RISICOMANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES
|
|
- Merel Aalderink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Together you make the difference RISICOMANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES Deel 1 van een drieluik over het belang van goed risicomanagement in de corporatiesector Auteur Drs. Frank van Egeraat RC. Frank is Senior Adviseur bij Accent Organisatie Advies.
2 Zonder risico geen rendement, maar hoeveel risico wilt u lopen? Risicomanagement staat steeds meer op de agenda van bestuurders en toezichthouders. Uiteraard geldt dit ook voor de bestuurders bij woningcorporaties. Maar hoe richt je nu adequaat risicomanagement in de organisatie in? In dit drieluik legt Frank van Egeraat uit wat er bij komt kijken om te komen tot goed risicomanagement bij een woningcorporatie. Risicomanagement krijgt de laatste jaren steeds meer aandacht binnen de woningcorporatie sector 1. Redenen hiervoor zijn onder andere: De aard en omvang van de onzekerheden waarmee woningcorporaties rekening moeten houden, zijn in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Te denken valt aan onzekerheden op financiële markten (kredietcrisis, rente ontwikkelingen), onzekerheden in de vastgoedmarkt (dalende waardes van het vastgoed, stagnerende verkopen) en onzekerheden rondom het overheidsbeleid (heffingen, Novelle). Dit heeft de noodzaak voor goed risicomanagement vergroot. Overheid, toezichthouders en andere belangenhouders verlangen van woningcorporaties dat zij risico s op een effectieve en transparante wijze beheersen en daar verantwoording over afleggen. De sector is in de afgelopen jaren geplaagd door schandalen van diverse aard, die de roep om effectief risicomanagement hebben doen toenemen. In dit artikel, het eerste uit een drieluik, gaan wij in op de begrippen risico en risicomanagement en de betekenis daarvan voor woningcorporaties. Vervolgens beschrijven wij een raamwerk voor risicomanagement. Hierna zullen wij in deze en de komende twee publicaties dieper ingaan op een aantal risicomanagement concepten en modellen die corporaties kunnen toepassen bij het opzetten en inrichten van risicomanagement in hun organisaties. Inzicht in en begrip van deze concepten en modellen is belangrijk voor een efficiënte en effectieve inrichting van risicomanagement. Definitie van risico en risicomanagement Voordat wij het begrip risicomanagement definiëren, is het goed om stil te staan bij het begrip risico. Intuïtief hebben we allemaal een beeld bij wat risico is. Bij het begrip risico komen termen als onzekerheid, negatieve ontwikkelingen en ongewenste uitkomsten in ons op. Over het algemeen kunnen we legio voorbeelden geven van wat risico s zijn. Denk bijvoorbeeld aan fraude, fouten, ongunstige ontwikkeling van de rente of tegenvallende verkopen. Tegelijk weet ook iedereen dat het lopen van risico onlosmakelijk verbonden is met het ondernemen van activiteiten. Zonder het nemen van risico s zal een corporatie haar doelstellingen niet kunnen realiseren. 1 Risicomanagement: het cement van corporaties, Aedes-magazine 11/2009, pag ACCENT ORGANISATIE ADVIES, APRIL
3 RISICO = NIET BEHALEN VAN DOELSTELLINGEN Een definitie van het begrip risico kunnen wij ontlenen aan een tweetal internationaal breed gedragen standaarden voor risicomanagement: de ISO standaard en het COSO Enterprise Risk Management Framework. In lijn met deze standaarden definiëren wij risico als: Het effect van onzekere gebeurtenissen op het behalen van doelstellingen Woningcorporaties hebben te maken met een veelheid aan onzekere gebeurtenissen (zowel intern als extern van oorsprong) die van invloed zijn op het al dan niet realiseren van hun doelstellingen. Doelstellingen kunnen worden gekenmerkt door verschillende aspecten (bijvoorbeeld financiële, sociale- of milieudoelen) en kunnen betrekking hebben op verschillende niveaus (zoals strategisch-, organisatiebreed-, project-, product- of procesniveau). Een risico wordt vaak gekarakteriseerd door verwijzing naar de mogelijke gebeurtenissen, de oorzaken en gevolgen daarvan of een combinatie van deze drie. Een voorbeeld ter illustratie. Een corporatie loopt het risico dat in een bepaald jaar onverwacht veel huurders niet meer aan hun huurverplichtingen (kunnen) voldoen. De oorzaak kan liggen in een dalende economische ontwikkeling waardoor de werkloosheid toeneemt. De gevolgen laten zich raden: lager dan verwachte huurinkomsten, hogere inningskosten en mogelijk een noodzaak om voorgenomen investeringen te temporiseren. Bij het beoordelen van dit huurdervings-risico hoort een inschatting van zowel de oorzaken als de gevolgen: de kans op een toenemende werkloosheid, en de impact daarvan op de cash flow van de corporatie. Alle activiteiten die een corporatie uitvoert hebben een bepaalde mate van risico in zich. Het beheersen van die risico s is wat risicomanagement behelst. Risicomanagement omschrijven wij, wederom in lijn met internationaal erkende kaders, als: Een proces gericht op het identificeren en beoordelen van potentiële gebeurtenissen die invloed kunnen hebben op de corporatie, en deze risico s zodanig te beheersen dat deze binnen de risicobereidheid van de corporatie vallen, zodat een redelijke zekerheid bestaat ten aanzien van het behalen van de doelstellingen van de corporatie Kort samengevat: hoe beter het risicomanagement bij een corporatie ontwikkeld is, hoe beter de corporatie in staat is haar doelstellingen te realiseren. Deze corporaties hebben daardoor onder andere een hogere mate van stabiliteit en voorspelbaarheid van de financiële resultaten. Raamwerk voor inrichting van risicomanagement In de literatuur zijn verschillende modellen te vinden voor de inrichting van risicomanagement. Wij hanteren hierbij een eigen model geïnspireerd op verschillende standaarden en best practices. Het model kan als volgt gevisualiseerd worden: Vanuit de visie en missie van de corporatie bepaalt de corporatie haar strategische doelstellingen. Daaraan gekoppeld bepaalt de corporatie tevens welke strategie ze wil volgen ten aanzien van de risico s die ze loopt bij het nastreven van de strategische doelstellingen. De corporatie moet daarbij bepalen hoeveel risico ze wil lopen: de risicobereidheid. Om de strategische doelstellingen te behalen zal de corporatie sturen op het realiseren van bepaalde prestaties. Tegelijk zal de corporatie ook moeten sturen op het beheersen van de risico s die ze loopt. Door middel van het inrichten en uitvoeren van prestatie- en risicomanagement processen kan de corporatie de verbinding leggen tussen het realiseren van prestaties en het beheersen van risico s. Het fundament voor dit alles wordt gevormd door een risicobewuste cultuur waarin het gericht zijn op het ACCENT ORGANISATIE ADVIES, APRIL
4 CULTUUR: FUNDAMENT VAN RISICOMANAGEMENT realiseren van prestaties hand in hand gaat met het beheersen van risico s. Daarnaast moet risicomanagement geborgd zijn in de organisatie. Hieronder gaan wij in op het fundament van goed risicomanagement: de cultuur van de organisatie. Hierbij zullen wij een model toelichten dat wij regelmatig inzetten om de cultuur en risico-acceptatie in een organisatie inzichtelijk te maken. Cultuur: fundament onder risicomanagement De cultuur binnen een organisatie heeft een grote invloed op de mate waarin een organisatie risico s neemt. De menselijke drijfveren van het management en personeel in de organisatie bepalen voor een belangrijk deel de cultuur binnen een organisatie, maar ook het gedrag ten aanzien van risico s. Hierover publiceerden wij eerder een artikel 2. Verschillende factoren vormen de menselijke drijfveren. Denk bijvoorbeeld aan opvoeding, genen, ervaringen en aan de omgeving waarin men leeft. Diverse wetenschappers hebben modellen ontwikkeld waarin de drijfveren van mensen worden beschreven en gecategoriseerd. Een van deze wetenschappers is de psycholoog C. Graves. De resultaten van zijn onderzoek bieden inzicht in de innerlijke filters waarmee we het leven interpreteren en begrijpen. Zijn onderzoek is door verschillende organisaties verder vertaald in modellen om inzicht te geven in de drijfveren van personen of de dynamiek in groepen of organisaties. Een voorbeeld van een dergelijk model is het model van Management Drives : 2 De relatie tussen risicomanagement en drijfveren, Accent Organisatie Advies, 2012, te vinden op: ACCENT ORGANISATIE ADVIES, APRIL
5 Management Drives heeft testen ontwikkeld waarin de waarden en motivaties die een persoon zich tijdens zijn leven en loopbaan heeft eigen gemaakt, worden onderzocht en gekoppeld aan drijfveren. De drijfveren worden gerepresenteerd door verschillende kleuren. Het model van Management Drives onderscheidt zes kleuren. De drijfveren van een persoon zijn van invloed op de risico-acceptatie van die persoon. Onder risicoacceptatie verstaan we de mate waarin iemand risico s durft te nemen. In grote lijnen kunnen we verschillende niveaus van risico-acceptatie verbinden aan de kleuren uit het drijfverenmodel (zie bovenstaande figuur). Met deze typering van drijfveren en de daaraan gerelateerde risicoacceptatie is het interessant om te kijken naar organisaties en de risico s die door en in deze organisaties worden genomen. Als we bijvoorbeeld kijken naar de corporatiesector, dan waren de traditionele drijfveren bij corporaties Groen (maatschappelijk belang), Blauw (regelgeving) en Paars (hechte bedrijfscultuur en tradities). Na de verzelfstandiging van corporaties (minder directe invloed van de overheid), kwam ook een verschuiving van de drijfveren bij de bestuurders. De invloed van Geel, Rood en Oranje werd groter. Dit heeft bij de meeste corporaties geen negatieve gevolgen gehad (soms zelfs zeer positieve), maar bij een aantal werden de Rode en Oranje drijfveren te dominant. Steeds vaker werden commerciële projecten gestart. Het doel van deze projecten was in het algemeen het behalen van financiële voordelen die aan de maatschappelijke doelstellingen van de organisatie ten goede zouden komen. De commerciële projecten impliceren echter ook grotere risico s. Door de Rode en Oranje drijfveren werd de risico-acceptatie te groot, met als gevolg financiële debacles en schade aan de reputatie van de sector. Conclusie In dit eerste van drie artikelen hebben wij het onderwerp risicomanagement geïntroduceerd. Dit onderwerp staat in toenemende belangstelling van corporaties. Er bestaan verschillende modellen om risicomanagement in te richten. Wij hanteren een model, geïnspireerd op internationale standaarden en best practices, dat de visie en missie van een corporatie als uitgangspunt neemt. Die visie en missie zijn vaak fundamenteel anders dan van een op winst gerichte organisatie. Daarom is het van belang het model toe te spitsen op de eigen organisatie. Een belangrijk fundament waarop adequaat risicomanagement rust, is de cultuur van de organisatie. De cultuur in de organisatie moet aansluiten bij een niveau van risico-acceptatie dat past bij de doelstellingen van de organisatie. In dit artikel zijn wij ingegaan op het model van Management Drives als methode om inzicht te krijgen in de cultuur en het niveau van risico-acceptatie in de organisatie. Inzicht in de drijfveren en de daaraan gerelateerde risicoprofielen kan bijdragen aan een beter bestuur van en een beter toezicht op organisaties. Niet beheersbare risico s kunnen hiermee worden voorkomen. Ook bij de samenstelling van een bestuur is het belangrijk om inzicht te hebben in deze drijfveren. Naast competenties en ervaring is het verstandig om ook de gewenste drijfveren in het profiel op te nemen. Een goede samenstelling en diversiteit van drijfveren in het bestuur zorgen voor een juiste countervailing power, hetgeen een zeer positief effect kan hebben op de resultaten van een organisatie. Vervolg In het tweede artikel van dit drieluik zullen wij ingaan op de organisatorische aspecten van goed risicomanagement, zoals het veel gehanteerde organisatieprincipe three lines of defence. Ook zullen het definiëren van een adequate risicostrategie en risicobereidheid aan bod komen. In het laatste artikel van dit drieluik komen het risicomanagement proces en de daarin gehanteerde methoden en technieken aan bod. ACCENT ORGANISATIE ADVIES, APRIL
6 ACCENT ORGANISATIE ADVIES Accent Organisatie Advies voert adviesopdrachten uit op het gebied Operational Excellence, Risicomanagement en Financieel Performance Management. Centraal in onze aanpak staat het duurzaam verbeteren van het rendement, door middel van efficiency verbetering, kostenreductie en risicobeheersingsprogramma's. De adviseurs van Accent Organisatie Advies zijn ervaren adviseurs uit de praktijk en helpen u het beste uit uw organisatie te halen. Wij doen dat op een praktische, betrokken en interactieve manier. Bij onze aanpak spelen de medewerkers in de organisatie een belangrijke rol en besteden wij aandacht aan gedrag en cultuur. Disclaimer Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Accent Organisatie Advies. ACCENT ORGANISATIE ADVIES, APRIL
RISICOMANAGEMENT VOOR WONINGCORPORATIES
INTEGRAAL RISICOMANAGEMENT VOOR WONINGCORPORATIES Together you make the difference RISICOMANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES Deel 2 van een drieluik over het belang van goed risicomanagement in de corporatie
Nadere informatieStrategisch Risicomanagement
Commitment without understanding is a liability Strategisch Risicomanagement Auteur Drs. Carla van der Weerdt RA Accent Organisatie Advies Effectief en efficiënt risicomanagement op bestuursniveau Risicomanagement
Nadere informatieRisicobewuste sturing, beheersing en verantwoording bij woningcorporaties
Together you make the difference Risicobewuste sturing, beheersing en verantwoording bij woningcorporaties Over het borgen van risicomanagement in de beleidscyclus Auteur Drs. Frank van Egeraat RC Accent
Nadere informatieRISICOMANAGEMENT VOOR WONINGCORPORATIES
INTEGRAAL RISICOMANAGEMENT VOOR WONINGCORPORATIES Together you make the difference RISICOMANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES Deel 3 van een drieluik over het belang van goed risicomanagement in de corporatie
Nadere informatieZELFEVALUATIE RvC. Good enough never is. Een moment om kansen voor verbetering te benutten ZELFEVALUATIE RAAD VAN COMMISSARISSEN
ZELFEVALUATIE RAAD VAN COMMISSARISSEN Good enough never is ZELFEVALUATIE RvC Een moment om kansen voor verbetering te benutten Auteurs Carla van der Weerdt-Norder Partner Accent Organisatie Advies Frank
Nadere informatieTIJDSTUDIES IN DE PRAKTIJK
NUT VAN TIJDSTUDIES VOOR HET METEN VAN VERSPILLINGEN Good enough never is TIJDSTUDIES IN DE PRAKTIJK Het nut van tijdstudies voor het meten van verspillingen Auteur Drs. Carla van der Weerdt RA is managing
Nadere informatieLEAN MANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES
LEAN MANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES Good enough never is LEAN MANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES Hoe Lean Management kan helpen in een onstuimige wereld Auteur Drs. Carla van der Weerdt RA is Managing
Nadere informatieGovernance Vermogensbeheer: anders denken Robert van der Meer & Martin Mlynár
Governance Vermogensbeheer: anders denken Robert van der Meer & Martin Mlynár Jaarcongres Pensioenfederatie 16 mei 2017 14:30-15:15 15:20-16:05 Martin Mlynár 06 2113 8933 +41 76 397 4200 martin.mlynar@robeco.nl
Nadere informatieSAP Risk-Control Model. Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen
SAP Risk-Control Model Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen Agenda 1.Introductie in Risicomanagement 2.SAP Risk-Control Model Introductie in Risicomanagement Van risico s naar intern
Nadere informatieCommitment without understanding is a liability
Commitment without understanding is a liability Accent Organisatie Advies Risicocultuur tastbaar maken Propositie van Accent Organisatie Advies Frank van Egeraat Januari 2017 Nederlandse Corporate Governance
Nadere informatieRekenen Groep 7-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieActualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement
Actualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement Benne van Popta (voorzitter Detailhandel) Steffanie Spoorenberg (adviseur Atos Consulting) Agenda 1. Risicomanagement 2. Risicomanagement vanuit
Nadere informatieUitkomsten onderzoek Controle en Vertrouwen. 7 mei 2012
Uitkomsten onderzoek Controle en Vertrouwen 7 mei 2012 Voorwoord Onderwerp: resultaten onderzoek Controle en Vertrouwen Geachte heer, mevrouw, Hartelijk dank voor uw medewerking aan het onderzoek naar
Nadere informatieSturen op een gezonde risicocultuur
Sturen op een gezonde risicocultuur Onze aanpak voor het in kaart brengen en beïnvloeden van de risicocultuur van een organisatie Auteurs: Frank van Egeraat, Alice Jansen en Carla van der Weerdt Disclaimer
Nadere informatieIn deze nieuwsbrief. Het belang van Strategisch Risico Management
In deze nieuwsbrief Het belang van Strategisch Risico Management Van Videoanalyse naar Nieuwe Fabrieksinrichting Spelenderwijs de risico s voor een Woningcorporatie bespreken en oplossen Een Team samenstellen?
Nadere informatieRekenen Groep 6-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze,
Nadere informatieRisicocultuur. Together you make the difference. Hoe kunnen we de risicocultuur van een organisatie beschrijven en beïnvloeden.
ISICOCULTUUR R Together you make the difference Risicocultuur Hoe kunnen we de risicocultuur van een organisatie beschrijven en beïnvloeden. Auteurs Carla van der Weerdt en Frank van Egeraat Accent Organisatie
Nadere informatieInAudit Opleidingskalender 2019
InAudit Opleidingskalender 2019 Beste relatie, Organisaties zijn net sportteams. Alle medewerkers dragen bij aan het succes van uw organisatie. Zonder goed getrainde, gemotiveerde en vakbekwame medewerkers
Nadere informatieWerken met Lean. Peter Matthijssen Consultant BiZZdesign. Almar Jong Consultant BiZZdesign
Werken met Lean Peter Matthijssen Consultant BiZZdesign Almar Jong Consultant BiZZdesign BiZZdesign Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
Nadere informatieRekenen Groep 6-1e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieAntwoorden Rekenen Groep 5-1e helft schooljaar
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieRisicomanagement in het jaarverslag van woningcorporaties
Risicomanagement in het jaarverslag van woningcorporaties Auteur: Alice Jansen-van den Tillaart Organisatieadviseur en Associate, Accent Organisatie Advies Disclaimer Niets uit deze uitgave mag worden
Nadere informatieGELOOFWAARDIGHEID is de sleutel tot succesvolle interne communicatie. April 2012. Concrete tips voor effectieve interne communicatie
GELOOFWAARDIGHEID is de sleutel tot succesvolle interne communicatie April 2012 Concrete tips voor effectieve interne communicatie Amsterdam, augustus 2012 Geloofwaardige interne communicatie Deze white
Nadere informatieProfielschets Raad van Commissarissen R.K. Woningbouwvereniging Zeist
Profielschets Raad van Commissarissen R.K. Woningbouwvereniging Zeist 1. Inleiding De RvC van de R.K. Woningbouwvereniging Zeist heeft drie taken: - toezicht houden op het bestuur en op de gang van zaken
Nadere informatieIncompany Masterclasses voor commissarissen van woningcorporaties. Advies voor bestuur, toezicht en stakeholders
Incompany Masterclasses voor commissarissen van woningcorporaties Advies voor bestuur, toezicht en stakeholders Incompany Masterclasses voor commissarissen van woningcorporaties Het programmamanagement
Nadere informatieBZK seminar over Marktwaarde
BZK seminar over Marktwaarde Toepassing asset management bij (buiten-randstedelijke) corporaties Utrecht, 8 november 2017 info@virtus.nl 1 Het hanteren van marktwaarde helpt dat? info@virtus.nl 2 Agenda
Nadere informatieRekenen Groep 4-1e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieDe kracht van een goede opdracht
PREVIEW De kracht van een goede opdracht Het moment is nu Als er íets zeker is, dan is het wel dat dit een bijzonder interessante tijd is om bij een woningcorporatie te werken. Naast de sociale opgave
Nadere informatieRekenen Groep 4-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieRekenen Groep 4-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatie1. De methodiek Management Drives
1. De methodiek Management Drives Management Drives is een unieke methodiek die u concrete handvatten biedt in het benaderen van de ontwikkeling van individu, team en organisatie. De methodiek kent een
Nadere informatieReglement Raad van Toezicht Bijlage G: profielschets bestuurssecretaris Bijlage H: profielschets controller
Reglement Raad van Toezicht Bijlage G: profielschets bestuurssecretaris Bijlage H: profielschets controller Versie: 2017.01 Vastgesteld door Raad van Toezicht: 23 november 2017 Inhoudsopgave 1. Profielschets
Nadere informatieBrunelleschi. De Dom van Florence
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv, Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieREGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN
REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN 24 november 2017 INHOUD HOOFDSTUK 1: Rol en status van het Reglement 1 HOOFDSTUK 2: Samenstelling RAC 1 HOOFDSTUK 3: Taken RAC 2 HOOFDSTUK
Nadere informatieLeergangkader Leergang Tactisch manager
Leergangkader Leergang Tactisch manager De Brandweeracademie is onderdeel van het Instituut Fysieke Veiligheid. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in
Nadere informatieGeen fabriekswerk. Roeien met de wind mee en de stroom tegen. Jac Willekens
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatiefysieke beveiliging onder controle Good Governance op het gebied van fysieke beveiliging Thimo Keizer
fysieke beveiliging onder controle Good Governance op het gebied van fysieke beveiliging www.fysiekebeveiliging.nl Thimo Keizer Good Governance op het gebied van fysieke beveiliging 2016 www.fysiekebeveiliging.nl
Nadere informatieBeheersing beheerst. Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein
Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Hoe draagt interne controle bij aan het efficiënt
Nadere informatieCorporaties In Control
Corporaties In Control D A T U M : 3 0 M E I 2 0 1 3 Leonie van Meel & Frank Bieleman Agenda 1. Speelveld 2. Risicomanagement / Governancecode 3. Projectfasering ICS 4. Onafhankelijke rol / verantwoordelijkheid
Nadere informatieInvesteringsstatuut Wonen Midden-Delfland
Investeringsstatuut Wonen Midden-Delfland September 2015 1 Inhoud 1 Inleiding 1.1 Algemeen 1.2 Wettelijk kader investeringsstatuut 1.3 Doel investeringsstatuut 1.4 Governance 1.5 Vaststelling, goedkeuring
Nadere informatiePhysical Security Maturity
fysieke beveiliging onder controle Physical Security Maturity inzicht in de volwassenheid van fysieke beveiliging www.fysiekebeveiliging.nl Thimo Keizer Physical Security Maturity inzicht in de volwassenheid
Nadere informatieAdvies inzake Risicobenadering
dvies inzake Risicobenadering Het afstemmen van modellen op uitdagingen PRIMO heeft binnen haar organisatie een divisie opgericht die zich geheel richt op het effectief gebruik van risicomanagementmodellen.
Nadere informatieVan Samenhang naar Verbinding
Van Samenhang naar Verbinding Sogeti Page 2 VAN SAMENHANG NAAR VERBINDING Keuzes, keuzes, keuzes. Wie wordt niet horendol van alle technologische ontwikkelingen. Degene die het hoofd koel houdt is de winnaar.
Nadere informatieReglement van de Deelnemersraad Stichting WSW
Reglement van de Deelnemersraad Stichting WSW (als bedoeld in artikel 17 van de statuten van Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw) Vastgesteld door het Bestuur op 4 juli 2016 na goedkeuring door
Nadere informatieDe controller in de Circle of Trust (Hoe) kan de controller bouwen aan vertrouwen?
De controller in de Circle of Trust (Hoe) kan de controller bouwen aan vertrouwen? De controller in de Circle of Trust VRC Midzomer Event 19 juni 2014 drs. Daphne Braal*Verhoog Directeur Centraal Fonds
Nadere informatieWoningwet Tekst en uitleg voor huurdersorganisaties. Tweede druk, februari 2016
Woningwet 2015 Tekst en uitleg voor huurdersorganisaties Tweede druk, februari 2016 WONINGWET 2015 Tweede druk, februari 2016 2016 Nederlandse Woonbond Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatieHoofdlijnen Corporate Governance Structuur Stek
Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur Stek 1 Algemeen Deugdelijk ondernemingsbestuur is waar corporate governance over gaat. Binnen de bedrijfskunde wordt de term gebruikt voor het aanduiden van hoe
Nadere informatieMissie We zijn een maatschappelijke vastgoedonderneming, die met en voor bewoners samenwerkt aan krachtige wijken met toekomstwaarde.
Governance handboek Besturingsmodel Havensteder Inleiding Het besturingsmodel van woningcorporatie Havensteder maakt de verbanden zichtbaar tussen missie, visie en strategie. En de daarvan afgeleide doelstellingen,
Nadere informatieVERDIEPING BUSINESS RISK - UITLEG 24 BUSINESS RISK VRAGEN
VERDIEPING BUSINESS RISK - UITLEG 24 BUSINESS RISK VRAGEN 1 Meer informatie over de Risks? Deze presentatie biedt een structuur ter ondersteuning van de leesbaarheid van de uitwerking van de business risk
Nadere informatieInvloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting
xvii Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting Samenvatting IT uitbesteding doet er niet toe vanuit het perspectief aansluiting tussen bedrijfsvoering en IT Dit proefschrift is het
Nadere informatie(10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst TOEZICHT ONDER SOLVENCY II
Klantn 13 juni 1 aam 2013 (10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst TOEZICHT ONDER SOLVENCY II INTERN TOEZICHT ONDER SOLVENCY II 01 02 03 04 05 06 07 08 Introductie Cor Ensing
Nadere informatieVisie op besturen en toezicht houden bij Goed Wonen Gemert
Visie op besturen en toezicht houden bij Goed Wonen Gemert Inleiding Goed Wonen Gemert staat als corporatie midden in de samenleving en opereert vanuit haar missie: Wij zijn een maatschappij gedreven organisatie.
Nadere informatieUit de beleidsvisie maakt de AFM op dat vier modellen voor de inrichting van de corporatie te onderscheiden zijn. Dit zijn:
Ministerie van VROM t.a.v. dr. P. Winsemius Postbus 20951 2500 EZ DEN HAAG Datum 22 januari 2007 Uw kenmerk DB02006310723 Betreft Advies inzake (financieel) toezicht op activiteiten met en zonder staatssteun
Nadere informatieMeerwaarde Internal Audit functie. 16 maart 2017
Meerwaarde Internal Audit functie Even voorstellen: Jantien Heimel 2 Even voorstellen: Jeannette de Haan 3 Inhoud 1. Kennismaking 2. Hoe kijken commissarissen aan tegen Internal Audit? Filmpje 3. Wat is
Nadere informatieM O N T E S Q U I E U
M O N T E S Q U I E U P U B L I C A T I E Door: Angelique Paulissen, CFA - Partner Montesquieu & Voäs Brouns - Partner Panta Rhei Professioneel Riskmanagement bij Woningcorporaties Bittere Noodzaak! Het
Nadere informatieREAD: de informatiestrategieaanpak van Steenwinkel Kruithof Associates (SKA)
READ: de informatiestrategieaanpak van (SKA) INLEIDING HET SPANNINGSVELD TUSSEN KORTETERMIJNVERWACHTINGEN EN LANGETERMIJNBEHOEFTEN In veel bedrijven volgen businessgerelateerde veranderingen elkaar snel
Nadere informatie- de strategie en de risico s verbonden aan de activiteiten van de Wbvg;
Het profiel voor de Raad van Toezicht luidt als volgt: Inleiding Woningbouwvereniging Gelderland (WBVG) is een kleine jonge Gelderse woningcorporatie die zich uitsluitend bezig houdt met bijzondere woonvormen.
Nadere informatieOpleiding Bestuurder Corporatie 21 ste eeuw
Public Academy Opleiding Bestuurder Corporatie 21 ste eeuw De opleiding voor nieuwe en aankomende bestuurders met een unieke meeloopstage 1 Public Academy ERLY i.s.m bestuurders van De Vernieuwde Stad
Nadere informatieINTEGRAAL RISICOMANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES
INTEGRAAL RISICOMANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES Together you make the difference INTEGRAAL RISICOMANAGEMENT BIJ WONINGCORPORATIES Werkwijze Accent Organisatie Advies Auteurs: Sander Boelen & Frank van
Nadere informatieProfiel. Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties. Voorzitter Bestuur
Profiel Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties Voorzitter Bestuur Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties Voorzitter bestuur Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties
Nadere informatieExamenomschrijving Inspectie van elektrische installaties volgens ATEX-ADN. Bedrijfsexamen
Examenomschrijving Inspectie van elektrische installaties volgens ATEX-ADN Bedrijfsexamen Stichting algemene basisvaardigheden Deze examenomschrijving is goedgekeurd door het bestuur van SABV d.d. SABV,
Nadere informatieDe Digitale Corporatie
De Digitale Corporatie Operational Excellence of Customer Intimacy? Woningcorporaties worden digitaal. Streeft de digitale corporatie vooral Operational Excellence na of toch maximale klanttevredenheid?
Nadere informatieHoe realiseren we samen optimale financiering?
Hoe realiseren we samen optimale financiering? Welke hobbels met betrekking tot financiering komen jullie tegen? Visie op financiering januari/februari 2015 2 De thema s van vandaag Waarom optimale financiering
Nadere informatieDenkt u dat mensen gedreven worden door hun managers? Ik niet!
Denkt u dat mensen gedreven worden door hun managers? Ik niet! Webseminar Ritsen vanaf hier 27 oktober 2009 Janny den Bakker Organisatie & Change Consultant ING Janny den Bakker-Knottnerus Organisatie
Nadere informatieNota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018
Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018 *** Onbekende risico s zijn een bedreiging, bekende risico s een management issue *** Samenvatting en besluit Risicomanagement is een groeiproces waarbij
Nadere informatieHoofdlijnen Corporate Governance Structuur
Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur 1. Algemeen Deugdelijk ondernemingsbestuur is waar corporate governance over gaat. Binnen de bedrijfskunde wordt de term gebruikt voor het aanduiden van hoe een
Nadere informatieWat zijn de risicomanagement eisen uit IORP II en wat is de bestuurlijke impact?
Educatiesessie 19 september 2018 Wat zijn de risicomanagement eisen uit IORP II en wat is de bestuurlijke impact? N A T H A L I E H O U W A A R T Programma 1. Wat zegt IORP over risicomanagement? 2. Hoe
Nadere informatieVoorbeeld Managementrapportage Woningcorporatie Gaasterzijl. Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement
Voorbeeld Managementrapportage Woningcorporatie Gaasterzijl Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement Inhoudsopgave 1. Top 10 Financiële Risico s... 3 2. Top 5 Stijgende Risico s... 5 3. Top 5 Dalende
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Turfmarkt
Nadere informatieKUIL -methodiek & Gehanteerde Theoretische Modellen
KUIL -methodiek & Gehanteerde Theoretische Modellen Inleiding Bureau Lolkema houdt zich bezig met veranderingsprocessen bij mensen in/en organisaties. Daarbij richten wij ons primair op de ontwikkeling
Nadere informatieProfielschets Raad van Commissarissen stichting TBV Vastgesteld op
Profielschets Raad van Commissarissen stichting TBV Vastgesteld op 17-5-2017 TBV Wonen is een betrokken en klantgerichte woningcorporatie met ruim 7500 woningen in Tilburg. Zij richt zich op de huisvesting
Nadere informatieExamenomschrijving Elektrothermograaf. Bedrijfsexamen
Examenomschrijving Elektrothermograaf Bedrijfsexamen Stichting algemene basisvaardigheden Deze examenomschrijving (versie 5) is goedgekeurd door het bestuur van SABV d.d. 1 mei 2017 SABV, Veenendaal/Gouda,
Nadere informatieHABEKO WONEN. lid raad van commissarissen. profiel
HABEKO WONEN profiel MAATSCHAPPELIJK ONDERNEMERSCHAP / HRM Juni 2019 Pagina 1 De organisatie Habeko wonen Habeko wonen is dé woningcorporatie voor Hazerswoude-Dorp, Hazerswoude-Rijndijk, Benthuizen en
Nadere informatieJanuari 2011. Visiedocument Bestuurdersaansprakelijkheid Woningcorporaties. Governance, Risk & Compliance
Januari 2011 Visiedocument Bestuurdersaansprakelijkheid Woningcorporaties - Governance, Risk & Compliance Agenda Bespreken ontwikkelingen Governance, Risk & Compliance Invloed op bestuurdersaansprakelijkheid
Nadere informatieKrijg grip op verzuim
Aon Risk Solutions Health & Benefits Corporate Wellness Krijg grip op verzuim Aon verzuimadvies Risk. Reinsurance. Human Resources. Krijg grip op verzuim Er zijn verschillende redenen waarom het belangrijk
Nadere informatieHoe UWV-klanten Werk.nl waarderen
Hoe UWV-klanten Werk.nl waarderen Een toelichting op de ontwikkeling van de tevredenheid over de dienstverlening van UWV van onze werkzoekende klanten Hoe UWV-klanten Werk.nl waarderen Datum 2 van 10 Inhoud
Nadere informatieRealiseer uw inkoopambities met behulp van Data Workshop Dun & Bradstreet
Workshop Dun & Bradstreet NEVI INKOOPDAG 2015 BJÖRN VAN RAAK MIKE VAN KESSEL ROSANNA VAN DER WOUDE Agenda Introductie Dun & Bradstreet Welke trends & uitdagingen zien wij in de markt? Interactieve break-out
Nadere informatieALGEMEEN RAPPORT Publieksprijs Beste Vastgoedfonds Aanbieder 2011
ALGEMEEN RAPPORT Publieksprijs Beste Vastgoedfonds Aanbieder 2011 Markt, trends en ontwikkelingen Amsterdam, april 2012 Ir. L. van Graafeiland Dr. P. van Gelderen Baken Adviesgroep BV info@bakenadviesgroep.nl
Nadere informatie2014 KPMG Advisory N.V
02 Uitbesteding & assurance 23 Overwegingen bij uitbesteding back- en mid-office processen van vermogensbeheer Auteurs: Alex Brouwer en Mark van Duren Is het zinvol voor pensioenfondsen en fiduciair managers
Nadere informatieHoe groot was de appetite voor risk appetite?
Hoe groot was de appetite voor risk appetite? Hoe groot was de appetite voor risk appetite? In 2016 zijn de eerste bestuursverslagen gepubliceerd waarin ondernemingen de nieuwe RJ vereisten ten aanzien
Nadere informatieVOORBEELD. Woningwet 2015. Tekst en uitleg voor huurdersorganisaties. Eerste druk, mei 2015
Woningwet 2015 Tekst en uitleg voor huurdersorganisaties Eerste druk, mei 2015 WONINGWET 2015 Eerste druk, mei 2015 2015 Nederlandse Woonbond Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden
Nadere informatieBestuurder Accounts. Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)
Bestuurder Accounts Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) is een privaatrechtelijke stichting met publieke achtervangers en heeft als hoeder van de borg de cruciale
Nadere informatieIN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM
IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder
Nadere informatiePianoo. Investeren in de dialoog
Investeren in de dialoog Veel gehoorde opmerkingen/ ervaringen van inkoopfunctionarissen! ik wordt niet gehoord! ze informeren mij niet, te laat of onvolledig! ze begrijpen het niet! ze houden zich niet
Nadere informatieEssenties voor samenwerking in wonen en zorg
Essenties voor samenwerking in wonen en zorg Essenties voor samenwerking in wonen en zorg Realiseer meer en beter woonzorgvastgoed H. K. van den Beld D. van Zalk 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieKrijg grip op verzuim
Aon Hewitt Krijg grip op verzuim Aon verzuimadvies Risk. Reinsurance. Human Resources. Krijg grip op verzuim Er zijn verschillende redenen waarom het belangrijk is dat u uw verzuimproces goed heeft ingericht.
Nadere informatieRaamwerk Risicomanagement
Raamwerk Risicomanagement Op basis van het Enterprise Risk Management van COSO heeft Olde Bijvank advies in samenwerking met Quintis een raamwerk voor risicomanagement ontwikkeld. Specifiek voor Nederlandse
Nadere informatieVOORBEELD. Fusie van woningcorporaties. Over fusie van woningcorporaties. en de positie van huurders(organisaties)
Fusie van woningcorporaties Over fusie van woningcorporaties en de positie van huurders(organisaties) Derde (gewijzigde) druk, november 2014 FUSIE VAN WONINGCORPORATIES Over fusie van woningcorporaties
Nadere informatiefysieke beveiliging onder controle Fysieke beveiliging Lean & Agile Thimo Keizer
fysieke beveiliging onder controle Fysieke beveiliging Lean & Agile www.fysiekebeveiliging.nl Thimo Keizer Fysieke beveiliging Lean & Agile 2016 www.fysiekebeveiliging.nl Thimo Keizer Niets uit deze uitgave
Nadere informatieRisicobeheersing en achtervang September / oktober 2014. Erik Terheggen
Risicobeheersing en achtervang September / oktober 2014 Erik Terheggen 1. WSW in cijfers 1983 Borginstituut opgericht in 1983 De WSW-borging geldt voor nieuwbouw en renovatie van sociale woningen en maatschappelijk
Nadere informatieEen Project Management model. Wat is IASDEO?
Een Project Management model Project Management betekent risico s beheersen, voldoen aan allerlei vereisten, klanten tevreden stellen, beslissingen nemen, producten leveren, activiteiten coördineren, inputs
Nadere informatieDe onafhankelijke controlfunctie, gepositioneerd in de Three Lines of Defence
Welkom De onafhankelijke controlfunctie, gepositioneerd in de Three Lines of Defence 2 De onafhankelijke controlfunctie, gepositioneerd in de Three Lines of Defence 3 Vraagstelling referaat Onderzoeksvraag:
Nadere informatieSecurity Management Trendonderzoek. Chloë Hezemans
Security Management Trendonderzoek Chloë Hezemans Security Management Survey (5 e editie) Agenda Voorstellen Methode Trends Opvallende resultaten deze editie Security Management 2020? Voorstellen Chloë
Nadere informatieProfielschets. Directeur-bestuurder Woningbouwvereniging Compaen
Profielschets Directeur-bestuurder Woningbouwvereniging Compaen ERLY the consulting company Opdrachtgever: Woningbouwvereniging Compaen Datum: juni 2015 Adviseur: drs. Lilian Vos Inleiding Woningbouwvereniging
Nadere informatieToezichtsvisie RvC Zeeuwland
Stichting Zeeuwland Toezichtsvisie RvC Zeeuwland Opgesteld n.a.v. RvC-bijeenkomst d.d. 18 januari 2017 Versie d.d. 14 februari 2017 Inleiding Achtergrond Artikel 1.1. van de Governancecode woningcorporaties
Nadere informatieSamenvatting Herstructurering
Samenvatting Herstructurering 29 mei 2012 Congres Geen getob aan de top Ouko Beuving (Besturenraad) Herma Roelink (Management Drives) Dilemma s Hoe geef ik sturing aan verandering? Vanuit groen: praten,luisteren
Nadere informatiewww.thesishulp.nl onderdeel van www.nexttalent.nl
Inhoudsopgave: 1. Inleiding 1.1 Een vervelende ervaring of de kroon op je studie? 1.2 Hoe dit boekje te gebruiken 2. Het begin 2.1 De gouden basisregels 2.2 Het kiezen van een onderwerp 3. Onderzoeksopzet
Nadere informatie