Plan van Aanpak Kinderparticipatie, Kinderrechten en KinderMeldcode in de school

Transcriptie

1 Plan van Aanpak Kinderparticipatie, Kinderrechten en KinderMeldcode in de school Dit plan van aanpak is geschreven op basis van de KinderrechtenNU-methodiek voor implementatie van Kinderparticipatie, Kinderrechten en KinderMeldcode in de gemeente en in het onderwijs. De KRNU-methodiek geeft praktische ondersteuning om de Eigen Kracht van kinderen te ontwikkelen. Vanuit het perspectief van de kinderen wordt invulling gegeven aan de kerndoelen Oriëntatie op jezelf en de wereld en de basis voor duurzame kinderparticipatie gelegd. Kinderparticipatie: Tel uit je winst! kinderen nemen zelf hun leven en hun leefomgeving onder de loep kinderen leren een eigen visie te ontwikkelen op de maatschappij kinderen ontwikkelen Eigen Kracht en zelfredzaamheid en leren te participeren in de samenleving Contactgegevens: KinderrechtenNU Willemijn A.M. Dupuis-Tombrock, directeur Van Beresteynstraat HE Delft T M info@kinderrechten.nu Auteurs: W.J.G. Lijs-Spek, W.A.M. Dupuis-Tombrock 0

2 Inleiding Hoe worden kinderen vaardig om vanaf 12-jarige leeftijd belangrijke beslissingen over hun leven te kunnen nemen? Hoe leren kinderen als goede burger te participeren in de samenleving? Hoe vergroten ze hun zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid voor de maatschappij? Dat gaat niet als vanzelfsprekend. Dat vraagt om een goede voorbereiding waar ouders, professionals en kinderen een verantwoordelijkheid in hebben. De samenhang van de kinderrechten biedt kinderen inzicht in wat goed is en wat niet. Kinderrechten gaan over waarden, normen en verantwoordelijkheid in de samenleving. Kinderrechten zijn er voor ieder kind, altijd en overal. KinderrechtenNU heeft, samen met kinderen in de leeftijd van 9 tot 12 jaar en geadviseerd door deskundigen, de methodiek Kinderparticipatie, Kinderrechten en KinderMeldcode in gemeente en in onderwijs ontwikkeld. Het gaat vooral om de bevordering van Kinderenparticipatie en de ontwikkeling van de Eigen Kracht. Het is een manier om kinderen zelf normen en waarden te laten ontdekken. We laten hen met elkaar nadenken over de vragen Wat is er nodig om op te groeien?, Hoe gaan we met elkaar om? en Hoe zorgen we voor elkaar?. Kinderrechten KRNU heeft haar gedachtengoed beschreven in KinderrechtenNU Kinderparticipatie, Kinderrechten en KinderMeldcode in de gemeente en in het onderwijs Dit is gebaseerd op het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (VRK). Het VRK is in 1989 aangenomen door de Verenigde Naties en voor Nederland in werking getreden in Het Verdrag staat boven de Grondwet. Kernwaarden van het VRK zijn: ontwikkeling, opvoeding en veiligheid van het kind; participatie van kinderen; gelijke kansen voor kinderen; onderwijs gericht op de algehele ontwikkeling en democratische burgerschapsvorming van het kind. Met de KRNU-benadering staan de kinderen en hun leefomgeving centraal. De kinderen geven zelf inhoud en vorm aan kinderparticipatie. KinderrechtenNU geeft kinderen van 9-13 jaar zelf het woord en stimuleert en ondersteunt hen bij het in kaart brengen van hun eigen leefwereld. Zij ontdekken hun talenten en worden zich bewust van hun sociale netwerk. Zo leren kinderen te participeren in de samenleving. Uit de toespraak van Koning Willem Alexander bij de inhuldiging op 27 april 2013: Burgers die zich medeverantwoordelijk weten voor het algemeen belang en opkomen voor elkaar." KinderrechtenNU in de school KinderrechtenNU maakt gebruik van de instrumenten Kinderrechtenchecklist, KinderMeldcode, Kinderrechtenspel, Kinderparticipatiecirkel en de handleiding Kinderrechten in de klas; ondersteunt de school bij de uitvoering van het gedachtengoed zoals bedoeld in het VRK en de maatschappelijke vorming van de kinderen; sluit aan bij de kerndoelen 34 t/m 39. kan een belangrijke bijdrage leveren aan de Wet sociale schoolveiligheid op scholen, de Wet verplichte meldcode en preventie ten aanzien van radicalisering, criminaliteit en (sociale) armoede. 1

3 KinderrechtenNU is geen lespakket De methodiek is pertinent geen lespakket maar een tool om op een laagdrempelige en kindgerichte manier in de klas te praten over gezond en veilig opgroeien. De methodiek implementeren kost per schooljaar slechts 1,5 uur in groep 6, 7 en 8. In die tijd wordt de Kinderrechtenchecklist met de daarbij behorende KinderMeldcode uitgereikt en besproken en het door KinderrechtenNU ontwikkelde Kinderrechtenspel gespeeld. Hoe kan de school uitvoering geven aan kinderparticipatie in de klas De instrumenten De Kinderrechtenchecklist biedt het overzicht van alle onderwerpen die met de kinderrechten te maken hebben en in de klas besproken kunnen worden. Onderwerpen, waar kinderen vragen over hebben of die op de lokale educatieve agenda (LEA) staan, kunnen gekoppeld worden aan lesprogramma s, bijvoorbeeld over gezondheid, pesten of maatschappelijke vraagstukken. Emily: Op de checklist staat allemaal wat je nodig hebt in jouw leven en wat wel en niet goed is. Daar staat ook op wat je moet doen als het niet klopt. 2

4 Voor de invoering van de Wet verplichte meldcode is veel aandacht besteed aan de professionals. In Rotterdam vroeg Jeugdambassadeur Simone aan de wethouder: En wij dan, wat moeten wij dan doen als het met een vriendinnetje of een klasgenoot niet goed gaat, wat is dan ons protocol? Bovenstaande vraag was voor KRNU de aanleiding om het KinderMeldcode te ontwikkelen. Deze luidt: Zoek een volwassene die je vertrouwt, die naar je luistert en die je helpt (te helpen). Dit protocol is aan de Kinderrechtenchecklist toegevoegd. Door het Kinderrechtenspel leren kinderen spelenderwijs wat (niet) nodig is om op te groeien. Zij krijgen de mogelijkheid om na te denken, hun mening te vormen en verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven en dat van anderen. Door het kennen van elkaars achtergrond krijgen zij respect voor elkaar, ontwikkelen empathie en gaan elkaar helpen. Na het spelen van het Kinderrechtenspel krijgen alle leerlingen een kaartje met het Kinderprotocol Meldcode. Hierop is ruimte voor het invullen van contactgegevens van vertrouwenspersonen die zij zelf kiezen (zie ook de sociale kaart voor kinderen). Er staan ook gegevens op van de Kindertelefoon en het contactadres in de gemeente. De KinderMeldcode luidt: Zoek net zo lang tot je een volwassene gevonden hebt die je vertrouwt, die naar je luistert en die je helpt (anderen te helpen). Het kinderprotocol Meldcode is toegevoegd aan de Kinderrechtenchecklist. 3

5 In de Kinderparticipatiecirkel staan alle stappen die een volwassene samen met een kind doorlopen voor een volwaardige,participerende inbreng van een kind. verantwoordelijkheid delen loslaten eigen belang en doelen luisteren naar samen oplossen genoeg tijd nemen serieus nemen Kinderparticipatiecirkel KinderrechtenNU (Lijs & Dupuis, 2013) In de handleiding Kinderrechten in de klas staat een praktische werkwijze beschreven. Uit onderzoek (Muller, M., 2014) blijkt dat de intern begeleider en de vertrouwenspersoon van de school de meest aangewezen personen zijn om de methodiek in te voeren en in te bedden in het schoolbeleid. Vroegsignalering Als kinderen met een probleem komen, heeft de school de taak zorg te bieden (Wet verplichte meldcode). Dat kunnen scholen alleen wanneer zij de samenwerking met partners in de jeugdzorg en opvoedondersteuning goed hebben geregeld. De school kan in ieder geval terecht bij het Zorg- en Adviesteam. Bij ernstig vermoeden van kindermishandeling of als de veiligheid van een kind in gevaar is, treedt de Wet verplichte meldcode direct inwerking. Door de preventieve werking van de KRNU-methodiek kunnen problemen in het leven van kinderen eerder aan het licht komen. Door effectieve en efficiënte samenwerking tussen onderwijs en de brede jeugdsector zullen minder kinderen in de knel komen. Hierdoor zal er uiteindelijk minder beroep gedaan hoeven worden op de dure, intensieve jeugdzorg. Sociale kaart voor kinderen Tijdens het bespreken van de Kinderrechten in de klas krijgen kinderen inzicht in wat nodig is om op te groeien en wie er zijn om hen te helpen. Binnen de school kan het dan gaan over de vertrouwenspersoon van de school, een schoolmaatschappelijk werker, de leerplichtambtenaar. Buiten school gaat om veel meer mogelijkheden, zoals in de sociale kaart voor kinderen staat weergegeven de bloem. 4

6 Sociale kaart voor kinderen Kinderrechten in de klas KinderrechtenNU ontwikkelde - geadviseerd door kinderen in de leeftijd van 9 13 jaar en door bijzonder hoogleraar Jan Willems en psycholoog Martine Delfos de Kinderrechtenchecklist. Op de checklist, afgeleid van het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind, staan alle onderwerpen die nodig zijn voor ieder kind om evenwichtig, veilig en gezond te kunnen opgroeien. Met deze checklist kunnen het welzijn en de ontwikkeling van ieder kind (preventief) in kaart gebracht worden (zoals pesten en kindermishandeling) en komen (indirect) antwoorden op de volgende vragen: Wat is er nodig om zo goed mogelijk op te kunnen groeien? Hoe gaan we met elkaar om? Hoe zorgen we voor elkaar? Hoe kunnen we elkaar helpen? Wat kan ik zelf doen? Waar kan ik hulp krijgen? 5

7 Introductie van de Kinderrechtenchecklist in de klas Bespreek eerst de Kinderrechtenchecklist met de leerlingen en speel daarna het Kinderrechtenspel. 1. Laat de kinderen in een kring zitten. 2. Vraag de kinderen: Wat is er nodig voor kinderen om op te kunnen groeien? Houd de Kinderrechtenchecklist bij de hand en streep af wat benoemd is en zorg er voor dat de kinderen alles zelf bedacht hebben. Af en toe zijn een tip en een schouderklop nodig. Reken hiervoor ongeveer 20 minuten. 3. Vertel dan dat zij het geweldig goed bedacht hebben en dat vertegenwoordigers van de 193 landen van de Verenigde Naties in New York daar ook zo over denken. Zij hebben het opgeschreven in het Verdrag van de Rechten van het Kind (1989). Alle landen Nederland in hebben dat Verdrag ondertekend en beloofd er alles aan te doen om er voor te zorgen dat kinderen goed op kunnen groeien. Zij hebben beloofd het Verdrag na te leven. 4. De volgende vraag aan de leerlingen is: Wie zijn verantwoordelijk voor het naleven van het kinderrechtenverdrag? Wie moeten dat doen? Kinderen antwoorden meestal in de volgende volgorde: de koningin - de minister president - de Tweede Kamer - Het Kabinet - Ministerie 5. Dan de vraag: Kunnen zij dat alleen voor elkaar krijgen? (Komt de minister president jou een boterham geven?) Wie zijn dat in de gemeente? De burgemeester - de wethouder - ambtenaren - de wijkagent - de juf - de ouders - de oppas - (zie ook de sociale kaart voor kinderen). 6. En dan: Wie zouden jullie vergeten kunnen zijn? Jullie zijn jonge mensen vergeten!? Kinderen Zelf! Zij zijn ook verantwoordelijk. De meest duidelijke voorbeelden zijn pesten, te veel snoepen en te weinig bewegen. 7. Daarna krijgen de leerlingen de Kinderrechtenchecklist. De lijst wordt nogmaals doorgenomen en hun antwoorden worden nogmaals bevestigd. Het gaat dus primair over de samenhang en de intentie van het kinderrechtenverdrag. Kinderrechtenchecklist, verbeterpunten en Kinderprotocol Meldcode 1. Vertel de kinderen dat als je een vraag met nee beantwoordt het een verbeterpunt is en dat je daar iets mee moet doen. Er moet een verbeterplan voor gemaakt worden. Kinderen kunnen dat zelf doen, maar het kan ook zijn dat ze daar hulp voor nodig hebben. KRNU heeft samen met kinderen een Kinderprotocol Meldcode ontwikkeld voor als er sprake zou zijn van huiselijk geweld of kindermishandeling. Leer de kinderen de inhoud van het protocol: ZOEK EEN VOLWASSENE DIE JE VERTROUWT, DIE NAAR JE LUISTERT EN DIE JE HELPT (TE HELPEN). 2. Sluit het gesprek met de kinderen af met de afspraak dat de Kinderrechtenchecklist in de klas wordt ophangen en dat ieder kind altijd bij jou aan mag kloppen! Hanteer hierbij de Kinderparticipatiecirkel (zie achterkant van de Kinderrechtenchecklist). 3. Doe nog een rondje waarin elk kind mag vertellen wat hij/zij van het gesprek vond en een ander een compliment mag geven voor een goede uitleg van de kinderrechten. 4. Kinderen kunnen iedere dag onderwerpen aandragen waarover zij willen praten (bijvoorbeeld gezien op het jeugdjournaal of een belevenis). Probeer met de kinderen de terugkoppeling te vinden met de kinderrechten. Belangrijk 1. Zie de Kinderrechtenchecklist als een paraplu waaronder alle onderwerpen bij elkaar komen. Kinderrechten gelden elke dag: in het kringgesprek op de speelplaats tijdens de ouderavond bij een ruzietje in de leerlingenraad 6

8 tijdens de projectweek tijdens de leesles tijdens lessen over gezond eten en bewegen, over pesten, over kindermishandeling en huiselijk geweld, over seksualiteit, over genotsmiddelen,. of 2. De ervaring van KRNU is dat met deze methode de betrokkenheid van leerlingen bij het gesprek over het kinderrechtenverdrag groot is. Het wordt een succesvol gesprek. Kinderparticipatie is vooral samen bedenken en doen. Dus niet te veel de inhoud zelf bepalen, maar leerlingen aan het denken zetten, laten onderzoeken en enthousiast luisteren hoe zij erover denken en vragen wat zij er voor en mee zouden doen. Kinderrechtenspel Na de introductie wordt in groepjes van 6-8 leerlingen onder begeleiding van teamleden van school het Kinderrechtenspel gespeeld. Alle leerlingen krijgen na het spel een kaartje met het Kinderprotocol Meldcode. Hierop is ruimte voor de contactgegevens van vertrouwenspersonen die zij zelf kiezen Er staan ook de contactgegevens op van instanties die voor hen bereikbaar zijn, waaronder de Kindertelefoon en het contactadres in de gemeente. Resultaat Kinderen leren van u wat ieder kind nodig heeft om veilig op te kunnen groeien en zo goed mogelijk te kunnen ontwikkelen. Ze leren inzien wat goed is en wat niet. Ze leren dat er verbeterpunten in hun leven kunnen zijn waar zij zelf mee aan de slag moeten. Ze leren inzien wie er allemaal zijn om hen te helpen. Ze leren een ander te helpen. Zij worden geprikkeld om zelf een visie te ontwikkelen over hoe we het beste met elkaar om kunnen gaan. Ze worden voorbereid op hun latere rol als opvoeder! Na het spelen van het Kinderrechtenspel krijgen alle leerlingen een kaartje met het Kinderprotocol Meldcode. Hierop is ruimte voor de contactgegevens van vertrouwenspersonen die zij zelf kiezen Er staan ook de contactgegevens op van instanties die voor hen bereikbaar zijn, waaronder de Kindertelefoon en het contactadres in de gemeente. Wat te doen bij problemen Wanneer een kind tijdens of naar aanleiding van de bespreking van de checklist, het spelen van het Kinderrechtenspel of spontaan met een probleem komt, is het zaak hier prudent en serieus mee om te gaan. Als de gespreksleider op het moment zelf geen oplossing heeft, kan de intern begeleider of de vertrouwenspersoon van de school erbij betrokken worden. De intern begeleider kan voor complexere problemen Zorg- en Adviesteam inschakelen. Bij ernstig vermoeden van kindermishandeling of als de veiligheid van een kind in gevaar is, treedt de Wet Meldcode in functie. Voor meer informatie: ; info@kinderrechten.nu 7