Uitgebreide inhoudsopgave Enige afkortingen Lijst van verkort aangehaalde werken. Hoofdstuk 1 - Inleidende beschouwingen 1

Transcriptie

1 INHOUDSOPGAVE Uitgebreide inhoudsopgave Enige afkortingen Lijst van verkort aangehaalde werken XV XXIII XXV Hoofdstuk 1 - Inleidende beschouwingen 1 Hoofdstuk 2 - Het WEU-Verdrag en het vermogensrecht Inleidende opmerkingen Toetsing van privaatrechtelijke wetgeving aan het WEU-Verdrag Directe horizontale werking van bepalingen van het WEU-Verdrag I Inleidende opmerkingen II Contractuele rechtsverhoudingen III Buitencontractuele rechtsverhoudingen Indirecte horizontale werking van bepalingen van het WEU-Verdrag WEU-Verdrag en uitleg I Uitleg van het verdrag II Verdragsconforme interpretatie van het Nederlandse recht III Verdragsconforme interpretatie van rechtshandelingen? 93 Hoofdstuk 3 - Algemene beginselen van Unierecht en het privaatrecht Algemene beginselen van Unierecht Het effectiviteitsbeginsel en het privaatrecht Het proportionaliteitsbeginsel en het privaatrecht Algemene beginselen van Unierecht met een privaatrechtelijke herkomst De invloed van algemene beginselen van Unierecht op het privaatrecht 130 Hoofdstuk 4 - Richtlijnen en het privaatrecht Inleiding De werking van richtlijnen in het privaatrecht De richtlijnen en hun verhouding tot de privaatrechtelijke leerstukken 147 XIII

2 Inhoudsopgave 4.4 Richtlijnen en uitleg I Uitleg van richtlijnen II Richtlijnconforme interpretatie van het Nederlandse recht III Richtlijnconforme interpretatie van rechtshandelingen? 173 Hoofdstuk 5 - Verordeningen en het privaatrecht 175 Hoofdstuk 6 - Grondrechten (EVRM, Handvest) en het vermogensrecht Inleidende opmerkingen Toetsing van privaatrechtelijke wetgeving (en ander overheidshandelen) aan het EVRM Horizontale werking van bepalingen van het EVRM Horizontale werking van bepalingen van het EU-Handvest van de grondrechten EVRM en uitleg 215 Annex I - Kort overzicht van de privaatrechtelijke richtlijnen 219 I.1 Inleiding 219 I.2 De richtlijnen op het gebied van het contractenrecht 220 I.3 De richtlijnen op het gebied van de onrechtmatige daad 272 I.4 De richtlijnen op het gebied van het goederenrecht 278 Annex II - Kort overzicht van de Principles projecten 283 II.1 Inleiding 283 II.2 De Principles of European Contract Law en vergelijkbare projecten 285 II.3 Het Common Frame of Reference (CFR) en het Optional Instrument 288 II.4 Algemene beginselen (van contractenrecht) welke de rechtsstelsels der lidstaten gemeen hebben 291 Zakenregister 297 Wetsartikelenregister 299 Jurisprudentieregister 307 XIV

3 UITGEBREIDE INHOUDSOPGAVE 1 Inleidende beschouwingen 1 1 Opzet van dit boek: geldend Europees recht en privaatrecht 2 Begrip Europees privaatrecht 3 Andere projecten 4 Beginselen van privaatrecht 5 De Europese verdragen 6 Bronnen van geldend Europees privaatrecht 7 Door de Unie gesloten verdragen; secundaire wetgeving 8 De voorrang van het Europese recht 9 Directe werking van het Europese recht 10 Directe werking van het Europese recht; vervolg 11 Verhouding tussen voorrang en directe werking 12 Directe horizontale werking 13 Directe horizontale werking: nietigheid 14 Directe horizontale werking: andere rechtsgevolgen 15 Vervolgvragen 16 Directe horizontale werking en directe verticale werking 17 Indirecte horizontale werking: drie rechtsfiguren 18 Uitleg van het nationale recht 19 Positieve verplichtingen 20 Ook positieve verplichtingen voor de rechter? 21 Rechtmatigheidstoetsing in een geding tussen particulieren 21a Vervolg 22 Doelstellingen en taken van de EU 23 Effectieve concurrentie; harmonisatie 24 Discriminatieverboden en zonderonderscheidmaatregelen 25 Niet-economische doelstellingen en taken 26 Vervolg. Verdrag van Lissabon 2 Het WEU-Verdrag en het vermogensrecht Inleidende opmerkingen Inwerking van het EU-recht op het nationale vermogensrecht 28 Toetsing van nationale maatregelen van privaatrechtelijke aard 29 Prejudiciële vragen; inbreukprocedure 30 Toetsing van niet-privaatrechtelijke maatregelen: gevolg voor privaatrecht 2.2 Toetsing van privaatrechtelijke wetgeving aan het WEU-Verdrag Toetsing aan discriminatieverboden en aan vrijverkeerbepalingen 32 Dassonville; Cassis de Dijon; Keck 33 Toetsing van privaatrechtelijke maatregelen 34 Toetsing van privaatrechtelijke regels: contractenrecht 35 Algemene opmerkingen 36 Vervolg XV

4 37 Toetsing en rechtskeuze 38 Toetsing van privaatrechtelijke maatregelen beperkt tot voorrangsregels? 39 Toetsing van privaatrechtelijke regels: goederenrecht 40 Vervolg 41 Vervolg 2.3 Directe horizontale werking van bepalingen van het WEU-Verdrag I Inleidende opmerkingen Directe horizontale werking: begrip 43 Contractuele en buitencontractuele verhoudingen 2.3.II Contractuele rechtsverhoudingen Directe horizontale werking: mededingingsrecht 45 Aard van de nietigheid 46 Vervolg 47 Verhouding van art. 101 VWEU tot andere overeenkomsten 48 Art. 102 VWEU: misbruik van machtspositie 49 De concentratieverordening 50 Staatssteun 51 Geen dekking van de ongeldigheid 52 Nietigheid en bekrachtiging 53 Directe horizontale werking: discriminatieverboden 54 Vervolg 55 Sancties 56 Algemene beginselen van Unierecht en discriminatieverbod 57 Directe horizontale werking: vrijverkeerbepalingen. Vrijheid van goederenverkeer 57a Viking; Laval; Fra.bo 58 Dubois 59 Dansk Supermarked 60 Nordsee 61 Directe horizontale werking: vrijverkeerbepalingen. Vrijheid van personen- en dienstenverkeer 62 Vrijheid van kapitaalverkeer 63 Directe horizontale werking en zonderonderscheidmaatregelen 64 Directe horizontale werking: rechtvaardigingsgronden 65 Vervolg. Meningen in de literatuur 66 Directe horizontale werking en het stelsel der rechtvaardigingsgronden 66a Vervolg. Het Handvest van de grondrechten 67 Directe horizontale werking: het onderscheid tussen de vrijheid van goederenverkeer en de vrijheden van personen- en dienstenverkeer 68 Vervolg 69 Vervolg. Gelijke behandeling van de verkeersvrijheden is wenselijk 2.3.III Buitencontractuele rechtsverhoudingen Directe horizontale werking: onrechtmatige daad 71 Aspecten van art. 340 lid 2 VWEU 72 Aansprakelijkheid van de Unie 73 Lidstaataansprakelijkheid 74 Aansprakelijkheid van particulieren. Mededingingsrecht 75 Vervolg. Buiten het mededingingsrecht 76 Vervolg. Verordeningen 77 Directe horizontale werking: rechtmatige daad 78 Directe horizontale werking: ongerechtvaardigde verrijking 79 Vervolg. De zaak Masdar 80 Aansprakelijkheid van lidstaten en particulieren? XVI

5 81 Directe horizontale werking: zaakwaarneming 82 Directe horizontale werking: onverschuldigde betaling 83 Onverschuldigde betaling: drie soorten gevallen 84 De vordering uit onverschuldigde betaling van een particulier tegen de (nationale) overheid 85 De vordering uit onverschuldigde betaling van de (nationale) overheid tegen een particulier 86 De vordering uit onverschuldigde betaling tussen particulieren 87 Onverschuldigde betaling: het doorberekeningsverweer 88 Het doorberekeningsverweer bij de vordering uit onverschuldigde betaling 89 Het doorberekeningsverweer bij de vordering uit onrechtmatige daad 89a Andere gevallen. De zaken Lady & Kid en Alakor 90 Vervolg. De zaak Cotter 91 Directe horizontale werking: intellectuele eigendomsrechten 2.4 Indirecte horizontale werking van bepalingen van het WEU-Verdrag Indirecte horizontale werking via nationale open normen 93 Vervolg. Voorbeelden in het contractenrecht 94 Vervolg. Voorbeeld in het onrechtmatige daadsrecht 95 Vervolg. Taak van de nationale rechter 2.5 WEU-Verdrag en uitleg Drie vragen van uitleg 2.5.I Uitleg van het verdrag Uitlegmethoden 98 Drie uitlegmethoden. Hof van Justitie 99 Taak van de nationale rechter 2.5.II Verdragsconforme interpretatie van het Nederlandse recht Verdragsconforme uitleg van nationaal recht 2.5.III Verdragsconforme interpretatie van rechtshandelingen? Uitleg van rechtshandelingen 102 Verdragsbepalingen met directe horizontale werking. Het arrest Coloroll 103 Vervolg 104 Vergelijking met Nederlands recht 3 Algemene beginselen van Unierecht en het privaatrecht Algemene beginselen van Unierecht Begrip en indelingen 106 Functies van de algemene beginselen van Unierecht 107 Belang van de algemene beginselen van Unierecht voor het privaatrecht 108 Indelingen 3.2 Het effectiviteitsbeginsel en het privaatrecht Betekenis 110 Aanvullende functie 111 Controlefunctie: vereisten van gelijkwaardigheid en doeltreffendheid 112 Controlefunctie: voorbeelden 113 Termijnen 114 Vervolg 115 Schadevergoeding 116 Rente 117 Misbruik van recht 118 Vervolg 119 Kracht van gewijsde 120 Gezag van gewijsde XVII

6 121 Het doorberekeningsverweer ( passing on defence ) 122 Doorberekeningsverweer en bewijsregels 123 Nemo auditur ( niemand wordt gehoord... ) 124 Ambtshalve aanvulling van rechtsgronden 125 Van Schijndel en Manfredi 126 Onderscheid tussen de beide casusposities: vordering(sgrondslag) versus nietigheid 127 Vervolg 128 Ook ambtshalve toepassing van nietigheidsvoorschriften die niet van openbare orde zijn? 129 Ambtshalve toepassing en richtlijnen 130 De verplichting tot ambtshalve toepassing van Unierecht kan op zes gronden berusten 3.3 Het proportionaliteitsbeginsel en het privaatrecht Betekenis 132 Vervolg 3.4 Algemene beginselen van Unierecht met een privaatrechtelijke herkomst Algemene beginselen van privaatrechtelijke origine 134 Schadevergoeding; terugvordering; overmacht 135 Algemene beginselen welke de rechtsstelsels der lidstaten gemeen hebben. 136 Algemeen aanvaarde rechtsbeginselen; beginselen van burgerlijk recht 137 Ongerechtvaardigde verrijking 138 Misbruik van recht 139 Contractsvrijheid 140 Goede trouw; rechtsverwerking 141 Toepassingen van de beperkende werking 142 Vervolg 3.5 De invloed van algemene beginselen van Unierecht op het privaatrecht Betekenis van algemene beginselen voor het privaatrecht: toetsing van wetgeving en directe horizontale werking 144 Toetsing van nationale wetgeving aan algemene beginselen van Unierecht 145 Toetsing van wetgeving aan het effectiviteitsbeginsel 146 Toetsing van wetgeving aan algemene beginselen van privaatrechtelijke aard 147 Directe horizontale werking van algemene beginselen van Unierecht 148 Strijdigheid van overeenkomst met algemeen beginsel in verticale context erkend 149 Andere mogelijke horizontale werkingen van algemene beginselen van Unierecht 150 Aanbestedingsrecht: nietigheid van rechtshandelingen wegens strijd met algemene beginselen mogelijk? 151 Strijd met algemene beginselen kan onrechtmatige daad opleveren 4 Richtlijnen en het privaatrecht Inleiding Begrip richtlijn 153 Inleidende opmerkingen over richtlijnen 4.2 De werking van richtlijnen in het privaatrecht Werking van richtlijnen 155 Werking in verticale verhoudingen 156 Werking in horizontale verhoudingen 157 Vervolg 158 Indirecte effecten op horizontale verhoudingen 159 Vervolg 4.3 De richtlijnen en hun verhouding tot de privaatrechtelijke leerstukken Richtlijnen houdende privaatrecht XVIII

7 161 Verbrokkeld beeld; soorten harmonisatie 162 Vervolg 163 Begrip consument 164 Informatieplichten; bedenktijd 165 Andere consequenties 166 Terugtreding; ontvangstleer 167 Diversiteit in uitwerking 168 Overmacht 169 Goede trouw 170 Ongerechtvaardigde verrijking 171 Samenloop 172 Derden 173 Samenhangende overeenkomsten 174 De zaak Schulte 175 Dwingend recht; ambtshalve toetsing 176 Aanvullend recht; dwingend recht in de zin van ipr 177 Minimum- en maximumharmonisatie 178 Uitputtende harmonisatie 4.4 Richtlijnen en uitleg Inleidende opmerking 4.4.I Uitleg van richtlijnen Uitlegmethoden 4.4.II Richtlijnconforme interpretatie van het Nederlandse recht Richtlijnconforme interpretatie; grenzen van de verplichting 182 Omschrijving van de verplichting tot richtlijnconforme interpretatie 183 Nadere opmerkingen 184 Verhouding tot andere interpretatiemethoden 185 Voorbeelden van richtlijnconforme interpretatie 186 Vervolg 187 Vervolg. Mostaza Claro: ambtshalve vernietiging van beding in algemene voorwaarden 188 Vervolg: de discussie in Nederland en de uitspraak van de Hoge Raad 189 Vervolg: het tweede beletsel voor richtlijnconforme interpretatie 4.4.III Richtlijnconforme interpretatie van rechtshandelingen? Geen verplichting 5 Verordeningen en het privaatrecht Begrip verordening 192 Verordeningen op het gebied van het vermogensrecht 193 Verordeningen buiten het gebied van het vermogensrecht 194 Invloed van verordening op privaatrechtelijke verhoudingen 195 Strijd met verordening: nietigheid van overeenkomsten 196 Vervolg 197 Strijd met verordening: onrechtmatige daad 6 Grondrechten (EVRM, Handvest) en het vermogensrecht Inleidende opmerkingen Het EVRM en het EHRM 199 Vervolg 200 Soorten schending 201 Taak van de nationale rechter 202 Werking van EVRM-bepalingen; geen ambtshalve toepassing XIX

8 203 Toetsing van nationaal recht aan EVRM 204 Verhouding EVRM en Europese Unie 205 Vervallen 6.2 Toetsing van privaatrechtelijke wetgeving (en ander overheidshandelen) aan het EVRM Aard en structuur van de toetsing 207 Art. 6 EVRM: eerlijk proces 208 Verjaring 209 Burgerlijke rechten en verplichtingen 210 Art. 8 EVRM: respect voor privéleven 211 Art. 1 Protocol 1 EVRM: bescherming van eigendom 212 Uitzonderingen 213 Voorbeelden van toepassing van art. 1 Protocol 1 EVRM 214 Vervolg. Ontneming van recht door wetgeving 215 Vervolg. Extinctieve verjaring van revindicatie 216 Vervolg. Huur van woonruimte 217 Onvoorziene omstandigheden 218 Vervolg. Uitleg van nationaal recht 219 Vervolg. Verspreide gevallen 6.3 Horizontale werking van bepalingen van het EVRM Het EVRM en horizontale werking 221 Invloed EVRM op privaatrechtelijke verhoudingen 222 Rechtmatigheidstoetsing van nationale wetgeving 223 Vervolg 224 Uitleg in het licht van een fundamenteel recht 225 Indirecte horizontale werking via open normen van het privaatrecht 226 Nederlandse rechtspraak: indirecte horizontale werking 227 Nederlandse rechter terughoudend met toekenning directe horizontale werking 228 Wel indirecte werking via open normen van het privaatrecht 229 Het gelijkheidsbeginsel: een atypisch grondrecht 230 Afweging van grondrechten: maatschappelijke en persoonlijke belangen 231 Vervolg 6.4 Horizontale werking van bepalingen van het EU-Handvest van de grondrechten a Verhouding EVRM en EU-Handvest 231b Verdragsrechtelijk kader in de EU 231c Horizontale werking van de EU-grondrechten 231d Indirecte horizontale werking 231e Enkele uitspraken kunnen het hierboven opgemerkte illustreren 231f Directe horizontale werking 231g Rechtspraak van het Hof van Justitie 231h De verhouding tussen het Handvest en de algemene beginselen van Unierecht 231i Directe horizontale werking afhankelijk van aard van de bepalingen 231j Directe horizontale werking is wenselijk èn noodzakelijk 6.5 EVRM en uitleg A living instrument 233 Verdragsconforme interpretatie van rechtshandelingen 234 Vervolg. Huurovereenkomsten en vrijheid van informatie Annex I Kort overzicht van de privaatrechtelijke richtlijnen 219 I.1 Inleiding Privaatrechtelijke richtlijnen: overzicht I.2 De richtlijnen op het gebied van het contractenrecht Colportage XX

9 237 Uitgezonderde overeenkomsten; borgstellingen 238 Herroepingsrecht 239 Varia; minimumharmonisatie Kredietovereenkomsten voor consumenten 241 Informatieverplichtingen; herroepingsrecht 242 Samenhangende overeenkomsten; ambtshalve toepassing 243 Varia; maximumharmonisatie Pakketreizen 245 Informatieverstrekking 246 Overdraging boeking; opzegging; tekortkoming 247 Garantiesysteem 248 Minimumharmonisatie Oneerlijke contractsbedingen 250 Grijze lijst 251 Ambtshalve toepassing 252 Vervolg; richtlijnconforme interpretatie door Hoge Raad 253 Kernbedingen; minimumharmonisatie; verbod van conversie Timeshare 255 Herroepingsrecht 256 Varia Overeenkomsten op afstand 258 Definitie; uitsluitingen 259 Informatieverplichtingen 260 Herroepingsrecht; samenhangende overeenkomsten 261 Minimumharmonisatie Consumentenkoop en -garanties 263 Verplichtingen van de verkoper 264 Vervolg; recht op prijsvermindering; garanties 265 Dwingend recht; minimumharmonisatie Elektronische handtekeningen 267 Varia Elektronische handel 269 Informatieverplichtingen 270 Elektronisch contracteren 271 Precontractuele informatieverplichtingen 272 Terbeschikkingstelling algemene voorwaarden; plaatsen van orders 273 Ontvangstleer; elektronische algemene voorwaarden Bestrijding betalingsachterstand bij handelstransacties 275 Soorten transacties; betalingstermijnen; interest 276 Betalingsregeling; kennelijk onbillijke bedingen 277 Eigendomsvoorbehoud; executoriale titel; minimumharmonisatie Financiële diensten op afstand 279 Toepassingsgebied; informatieverplichtingen 280 Herroepingsrecht 281 Varia 281a 11a Consumentenrechten 281b Definities 281c Toepassingsgebied 281d Informatieverplichtingen 281e Herroepingsrecht 281f Andere rechten van de consument 281g Varia XXI

10 I.3 De richtlijnen op het gebied van de onrechtmatige daad Productenaansprakelijkheid 283 Geregelde onderwerpen 284 Slotopmerking Misleidende en vergelijkende reclame 286 Geregelde onderwerpen 287 Implementatie Oneerlijke handelspraktijken 289 Definities; toepassingsgebied 290 Oneerlijke (misleidende, agressieve) handelspraktijken; zwarte lijst 291 Varia I.4 De richtlijnen op het gebied van het goederenrecht Teruggave cultuurgoederen 293 Geregelde onderwerpen 294 Implementatie Financiëlezekerheidsovereenkomsten 296 Enkele geregelde onderwerpen 297 Implementatie Annex II Kort overzicht van de Principles projecten 283 II.1 Inleiding Rechtswetenschap en Europees BW 299 Wetenschappelijke voorbereiding 300 Common Core of European Private Law 301 Ius Commune Casebooks for the Common Law of Europe II.2 De Principles of European Contract Law en vergelijkbare projecten Principles projecten 303 UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts 304 Code Européen des Contrats 305 Principles of European Tort Law 306 Principles of European Trust Law 307 Study Group on a European Civil Code II.3 Het Common Frame of Reference (CFR) en het Optional Instrument Initiatief van de Commissie: Common Frame of Reference (CFR); Optional Instrument 309 Network of excellence ; Draft CFR 310 CFR; Optional Instrument 310a Gemeenschappelijk kooprecht II.4 Algemene beginselen (van contractenrecht) welke de rechtsstelsels der lidstaten gemeen hebben Beginselen van contractenrecht 312 Principles; wetenschappelijke verhandelingen 313 List of TransLex Principles XXII