inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8.

Transcriptie

1 Vlinders

2 inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden Vlinders in Nederland Filmpjes 15 Pluskaarten 16 Bronnen en foto s 18 Colofon en voorwaarden 19

3 Vlinders Vlinders zijn bijzondere insecten. Ze vallen op door hun vleugels. Er zijn maar liefst 160 duizend soorten. Alleen vande kever zijn meer soorten in het dierenrijk. In dit boek lees je meer: Over hoe je insecten herkent. Over de kop en de vleugels van vlinders Over het leven van een vlinder Over het verschil tussen dag en nachtvlinders Over het voedsel en de vijanden van vlinders en rupsen. Over enkele bekende vlinders in Nederland.

4 1. Insecten Vlinders horen bij een grote groep dieren. Ze horen bij de insecten net als de vlieg, de bij de mug, de mier en de kever. Het lichaam van alle insecten bestaat uit dezelfde delen. Dat maakt insecten tot één grote familie. Die delen van het lichaam zijn: 1. een kop met twee antennes. 2. een borststuk waaraan de zes poten vastzitten. Ook als insecten vleugels hebben zitten die aan dit borststuk vast. 3. een achterlijf. Hierin zit de maag van het insect. Verder hebben insecten een skelet of geraamte. Het zit alleen aan de buitenkant van het dier. Daarom zijn insecten een beetje hard aan de buiten-kant. kop de bij achterlijf kop de vlinder 2 antennes borststuk 6 poten 2 antennes borststuk kop 6 poten de mier 2 antennes achterlijf borststuk 6 poten achterlijf

5 2. De kop Dit grote oog bestaat uit heel veel kleine oogjes. Die ogen zien alleen het verschil tussen licht en donker. Ook zien ze elke beweging. Dat is genoeg voor de vlinder. De vlinder heeft een lange roltong. Daarmee kan de vlinder diep uit een bloem nectar opzuigen. De lengte verschilt van 1 tot en met 15 cm. De antenne of sprieten zijn de neus. De vlinder ruikt ermee. Met deze antennes vindt de vlinder zijn weg naar bloemen en nectar.

6 3. De vleugels Door de vleugel zie je aders of ribben lopen. Zij maken de vleugel stevig. Aan het patroon van de ribben en de kleur kun je vooral de verschillende soorten vlinders herkennen. A Een vlinder heeft vier vleugels: twee voorvleugels (A) en twee achtervleugels (B) A B B De vleugels lijken van zacht fluweel. Als je een vleugel onder een microscoop legt, zie je heel goed de schubben. Net als bij een vis lijken het dakpannetjes. Als je een vlinder aanraakt, blijft er een soort poeder op je vinger achter. Dat zijn de piepkleine schubben. Niet alle vlinders vliegen op dezelfde manier. Het meest bekend is de fladdervlucht. De vlinder klapt snel met zijn vleugels. De vlinder vliegt een beetje zigzag. Sommige soorten gebruiken de parachutevlucht. Die vlinders hebben vaak kleinere vleugels. Ze zweven mee met de wind. De snelle vlucht hoort bij kleinere vlinders met kleine, smalle vleugels. Deze vlinders kunnen ook stil in de lucht blijven hangen.

7 4. Van ei tot vlinder. 5 en 6 Dan gebeurt het wonder. In de pop verandert de rups in een vlinder. De vlinder worstelt zich uit de pop. De vleugels zijn nog slap. De vlinder pompt de aders vol en vliegt weg De vlinder zoekt een plek om haar eitjes te leggen. De eitjes plakken aan de onderkant van een blad Daar zijn de eitjes veilig. De vlinder vertrekt. De eitjes blijven alleen achter en 3 4 De rups heeft zich helemaal volgegeten. Hij pakt zich in. Dat doet hij met een draad uit zijn lijf. De rups verandert in een pop. Het is een soort mummnie. Het lijkt een dood ding. 4 3 Na een tijdje begint er leven in de eitjes. Kleine wriemelende rupsjes komen naar buiten. Ze eten eerst de schaal van hun ei op. Daarna beginnen ze aan de bladeren. Ze groeien en groeien.

8 5. Dagvlinder of nachtvlinder Je denkt misschien dat dagvlinders overdag rondvliegen en nachtvlinders in de nacht of avond. Dat klopt maar voor een deel. Er zijn ook nachtvlinders die overdag rondvliegen. Er is eigenlijk maar één belangrijk verschil. 2 Voelsprieten Kijk naar de voelsprieten of antennes. Daar zit het belangrijkste verschil. Bij de dagvlinder (1) zijn ze dun en aan het eind zit een bolletje. Bij de nachtvlinder (2) kunnen de sprieten dik en kort zijn. Er zit geen bolletje aan het eind. Bij sommige soorten lijkt de spriet op een veertje. Vleugels Dagvlinders (3) klappen hun vleugels tegen elkaar als ze rusten. De kleurige kanten zitten tegen elkaar. Sommige nachtvlinders doen hetzelfde. Maar er zijn ook een paar soorten die vouwen de vleugels op hun rug (4)

9 6. Voedsel Vlinders Vlinders zuigen met hun roltong (1) hun voedsel op. Die tong is hol van binnen. Ze laten eerst door hun roltong wat spuug op het eten lopen. Zo wordt het voedsel extra vochtig. Nu is het gemakkelijker om het eten op te zuigen. Vlinders zuigen zo nectar en stuifmeel uit bloemen op. Of ze zuigen het sap op uit beschadigd en rottend fruit. 1 2 Rupsen De meeste rupsen leven van de bladeren van planten. Elke vlindersoort heeft zijn eigen plant om eitjes op te leggen. De ene soort kiest voor de brandnetel. Weer een andere soort voor een koolplant. Zo n plant noem je ook wel een waardplant. Zodra de rups uit de eitjes komen, eten ze eerst de resten van het eitje op. Daarna beginnen ze aan de bladeren van de plant (2).

10 7. Vijanden Rupsen Vlinders leggen honderden eitjes. Uit die eitjes komen rupsen. Van elke 100 rupsen worden er hooguit 5 een vlinder. Veel vogels (1) eten rupsen. In het voorjaar voeren de ouders hun jongen vooral met rupsen. Ook de sluipwesp (2) is een vijand. Het vrouwtje legt haar eitjes (3) op de rups. Als die eitjes uitkomen eten de larven de rups op Poppen Ook de poppen worden gegeten door muizen en mollen (5). Vlinders De vlinders zelf hebben ook hun vijanden. Nachtvlinders zijn vaak de prooi van vleermuizen (6). Spinnen en sprinkhanen eten ook vlinders. Veel zoogdieren hebben ook vlinders op hun menu staan.

11 8. Vlinders in Nederland Groot koolwitje Het groot koolwitje herken je snel aan de witte kleur en de zwarte stippen. Deze dagvlinder legt haar eitjes het liefst op koolplanten (boerenkool en spruitkool). De rupsen eten zich vol met de bladeren van de kool. De rupsen zijn soms een plaag voor tuinders. De rupsen verpoppen zich in de herfst. De pop overwintert en komt in het voorjaar uit. Dagpauwoog Deze dagvlinder dankt zijn naam aan de ogen op de vleugels. Die lijken op de ogen in de veren van de pauw. De ogen maken vijanden aan het schrikken als de vlinder opeens zijn gesloten vleugels opent. De dagpauwoog legt haar eitjes op brandnetels. De bladeren van de brandnetel zijn het voedsel voor de jonge rupsen. De vlinder vind je overal waar bloemen zijn.

12 Ctiroenvlinder De mannetjes van de citroenvlinder zijn geel. De vrouwtjes hebben een iets meer groene kleur. De vlinder houdt een winterslaap in de holten van bomen. De rupsen en de pop hebben een groene kleur. Door die kleur zijn ze goed beschermd tegen vijanden. Het vrouwtje legt eitjes op de wegedoorn. De eitjes worden niet in groepjes bijelkaar gelegd. Atalanta De atalanta komt veel voor in Nederland. Deze vlinder wordt ook wel admiraalvlinder genoemd. De vlinder legt haar eitjes op de brandnetel. Daar schrokken de stekelige rupsen later de bladeren van naar binnen. De rupsen vouwen de bladeren dubbel met een spindraad. Zo vinden ze bescherming in dit tentblad. Later verandert de rups in een pop.

13 Kleine vos Het vrouwtje van de kleine vos legt haar eitjes in groepen van 40 tot 100 op de grote brandnetel. Na 6 tot 10 dagen komen de eitjes uit. De rupsen leven eerst samen in groepen. Later gaan ze hun eigen weg. Na 2 tot 3 weken gaan de rupsen zich verpoppen. De poppen hangen ongeveer tien dagen aan takjes. Daarna komt de kleine vos te voorschijn. Nachtpauwoog Deze nachtvlinder valt op door een oog op elke van de vier vleugels. De vlinder komt voor in bossen en op de hei. De eitjes worden gelegd op bladeren van bomen en op heide. De rupsen eten zich dik en rond. De pop van de nachtpauwoog zit net boven de grond aan een plant vast. De pop blijft daar de hele winter hangen.

14 Klerenmot De klerenmot is een nachtvlinder die niet in de natuur voorkomt. Deze nachtvlinder leeft binnenshuis. De moeder legt haar eitjes op wol, leer, bont, veren of haar. Als de eitjes uitkomen beginnen de rupsen die stoffen op te eten. Zo kan er opeens een gaatje in je wollen trui zitten. Daarna verandert de rups in een pop Vlinder van de eikenprocessierups Deze nachtvlinder legt haar eitjes op eikenbomen. Zodra in het voorjaar de eik jong blad krijgt, komen de eitjes uit. De rupsen eten dat blad in de nacht op. In lange rijen lopen ze over de stam. Overdag zitten ze dicht bijelkaar. De haren van de rups kunnen bij mensen voor jeuk en uitslag zorgen. Als de rupsen vervellen komen de haartjes ook in de lucht terecht.

15 9. Filmpjes 42. Vlinders Het Klokhuis Vlinders Bekijk het filmpje

16

17

18 Bronnen en foto s

19 Dit is een uitgave van E-duboek Website: Copyright Age Cnossen 2012 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van dit e-boek bestede zorg kan noch de auteur, noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor schade die het gevolg is van enige fout in deze uitgave.