Dagpauwoog Hoe ziet hij eruit? Wanneer vliegt hij? Waar kun je hem vinden? Waar leven de rupsen? Atalanta

Transcriptie

1 Je hebt vast wel eens een vlinder gezien. Maar heb een vlinder wel eens goed bekeken? Weet je welke planten een rups lekker vindt? En weet je het verschil tussen dagvlinders en nachtvlinders? De vlinders die hier besproken worden, zijn vlinders die veel voorkomen in ons land. Dagpauwoog Als je deze vlinder een keer gezien hebt, vergeet je vast nooit meer hoe hij eruit ziet. Het is een donkerrode vlinder met vier ogen op de vleugels. Daarom heet de vlinder ook dagpauwoog. Je kunt de dagpauwoog zien in april en mei en van juli tot en met september. In de winter verstopt de dagpauwoog zich onder planten, onder bladeren, in holle bomen of tussen takkenbossen. Soms zitten ze ook in schuurtjes of op een zolder. Daar blijven ze de hele winter zitten, zelfs als het sneeuwt. Zodra het in het voorjaar warm genoeg is, komt de dagpauwoog weer te voorschijn. Het is altijd één van de eerste vlinders die je ziet vliegen in het voorjaar. Ze gaan dan op een zonnig plekje zitten om op te warmen. Zodra het weer kouder wordt, verdwijnen ze weer. De dagpauwoog komt in heel Nederland voor. Ook in de stad of in de tuin heb je een goede kans om de dagpauwoog te zien. De rupsen leven van het blad van de grote brandnetel. Atalanta

2 De atalanta is gemakkelijk te herkennen: een zwarte vlinder met twee rode banen op zijn vleugels en bovenaan wat witte vlekken. Je kunt hem in heel Nederland tegenkomen. De hele zomer zijn de vlinders hier en in de herfst trekt een deel van de vlinders weer naar het zuiden. En weet je hoe je atalanta s in je tuin kan lokken? Door in de herfst wat rottend fruit neerzetten. Dat vinden ze heerlijk! Het bijzondere aan de atalanta is dat het een trekvlinder is. Ieder voorjaar vliegt de atalanta van Zuid- Europa naar het noorden. Het is dus een echte goede vlieger! De rupsen van de atalanta leven vooral op de grote brandnetel. Ga ze maar eens zoeken. Je hebt het meeste kans bij planten die in de bosrand staan. Distelvlinder De distelvlinder is oranje met zwarte en witte vlekken. Het is een trekvlinder: elk voorjaar vliegt de vlinder van Zuid-Europa of zelfs Noord-Afrika naar Nederland. De hele zomer is de distelvlinder in Nederland en in de herfst trekken de vlinders weer terug naar het zuiden. De distelvlinder kan dus heel goed vliegen. De rupsen eten graag van planten zoals de akkerdistel en de grote brandnetel.

3 Kleine vos De kleine vos kun je herkennen aan zijn prachtige kleuren. Het is een bruinrode vlinder en als je goed kijkt, zie je aan de rand van zijn vleugels allemaal blauwe vlekjes. De kleine vos kun je zien vliegen van april tot oktober. In de winter verstopt de vlinder zich onder planten, onder bladeren, in holle bomen of tussen takkenbossen. Soms zitten ze ook in schuurtjes of op een zolder. Daar blijven ze de hele winter zitten. Zodra het in het voorjaar warm genoeg is, komt de kleine vos weer te voorschijn. Het is altijd één van de eerste vlinders die je ziet vliegen in het voorjaar. Ze gaan dan op een zonnig plekje zitten om op te warmen. Zodra het weer kouder wordt, verdwijnen ze weer. Vooral in augustus zitten er soms veel vlinders van de kleine vos tegelijk op distels. De kleine vos komt veel voor in heel Nederland. Ook in de stad of in de tuin heb je een goede kans om de kleine vos te zien! Het vrouwtje legt haar eitjes in grote pakketten en altijd op de grote brandnetel. Dat is namelijk de plant waar de rupsen graag van eten. Ze staan vaak op zonnige plekjes bijvoorbeeld in bermen van wegen. Gehakkelde aurelia

4 De gehakkelde aurelia is makkelijk te herkennen aan zijn gekartelde vleugels en de witte letter C op de onderkant van zijn achtervleugel. De soort is twee keer per jaar te zien; van begin april tot half mei en van half juni tot eind oktober. In de winter verstopt de gehakkelde aurelia zich tussen bladeren op de grond. De gehakkelde aurelia is overal in het land te zien. De vlinder is vaak te vinden langs bosranden, langs brede bospaden en op open stukken in het bos. Het liefst zit de gehakkelde aurelia in inhammen in een bosrand. Daar is meer beschutting zodat de temperatuur hoger is en hij lekker kan zonnen. Soms kun je de vlinder ook zien in tuinen en parken op beschutte plekjes. Het vrouwtje legt haar eieren elk apart op het blad van de brandnetel of de hop. Uit de eieren komen hele mooie rupsen: zwart met oranje stekels en een witte vlek. Misschien kun je de rups van de gehakkelde aurelia zelf ook vinden. Kijk in juni maar eens goed naar de brandnetels in de buurt! Landkaartje Er is iets heel geks aan de hand met het landkaartje: in het voorjaar ziet de vlinder er anders uit dan in de zomer! De vlinders die in april en mei vliegen zijn oranje-bruin met zwarte vlekken en de vlinders die je in juli en augustus ziet, zijn zwart met een witte en oranje band over de vleugels. Aan de onderkant van zijn vleugels staat een ingewikkeld patroon van gekleurde vlekken en strepen. Dit is net een landkaart, daarom heet de vlinder zo. Het landkaartje kwam vroeger bijna niet voor in Nederland. Nu kun je het landkaartje in het hele land tegenkomen. Het landkaartje leeft in de buurt van bosranden, het liefst met inhammen. De vlinders hebben, als enige dagvlinder, een voorkeur voor witte bloemen om nectar uit te drinken. Het vrouwtje legt haar eitjes onderaan het blad van de brandnetel. Ze legt steeds een nieuw eitje op het vorige eitje, net zo lang tot ze een ketting van eitjes heeft gemaakt. De rupsen van het landkaartje leven vaak in groepen. Ze eten vaak netjes op een rij van een brandnetelblad.

5 Witje De naam zegt het al: dit zijn witte vlinders. Je kunt heel makkelijk het verschil tussen het mannetje en het vrouwtje zien. Het vrouwtje heeft op de bovenkant van haar vleugel altijd twee zwarte stippen en het mannetje heeft één zwarte stip of helemaal geen. Er zijn eigenlijk drie verschillende witjes: het groot koolwitje, het klein koolwitje en het klein geaderd witje. Als je een witje ziet, zal het meestal het klein koolwitje zijn, want die komt het meeste voor. Je kunt van april tot oktober witjes zien vliegen in heel Nederland. Witjes stellen niet zoveel eisen aan de plek waar ze leven, dus ook in de stad zie je heel vaak witjes vliegen. Ze vallen natuurlijk ook heel erg op door hun witte kleur. Verder leven witjes graag in de buurt van akkers en tuinen, omdat daar vaak koolplanten staan. Je zult je misschien afvragen waar de naam koolwitje vandaan komt. Nou, dat is omdat de rupsen van de koolwitjes het liefst koolplanten eten. Citroenvlinder Het mannetje van de citroenvlinder is makkelijk te herkennen aan zijn felgele kleur. Het vrouwtje is minder fel gekleurd.

6 De citroenvlinder vliegt in de maanden april, mei, juli en augustus. In de winter verstoppen citroenvlinders zich onder planten, onder bladeren, in holle bomen of tussen takkenbossen. Daar blijven ze de hele winter zitten, zelfs als het sneeuwt. Zodra het in het voorjaar warm genoeg is, komen ze weer te voorschijn. De citroenvlinder vliegt dus in het voorjaar vaak als eerste vlinder weer rond! Ze gaan dan op een zonnig plekje zitten om op te warmen. De citroenvlinder komt in het hele land voor. Het is een goede vlieger die flinke afstanden af kan leggen. Hij is vaak op zoek naar planten om genoeg nectar te kunnen drinken. Het vrouwtje legt haar eitjes meestal in bosranden. Dit komt omdat de rupsen sporkehout en wegedoornstruiken eten. Oranjetipje Het mannetje van het oranjetipje kun je heel makkelijk herkennen. Als je goed kijkt dan zie je dat hij oranje punten op zijn vleugels heeft! De vrouwtjes hebben die niet en lijken daarom veel op de witjes. Als je naar de onderkant van de vleugels kijkt, kun je de vrouwtjes-oranjetipjes en witjes wel uit elkaar houden: de onderkant is bij de oranjetipjes wit met groene vlekjes (gemarmerd) en bij de witjes gewoon wit. Het oranjetipje vliegt van half april tot begin juni. Oranjetipjes kun je vooral vinden in vochtige graslanden met bosranden in de buurt. Soms vliegen ze ook in tuinen of parken in de stad. Voor het oranjetipje is het heel belangrijk dat de voedselplanten van de rups (ook wel waardplanten genoemd) in de buurt zijn, bijvoorbeeld de pinksterbloem. Op elke plant legt het vrouwtje één eitje. De rups die uit het eitje komt, heeft genoeg te eten in zijn eentje. Wanneer de rupsen uitgegroeid zijn, kruipen ze naar de bosrand om zich daar tussen de planten te verpoppen. En de bosrand is ook belangrijk voor de vlinders zelf want de mannetjes zoeken daar naar vrouwtjes. Je snapt het al: het is heel belangrijk voor het oranjetipje dat er graslanden met bosranden in de buurt zijn.

7 Boomblauwtje Het boomblauwtje is een klein blauw vlindertje. Het mannetje is helemaal blauw. Het vrouwtje heeft zwarte randen langs haar blauwe vleugels. Je kunt het boomblauwtje makkelijk herkennen als je naar de onderkant van zijn vleugels kijkt. Deze zijn zilverwit met kleine zwarte stippen. Meestal zit dit vlindertje dicht en kun je de onderkant dus goed zien. Het boomblauwtje vliegt van half april tot begin juni en weer in juli en augustus. Hij leeft in de winter als pop. Het boomblauwtje houdt van plaatsen waar bomen en struiken staan, bijvoorbeeld langs bosranden. Hij vliegt soms best hoog (wel een paar meter boven de grond) en het is een echte fladderaar. De rupsen leven van de knoppen van verschillende planten zoals hulst, klimop en de vlinderstruik. Deze planten staan ook vaak bij mensen in de tuin, dus daar kun je het boomblauwtje ook tegenkomen. Icarusblauwtje De mannetjes hebben prachtige blauwe vleugels. De vrouwtjes zien er heel anders uit. Die zijn meestal bruin met blauw of helemaal bruin. Het icarusblauwtje lijkt heel veel op het boomblauwtje maar er zijn wel verschillen. Op de onderkant van de vleugels van het icarusblauwtje zitten oranje

8 vlekken. Die heeft het boomblauwtje niet. En het icarusblauwtje zie je vooral bij graslanden waar veel bloemen staan. Terwijl de blauwe vlindertjes die je in de tuin ziet meestal boomblauwtjes zijn. Het icarusblauwtje vliegt twee keer per jaar: van eind mei tot begin juli en van half juli tot begin september. Je hebt dus bijna de hele zomer kans om het icarusblauwtje te zien! Het icarusblauwtje kom je in een groot deel van Nederland tegen. Hij vliegt vooral in graslanden en ruigten met veel bloemen. Ook kom je hem op dijken tegen of in de berm langs de kant van de weg als daar genoeg bloemen staan. De rupsen vind je op klavers. Daar zijn ze dol op. In de winter leeft het icarusblauwtje als rups tussen bladeren op de grond. Kleine vuurvlinder De kleine vuurvlinder is een kleine oranje-bruine vlinder die veel voorkomt in heel Nederland. De vlinder vliegt van half mei tot half juni en daarna weer in juli tot oktober. Dan zijn het er meestal veel meer dus dan heb je meer kans om deze vlinder te zien. De kleine vuurvlinder leeft vooral in korte vegetaties met veel bloemen. Het mannetje verdedigt zijn eigen leefgebied, dat noemen we een territorium. Meestal zit hij op een hoge plant op de uitkijk. Indringers jaagt hij direct weg en achtervolgt hij een stukje. De rupsen van de kleine vuurvlinder leven vooral van zuring. In de winter zit de rups dan ook tussen de bladeren van zuring.

9 Koevinkje Het koevinkje is een donkerbruine vlinder die je kunt herkennen aan de rij van geel met zwarte stippen aan de onderkant van de vleugels. Meestal zitten er drie stippen op de voorste vleugels en vijf stippen op de achterste vleugel. Hij is familie van de zandoogjes. Je kunt hem zien vliegen van begin juli tot half augustus. Het koevinkje kan aardig goed vliegen en ook als het bewolkt weer is, is het koevinkje nog actief. Hij zit ook vaak op plekjes in de schaduw: iets wat andere vlinders niet zo snel zullen doen. Hij komt vooral in het oosten en zuiden van Nederland voor. De vlinders zijn vaak te vinden in vochtige ruigten langs bosranden. In de winter leeft het koevinkje als rups van verschillende grassoorten. Bont zandoogje Het bont zandoogje is een bruine vlinder met kleine gele vlekjes die leeft in het bos. Het mannetje zit vaak op kleine zonnige plekjes in het bos te wachten op een vrouwtje. Die zonnige plekjes zien er net zo uit als zijn eigen gele vlekjes, zodat je hem soms bijna niet ziet zitten. Als er een ander mannetje op zijn plekje komt jaagt hij hem snel weg. Dan vliegen ze om elkaar heen hoog de lucht in. Je kunt het bont zandoogje van april tot in september zien.

10 Als je in Noord-Brabant, Oost-Nederland of de duinen van Zeeland, Terschelling of Texel woont, heb je veel kans om deze vlinder te zien, want daar komt hij veel voor. Het vrouwtje legt haar eitjes op gras dat half in de schaduw staat. Het bont zandoogje leeft in de winter als rups of als pop. Bruin zandoogje Het bruin zandoogje is een vrij grote bruine vlinder met op elke voorvleugel één zwart met witte stip. Het mannetje is alleen bruin en het vrouwtje heeft op de bovenkant van de vleugel een grote oranje vlek. De vlinder vliegt in juli en augustus in heel Nederland. Hij vliegt ook nog als het een beetje regent. Met zonnig warm weer is het bruine zandoogje veel actiever dus dan zul je hem eerder zien. Wat heel grappig is, is dat het bruin zandoogje bijna altijd in groepen leeft. Als je één vlinder ziet, zitten er vast meer. Hij leeft in allerlei ruige graslanden en ruigtevegetaties waar bloemen staan. Het bruine zandoogje overwintert als jonge rups, die de hele winter actief blijft. Zolang de temperatuur boven nul graden (het vriespunt) is, eet de rups gewoon door. Net zoals bij veel andere soorten eet de rups allerlei grassen.

11 Hooibeestje Het hooibeestje is een klein geelbruin vlindertje. Op zijn voorste vleugel heeft hij een zwart met wit oogje. Het hooibeestje kun je zien vliegen van mei tot oktober. Het hooibeestje leeft in gebieden met graslanden en op de heide. De vlinders hebben niet veel nectar nodig en vliegen dus ook op plekken waar geen bloemen staan. Het hooibeestje zit bijna altijd met dichtgeklapte vleugels. Het vrouwtje legt haar eitjes op allerlei grassen waarvan de rupsen later leven in de winter. Oranje zandoogje Het is een oranje vlinder met zwart met witte stippen. Het oranje zandoogje is een algemene soort die je van begin juli tot eind augustus kunt zien vliegen. Het oranje zandoogje komt in Nederland in twee gebieden voor, namelijk in het noordoosten van het land (Drenthe en Zuidoost Friesland) en in het zuiden van het land (Zeeland, Brabant en Noord-

12 Limburg). Je ziet de vlinders vooral in ruigten en ruige graslanden in een omgeving met bos. Het oranje zandoogje houdt heel erg van zon. Je ziet de vlinder dus vaak zitten in de beschutting van bossen of houtwallen. De vlinders hebben veel nectar nodig en zitten vaak op braam of op distels om te drinken. De rups van het oranje zandoogje leeft van verschillende grassoorten waar veel voeding inzit. De rupsen overwinteren als ze nog jong zijn. Argusvlinder De argusvlinder is van alle zandoogjes het felst gekleurd. Hij is oranje met bruin en heeft zwart met witte stippen op zijn vleugels. Dat lijken wel ogen! Hij komt heel veel voor in Nederland. De vlinders vliegen van eind april tot in november. De argusvlinder leeft in grasland en ruigte met open stukjes grond. Op die kale stukjes is het lekker warm voor de vlinder. Hij zit vaak met open vleugels te zonnen. Ook kun je hem wel tegenkomen in de berm langs de kant van de weg of op dijken. De rupsen van de argusvlinder eten verschillende soorten grassen. Je kunt ze dus vinden in graslanden.

13 Koninginnenpage Het is een grote vlinder. Hij is geel met zwarte vlekken en onderaan zijn vleugels zie je een blauwe rand en twee staartjes. Hij vliegt van eind april tot midden juni en van begin juli tot begin september. De vlinder leeft vooral in akkers en tuinen in het zuiden van het land. Hij is daar vaak op zoek naar nectar. De koninginnenpage is een zeldzame vlinder. Als je deze vlinder hebt gezien is dat dus best bijzonder! Dikkopje Dikkopjes zijn kleine bruine vlinders die heel snel kunnen vliegen. Dikkopjes hebben kleine vleugels, een groot lijf en een dikke kop. De meeste dikkopjes leven in de zomer. Het groot dikkopje is duidelijk verschillend van het zwartsprietdikkopje: dit vlindertje heeft lichte vlekjes op zijn vleugels. Het zwartsprietdikkopje is egaal van kleur. In de vlinderkijkactie maken we geen verschil tussen deze twee soorten dikkopjes, omdat dit best moeilijk is. We noemen ze allebei gewoon 'dikkopje'. Deze dikkopjes kom je vooral in juli en augustus tegen.

14 Deze verschillende dikkopjes leven allemaal in andere gebieden. Daarom kun je dikkopjes tegenkomen in droge graslanden, in ruigten, in de buurt van bossen, op de heide, op dijken met bloemen, in tuinen, in parken en in de duinen. Sommige dikkopjes leggen hun eitjes in lang gras met een paar dode bladeren. Andere dikkopjes verstoppen zich als rups in het gras. De hele winter blijven de eitjes of de rupsen in het gras zitten. Pas in het voorjaar komen de rupsen uit het eitje en beginnen te eten van het gras. Het is voor de dikkopjes dus heel belangrijk dat niet al het gras gemaaid wordt in de winter!