context, met waar nodig een integrale aanpak van de problematiek. In Eindhoven is dit terug te vinden in de doelstellingingen van Wij-Eindhoven. De transitie jeugdzorg kan invloed hebben op de onderwijshuisvesting, doordat zorg en onderwijs mogelijk nabij elkaar rondom het kind georganiseerd worden. Dat betekent niet dat de ruimtebehoefte aan onderwijshuisvesting wijzigt (toeneemt), maar dat er aanvullende ruimtebehoefte is om bepaalde vormen van zorgverlening in of nabij scholen te kunnen realiseren. Als er sprake is van gecombineerde huisvesting van scholen en zorgpartners, dient natuurlijk ook gekeken te worden naar multifunctioneel gebruik van ruimte. Er zijn dan ook andere financieringsstromen voor huisvesting mee gemoeid. De transitie jeugdzorg heeft in principe geen effect op de kosten voor onderwijshuisvesting. De begeleiding en opvang van zorg- en risicoleerlingen wordt met de Wet Pasend Onderwijs en de transitie Jeugdzorg in elk geval een gedeelde verantwoordelijkheid van gemeente en schoolbesturen Gemeentelijk beleidskader Programma-akkoord In het programma-akkoord presenteert Eindhoven zich als de dynamische werkstad met menselijke maat. Een stad waarin niet zo lang geleden het geld werd verdiend in de nog aanwezige fabrieksgebouwen op Strijp, die zich in rap tempo 17

19 ontwikkelt naar een stad waarin de wereld van morgen wordt bedacht en ontworpen. Samen met ondernemende bedrijven, groot en klein, en samen met kennisinstellingen. De Brainportregio is de tweede economie van Nederland. Eindhovenaren, bedrijven, maatschappelijke instellingen en overheid moeten nauw samenwerken om te blijven investeren in Eindhoven zodat haar innovatieve kracht voor regio en land ten volle benut kan worden. Het college wil de ambities realiseren met een solide financieel beleid. Er wordt gekozen voor duurzame en structurele oplossingen. Insteek is een duurzame, solide begroting, ook voor de volgende bestuursperiodes. Een sluitende meerjarenbegroting is een vanzelfsprekend uitgangspunt. Het bundelen van krachten op zowel lokaal als regionaal niveau en het zoeken naar een nieuwe verdeling van verantwoordelijkheden en van de lusten en lasten met maatschappelijke partners moet belangrijk bijdragen aan het realiseren van ambities binnen smallere financiële kaders. Onderwijs, zorg, cultuur en de vitaliteit van onze stad en wijken worden daarbij expliciet vermeld. Dit IHP sluit aan bij de ambities, zoals geformuleerd in het programma-akkoord. Dit uit zich ondermeer in: b Het committeren van de schoolbesturen aan de gemeenschappelijk gedragen onderwijsvisie (zie verderop in dit hoofdstuk) b De afspraken over de leerlingenaantallen per VO-school, zoals verwoord in hoofdstuk 3. Niet het streven naar maximalisatie van het leerlingenaantal, maar optimalisatie is het uitgangspunt. Optimalisatie betekent dat scholen op basis van een pedagogischdidactische visie en gewenste gemiddelde groepsgrootte hun financiële middelen het meest efficiënt kunnen inzetten voor het onderwijs. Het betekent ook dat de huisvestingsbehoefte van alle scholen voor een langere periode bekend is, waardoor overcapaciteit kan worden teruggebracht tot een laag frictiepercentage van 6% en er geen beroep meer wordt gedaan op tijdelijke huisvesting. b In de onderlinge samenwerking tussen de schoolbesturen zijn in het vmbo via een Letter of Intent afspraken gemaakt over de instroom van technische opleidingen en samenwerking met partners in de onderwijskolom, bedrijfsleven en de gemeente. Een zeer groot percentage van de leerlingen in het beroepsonderwijs en praktijkonderwijs blijft in de eigen stad of regio leven en werken. Ook voor leerlingen op havo- en vwoniveau zijn de vooruitzichten op geschikte vervolgopleidingen en werk in de regio Eindhoven meer dan gemiddeld aanwezig. De aanwezigheid van de TUe, Fontys Hogeschool en het ROC biedt leerlingen van alle niveaus volop kansen hun talenten in de eigen omgeving te ontplooien. Doorlopende leerlijnen, afstemming van onderwijs op de arbeidsmarkt en een uitdagend leeromgeving passen geheel binnen de ambities van Brainport en Triple Helix. Ook leerlingen van het primair onderwijs gaat profiteren van de doorlopende leerlijnen. In het nieuw te realiseren Vakcollege Eindhoven (voorheen vmbo De Burgh) en het vmbo Stedelijk College Eindhoven kunnen ook zij technieklessen volgen. b Talentontwikkeling: het ministerie van OCW werkt aan een slim, vaardig en creatief Nederland. OCW wil dat iedereen goed onderwijs volgt en zich voorbereidt op zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. De ambitie van het kabinet is ook dat Nederland weer tot de top 5 van de wereld gaat behoren op het gebied van onderwijs. Voor de komende jaren geldt vooral het streven naar excellentie. Dit streven betekent ook versterking van samenwerking in de onderwijskolom en het 18

20 bedrijfsleven en overheid. Talentontwikkeling vindt dan ook plaats buiten de muren van de eigen school. Het niveau van het voortgezet onderwijs in Eindhoven staat landelijk al hoog aangeschreven en er zijn al veel initiatieven op het gebied van talentontwikkeling. 5.2 Visie op onderwijs en onderwijshuisvesting De zorg voor goed onderwijs en adequate onderwijshuisvesting is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van zowel schoolbesturen als gemeente. Beide hebben daarin hun eigen rol: de gemeente borgt het publieke belang; de scholen zorgen voor goed opgeleide jongeren die hun weg kunnen vinden in de maatschappij. Door de VO-scholen en de gemeente is er een gezamenlijke visie op onderwijs en onderwijshuisvesting VO vastgesteld. Centraal daarin staan de thema s: visie op onderwijs, Eindhoven als brainportstad, pluriformiteit in het aanbod, aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt, duurzaamheid (ook als apart thema uitgewerkt, zie hieronder), ICT, technologie en design, multifunctionele en flexibele gebouwen, passend onderwijs, school- en wijkontwikkeling. De hoofdpunten zijn: b Uitgangspunt is dat in de onmiddellijke omgeving van potentiële leerlingen een breed palet van scholen te vinden is met een diversiteit aan didactische, onderwijskundige en denominatieve concepten. b Sterker dan voorheen richten op het optimaliseren van de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt, ter ondersteuning van de Brainportambitie. b Geen talent blijft onbenut. b Schoolgebouwen behoren de menselijke maat te respecteren. b Schoolgebouwen dienen multifunctioneel en flexibel te zijn en de wijkontwikkeling te ondersteunen. b Inzet van in de regio aanwezige kennis en expertise met betrekking tot innovatie en design om tot optimale huisvesting te komen. Het visiedocument is opgenomen in bijlage Duurzaamheidsambitie Onafhankelijk van wat technisch en/of financieel haalbaar is en welke bijdrage van schoolbesturen of gemeente is gewenst, willen de schoolbesturen benadrukken dat zij duurzaamheid vooral willen beschouwen vanuit de invloed op gedrag en leerprestaties. Met name de luchtkwaliteit heeft aantoonbare relatie met leerprestaties en het is bekend dat een kwart van het ziekteverzuim wordt gerelateerd aan een ongezond binnenmilieu (een grote meerderheid van de schoolgebouwen kent een te hoge CO2-concentratie). Daarnaast is bewezen dat ook de mate van daglichttoetreding, gekozen lichtsystemen en akoestisch comfort belangrijk bijdragen aan verbetering van het leerrendement. Vanuit die invalshoek vinden de schoolbesturen investeringen in duurzaamheid net zo belangrijk als investeringen in personeel. De visie op duurzaamheid is gebaseerd op een integrale afweging van inhoudelijke en bedrijfseconomische motieven. De duurzaamheidsambitie is opgenomen in bijlage 7. M.b.t. gebouwinterventies ten behoeve van het realiseren van de structurele huisvestingsopgave en het realiseren van de duurzaamheidsambities, kunnen schoolbesturen aansluiten bij het netwerk van de gemeente met TUe, Ruimte OK en 19

21 gebruik maken van de wetenschappelijke en ervaringsexpertise van de verschillende partners als het gaat om innovatieve bouwconcepten, uitvoering en financieringsconstructies. Denk bijvoorbeeld aan het living building concept, positionering van gebouwen om optimaal gebruik te maken van zonne-energie en nieuwe technologische ontwikkelingen. De besprekingen m.b.t. het onderwerp duurzaamheid en milieu hebben inmiddels geleid tot een gezamenlijke pilot van de gemeente Eindhoven met alle schoolbesturen in het PO en VO waarbij de tool Energy Alert wordt ingezet voor het aan de voorkant meten van gas- en elektraverbruik in combinatie met CO2-meting. Bij deze pilot, waarbij ook de TUe betrokken is kunnen de scholen binnen een netwerk de eigen gebruiksgegevens vergelijken met die van ander scholen. Bewustwording leidt tot verandering van gedrag van zowel beheerders als gebruikers van schoolgebouwen. De tool signaleert ook onnodig verbruik van energie door niet goed ingeregelde installaties. 20

22 6 Duiding huisvestingsopgave B o u w s t e n e n Op basis van de in de voorgaande hoofdstukken beschreven bouwstenen behoefte aan onderwijshuisvesting, beschikbare onderwijshuisvesting en overeenstemming over visie en ambities is de huisvestingsopgave voor de komende 12 jaar integraal geduid. Behoefte OHV Leerlingen Prognoses Overeen gekomen leerlingen aantallen Beschikbare OHV Gebouw Opnames (kwaliteit) Inventarisatie (school) gebouwen (kwantiteit) Kaders & Visie/ambities Visie Onderwijs huisvesting Visie Duurzaam heid Financiele vertaling Financieel model Financiële doorrekening Hiervoor is een specifiek begrippenkader ontwikkeld, omdat de Verordening op dit punt ontoereikend is gebleken. Begrippen kader Huisvestings opgave Duiding 6.1 Begrippenkader Er is een begrippenkader ontwikkeld ten behoeve van de duiding en IHP met uitvoeringsprogramma oplossingsrichting waarin de verantwoordelijkheden van de gemeente en schoolbesturen aangegeven staan als het gaat om de instandhouding van schoolgebouwen en de daarmee samenhangende activiteiten. Dat heeft geleid tot definiëring van de 'nieuwe' begrippen upgrade (gekoppeld aan een toekomstverwachting) en transformatie (als duurzaam alternatief voor vervangende nieuwbouw) naast 'bestaande' begrippen groot/klein onderhoud en nieuwbouw. Met de schoolbesturen is overeenstemming bereikt over de definitie van begrippen. Belangrijk daarin is dat bij zowel bij upgrade als transformatie sprake is van levensduurverlenging (met toekomstverwachting) in combinatie met de duurzaamheidsopgave, waarbij is afgesproken dat schoolbesturen ook worden aangesproken op inzet van de door hen (opgebouwde) reserveringen voor uit te voeren groot onderhoud. Immers: door te investeren in het gebouw kan gepland groot onderhoud achterwege blijven. Bij transformatie ligt de verantwoordelijkheid voor bekostiging bij de gemeente, vergelijkbaar als bij nieuwbouw. Bij upgrade is sprake van maatwerk met een nadrukkelijke gezamenlijke verantwoordelijkheid. Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar het afgesproken begrippenkader duiding IHP. Zie bijlage 8 Modelmatig is het begrippenkader weergegeven op de volgende pagina. 21

23 22

24 6.2 Duiding huisvestingsproblematiek Per school heeft een duiding plaats gevonden. Hierin staat aangegeven de status/problematiek, de termijn waarop een structurele oplossing (met permanente huisvesting) verlangd wordt en de gekozen oplossingsrichting: verlenging van de levensduur middels transformatie of upgrade van het gebouw of inzet van ander bestaand maatschappelijk vastgoed en als dat niet mogelijk is vervangende nieuwbouw. Hierover is overeenstemming met de schoolbesturen bereikt. Overeengekomen is dat in een periode van 12 jaar alle vastgestelde huisvestingsopgaven van de VO-scholen structureel worden aangepakt. Duiding heeft plaats gevonden in relatie tot de volgende uitgangspunten: b Er wordt in eerste instantie uitgegaan van levensduurverlenging van bestaande schoolgebouwen en niet van vervangende nieuwbouw. Met andere woorden: transformatie tenzij er sprake is van kapitaalvernietiging. b Huurlocaties afstoten. Indien dat onmogelijk is, aanpassing van huurtarieven aan de huidige markttarieven en beschikbare vergoedingen per m2 bvo. b Beoordeling gebouwen op duurzaamheid en binnenklimaat in relatie brengen met de afschrijvingstermijn van het gebouw en de prioritering in tijd binnen de IHPhuisvestingsopgave. De opdracht duurzaamheid en upgrade kan inhouden dat op korte termijn een investering noodzakelijk is om het binnenklimaat te verbeteren en de exploitatielasten van de school te verlagen (energiebesparing) en over een termijn van 10 tot 15 jaar middelen beschikbaar moeten worden gesteld voor grootschalige transformatie van het gebouw. De opdracht duurzaamheid betekent dat scholen meebetalen vanuit de door hen (opgebouwde) reservering voor groot onderhoud (vanuit de redenering: investeren = niet uitvoeren van gepland groot onderhoud). Het kan zijn dat schoolbesturen transformatie naar voren willen halen door zelf voor te financieren en de middelen voor duurzaamheid in te zetten. Kijkend naar de Eindhovense situatie constateren we dat in de geplande IHP-periode er nauwelijks sprake zal zijn van nieuwbouw, maar vooral van upgrade of transformatie van bestaande gebouwen. In beide situaties wordt bij realisatie uitgegaan van de duurzaamheidsambities. Bij upgrade wordt gestreefd naar het behalen van een kwaliteit conform bouwbesluit voor bestaande bouw voor die onderdelen die meegenomen worden in de upgrade en de duurzaamheidsambitie frisse scholen klasse B. Lang niet alle duurzaamheidsmaatregelen zijn namelijk praktisch uitvoerbaar. Het zal steeds maatwerk zijn. Bij transformatie wordt uitgegaan van de eisen van het dan actuele bouwbesluit voor nieuwbouw en de duurzaamheidsambitie frisse scholen klasse B (voor zover dat in redelijkheid mogelijk is), omdat voor levensduurverlenging in principe wordt uitgegaan van eenzelfde afschrijvingsperiode als bij nieuwbouw. Upgrade en transformatie worden niet alleen gebaseerd op afschrijvingstermijnen van investeringen, maar ook op de toekomstverwachtingen (exploitatieperiode) van de betreffende gebouwen. In bijlage 9 is het vastgestelde duidingsoverzicht (tabel) opgenomen, waarin bovenstaande onderwerpen zijn weergegeven. 23