Samenwerkingsverband Regio Eindhoven. Winnen van de file. Eindrapport

Transcriptie

1 Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Winnen van de file Eindrapport

2 Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Winnen van de file Eindrapport Datum 6 maart 2014 SRE086/Dcm/ Kenmerk Eerste versie

3 Documentatiepagina Opdrachtgever(s) Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Titel rapport Winnen van de file Eindrapport Kenmerk SRE086/Dcm/ Datum publicatie 6 maart 2014 Projectteam opdrachtgever(s) Yvonne van Velthoven-Aarts (SRE), Rob Mouris (Ministerie van Infrastructuur & Mileu), Nathan Hooghof (provincie Noord-Brabant), Bas Scholten (APPM), Birgit Couwenberg (APPM), Pierre van Veggel (APPM) Jorn Horstman (Dijksterhuis & van Baaren) Projectteam Winnen van de file Carlo Bernards en Matthijs Dicke (Goudappel Coffeng), Chrétienne Hoek en Marc van Bakel (BNV Mobility) Marco Hoek en Guillaume Giraud (Technolution)

4 Inhoud Pagina Samenvatting I 1 Inleiding Achtergrond wegwerkzaamheden op de A Doelstelling Uitgangspunten Leeswijzer 2 2 Winnen van de file Tijdslijn Winnen van de file Werving, marketing en communicatie Mijden van de spits Techniek Beloning en prijzen Reistijdinformatie Interventies Onderzoek achtergronden Bijsturingsacties 13 3 Resultaten Kanttekeningen bij meten van de resultaten Werving, marketing en communicatie Mijden van de spits Techniek Beloning en prijzen Reistijdinformatie Interventies Onderzoek achtergronden Meningen van deelnemers Bijsturingsacties 54 4 Reflectie De driehoek van Spitsmijden-projecten De driehoek toegepast op Winnen van de file Conclusie Winnen van de file en de driehoek 60 5 Conclusies en aanbevelingen Werving, marketing en communicatie Mijden van de spits Techniek Beloning en prijzen Reistijdinformatie Interventies Conclusies ten aanzien van de doelstellingen 68 Bijlage 1 Achtergronden bij opzet Winnen van de file 2 Belonings- en stimuleringsmails 3 Persbericht

5 Samenvatting De A2 tussen s-hertogenbosch en Eindhoven is een belangrijke verkeersader voor nationaal, internationaal en regionaal verkeer. Rijkswaterstaat heeft in de periode dit tracé verbreed van twee naar drie rijstroken per richting. Deze verbreding heeft ervoor gezorgd dat de doorstroming op de A2 sterk is verbeterd. Voorafgaand aan de werkzaamheden heeft Rijkswaterstaat aangegeven dat deze werkzaamheden tijdelijk veel hinder zullen veroorzaken voor het verkeer. Met name in de spitsperioden zou een toename van de filedruk ontstaan. Om de regio tijdens de werkzaamheden bereikbaar te houden, was het wenselijk het aantal auto s in de spits te verminderen. Daarom is vanuit het programma Beter Benutten Brabant voorgesteld om in aanvulling op de reguliere minder-hinderaanpak (communicatie en ReisWijzer) het instrument Spitsmijden in te zetten. Ten tijde van deze keuze was de ontwikkeling om spelelementen in te zetten om gedragsverandering te stimuleren in volle gang. Bovendien was bij Spitsmijden in Brabant aangetoond dat deelnemers, die een financiële beloning ontvangen voor het mijden van de spits, extra gaan mijden als ze een commitment met zichzelf aangaan (bijvoorbeeld door het invullen van een mijdplan). Het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) heeft de VOF Winnen van de file (Technolution, Goudappel Coffeng BV en BNV Mobility) opdracht gegeven om van oktober 2012 tot en met december 2013 invulling te geven aan een mobiliteitsspel op de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch. SRE, provincie Noord-Brabant en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu wilden zo de hinder beperken. Dit heeft geresulteerd in het mobiliteitsspel Winnen van de file. Winnen van de file I

6 Doelstellingen van het mobiliteitsspel waren: weggebruikers verleiden om hun reisgedrag te veranderen; per spits zo n 300 minder auto s op de A2 te laten rijden 1 ; verdere ervaring op doen met het toepassen van een gedragspsychologische invalshoek om automobilisten te verleiden de spits te mijden in de vorm van een mobiliteitsspel. Spitsmijden Het mobiliteitsspel Winnen van de file werd ingezet om reizigers op het traject A2 tussen s-hertogenbosch en Eindhoven de spits te laten mijden (zowel ochtend- als avondspits). In plaats van de gebruikelijke vaste financiële beloning per spitsmijding zette Winnen van de file in op een loterij met relatief kleine prijzen. Alle prijzen veraangenaamden de vrije tijd. De hoogste prijs was een Hotel Gift Card ter waarde van 250,-. De laagste prijs was een NS dagkaart. Punten voor de loterij waren te verdienen door de spits te mijden van tot en met uur en van tot en met uur. Stimuleren Spitsmijden: reistijdinformatie en gedragspsychologische beïnvloeding Uitgangspunt van Winnen van de file was dat de weggebruiker zo veel mogelijk vanuit intrinsieke motivatie de spits ging mijden. Dit door te ervaren dat het mijden van de spits de reistijd vermindert en dat vrije tijd toeneemt. Via een app werd reistijdinformatie aangeboden waarmee reistijden en vertraging tijdens de spits inzichtelijk werden. De app gaf een voorspelling voor 15, 30 en 45 minuten later waardoor inzichtelijk werd op welk moment de reistijd het laagst was. De app werd ook ingezet om aan te tonen of de spits gemeden was. Rond het mobiliteitsspel werd een aantal gedragspsychologische interventies ingezet. Deze hadden als doel om de deelnemer vaker te laten mijden, langer deel te laten nemen aan Winnen van de file en een blijvende gedragsverandering te bewerkstelligen. De volgende interventies werden ingezet: Vooraf aan iedere periode kon de deelnemer een ambitie opgeven in de vorm van een aantal te mijden ritten in die periode (commitment en consistentie). Iedere week kon de deelnemer een plan voor de komende week opstellen. Voor elke dag in die week werd aangegeven of er gereisd zou worden en op welke manier (met auto in de spits of alternatief) de reis gemaakt zou worden (implementatie intentie). Deelnemers ontvingen een feedbackmail met de geleverde prestaties en een beoordeling van de prestatie ten opzichte van andere deelnemers (sociale norm). Deelnemers ontvingen stimulerings- en beloningsmails. Deze s stimuleerden bijvoorbeeld het aanzetten van de app of vaker mijden van de spits. Als dit lukte ontvingen de deelnemers een schouderklopje in de vorm van een en extra punten voor in het spel. 1 In februari 2013 werd duidelijk dat dit doel niet meetbaar was. Om te bepalen of een deelnemer de spits meed, werd gebruik gemaakt van een app op de smartphone van de deelnemer. Er kwamen onvoldoende signalen binnen om een uitspraak te kunnen doen over het aantal mijdingen. In overleg met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is de focus ten aanzien van dit doel verlegd. Besloten is deelnemers te stimuleren om de app dagelijks aan te zetten zodat het aantal mijdingen beter bepaald kon worden en monitoring en evaluatie beter uitgevoerd kon worden. Winnen van de file II

7 Filejacht, een extra spel dat op de website van Winnen van de file werd gespeeld. In het spel verschuiven deelnemers rijen met auto s om zo twee of drie auto s van dezelfde kleur op een rij te krijgen. Dit leverde punten op die meetelden voor het puntentotaal in de loterij. Filejacht moest helpen om deelnemers meer te laten mijden, competitiegevoel aan te wakkeren en deelnemers langer geïnteresseerd te houden in Winnen van de file. Werving deelnemers Het werven van de deelnemers werd via twee methoden uitgevoerd: uitnodigingen op het huisadres van kentekenhouders. Hiervoor werd kentekenwaarneming op de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch uitgevoerd. Spontane aanmelding. Hiervoor werden billboards langs de A2 geplaatst en werd een persbericht in de media verspreid. Aantal deelnemers Bij de start van de eerste spelperiode kende het project ingeschreven deelnemers. 963 deelnemers hadden zich ingeschreven na ontvangst van de uitnodiging op het huisadres. De andere 229 deelnemers hadden zich spontaan aangemeld. Van de ingeschreven deelnemers hadden tijdens de eerste spelperiode 258 deelnemers actief deelgenomen door via de app signalen te versturen. Het aantal actieve deelnemers groeide tijdens Winnen van de file naar 418 actieve deelnemers in de laatste spelperiode. Meten gedragsverandering Het project Winnen van de file kende voor de evaluatie drie problemen: Een te beperkte referentiemeting. Hierdoor konden minder deelnemers benaderd worden. Er werden slechts voor een laag aantal spitsen per deelnemer signalen ontvangen van de app. Daardoor was op basis van de gegevens van de app niet vast te stellen wat het aantal mijdingen was per spits. Winnen van de file had een gering aantal deelnemers. Daardoor was het niet of nauwelijks mogelijk om betrouwbare uitspraken te doen over effecten van interventies. Deelnemers hadden de app niet of onregelmatig aanstaan. Over de spitsen waarin de app niet aan stond, was geen conclusie te trekken ten aanzien van Spitsmijden. Als in een periode slechts van één spits informatie ontbrak, gaf dit al een vertekend beeld van de gedragsverandering. Gedragsverandering baseren op enkel de spitsen waarin wel een signaal van de app was ontvangen, geeft eveneens geen goed beeld. Resultaat ten aanzien van doelstellingen Weggebruikers verleiden reisgedrag aan te passen Op basis van de data van de app is niet vast te stellen of deelnemers aan Winnen van de file hun gedrag door het spelen van het spel aanpassen. Op basis van een eindenquête en een focusgroep wordt geconcludeerd dat de ingezette middelen een specifieke groep weggebruikers een prikkel geeft tot positieve gedragsverandering. Voor een deel zelfs Winnen van de file III

8 een duurzame aanpassing. De omvang van deze groep op het traject tussen Eindhoven en s-hertogenbosch is door het beperkte aantal gegevens echter niet goed vast te stellen. Per spits ongeveer 300 minder auto s op de A2 Hoewel het aantal spitsmijdingen niet precies is vast te stellen, is duidelijk dat het doel om 300 auto s minder in de spits te laten rijden niet gehaald is. In overleg met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is het doel gedurende het project bijgesteld. Er is bepaald dat: ingezet wordt op het leren van de interventies; ingezet wordt op stimuleren dat deelnemers de app aanzetten; de evaluatieopzet aangepast wordt en meer kwalitatief van aard wordt. Ervaring opdoen met toepassen van gedragspsychologische invalshoek Deze doelstelling is ten dele gehaald. Door het lage aantal deelnemers per interventie zijn de effecten niet kwantitatief te evalueren. Er is geleerd ten aanzien van aanpak en uitwerking van de interventies. Duidelijk is geworden dat de gedragspsychologische invalshoek aanslaat bij een deel van de deelnemers. De omvang van de groep reizigers op het traject,die gevoelig is voor deze invalshoek, is onbekend. Winnen van de file IV

9 1 Inleiding 1.1 Achtergrond wegwerkzaamheden op de A2 De A2 tussen s-hertogenbosch en Eindhoven is een belangrijke verkeersader voor nationaal, internationaal en regionaal verkeer. Rijkswaterstaat heeft in de periode dit tracé verbreed van twee naar drie rijstroken per richting. Deze verbreding heeft de volgende doelen: minder files door meer rijstroken; een betere doorstroming van het verkeer op de A2; een betere doorstroming op de vernieuwde Rondweg s-hertogenbosch en de Randweg Eindhoven. Rijkswaterstaat heeft voorafgaand aan de werkzaamheden aangegeven dat deze tijdelijk veel hinder zullen veroorzaken voor het verkeer. Na afloop zal de doorstroming juist beter zijn dan voor de werkzaamheden. Met name in de spitsperioden zou een toename van de filedruk ontstaan. Om de regio tijdens de werkzaamheden bereikbaar te houden, zou het nodig zijn het aantal auto s in de spits te verminderen. Daarom is vanuit het programma Beter Benutten Brabant voorgesteld om in aanvulling op de reguliere minder-hinderaanpak (communicatie en ReisWijzer) het instrument Spitsmijden in te zetten. Voorafgaand aan het project was in diverse Spitsmijden-projecten aangetoond dat mensen met een financiële beloning bereid zijn de spits te mijden. Vanuit Beter Benutten bestond de wens om Spitsmijden door te ontwikkelen naar Spitsmijden 2.0 door te experimenteren met (aanvullende) niet-financiële prikkels. Bij Spitsmijden in Brabant was bijvoorbeeld bewezen dat deelnemers, die een financiële beloning ontvingen voor het mijden van de spits, extra gingen mijden als ze een commitment met zichzelf aangingen (bijvoorbeeld door het invullen van een mijdplan). Tegelijkertijd was er een ontwikkeling gaande om spelelementen in te zetten om gedragsverandering te stimuleren. Dit leidde tot het idee dat alternatieve manieren van Spitsmijden effectief kunnen zijn. Bovendien was de wens vanuit de overheid om minder geld uit te geven aan beloningen. Daarnaast werd gezocht naar methoden om de kosten voor vaststellen van een mijding/gemeden spitsrit te verminderen. Winnen van de file 1

10 De VOF Winnen van de file (Technolution, Goudappel Coffeng en BNV Mobility) heeft van het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) opdracht gekregen om van oktober 2012 tot en met december 2013 invulling te geven aan het mobiliteitsspel op de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch. SRE, provincie Noord-Brabant en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu willen zo de hinder beperken, de doorstroming bevorderen en ervaring opdoen met het inzetten van een mobiliteitspel in de geschetste omstandigheden. 1.2 Doelstelling Het mobiliteitsspel Winnen van de file richt zich op automobilisten die regelmatig in de spits op de A2 tussen s-hertogenbosch en Eindhoven rijden. De automobilisten worden ondersteund om de hinder van de wegwerkzaamheden te verminderen. Doelstellingen van het mobiliteitsspel zijn: weggebruikers verleiden om hun reisgedrag te veranderen; per spits zo n 300 minder auto s op de A2 te laten rijden; verdere ervaring op doen met het toepassen van een gedragspsychologische invalshoek om automobilisten te verleiden de spits te mijden in de vorm van een mobiliteitsspel. 1.3 Uitgangspunten Uitgangspunt van Winnen van de file is dat de weggebruiker zo veel mogelijk vanuit intrinsieke motivatie de spits gaat mijden. Bijvoorbeeld door te ervaren dat door het mijden van de spits de reistijd vermindert (en vrije tijd toeneemt). Daarvoor wordt reistijdinformatie aangeboden waarmee reistijden en vertraging tijdens de spits inzichtelijk worden. De reistijdinformatie maakt inzichtelijk op welk moment de reistijd het laagst is. De reistijdinformatie wordt gecombineerd met een mobiliteitsspel. Het mobiliteitsspel is er op gericht om weggebruikers te stimuleren de spits te mijden. In plaats van de gebruikelijke vaste financiële beloning per spitsmijding zet Winnen van de file in op een loterij met relatief kleine prijzen. 1.4 Leeswijzer Deze rapportage geeft informatie over het project Winnen van de file. In hoofdstuk 2 is kort de opzet van Winnen van de file beschreven. Een uitgebreidere beschrijving van achtergronden van het project staat weergegeven in bijlage 1. In hoofdstuk 3 zijn op hoofdlijnen de resultaten van het project gerapporteerd. Hoofdstuk 4 geeft een algemene reflectie op Spitsmijden-projecten en in het bijzonder voor Winnen van de file. Hoofdstuk 5 bevat de conclusies en aanbeveling. Ten slotte staat in bijlagen 2 en 3 aanvullende informatie over de interventies en persberichten. Winnen van de file 2

11 Per hoofdstuk worden dezelfde onderwerpen behandeld. Dit zijn: werving, marketing en communicatie; mijden van de spits; techniek; beloning en prijzen; reistijdinformatie; interventies; onderzoek achtergronden; meningen van deelnemers. Zo is door de hoofdstukken heen terug te lezen wat opzet, achtergrond, resultaat, conclusie en aanbeveling waren ten aanzien van een onderwerp. Winnen van de file 3

12 2 Winnen van de file Het project Winnen van de file kent een aantal duidelijk te onderscheiden onderdelen. In dit hoofdstuk wordt de aanpak van deze onderdelen beschreven. In paragraaf 2.1 wordt de tijdslijn van het project Winnen van de file getoond. 2.1 Tijdslijn Winnen van de file Winnen van de file bestond uit vier spelperioden van ongeveer acht weken en een nameting. Elke spelperiode werd afgesloten met een loting en uitreiking van de prijzen. Tijdens de nameting konden geen punten meer worden verdiend en werd geen loterij gehouden. star artdatum einddatum aantal antal weken w periode 1 7 januari 22 februari 7 voorjaarsvakantie 25 februari 1 maart 1 periode 2 4 maart 17 mei 11 periode 3 20 mei 12 juli 8 zomervakantie 15 juli 9 augustus 4 periode 4 12 augustus 4 oktober 8 periode 5 - nameting 7 oktober 29 november 8 Tabel 2.1: Spelperioden Winnen van de file Winnen van de file 4

13 Figuur 2.1: Tijdslijn Winnen van de file 2.2 Werving, marketing en communicatie Het werven van de deelnemers is via twee methoden uitgevoerd: uitnodiging op het huisadres; spontane aanmelding Uitnodiging op huisadres Weggebruikers kregen op basis van de kentekenwaarneming een persoonlijke uitnodiging tot deelname op het huisadres. De kentekenwaarneming werd op de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch uitgevoerd. Gedurende drie weken zijn de kentekens van passerende voertuigen geregistreerd. Criteria voor uitnodigen van deelnemers waren: Potentiële deelnemers waren in een periode van twee weken drie keer of vaker over het traject gereden tijdens de spits. Leaserijders werden niet uitgenodigd, maar konden zich spontaan aanmelden. Kentekens van leaserijders staan op adres van de leasemaatschappij. De verwachting is dat de maatschappijen de uitnodiging niet doorsturen naar de berijders van de voertuigen. Winnen van de file 5

14 Op basis van deze deelnamecriteria is aan weggebruikers een uitnodiging voor deelname aan het spel verstuurd. In plaats van een formeel opgezette brief is gekozen voor een aansprekende ansichtkaart. Zie figuur 2.2. De eerste vijftig aanmeldingen werden beloond met een bioscoopbon. Figuur 2.2: Voorkant van uitnodiging die reizigers op de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch op hun woonadres ontvingen Spontane aanmelding Weggebruikers die geen uitnodiging hadden ontvangen 2 konden zich aanmelden via de website (spontane aanmelding). Om deze reizigers te bereiken is een persbericht verstuurd naar de media en zijn twee billboards geplaatst langs de A2 (zie figuur 2.3). 2 Bijvoorbeeld leaserijders en weggebruikers, die in de maanden tussen cameraregistratie en uitnodiging (ongeveer een half jaar) van voertuig zijn veranderd, of die na de periode van kentekenwaarneming op de A2 zijn gaan rijden. Winnen van de file 6

15 Figuur 2.3: Billboard langs de A Marketing en communicatie De marketing en communicatie rondom Winnen van de file speelde in op tijdwinst en verbetering van comfort tijdens de reis (intrinsieke motivatie) bij mijden van de spits. De boodschap was: Win tijd om te besteden aan leuke dingen, zie figuur 2.2. Hiervoor werd een website ingericht. De informatie op de website stuurde op intrinsieke motivatie van de weggebruiker om deel te nemen aan Winnen van de file. Tegelijkertijd was de website een platform voor de deelnemers. Op de website konden ze informatie vinden en hun eigen gegevens inzien. Verder toonde de website testimonials van deelnemers. Figuur 2.4: Screenshot van de website waar ingespeeld wordt op tijdwinst Winnen van de file 7

16 2.3 Mijden van de spits Winnen van de file werd ingezet om reizigers op het traject A2 tussen s-hertogenbosch en Eindhoven de spits te laten mijden (zowel ochtend- als avondspits). De gehanteerde spitsvensters waren van tot en met uur en van tot en met uur. Deelnemers kregen punten als ze in de spitsen niet op het betreffende traject reisden Techniek Ten behoeve van het project is de app Winnen van de file ontwikkeld. Deelnemers installeerden de app op hun eigen telefoon. De app moest tijdens de spits aan staan (of draaien op de achtergrond met locatiebepaling) om aan te tonen of de spits gemeden was. De app had de volgende functies: registratie (bewijslast) of een deelnemer de spits meed; tonen van actuele reistijden (reguliere reistijd plus vertraging) op de wegvakken tussen s-hertogenbosch en Eindhoven; tonen van verwachte reistijden voor 15, 30 en 45 minuten later. De app Winnen van de file werkte alleen op een iphone 4 (of nieuwer) en versie 2.3 van Android (of nieuwer). Dit heeft tot een behoorlijke beperking van mogelijke deelnemers geleid. 2.5 Beloning en prijzen De extrinsieke motivatie bij Winnen van de file was het ontvangen van reistijdinformatie en de kans op het winnen van prijzen. Daarvoor werd een loterij ingezet. Omdat de prijs niet gegarandeerd was, werkt de loterij niet volledig als extrinsieke motivatie. Er was vooral intrinsieke motivatie nodig om deelnemers te laten mijden. De intrinsieke motivatie is de tijdwinst die gehaald wordt als de reistijdinformatie wordt gebruikt om de spits te mijden. Het prijzenpakket van de loterij sloot aan bij intrinsieke motivatie. Daarbij is gekozen voor een prijzenpakket om die vrije tijd te veraangenamen. Zie figuur 2.5. De loterij wordt uitgevoerd op basis van het aantal punten dat een deelnemer weet te behalen in een spelperiode. De deelnemer verdiende punten door: mijden van de spits; invullen van enquêtes; invullen van ambitie en wekelijkse mijdplannen; 3 ` Vanaf spelperiode 2 kregen deelnemers ook punten als ze in de schouders van de spits reisden en de rest van de spits wel meden. De schouders werden vastgesteld tussen en uur, tussen en uur en tussen en uur. Winnen van de file 8

17 deelname aan Filejacht, een extra spel dat naast Winnen van de file gespeeld kan worden (vanaf spelperiode 3); opvolging geven aan stimuleringsmails. De winkans was groter en de prijzen vertegenwoordigden een hogere waarde, naarmate een deelnemer beter zijn best deed. Goed gedrag werd dus dubbel gestimuleerd. Dat is afwijkend van andere spellen waarbij de kans op een hoofdprijs klein is. Doel van het mobiliteitsspel was dat een deelnemer tijdens een spelperiode zo veel mogelijk punten verdiende. De puntentoekenning per onderdeel werd zo gemaakt dat met het mijden van de spits de meeste punten te verdienen waren. Met de overige onderdelen waren relatief minder punten te verdienen. Dit om te voorkomen dat deelnemers zonder mijden toch een goede kans op een prijs maakten. Er zijn vier spelperioden van elk circa acht weken geweest. Op basis van de verdiende punten zijn de prijzen verloot. Na iedere spelperiode vond een trekking plaats, waarbij rekening werd gehouden met het referentieniveau van de deelnemer. Met de trekking werd bepaald welke deelnemers een prijs wonnen en welke prijs dat was. De kans op een prijs was groter bij meer punten. Na vier spelperioden volgde een vijfde spelperiode waarin geen loterij was gehouden. In deze spelperiode was onderzocht welk gedrag deelnemers vertoonden als de beloning stopte. Het toekennen van de beloning bij Winnen van de file was anders dan in de traditionele Spitsmijden-projecten: deelnemers ontvingen punten voor elke spits waarin ze niet op het traject reisden; deelnemers met hetzelfde reispatroon vooraf aan de proef gingen met elkaar de strijd aan voor het winnen van een prijs; deelnemers ontvingen extra punten voor het gehoor geven aan interventies en meewerken aan onderzoek. Een overzicht van de te winnen prijzen in de loterij is weergegeven in tabel 2.2. level prijs % deeln eelnemers winkans A Hotel Gift Card ter waarde van 250,- 2% 50% B dinerbonnen ter waarde van 150,- 5% 50% C KOBO Touch e-reader 7% 25% D twee dagkaarten voor twee personen voor Montana Snowcenter 10% 20% E twee dagkaarten voor Dierenrijk Europa in Nuenen 13% 20% F cadeaubon ter waarde van 30,- 17% 10% G twee bioscoopbonnen met een gezamenlijke waarde van 25,- 21% 10% H dagkaart NS 25% 10% Tabel 2.2: Overzicht van de te winnen prijzen en de winkans als een deelnemer in een bepaald level is terechtgekomen Winnen van de file 9

18 Figuur 2.5: Het prijzenpakket zoals het getoond werd op de website Winnen van de file Reistijdinformatie De app Winnen van de file gaf voor het traject Eindhoven - s-hertogenbosch per wegvak de reguliere reistijd aan en bij vertraging de extra reistijd. Zowel in minuten als in kleur: groen is vrije doorstroom, oranje lichte vertraging en rood veel vertraging. Zie figuur 2.6. De app toonde op het eerste scherm de actuele situatie. Door te swipen werd op de volgende drie schermen de voorspelling voor de situatie na 15 minuten, 30 minuten en 45 minuten weergegeven. 4 Later is gekozen om Diergaarde Blijdorp te vervangen door het regionale park Dierenrijk Europa in Nuenen. Winnen van de file 10

19 Figuur 2.6: De app Winnen van de file Links: reistijdinformatie zonder file Midden: doorschuiven naar de voorspelling voor over 15 minuten Rechts: Situatie met file 2.7 Interventies Rond het mobiliteitsspel werd een aantal interventies uitgevoerd. Deze hadden als doel om de deelnemer vaker te laten mijden en langer deel te laten nemen aan Winnen van de file. Binnen het spel werden interventies ingezet, gebaseerd op methoden uit de gedragspsychologie. Hierna staan de interventies weergegeven. Ambitie opgeven (spelperioden 1 tot en met 4) Aan het begin van iedere spelperiode kon de deelnemer een ambitie voor die periode opgeven. Het idee achter deze interventie was dat een deelnemer zich committeert aan zijn ambitie, omdat hij consistent wilde zijn met de uitgesproken ambitie. De verwachting was dat deelnemers door het opgeven van een ambitie meer gingen mijden. Mensen willen consistent handelen met hun voornemens, en zullen die voornemens dus niet snel breken. Voor een voorbeeld zie figuur 2.7. Figuur 2.7: Voorbeeld van opgeven ambitie op de website Winnen van de file 11

20 Mijdplan (spelperioden 1 tot en met 4) Aan het begin van iedere week kon de deelnemer opgeven op welke manier hij of zij die week ging reizen. Dit gebeurde in de vorm van een implementatie-intentie: deelnemers werden geholpen om hun voornemen te koppelen aan een daadwerkelijke actie. Door het voornemen en de actie zo concreet mogelijk te koppelen, wordt de kans dat het voornemen ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd, vergroot. De deelnemer vulde op zijn persoonlijke pagina voor elke ochtend- en avondspits van een werkweek de volgende zin in: als ik maandag naar mijn werk ga, ga ik de spits mijden door om uur met de bus naar Eindhoven te vertrekken. De cursieve, onderstreepte delen vulde de deelnemer zelf in. Zie figuur 2.8 voor een voorbeeld. Figuur 2.8: Voorbeeld invullen mijdplan Stimulerings- en beloningsmails (spelperioden 3 en 4) Deelnemers werden via een gestimuleerd om meer te mijden, de app vaker aan te zetten et cetera. Als aan deze gehoor werd gegeven, dan werd een beloning uitgekeerd in de vorm van punten voor de loterij. Het spel Filejacht (spelperioden 3 en 4) Filejacht was een extra spel dat op de website van Winnen van de file werd gespeeld. Deelnemers verschoven rijen met auto s om zo twee of drie auto s van dezelfde kleur op een rij te krijgen (een soort Tetris of Candy Crush). Dit leverde punten op die meededen voor het puntentotaal in de loterij. De deelnemer kon meer zetten doen naarmate vaker de spits werd gemeden. De doelstelling was dat de deelnemer vaker mijdt om meer zetten in het spel te doen. Daarnaast was het doel om competitiegevoel te creëren en de deelnemer langer geïnteresseerd te houden voor Winnen van de file. Zie bijlage 1 voor een uitleg over Filejacht. Feedbackmail (spelperiode 4) Deelnemers ontvingen iedere week een persoonlijke met daarin feedback over hun prestaties van de week ervoor. Doel was om de betrokkenheid bij het project te verhogen. In de werd duidelijk gemaakt hoe de deelnemers ten opzichte van hun eigen voornemen scoorden én of ze hoorden bij de groep die bovengemiddeld scoorde of bij de groep die ondergemiddeld scoorde. De feedbackmail maakte op deze manier duidelijk wat de sociale norm is binnen de groep deelnemers aan Winnen van de file. Hiermee werd het mijden van de spits extra aangemoedigd. Deelnemers die onder het gemiddelde scoorden, werden aangemoedigd vaker de spits te mijden. Aan deelnemers die bovengemiddeld scoorden werd een compliment gegeven. Zij werden bovendien gestimuleerd op dezelfde manier door te gaan. Winnen van de file 12

21 2.8 Onderzoek achtergronden Tijdens Winnen van de file is intensief gewerkt aan monitoring en evaluatie van het project. Naast gegevens over de werving en de verplaatsingsgegevens en bijbehorende scores die via de app werden verzameld, werden de volgende activiteiten uitgevoerd om via de deelnemers te leren over het project: startenquête; voortgangsrapportage na iedere spelperiode; telefonisch non-actie onderzoek onder deelnemers die niet actief deelnemen; enquête onder deelnemers die niet actief meden; monitoring vragen en klachten bij servicedesk; eindenquête; focusgroep als eindevaluatie. 2.9 Bijsturingsacties Na iedere spelperiode werd een monitoringsrapportage opgesteld. Op basis van de resultaten en aanvullende onderzoeken (zoals de onderzoeken onder deelnemers die niet actief deelnamen) en opvragen van testimonials zijn bijsturingsacties ontwikkeld. Na spelperiode 1 bleek dat het aantal deelnemers en aantal mijdingen achterbleef bij de doelstellingen. Bovendien werd geconcludeerd dat de wegwerkzaamheden meevielen en dat de ingestelde spitsvensters onvoldoende pasten bij de overlast. Daarnaast werd duidelijk dat er minder GPS-signalen binnen kwamen dan verwacht (zie paragraaf 3.1 voor een uitleg). Het gevolg was dat er geen mijdpercentage vastgesteld kon worden. Dit leidde tot de volgende bijsturingsacties: belonen van het mijden van de schouders van de spits; vanaf spelperiode 3 het aanzetten van de app belonen met punten; belonen van het aanzetten van de app tijdens de periode van nameting met een bol.com-bon; ontwikkelen tell-a-friend-actie. Winnen van de file 13

22 3 Resultaten en 3.1 Kanttekeningen bij meten van de resultaten Het project Winnen van de file kent voor de evaluatie drie problemen: Een te beperkte referentiemeting. Een laag aantal spitsen per deelnemer waarvan signalen van de app werden ontvangen. Daardoor is op basis van de gegevens van de app niet vast te stellen wat het aantal mijdingen is per spits. Een gering aantal deelnemers. Daardoor is het niet of nauwelijks mogelijk om betrouwbare uitspraken te doen over effecten van interventies Aantal mijdingen vanuit gegevens app niet vast te stellen Het bepalen van het aantal mijdingen bij Winnen van de file op basis van het gedrag van alle deelnemers is niet mogelijk. Hier zijn twee belangrijke redenen voor: 1. Er werden te weinig signalen van de app ontvangen. De deelnemers hadden de app niet of te weinig aan staan. 2. Van een deel van de deelnemers was geen referentieniveau bekend. Ad 1 Voor het bepalen van het aantal mijdingen moet een deelnemer gedurende iedere spits de app `Winnen van de file aan hebben staan. Een groot deel van de deelnemers heeft de app onregelmatig of helemaal niet aan staan. De app zorgt voor de bewijslast dat een deelnemer wel of niet op het traject heeft gereden tijdens de spits. Als geen signaal van de app ontvangen wordt of gedurende een lange tijd geen signaal wordt ontvangen, dan is onbekend of de deelnemer de spits heeft gemeden of niet. Bij het bepalen van het aantal mijdingen voor de bepaling van punten voor de loterij wordt bij het missen van een signaal geen punten toegekend. Zie bijlage 1, paragraaf B1.2 voor meer informatie. Ad 2 Een aantal weggebruikers op de A2 die waargenomen zijn tijdens de kentekenregistratie, heeft geen uitnodiging op het huisadres ontvangen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij leaserijders, waarvan de auto op naam van het leasebedrijf staat. Als deze reizigers zich Winnen van de file 14

23 spontaan aanmelden, dan was op basis van het kenteken een referentie te bepalen. Dit was niet mogelijk bij reizigers waarvan het kenteken niet was waargenomen tijdens de kentekenregistratie. Bijvoorbeeld bij aanschaf van een nieuwe auto of doordat de reiziger pas na de kentekenregistratie regelmatig op de A2 ging reizen. Voor deze deelnemers is via de startenquête het referentieniveau bepaald door aan de deelnemer zelf te vragen wat zijn referentieniveau was. Dit is echter niet door iedere deelnemer ingevuld. Voor het toekennen van punten en deelname aan de loterij was dit geen probleem omdat deelnemers zonder referentieniveau in een aparte groep deelnamen aan de loterij Gebruik enquêtedata Omdat de gegevens vanuit de app niet altijd bruikbaar zijn, worden in dit hoofdstuk gegevens gebruikt uit de volgende bronnen van onderzoek: startenquête; voortgangsrapportage na iedere spelperiode; telefonisch non-actie onderzoek onder deelnemers die niet actief deelnemen; enquête onder deelnemers die niet actief meden; monitoring vragen en klachten bij servicedesk; eindenquête; focusgroep als eindevaluatie. De bron op basis waarvan een conclusie wordt getrokken wordt steeds vermeld. De meest gebruikte bron is de eindenquête. Deze is ingevuld door 96 deelnemers aan Winnen van de file. Dit zijn waarschijnlijk de meest actieve deelnemers. Zij hebben deelgenomen tot en met spelperiode 5 en de moeite genomen de enquête in te vullen. Op basis van de resultaten van deze enquête kunnen geen conclusies getrokken worden over de doelgroep voor Winnen van de file. De resultaten moeten gezien worden als een resultaat onder een actieve groep die gevoelig is geweest voor het mobiliteitsspel en de bijbehorende beloningsstructuur. 3.2 Werving, marketing en communicatie Deelnemerverloop tijdens proef Er wordt een onderscheid gemaakt tussen deelnemers en actieve deelnemers. Iemand is deelnemer als hij of zij zich heeft ingeschreven bij Winnen van de file en de app geïnstalleerd heeft. Een deelnemer wordt pas als actief gekenmerkt als tenminste eenmaal is waargenomen dat de app tijdens de spits heeft aangestaan. Aandacht voor Winnen van de file kentekenhouders hebben op hun huisadres een uitnodiging ontvangen om deel te nemen aan Winnen van de file. Dit genereerde verkeer naar de website Winnenvandefile.nl. De website is door unieke bezoekers bezocht (28% van de genodigden). Gezamenlijk bekeken zij website-pagina s in de eerste maand. Winnen van de file 15

24 Opvallend is dat de bezoekers weinig doorklikken naar de pagina s met aanvullende informatie. Aanmeldingen De response op de uitnodigingskaart is 3%. Voorafgaand aan de start van spelperiode 1 (start op 7 januari 2013) hebben deelnemers zich aangemeld voor Winnen van de file. Deze deelnemers hebben de eerste versie van de app gedownload. Vijf deelnemers schreven zich vlak voor de start van de eerste spelperiode weer uit. Bij de start van de eerste spelperiode kende het project ingeschreven deelnemers. 963 deelnemers hebben zich ingeschreven na ontvangst van de uitnodiging op het huisadres. De andere 229 deelnemers hebben zich spontaan aangemeld. In tabel 3.1 en figuur 3.1 is het aantal deelnemers en het aantal actieve deelnemers per spelperiode weergegeven. In spelperiode 1 had Winnen van de file 258 actieve deelnemers. Dat is 21% van de ingeschreven deelnemers. Het aandeel spontane aanmelders nam tijdens Winnen van de file toe ten opzichte van uitgenodigde deelnemers. Tijdens Winnen van de file werd geen herinnering gestuurd aan de weggebruikers die uitgenodigd waren, terwijl gedurende de gehele periode spontane aanmelding mogelijk was. Tijdens spelperiode 3 is een enquête verstuurd naar 910 niet-actieve deelnemers (zie paragraaf 3.9.3). Van deze deelnemers werd vanaf de start van spelperiode 1 geen signaal van de app ontvangen. Er werd door 846 deelnemers geen enquête ingevuld. Voor de start van spelperiode 4 zijn deze deelnemers verwijderd uit het bestand met deelnemers. Dit verklaart de sterke daling van het aantal deelnemers tussen spelperiode 3 en periode 4 in tabel 3.1. spelperiode 1 spelperiode 2 spelperiode 3 spelperiode 4 spelper pelperiode 5 7 jan-22 feb 4 mrt 17 mei 20 mei 12 juli 12 aug 4 4 okt 7 okt 29 nov deelnemers actieve deelnemers op uitnodiging spontaan spontaan met waargenomen kenteken* actieve deelnemers met onbekende referentie percentage referentie onbekend 14% 25% 28% 29% 29% * Deelnemers die zich spontaan hebben aangemeld en waarvan het kenteken waargenomen is in de referentieperiode. Bijvoorbeeld deelnemers met een leaseauto. Tabel 3.1: Verloop aantal deelnemers Winnen van de file bij start spelperioden Winnen van de file 16

25 Figuur 3.1: Verloop van aantal deelnemers en actieve deelnemers. De actieve deelnemers zijn verdeeld in deelnemers die via de kentekenwaarneming zijn uitgenodigd en deelnemers die zich spontaan hebben aangemeld Referentie onbekend Bij de start van spelperiode 1 was van 11% van de deelnemers geen referentieniveau bekend. In spelperiode 4 was dat 30% 5. Dit betrof spontane aanmelders waarvan het kenteken niet is waargenomen tijdens de referentieperiode. De spontane aanmelders kregen een startenquête en daarin konden ze hun reispatroon invullen voorafgaand aan deelname. Deelnemers zonder referentie konden wel deelnemen aan het spel en prijzen winnen. Voor monitoring en evaluatie had deze groep echter geen toegevoegde waarde, omdat we het reisgedrag voor, na en tijdens het mobiliteitsspel niet met elkaar konden vergelijken. In figuur 3.2 is de verdeling weergegeven van het referentieniveau bij de start van Winnen van de file en in figuur 3.3 is de verdeling van het referentieniveau bij het einde van het project weergegeven. De verdeling van het referentieniveau is op het aandeel deelnemers waarvan het referentieniveau onbekend is verder gelijk tussen de situatie bij de start en bij het einde van het project. De deelnemers zonder referentieniveau zijn ingedeeld in een aparte groep en hebben zo vanaf spelperiode 2 deel kunnen nemen aan de loterij. De meeste deelnemers hebben een laag aantal ritten als referentie. Dit is te verklaren doordat deze groep op de weg ook de grootste omvang had (op de weggebruikers na die 1 of 2 keer passeerden, maar deze zijn uitgesloten van deelname). Bij andere Spitsmijden-projecten is de grens voor deelname over het algemeen hoger. Dit heeft te maken met de kosten voor het inbouwen van kastjes in de auto. Bij Winnen van de file speelt dit niet, en is het minder kostbaar om deelnemers met een laag referentieniveau toe te laten. 5 In spelperiode 4 zijn de deelnemers alleen de actieve deelnemers. Winnen van de file 17

26 Figuur 3.2: Verdeling referentieniveau van alle deelnemers bij start van Winnen van de file. Het referentieniveau is berekend op aantal spitsritten (ochtend- en avondspits) per week van deelnemers Figuur 3.3: Verdeling referentieniveau van actieve deelnemers bij einde van Winnen van de file. Het referentieniveau is berekend op aantal spitsritten (ochtend- en avondspits) per week onder 400 actieve deelnemers Winnen van de file 18

27 Aandeel wervingsacties in aantal deelnemers In figuur 3.4 is het aantal aanmeldingen uitgezet in de tijd en gekoppeld aan de uitgevoerde acties. Het meeste resultaat heeft de uitnodiging op het huisadres gehad. Het effect van de billboards was hoger dan in vergelijkbare projecten, maar hebben ten opzichte van de uitnodiging een kleine bijdrage aan het werven van deelnemers. Zending 1 en zending 2 hebben circa aanmeldingen opgeleverd. Enkele tientallen genodigden lijken te hebben gewacht tot de feestdagen om zich aan te melden. De aanmeldingen in weken 46/47 zijn spontane aanmelders. Waarschijnlijk naar aanleiding van een persbericht, zie bijlage 3. Na de aankondiging (per aan de deelnemers) van de start van het spel hebben nog deelnemers zich aangemeld. De plaatsing van de billboards heeft geleid tot een toename van het aantal aanmeldingen. In de eerste vijf weken na plaatsing hebben zich wekelijks deelnemers aangemeld. Figuur 3.4: Aantal aanmeldingen in relatie tot de communicatieacties Van uitnodiging naar deelname Om van uitnodiging of spontane aanmelding deelnemer te worden, moest de weggebruiker naar de website om zich aan te melden. Voor deelname was het nodig om: de app Winnen van de file te installeren; voordat het spel daadwerkelijk begon een update te installeren van de app; in te loggen op de app. Communicatie Deelnemers zijn tevreden over de wijze waarop communicatie plaatsvond. Zij gaven echter ook aan dat de frequentie van de communicatie vanuit het projectteam laag was Winnen van de file 19

28 en er weinig informatie verstrekt werd. Dit laatste kwam voornamelijk naar voren uit de focusgroep en non-actie interviews. Voornamelijk in spelperiode 1 en spelperiode 2 werd communicatie gemist. Na inschrijven als deelnemer werd alleen vlak voor de start van het spel gecommuniceerd. De periode waarin niet gecommuniceerd werd was te lang, waardoor de aandacht voor het project verloren ging. Het is belangrijk aandacht te besteden aan de binding met de deelnemers. Deelnemers gaven aan (focusgroep en non-actie interview) dat ze merkten dat de app en de website bij introductie nog niet volledig werkte. 3.3 Mijden van de spits Het aantal spitsmijdingen per deelnemer kan niet vastgesteld worden op basis van de data die via de app verkregen is. Het aantal GPS-signalen dat via de app binnenkwam was daarvoor onvoldoende (zie voor uitleg paragraaf 3.1). In deze paragraaf presenteren we het aantal mijdingen op basis van een bandbreedte. Vervolgens presenteren we de mijdingen aan de hand van resultaten van de eindenquête. Dit is zelfgerapporteerd gedrag van deelnemers die de eindenquête hebben ingevuld Spitsvensters Om een spits te mijden mochten deelnemers tussen en uur en tussen en uur niet op het traject rijden met de auto. Deze vensters zijn bepaald door onderzoek naar verloop van de intensiteit van het verkeer op het traject (zie bijlage 1 paragraaf B1.1) Definitie spitsmijding De definitie van een spitsmijding: een deelnemer wordt in een spitsvenster van maandag tot en met vrijdag niet waargenomen op de A2 op het traject Eindhoven - s-hertogenbosch (in beide richtingen). Voor het bepalen van het aantal mijdingen in een spelperiode geldt de formule: Mijdingen = (aantal weken in de periode * (referentie per week)) - ritten in periode Bandbreedte mijdingen Omdat door de genoemde meetproblemen geen zekerheid verkregen kan worden over het aantal werkelijke mijdingen, is een bandbreedte bepaald. Daarbij is de ondergrens een berekening op basis van de formule voor het Spitsmijden, waarin ontbrekende gegevens worden geteld als een spitsrit. Dit geeft een onderschatting van het aantal mijdingen. De bovengrens is bepaald door per deelnemer alleen te rekenen met de data van de spitsen waarin de app aan heeft gestaan. In die berekening wordt het Winnen van de file 20

29 referentieniveau aangepast naar rato van het aantal spitsen waarin de app heeft aangestaan 6. Dit geeft een overschatting van het aantal mijdingen. Het resultaat is een ruime bandbreedte. Zie tabel 3.2 en figuur 3.5. Ondanks dat het aantal mijdingen niet exact vastgesteld kan worden, is duidelijk dat het doel van 300 mijdingen per spits niet gehaald is. spelperiode 1 spelperiode 2 spelperiode 3 spelperiode 4 spelperi pelperiode 5 mijdingen per spits tussen 3 en 74 tussen 2 en 120 tussen 10 en126 tussen 12 en 126 tussen 5 en 130 Tabel 3.2: Bandbreedte van mijdingen per spelperiode Figuur 3.5: Bandbreedte van mijdingen per spelperiode Bijgesteld doel Door monitoring van de resultaten in spelperiode 1 werd duidelijk dat met het aantal deelnemers het doel van 300 mijdingen per spits niet gehaald zou worden. In overleg met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is het doel bijgesteld. Afgesproken is de 6 Stel: een deelnemer met een referentieniveau van 8. In een week wordt niet de maximale tien keer een signaal ontvangen van de app, maar slechts twee keer. Er wordt één spitsmijding bepaald en één spitsrit. De ondergrens wordt bepaald als: negen ritten gemaakt (1één vastgestelde rit en acht onbekend) ten opzichte van een referentie van acht ritten. Dat is één rit extra (juist geen mijding). De bovengrens wordt bepaald als: er zijn twee van de tien ritten bekend. De nieuwe referentie voor de bekende ritten is 1,6 (8/10 is 1,6/2). Er werd één rit tijdens de spits vastgesteld. Dat is een mijding van 0,6. De mijdingen van alle deelnemers worden bij elkaar opgeteld en gedeeld door het maximaal aantal spitsen in de periode. Winnen van de file 21

30 focus te leggen op leren van de interventies en er op in te zetten dat deelnemers de app vaker aanzetten Verandering reisgedrag De verandering in reisgedrag is bepaald op basis van de eindenquête. Deze is ingevuld door 96 actieve deelnemers. Van de deelnemers zegt 46% tijdens de beloningsperiode anders te zijn gaan reizen. Om inzichtelijk te maken welke verschuivingen in het reisgedrag hebben plaatsgevonden, is hierna weergegeven welke mogelijkheden reizigers binnen een spits hebben: een reiziger/deelnemer heeft geen reden om op het traject te reizen; een reiziger/deelnemer reist met een vervoermiddel, zowel binnen als buiten de spits, eventueel via een andere route; een reiziger/deelnemer werkt thuis of op andere locatie. De verdeling over deze categorieën (en subcategorieën) is weergegeven in figuur 3.6 voor de periode voorafgaand aan de beloningsperiode van Winnen van de file, tijdens de beloningsperiode en na afloop van de beloningsperiode. In de figuur is het aantal spitsen per week weergegeven (maximaal 10 spitsen) waarin een alternatief wordt toegepast. Voorafgaand aan de beloningsperiode reizen deelnemers gemiddeld 5,4 spitsen per week met de auto op het traject. Tijdens de beloningsperiode is dat 4,6 spitsen per week. Het verschil is significant 7. Dit effect is alleen gebaseerd op de deelnemers die de eindenquête hebben ingevuld. Dit betreft doorgaans de meest actieve deelnemers. Alternatieven die vaker worden toegepast dan voor Winnen van de file zijn: met de auto buiten de spits reizen; thuiswerken; op een andere locatie werken. Na de beloningsperiode neemt het aantal ritten in de spits met de auto licht toe naar 4,7 spitsritten in de week (gemeten twee maanden na stopzetten van de beloning). Het verschil met het aantal ritten vooraf aan de beloningsperiode van Winnen van de file is significant Dit is getoetst met een gepaarde t-toets. Geconcludeerd mag worden dat tijdens de beloningsperiode in de spits minder vaak met de auto gereden wordt op het traject (t(88) = 4,475, p<0,001). Dit is getoetst met een gepaarde t-toets. Geconcludeerd mag worden dat na afloop van de beloningsperiode in de spits minder vaak met de auto gereden wordt op het traject dan vooraf aan de beloningsperiode (t(88) = 3,682, p<0,001). Winnen van de file 22

31 Figuur 3.6: Manier van reizen (inclusief thuiswerken of werken op andere locatie) in de periode voorafgaand aan de beloningsperiode van Winnen van de file, tijdens de beloningsperiode en na afloop van de beloningsperiode. Gebaseerd op de eindenquête ingevuld door 96 deelnemers In figuur 3.7 is de gedragsverandering van deelnemers aan de eindenquête weergegeven tijdens de drie fasen van Winnen van de file (vooraf aan, tijdens en na beëindiging van de beloningsperiode). De percentages zijn bepaald aan de hand van antwoorden op twee vragen: 1. Ben je in de beloningsperiode anders gaan reizen dan vooraf aan de beloningsperiode? 2. Reis je nu je geen prijs meer kunt winnen anders dan tijdens de periode waarin je wel een prijs kon winnen? Hierdoor ontstaan vier mogelijke combinaties: in n beloningsperiode anders gaan reizen ja nee na a wegvallen beloning anders gaan reizen ja gedragsverandering alleen bij prikkel geen verandering door beloning, maar wel als beloning wegvalt nee duurzaam gedrag geen enkele verandering Van de respondenten heeft 13% het reisgedrag aangepast in de beloningsperiode, maar is bij beëindiging van de beloningsperiode weer teruggekeerd naar het oude gedrag. Van de respondenten laat 33% een duurzame gedragsverandering zien. Tijdens de beloningsperiode pasten zij hun reisgedrag aan. Ze geven aan dat ze na beëindiging van de beloningsperiode hetzelfde reisgedrag hadden als tijdens de beloningsperiode. Winnen van de file 23

32 Van de deelnemers heeft 54% het reisgedrag tijdens het project helemaal niet aangepast. Niet na de start van de beloningsperiode en ook niet na de beëindiging daarvan. De situatie waarin geen verandering in reisgedrag optreedt door de beloning, maar wel bij wegvallen van de beloning komt onder de respondenten niet voor. Figuur 3.7: Gedragsverandering deelnemers Winnen van de file, bepaald in eindenquête onder 96 deelnemers De conclusie dat het gedrag duurzaam is aangepast geldt alleen voor deelnemers aan de eindenquête. Deze is gehouden onder deelnemers die gedurende de hele periode van Winnen van de file deelnamen. Waarschijnlijk zijn deze deelnemers bovengemiddeld actief binnen Winnen van de file. Om die reden is deze groep niet representatief voor de gehele groep deelnemers. Ondanks het resultaat dat 33% van de ondervraagden een duurzame gedragsverandering aangeeft mag niet geconcludeerd worden dat Winnen van de file voor een duurzame gedragsverandering gezorgd heeft. Wel is aangetoond dat het waarschijnlijk mogelijk is (immers, eenmalig gemeten twee maanden na stopzetten beloning) om een specifieke groep deelnemers met een mobiliteitsspel duurzaam van gedrag te laten veranderen. Overigens is een duurzame gedragsverandering bij wegwerkzaamheden niet te verwachten. Na afloop van de wegwerkzaamheden is de weg verbreed en de doorstroming verbeterd. De A2 tussen s-hertogenbosch en Eindhoven is na openstelling van de extra rijstroken uit de dagelijkse filemeldingen verdwenen. De kans dat automobilisten op het traject dan kiezen voor alternatieven voor de auto is niet groot. Winnen van de file 24

33 3.4 Techniek Er kwamen minder GPS-signalen binnen via de app dan verwacht. In een week is het maximaal aantal te verwachten signalen: tien spitsen * aantal deelnemers. Er kwamen echter minder dan 30% van deze signalen binnen. Bij vrijwel elke deelnemer werd in meer of mindere mate geen signaal van de app ontvangen. Het kon zijn dat deelnemers de app niet aan hadden (bewust of onbewust). Ook mogelijk was dat de app wel geactiveerd werd maar niet goed functioneerde. Hier is geen onderzoek naar gedaan. Een uitgebreidere analyse is weergegeven in bijlage 1 paragraaf B1.3. App Deelnemers aan de focusgroep en de telefonische non-actie interviews gaven aan dat de app een aantal nadelen had. Voor een aantal deelnemers was dit een reden om niet actief deelnemer te worden: De app toonde vooraf aan spelperiode 1 (tussen aanmelden en start spel) alleen reisinformatie. Er moest een update uitgevoerd worden nog voordat het spel was begonnen. Af en toe moest opnieuw ingelogd worden. Het wachtwoord kon niet aangepast worden en was lastig om te onthouden. Dat was een drempel voor opnieuw inloggen. De app werkte alleen op versies ios 4 (i-phone) en Android 2.3 of hoger. Dit werd expliciet gecommuniceerd, waardoor waarschijnlijk weggebruikers die deze versies niet hadden niet inschreven. Bovendien waren niet alle deelnemers op de hoogte welk besturingssysteem hun telefoon had, waardoor ze na inschrijving alsnog afhaakten. Het verbruik van de accu werd als hoog ervaren. Samenwerking app en website Deelnemers aan de focusgroep gaven aan dat ze de communicatie liever via de app hadden ontvangen. Dat er twee platformen (app en website) waren vonden ze niet prettig. Deelnemers hadden de focus niet op de website. Daardoor misten ze informatie, bijvoorbeeld de introductie van Filejacht. Dit ondanks het feit dat Filejacht door middel van een ansichtkaart onder de aandacht werd gebracht. 3.5 Beloning en prijzen Uitgekeerde punten Deelnemers konden op meerdere manieren punten verdienen. Op de volgende manieren waren punten te behalen: het mijden van de spits (brede spits (15 punten) en vanaf periode 2 ook de schouders van de spits (5 punten)); het invullen periodeplan (50 punten) en mijdplan (20 punten); het invullen enquête (30 punten, alleen spelperiode 1); het aanpassen van (reis)gedrag na een stimuleringsmail (30 punten, vanaf spelperiode 3); Winnen van de file 25

34 het aanhebben van de app (1 punt per spits, vanaf spelperiode 3); het spelen van het spel Filejacht (punten afhankelijk van prestatie, alleen spelperiode 3 en spelperiode 4). In tabel 3.3 is weergegeven hoeveel actieve deelnemers op een bepaald onderdeel punten haalden. Voor de drie onderdelen die gedurende de gehele beloningsperiode van Winnen van de file zijn ingezet (Spitsmijden in de brede spits, invullen periodeplan en invullen mijdplan) is het aantal deelnemers weergegeven in figuur 3.8. Per spelperiode was de verhouding van het aantal behaalde punten per onderdeel anders doordat er per periode andere manieren waren om punten te halen. In figuur 3.9 is de verhouding in behaalde aantal punten per spelperiode weergegeven. Door de introductie van Filejacht is de verdeling van het aantal punten anders geworden. In de figuur zijn percentages gegeven. Het aantal mijdingen is vanaf spelperiode 3 niet verminderd, maar het aantal punten dat daarmee verdiend is, is relatief afgenomen door de introductie van Filejacht. onderdeel periode 1 periode 2 deel eel- nemers punten deel eel- nemers punten perio eriode 3 periode 4 deel eel- nemers punten deel eel- nemers punten mijden brede spits* mijden schouders spits n.v.t. n.v.t invullen enquête n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. opvolgen stimuleringsmail n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t invullen periodeplan invullen mijdplan punten app aan n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t punten behaald in filejacht n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t totaal * Dit betreft de spitsmijdingen die met zekerheid zijn vastgesteld. Het aantal personen is bepaald door aantal personen te bepalen waarvan tenminste één keer een mijding is vastgesteld Tabel 3.3: Overzicht van het aantal deelnemers dat op een bepaald onderdeel punten haalde en de daarbij totaal uitgekeerde punten. N.v.t. betekent dat in die periode geen punten te behalen waren voor dat onderdeel Gedurende de spelperiodes meden steeds minder deelnemers de spits. Het gemiddeld aantal mijdingen per deelnemer nam echter toe. Dat blijkt uit het gemiddeld aantal uitgekeerde punten voor het mijden van de spits. De terugkoppeling naar deelnemers en het stimuleren van het Spitsmijden heeft er voor gezorgd dat deelnemers die al actief waren, ook daadwerkelijk meer zijn gaan mijden. Na spelperiode 1 is besloten om deelnemers die in de schouders van de spits reizen (eerste en laatste half uur van het spitsvenster) te belonen met een beperkt aantal punten. Het vermoeden was dat mijden binnen het bestaande spitsvenster voor de deelnemers een te grote aanpassing was. Uit de resultaten blijkt dat er nauwelijks Winnen van de file 26

35 punten zijn uitgekeerd voor het rijden in de schouders van de spits. Het toestaan (en belonen) dat deelnemers in de schouders van de spits reizen, lijkt geen invloed te hebben op het gedrag van deelnemers. Het belonen van rijden in de schouders van de spits is pas in spelperiode 2 geïntroduceerd. Daardoor is geen uitspraak te doen of deze maatregel nuttig is of niet. Wellicht heeft de maatregel meer effect als deze vanaf de start wordt ingezet omdat het spitsvenster dan minder lang is. Heeft een potentiële deelnemer eenmaal besloten niet deel te nemen dan is deze maatregel niet sterk genoeg om daar verandering in te brengen. Figuur 3.8: Aantal actieve deelnemers dat punten verdient met mijden van de spits, invullen periode plan en invullen mijdplan Winnen van de file 27

36 Figuur 3.9: Verdeling behaalde punten per periode Uitgekeerde prijzen Aan het einde van iedere spelperiode werd een loterij uitgevoerd. Deelnemers zijn op basis van hun referentieniveau verdeeld in competities (referentie van 1 tot en met 10 per week). Deelnemers waarvan geen referentieniveau bekend was, deden in de eerste ronde niet mee met de loterij. In de daarna volgende ronden zijn deze deelnemers in één competitie samen genomen. Binnen de competitie zijn deelnemers gesorteerd op basis van het behaalde aantal punten. Hoorde een deelnemer tot de beste in zijn groep dan werd 50% kans gemaakt op de mooiste prijs. Binnen een groep zijn de winnaars random bepaald. In tabel 3.4 staat het aantal prijzen dat per periode is uitgekeerd. Per periode is een verschillend aantal prijzen uitgekeerd. Dit heeft te maken met het aantal deelnemers per ronde. Daarnaast werden vanaf periode 2 de deelnemers zonder referentieniveau ook meegenomen in de loterij. Na periode 3 is alleen doorgegaan met de actieve deelnemers. Winnen van de file 28

37 prijs (level) winst instkans periode 1 per eriode 2 per eriode 3 per eriode 4 tota otaal al Hotel Gift Card ter waarde van 250,- 50% dinerbonnen ter waarde van 150,- 50% KOBO Touch e-reader 25% twee dagkaarten twee personen Montana Snowcenter 20% twee dagkaarten voor Dierenrijk Europa in Nuenen 20% cadeaubon ter waarde van 30,- 10% twee bioscoopbonnen gezamenlijke waarde van 25,- 10% dagkaart NS 10% totaal Tabel 3.4: Overzicht van aantal uitgekeerde prijzen per periode en de winstkans op een prijs Intrinsieke motivatie De mate waarin deelnemers deelnemen vanuit intrinsieke of extrinsieke motivatie is niet gemeten. Wel is gevraagd wat de reden was om deel te nemen aan Winnen van de file (startenquête en eindenquête). De resultaten worden uitgebreider besproken en weergegeven in paragraaf Bij Winnen van de file is de reden om deel te nemen voornamelijk nieuwsgierigheid en informatie over reistijden. Het winnen van prijzen is voor 38% van de deelnemers bij de start één van de redenen om deel te nemen. Bij projecten met een financiële beloning is het percentage deelnemers dat het winnen van prijzen of geld opgeeft als voornaamste reden voor deelname zeer wisselend. Spitsmijden Haagland rapporteert 35%, Slim prijzen regioring 65%, Spitsmijden in Brabant 73% en Spitsvrij 90%. Met actieve deelnemers is aan het einde van het project een focusgroepbijeenkomst gehouden (zie paragraaf 3.9.6). Zij geven aan dat winst van vrije tijd niet de belangrijkste reden was om deelname te starten, maar dat dit gedurende het spel wel een rol ging spelen. Door deel te nemen aan het spel pasten ze hun gedrag aan en ervoeren daardoor de voordelen van het mijden van de spits. Ook gaven zij aan dat de hoogte van de prijzen niet zo belangrijk was (extrinsieke motivatie) maar dat winnen van andere deelnemers en een rustiger woon-werkreis veel belangrijker was. Uit de eindenquête blijkt dat ruim 85% van de respondenten de prijzen voldoende of te hoog in waarde vond. Bovendien gaf 90% van de respondenten bij de eindenquête aan dat het niet uitmaakte dat de beloning niet gegarandeerd was. Ze vonden dit juist wel prettig. Vooral de spanning als een pakketje thuis komt werkt positief en smaakt naar meer voor de deelnemers. Bovendien laten ze aan vrienden en collega s liever een cadeau zien dan een maandelijks bedrag dat op de rekening wordt bijgeschreven. 3.6 Reistijdinformatie Van de respondenten aan de startenquête geeft 40% aan deelnemer te zijn geworden vanwege de reistijdinformatie op de app. Hoeveel van hen ook daadwerkelijk de app met reistijden heeft gebruikt is niet bekend. Uit de focusgroep ontstaat de indruk dat een Winnen van de file 29

38 beperkt aantal deelnemers de app vaak heeft gebruikt. Zij zijn tevreden over de werking ervan. Als de informatie werd gebruikt dan was dat om in te schatten wanneer buiten de spits filevrij gereisd kon worden. De deelnemers kenden het traject goed. Zij geven aan dat de verkeerssituatie van dag tot dag weinig veranderde en dat daardoor reistijdinformatie overbodig was. Bovendien veroorzaakten de werkzaamheden nauwelijks extra overlast. De combinatie van een vast spitsvenster en een app die reistijden tijdens dat spitsvenster toont is onhandig. Als tijdens de spits de doorstroming goed is dan geeft de app dat aan. Tegelijkertijd is de boodschap aan de deelnemer dat op dat moment om punten te verdienen niet op het traject gereden mag worden. Dit kan leiden tot weerstand tegen het Spitsmijden Interventies Een van de doelen van Winnen van de file is verdere ervaring opdoen met het toepassen van een gedragspsychologische invalshoek om automobilisten te verleiden de spits te mijden in de vorm van een mobiliteitsspel. Bij Winnen van de file is dit door middel van een aantal interventies toegepast. De interventies hadden als doel: de deelnemers zo optimaal mogelijk laten mijden; de deelnemers zo lang mogelijk laten deelnemen. Tijdens het project is een aantal interventies toegepast. Deze staan weergegeven in tabel 3.5. Per doel zijn de interventies weergegeven. doel optimaal laten mijden interventie per spelperiode opstellen van een periodeplan per week opstellen van een mijdplan stimuleringsmails feedbackmails zo lang mogelijk laten deelnemen beloningsmails het spel Filejacht Tabel 3.5: interventies toegepast in Winnen van de file weergegeven per doel Bruikbaarheid resultaten In deze paragraaf wordt het effect van de verschillende interventies besproken. De meeste interventies zijn op een deelpopulatie van de deelnemers uitgevoerd. Het gevolg is dat de interventies op een dusdanig kleine groep deelnemers zijn uitgevoerd dat geen conclusie verbonden kan worden aan de resultaten. Hoewel dit van tevoren bekend was, 9 Dit is een conclusie getrokken door het uitvoerende consortium. Winnen van de file 30

39 is ervoor gekozen de interventies toch uit te voeren om ervaring op te doen met het uitvoeren ervan. Bij een aantal interventies zal daarom vooral geconcludeerd worden over de aanpak in plaats van de resultaten Opstellen periodeplan Bij de start van iedere spelperiode konden deelnemers hun ambitie opgeven. Als ambitie gaven ze het aantal spitsen op dat ze in de komende spelperiode wilden mijden. Door het opgeven van een ambitie gaat de deelnemer naar verwachting meer mijden, omdat mensen consistent willen handelen met hun voornemens. Deelnemers ontvingen punten als ze een periodeplan invulden. In tabel 3.6 is het aantal ingevulde periodeplannen en het aantal deelnemers dat de ambitie haalde weergegeven. Het aantal deelnemers dat een periodeplan invulde nam vanaf de start af. De toename in periode 4 is waarschijnlijk het gevolg van een stimuleringsmail die twee weken voorafgaand aan periode 4 is verstuurd. In deze stimuleringsmail werden deelnemers opgeroepen om na de vakantie hun ambitie (periodeplan) hoger te zetten. Een klein deel van de deelnemers vulde een periodeplan in. Het percentage deelnemers dat de opgegeven ambitie haalde was constant maar laag (ongeveer één van de zeven deelnemers die een periodeplan invulde). periode 1 periode 2 periode 3 peri eriode 4 ingevulde periodeplannen percentage van actieve deelnemers 45% 17% 11% 13% aantal deelnemers dat ambitie haalt percentage dat ambitie haalt 15% 14% 14% 18% Tabel 3.6: Resultaten ten aanzien van ingevulde periodeplannen per spelperiode In tabel 3.7 staat het totaal aantal ingevulde periodeplannen door deelnemers. Gedurende het hele spel hebben drie deelnemers alle periodeplannen ingevuld. Negentien deelnemers hebben drie van de vier periodeplannen ingevuld. Ondanks dat de deelnemers punten verdienden met het invullen van een periodeplan hebben maar weinig deelnemers daar echt van geprofiteerd. Doordat weinig deelnemers consequent de periodeplannen hebben ingevuld is een analyse naar het effect van de periodeplannen op het aantal mijdingen niet mogelijk. Winnen van de file 31

40 totaal aantal ingevulde periodeplannen aantal antal deelnemers totaal 211 Tabel 3.7: Totaal aantal ingevulde periodeplannen door deelnemers De deelnemers aan de focusgroep gaven aan dat zij de periodeplannen invulden vanwege de punten die ze daarmee verdienden. Een paar van hen heeft overwogen om de ambitie in het periodeplan naar beneden bij te stellen in de hoop een beloning te ontvangen als de ambitie gehaald werd Wekelijks mijdplan Deelnemers konden voor iedere week een mijdplan opstellen. De mijdvoornemens werden als een implementatie-intentie vormgegeven. De deelnemer kon het mijdplan voor iedere dag in de week als volgt opgeven: als ik maandag naar mijn werk ga, ga ik de spits mijden door om uur met de bus naar Eindhoven te vertrekken. De cursieve, onderstreepte delen vult de deelnemer zelf in. Het idee achter deze interventie is dat de deelnemer zich door het uitschrijven van het (mijd)doel committeert aan zijn beloofde gedrag en dat de kans hierdoor groter is dat hij het gedrag ook daadwerkelijk uitvoert. Een overzicht van het aantal ingevulde mijdplannen is weergegeven in tabel 3.8. periode 1 periode 2 periode 3 periode 4 alle mijdplannen in periode ingevuld de helft of meer van de mijdplannen ingevuld tenminste één mijdplan ingevuld percentage van actieve deelnemers 41% 12% 8% 12% Tabel 3.8: Aantal ingevulde mijdplannen Deelnemers zijn nauwelijks gestimuleerd om de mijdplannen in te vullen. Aan de start van spelperiode 1 zijn deelnemers attent gemaakt op het invullen van een mijdplan. Echter, een wekelijkse herinnering is niet verstuurd. De toename in periode 4 heeft waarschijnlijk te maken met de stimuleringsmail die tijdens periode 3 is verstuurd. In deze stimuleringsmail werd opgeroepen vaker een mijdplan in te vullen. Omdat het mijdplan wekelijks ingevuld moet worden, moet invullen eenvoudig zijn voor de deelnemer. Deelnemers aan de focusgroep gaven aan dat het invullen van het mijdplan een kleine moeite was omdat hun reispatroon redelijk constant was. Zij gaven ook aan het mijdplan voornamelijk in te vullen vanwege de punten die er mee te verdienen waren. Winnen van de file 32

41 3.7.4 Stimuleringsmails en beloningsmails In spelperioden 3 en 4 zijn er interventi s verstuurd naar (een wisselende selectie van) deelnemers. Met deze s is bepaald gedrag gestimuleerd en beloond. De interventies in spelperiode 3 waren gericht op het optimaliseren van de verschillende spelonderdelen. Het doel was om zo veel mogelijk deelnemers actief aan onderdelen van het spel te laten deelnemen en op deze manier zo veel mogelijk mijdingen te genereren. In spelperiode 4 waren de interventies met name gericht op het stimuleren van het appgebruik door de deelnemers. Op deze manier kon er zo veel mogelijk informatie (gedrag van de weggebruiker) verzameld worden die voor de evaluatie van het project van belang was. Vier weken na de stimuleringsmail werden de deelnemers, die hun gedrag op basis van de stimuleringsmail positief hadden aangepast, beloond met 30 punten. Van te voren wisten ze niet dat ze deze punten konden verdienen. Daarvoor ontvingen de deelnemers een waarin de beloning kenbaar werd gemaakt. Voor deze s werden verschillende psychologische technieken ingezet. Zie voor een overzicht bijlage 1 paragraaf B1.6. Een overzicht van de uitgezette stimulerings- en beloningsmails is weergegeven in tabel 3.9. spelperiode week stimuleringsmail beloningsmail 3 24 vaker mijdplan invullen 3 26 meer mijdingen maken als app vaker is aangezet 3 28 na de zomer blijven mijden als mijdplan vaker is ingevuld zomer, 2 weken voor ronde 4 31 ambitie hoger zetten bij meer mijdingen dan vorige periode 4 33 vaker de app aan als hogere ambitie is ingevuld 4 35 na eerste mijdingen doorgaan met mijden 4 36 als app vaker is aangezet 4 37 ambitie uit periodeplan halen als 50% van periodeplan gehaald is 4 40 voordelen Spitsmijden voor jezelf op een rijtje zetten als app vaker aan is gezet Tabel 3.9: Overzicht van verstuurde stimulerings- en beloningsmails Het effect van de stimulerings- en beloningsmails is lastig te bepalen. Daar is een aantal redenen voor: De stimuleringsmails zijn meestal naar een kleine groep deelnemers gestuurd. Deels door het totaal aantal deelnemers aan Winnen van de file en in het bijzonder doordat een deelnemer aan voorwaarden moet voldoen voordat een stimuleringsmail wordt verstuurd. Om een stimuleringsmail te ontvangen is het bijvoorbeeld nodig dat een deelnemer niet op schema ligt van het mijdplan. Winnen van de file 33

42 Er is geen gebruik gemaakt van een controlegroep. Hierin was in de opzet wel voorzien, maar deze bleek niet haalbaar vanwege het lage aantal deelnemers. Door te werken zonder controlegroep is niet goed vast te stellen of een eventueel gevonden verschil komt door de interventie of door andere factoren. Doordat deelnemers de app niet altijd aan hadden staan, is niet te meten wat het reisgedrag is geweest van de deelnemers. De resultaten van de stimuleringsmails zijn weergegeven in tabel stimuleringsmail vaker mijdplan invullen meer mijdingen maken na de zomer blijven mijden* ambitie hoger zetten vaker de app aan na eerste mijdingen doorgaan met mijden ambitie periodeplan halen voordelen Spitsmijden voor doelgroep deelnemers die mijden en nul of één mijdplan hebben ingevuld deelnemers die in vijf weken minder dan vijf keer hebben gemeden alle deelnemers die nog geen andere stimuleringsmail hebben ontvangen aantal antal mails effect 45 twee deelnemers vullen voor het eerst mijdplan in (4,4%) 19 geen deelnemers die meer zijn gaan mijden van de 256 deelnemers bleven deelnemer na de zomervakantie deelnemers die in ronde 3 evenveel of 70 10% van de deelnemers zet ambitie minder mijden dan voorheen alle deelnemers die app nog niet aan hebben gehad in ronde 4 deelnemers die vanaf de start van de periode precies één mijding hebben gerealiseerd deelnemers die minder dan 50% van periodeplan hebben gehaald alle deelnemers die nog geen hoger 58 4 deelnemers (7%) zet app vaker aan deelnemers (17%) heeft 50% van ambitie gehaald 19 zes deelnemers zijn in tweede deel van spelperiode meer gaan mijden 47 niet vast te stellen** jezelf op een rijtje zetten stimuleringsmail hebben gehad * Deze interventie is minder krachtig uitgevoerd dan oorspronkelijk de bedoeling was. Bedoeling was dat de deelnemer voor de vakantie alvast een doel stelde voor na de vakantie. De stimuleringsmail heeft echter alleen bekend gemaakt dat Winnen van de file na de vakantie doorging en dat er prijzen te winnen waren. ** Bij deze interventie is niet meer te achterhalen wie de interventie ontvangen heeft. Tabel 3.10: Korte samenvatting van de resultaten van de stimuleringsmails In de factsheets van de interventies staat uitgebreidere informatie over de s die verstuurd zijn en de beloningen die hierop volgden. Zie bijlage Feedbackmails Vanaf periode 4 is aan de deelnemers wekelijks een feedbackmail verstuurd. In deze vond terugkoppeling plaats over de volgende aspecten van de voorbije week: het aantal gemeden spitsen; de wel of niet ingevulde mijdplannen (en eventueel gemiste punten door niet in te vullen); het aantal keer dat de app aan is gezet; het totaal aantal punten vanaf de start van de spelperiode. Winnen van de file 34

43 In de mail werd aan de deelnemers duidelijk gemaakt of ze hoorden bij de groep die in totaal bovengemiddeld scoorde of bij de groep die ondergemiddeld scoorde. De feedbackmail maakte op deze manier gebruik van social proof. Daarnaast werden deelnemers, die onder het gemiddelde scoorden aangespoord vaker de spits te mijden. Aan deelnemers die bovengemiddeld scoorden werd een compliment gegeven en gestimuleerd op dezelfde manier door te gaan. Het doel van de feedbackmails was om deelnemers te stimuleren beter hun best te doen in het spel. In periode 4 is het aantal mijdingen per deelnemer toegenomen. De bijdrage van de feedbackmails hieraan is niet exact vast te stellen. Aanwijzingen voor de werking van de feedbackmails komen uit de eindenquête en focusgroep. ruim 25% van de respondenten van de eindenquête geeft aan door de feedbackmails meer te zijn gaan mijden; deelnemers aan de focusgroep geven aan dat het terugkoppelen van het gedrag confronterend was en er voor zorgde dat ze bewuster en fanatieker het spel gingen spelen (en daardoor deels meer gingen mijden); echter, een beperkt aantal deelnemers aan de focusgroep had de indruk dat de informatie in de feedbackmails onjuist was. Zij gaven aan dat zij om die reden niets deden met de feedback Het spel Filejacht Op het moment dat Filejacht werd geïntroduceerd in spelperiode 3 kende Winnen van de file 408 actieve deelnemers. In spelperiode 3 is Filejacht door 35 deelnemers gespeeld. In spelperiode 4 is Filejacht gespeeld door 34 deelnemers. In spelperiode 4 hebben de deelnemers in totaal veel meer punten gehaald. Van de deelnemers aan de enquête geeft 8% aan dat ze door het spel Filejacht meer zijn gaan mijden. Bovendien geeft 25% van de deelnemers aan dat ze door het spel Filejacht langer deelnemer zijn gebleven aan Winnen van de file. 3.8 Onderzoek achtergronden Karakteristieken deelnemers Aan Winnen van de file deden bij de start van de eerste spelperiode 848 mannen en 344 vrouwen mee. Zij hadden een gemiddelde leeftijd van 42 jaar (bepaald op basis van de startenquête, die ingevuld is door 158 respondenten). Gemiddeld hebben de deelnemers 1,5 auto s in hun bezit. Van de deelnemers is 19% alleenstaand, 81% woont samen of is gehuwd. Het grootste deel van de deelnemers heeft een tweepersoonshuishouden, zie figuur 3.10 en tabel Winnen van de file 35

44 categorie aantal antal sexe 848 mannen 344 vrouwen gemiddelde leeftijd 42 gemiddeld aantal auto s 1,5 per huishouden gezinssamenstelling 19% alleenstaand 81% samenwonend of gehuwd samenstelling huishouden zie figuur 3.10 Tabel 3.11: Kenmerken deelnemers Figuur 3.10: Samenstelling huishouden deelnemers Winnen van de file Deelnemers wonen voornamelijk rondom Eindhoven en rondom s-hertogenbosch. Echter, eveneens een aanzienlijk aandeel van de reizigers woont in Limburg en rondom Utrecht. Zie figuur Winnen van de file 36

45 Figuur 3.11: Woonlocatie van de deelnemers aan Winnen van de file In tabel 3.12 is een overzicht gegeven in welke sectoren de deelnemers werkzaam zijn. Overige dienstverlening (14%), ICT (13%) zijn de meest genoemde sectoren. sector percentage sector percentage overige dienstverlening 14 financiële dienstverlening 6 ICT 13 openbaar bestuur 6 zakelijke dienstverlening 10 handel 4 onderwijs 10 bouwnijverheid 3 hezondheids- en welzijnszorg 10 nutsbedrijven 2 anders, namelijk 8 horeca 2 industrie 7 landbouw en visserij 1 vervoer 6 cultuur 0 Tabel 3.12: Overzicht in welke sectoren de deelnemers werkzaam zijn Om inzicht te krijgen in het gedrag van de deelnemers voorafgaand aan het project is onderzocht wat het aantal ritten in de referentieperiode is van de actieve deelnemers. Daarmee is ook het aantal niet-gemaakte ritten (thuiswerken, niet hoeven werken, andere werklocatie waarvoor niet via het traject gereden hoeft te worden et cetera) bekend. Het aandeel van de niet-gemaakte ritten is 52%. Het gemiddelde referentieniveau is 4,8 ritten per week (ochtend- en avondspits). Zie tabel Winnen van de file 37

46 gedrag referentieperiode ritten in referentieperiode Niet-gemaakte ritten in referentieperiode aandeel niet-gemaakte ritten in referentieperiode 52% gemiddeld referentieniveau 4,9 per week Tabel 3.13: Totaal aantal ritten in de spits van 295 actieve deelnemers waarvan referentie bekend is 3.9 Meningen van deelnemers emers Tijdens Winnen van de file is intensief gewerkt aan monitoring en evaluatie van het project. De volgende activiteiten zijn uitgevoerd: startenquête; voortgangsrapportage na iedere spelperiode; non-actie onderzoek onder deelnemers die niet actief deelnemen; enquête onder deelnemers die niet actief meden; monitoring vragen en klachten bij servicedesk; eindenquête; focusgroep als eindevaluatie. De belangrijkste resultaten zijn al besproken in de voorgaande paragrafen. Deze resultaten worden niet opnieuw besproken. In deze paragraaf komt vooral de mening en de beweegredenen van de deelnemers aan de orde Startenquête Direct na aanmelding bij Winnen van de file kregen deelnemers een uitnodiging om een enquête in te vullen. Daarmee konden ze de eerste 30 punten in het spel verdienen. De startenquête is door 158 deelnemers ingevuld. In de enquête werd gevraagd naar autobezit, samenstelling gezin, leeftijd en beroep. Deze gegevens zijn gerapporteerd in paragraaf Redenen om deel te nemen aan Winnen van de file zijn weergegeven in figuur De belangrijkste redenen zijn nieuwsgierigheid naar het project (71%) en ontvangen van reistijden op de A2 (40%). Het winnen van prijzen komt op de derde plaats (33%). Winnen van de file 38

47 Figuur 3.12: Redenen voor deelname aan Winnen van de file De best beschikbare alternatieven voor de deelnemers zijn Reizen op een ander tijdstip, Thuiswerken en Reizen via een andere route. Figuur 3.13: Alternatieven die deelnemers zelf aangegeven te hebben voor reizen met de auto in de spits Deelnemers is gevraagd waarom ze soms niet op de A2 reizen (tijdens de spits). De belangrijkste redenen om niet op de A2 te reizen in een spits zijn: Vrije dag (47%), Thuiswerken (40%) en Buiten de spits reizen (35%). Zie figuur Winnen van de file 39

48 Figuur 3.14: Redenen voor de spitsen waarop niet op de A2 wordt gereisd (vooraf aan Winnen van de file) Uit de gegevens van de 158 deelnemers die de startenquête invulden, blijkt dat er op vrijdag het minste in de spits gereden wordt, op de voet gevolgd door de woensdag. Op basis van de startenquête kan dit verklaard worden door het feit dat de deelnemers op die dagen vrij hebben of thuis hebben gewerkt. Veel genoemde overige opmerkingen in de startenquête: de app werkt niet makkelijk en gebruikt veel capaciteit van de batterij; het project is niet nuttig; deelnemers hadden meer actieve communicatie verwacht (bijvoorbeeld eigen score zichtbaar); er werd meer interactie in het spel verwacht (onderlinge competitie) Telefonisch non-actie interview Van de ingeschreven deelnemers voorafgaand aan spelperiode 1 (1.192) waren er 258 (21%) actief tijdens spelperiode 1. Om te leren waarom deelnemers die zich ingeschreven hebben niet actief deelnemen aan het spel, is een telefonisch non-actie interview uitgevoerd onder 14 deelnemers aan Winnen van de file. Dit onderzoek is in spelperiode 2 uitgevoerd, eind april De meesten van de respondenten heeft een uitnodiging ontvangen op het huisadres. Een aantal kent Winnen van de file van het billboard langs de weg en één persoon heeft Winnen van de file op internet gevonden. Een aantal mensen was nieuwsgierig naar het project of naar Spitsmijden in het algemeen. De redenen om deelnemer te worden waren verdeeld tussen het krijgen van informatie en het kunnen winnen van prijzen. Winnen van de file 40

49 In de gesprekken is een aantal kritiekpunten op het spel naar voren gekomen. Het meest werd genoemd dat de samenhang tussen de app en het spel niet duidelijk was. De app werkte onhandig en zorgde ervoor dat de batterij van de telefoon snel leeg is. Daarom zetten mensen de app uit en vergeten hem weer aan te zetten voor het spel. Dat is onhandig. De uitleg van het spel was onduidelijk, deelnemers wisten niet hoe ze punten konden verdienen en dat ze daar de app voor moesten aanzetten. Na aanmelding is er vanuit het projectteam van Winnen van de file niet meer gecommuniceerd, niet persoonlijk maar ook niet via de media. Veel van de respondenten waren niet op de hoogte van de nieuwe spelperioden. Het merendeel van de ondervraagden gaf aan in het vervolg niet meer mee te willen doen Enquête onder deelnemers die niet actief meden Bij de start van spelperiode 3 waren ruim 900 deelnemers aangemerkt als niet actief. Door middel van een interventie is onderzocht of deze deelnemers te motiveren waren om actief deel te gaan nemen. Dit is gedaan door het uitzetten van een non-actieenquête. Bedoeling was om de deelnemers via de enquête informatie over Winnen van de file te geven en zelf na te laten denken over de voordelen die Winnen van de file voor hen zou hebben. De non-actie-enquête is ingevuld door 63 deelnemers. Daarvan gaven 25 (40%) aan interesse te hebben om actief deelnemer te worden in Winnen van de file. Op deze deelnemers is echter geen opvolging uitgevoerd. De enquête levert een aantal resultaten op. Reden voor deelname Van de respondenten reist 75% in de spits van en naar het werk. Het krijgen van reistijdinformatie was de meest genoemde reden voor deze respondenten om deel te nemen aan Winnen van de file. Daarna zijn bijdragen aan het verminderen van de file, het winnen van prijzen en het winnen van vrije tijd belangrijk. Allemaal door ongeveer 15% van de respondenten genoemd. Alternatieven voor reizen in spits 35 van de 65 respondenten (54%) geeft aan minimaal een keer de spits te kunnen mijden in de ochtend en in de avond. De respondenten geven aan dat reistijdwinst en minder stress voordelen zijn van reizen buiten de spits. De meeste respondenten hebben wel alternatieven voor het reizen in de spits, bijvoorbeeld thuiswerken en met het openbaar vervoer reizen worden veel genoemd. App-gebruik en spelelementen Van de respondenten heeft 40% de app niet geïnstalleerd. Zij konden daardoor niet actief deelnemen aan Winnen van de file. Ongeveer 30% van de deelnemers aan de non-actieenquête was er niet van op de hoogte dat de app reistijdinformatie verschafte en twee derde was niet op de hoogte dat vanaf spelperiode 3 er extra punten te verdienen waren door dagelijks de app aan te hebben. Ook wist 65% niet welke prijzen er te verdienen zijn bij Winnen van de file. Winnen van de file 41

50 De meeste deelnemers wisten dat ze punten konden verdienen door de spits te mijden. Maar de andere mogelijkheden waren over het algemeen onbekend. 70% wist niet dat er punten werden verdiend met het invullen van de periode-ambitie, het mijdplan en dat op onverwachte momenten punten uitgekeerd konden worden bij positieve gedragsverandering. Prijzen De prijzen werden wisselend gewaardeerd. Vooral de algemene prijzen (hotel-, diner-, cadeau- en bioscoopbon) zijn leuk/zeer leuk bevonden. De hotel- en dinerbonnen werden door sommige deelnemers aan de focusgroep als te groot beoordeeld. De specifiekere cadeaus werden gemiddeld iets minder gewaardeerd. Het Montana Snowcenter werd het minst gewaardeerd. Conclusie Voor de deelnemers aan de non-actie-enquête (deelnemers die niet actief aan het spel meedoen) is de werking van het spel onduidelijk. Veel van de spelelementen en de mogelijkheden binnen het spel zijn niet bekend Servicedesk Deelnemers konden bij vragen en klachten per contact opnemen met de servicedesk. In tabel 3.14 zijn de klachten en vragen samengevat en wordt per categorie het aantal vragen of klachten weergegeven. De meeste vragen/klachten hadden betrekking op de technische kant van deelname. De meeste vragen gingen over de werking van de app en het kwijtraken van gebruikersnaam en/of wachtwoord. onderwerp aantal antal deelnemer heeft een vraag over het gebruik van de app 65 deelnemer is gebruikersnaam en/of wachtwoord kwijt 53 deelnemer wil deelname beëindigen 31 deelnemer heeft aanmeldproblemen, heeft een uitnodiging ontvangen en probeert zich 29 vervolgens spontaan aan te melden. Dit gaf melding dat kenteken al in gebruik was deelnemer wil mutatie van gegevens doorgeven (adres, kenteken, adres, 27 telefoonnummer) deelnemer heeft een vraag over de ritregistratie 28 deelnemer heeft een vraag over het puntensaldo 18 Tabel 3.14: Onderwerpen waar vragen en klachten over kwamen bij de servicedesk Eindenquête Aan het einde van spelperiode 5 is de eindenquête uitgezet. Deze is ingevuld door 96 deelnemers. In vergelijking met de startenquête is het aandeel actieve deelnemers in de eindenquête hoger. Dit is logisch, de genodigden zijn deelnemers die in alle spelperioden hebben deelgenomen. Winnen van de file 42

51 Voor interpretatie van de verschillen kan gesteld worden dat de deelnemers aan de eindenquête allemaal actieve deelnemers betreffen. Zij hebben vanaf het begin deelgenomen en zijn in staat geweest om tot het einde deel te nemen. De deelnemers aan de startenquête zijn een verzameling van actieve en niet actieve deelnemers. Een deel van hen is tijdens het project afgehaakt. Te verwachten valt dat tussen de actieve deelnemers en afhakers verschillen bestaan, en dat deze door een vergelijking van de startenquête en eindenquête zichtbaar worden. Met de kanttekening dat veel deelnemers aan de eindenquête ook de startenquête hebben ingevuld. Waar mogelijk worden de resultaten uit de eindenquête vergeleken met de resultaten van de startenquête. Alternatieven voor reizen met de auto tijdens de spits op de A2 Bij de deelnemers aan de eindenquête is het aandeel dat kan thuiswerken, een andere route kan kiezen of kan carpoolen hoger, dan onder de deelnemers aan de startenquête. Zie figuur De categorie Andere locatie is alleen in de eindenquête als optie gegeven. Figuur 3.15: Alternatieven die deelnemers hebben voor reizen met de auto in de spits. Vergelijking tussen deelnemers uit de startenquête en de eindenquête Reden deelname aan Winnen van de file Belangrijkste reden voor deelname aan Winnen van de file is uit nieuwsgierigheid, informatie over reistijden op A2 en winnen van prijzen. Er is vrijwel geen verschil tussen de startenquête en eindenquête. Zie figuur Winnen van de file 43

52 Figuur 3.16: Reden voor deelname aan Winnen van de file. Vergelijking tussen startenquête en eindenquête Oordelen onderdelen van het project Aan de respondenten is gevraagd een rapportcijfer te geven op een aantal onderdelen van Winnen van de file. De best beoordeelde onderdelen zijn: eerlijkheid van de loterij, bescherming van de privacy, communicatie vanuit Winnen van de file en afhandeling van de vragen door de servicedesk. Het project Winnen van de file in het algemeen krijgt een 7,6 van de deelnemers. De laagst beoordeelde onderdelen zijn: de nauwkeurigheid van registeren van de mijdingen (hier zijn de meningen van de deelnemers het meest verdeeld) en duidelijkheid van puntensysteem van Winnen van de file. onderdeel gemiddelde beoordeling afwijking afhandeling vragen aan de servicedesk 7,6 1,8 afhandeling klachten aan de servicedesk 7,0 2,0 de communicatie vanuit team Winnen van de File 7,8 1,4 nauwkeurigheid registreren van mijdingen 6,2 2,5 bescherming van jouw privacy bij Winnen van de File 7,8 1,5 vertrouwen in de eerlijkheid van de loterij 7,9 2,1 de app met reistijden op de A2 6,9 2,6 de website van Winnen van de File 6,9 1,8 duidelijkheid puntensysteem Winnen van de file 6,6 1,9 Winnen van de File in het algemeen 7,6 1,6 Tabel 3.15: Gemiddeld rapportcijfer en standaard deviatie (sd). Hoe hoger de sd hoe meer verdeeld de meningen van de deelnemers Winnen van de file 44

53 Urgentie, gemak en beloning Doordat tijdens het project duidelijk werd dat de verwachte hinder van de wegwerkzaamheden mee viel, ontstond het vermoeden dat urgentie een belangrijke factor is als het gaat om het werven van deelnemers. Vervolgens is het aannemelijk dat de hoogte van de beloning een relatie heeft met urgentie, evenals de moeite die gedaan moet worden om de beloning te verdienen. Dit concept wordt verder besproken in paragraaf 4.1. Aan de deelnemers aan de eindenquête is gevraagd een oordeel te geven over deze drie onderdelen. De resultaten staan weergegeven in figuur De ervaren hinder werd door 63% van de deelnemers beoordeeld als Geen of een beetje. De behoefte om anders te reizen was laag (87% Geen tot Een beetje ). Figuur 3.17: Indicatie van ervaren urgentie tijdens wegwerkzaamheden aan de A2 Ten aanzien van de beloning vindt het grootste deel van de deelnemers (92%) dat deze voldoende is of zelfs aan de hoge kant (zie figuur 3.18). Een even groot aandeel deelnemers vind het niet erg of zelfs erg prettig dat de beloning niet gegarandeerd is. Zie figuur Winnen van de file 45

54 Figuur 3.18: Oordeel over de waarde van de prijzen die met de loterij waren te winnen Figuur 3.19: Oordeel over de niet gegarandeerde beloning door het loterijsysteem Ten aanzien van gemak werd aan de deelnemers gevraagd in welke mate zij de inspanning (die geleverd moest worden om aan te tonen dat niet op de A2 werd gereden) in verhouding stond tot de ontvangen beloning. 70% van de deelnemers (zie figuur 3.20) vond dat hier helemaal geen inspanning voor nodig was. Bedenk dat deze vraag gesteld is aan deelnemers die gedurende het hele project hebben deelgenomen. Er is op basis van deze gegevens geen conclusie te trekken hoe deelnemers die zijn afgehaakt of niet eens actief deelnemer zijn geworden de inspanning hebben ervaren. Winnen van de file 46

55 Ongeveer 30% van de deelnemers vond het moeilijk tot zeer moeilijk om iedere dag de app aan te hebben (zie figuur 3.21). Er was geen verschil in het gemak van mijden van de ochtend- of avondspits. Figuur 3.20: Oordeel te leveren inspanning om aan te tonen dat niet op de A2 werd gereden in relatie tot de beloning Figuur 3.21: Gemak mijden en gemak app aan Winnen van de file 47

56 Interventies In de eerste twee spelperioden heeft nagenoeg geen communicatie met deelnemers plaatsgevonden. Vanaf spelperiode 3 is er meer communicatie geweest met de deelnemers. Het ging om informatie over het spel, stimuleringsmails, s met aankondiging van een beloning als het gewenste gedrag van de stimuleringsmail werd uitgevoerd en feedbackmails. De feedbackmails werden in periode 4 geïntroduceerd en gaven feedback over het aantal gehaalde punten in de week ervoor, inclusief een indicatie of dit boven- of ondergemiddeld was. Eerste vereiste is dat deelnemers aandacht hebben voor de s. De s werden genegeerd door 13% van de deelnemers als het ging om s met aanmoediging en uitleg van het spel. De feedbackmails werden door 20% van de deelnemers genegeerd. Ongeveer de helft van de deelnemers las de s, maar deed er niets mee. Ongeveer 30% las de mails en volgde de tips op. Zie figuur 3.22 en figuur Naar het idee van de deelnemers gaven de feedbackmails niet altijd de gegevens correct weer. Ongeveer de helft van de deelnemers gaf aan dat de gegevens soms tot nooit overeen kwamen, zie figuur Figuur 3.22: Effect van de s met uitleg over het spel, aanmoedigingen en extra beloningen Winnen van de file 48

57 Figuur 3.23: Effect van de wekelijkse feedback mail in spelperiode 4 Figuur 3.24: Mate waarin de deelnemers vonden dat de gegevens van de feedback overeen kwamen met de geleverde prestaties Filejacht In spelperiode 3 is het spel Filejacht geïntroduceerd. Dit is 34% van de deelnemers ontgaan. Van de deelnemers aan de eindenquête heeft 48% Filejacht gespeeld, zie figuur Over alle actieve deelnemers bepaald is dat 8%. Dit geeft aan dat de eindenquête voornamelijk door de meest actieve deelnemers is ingevuld. Van de actieve deelnemers geeft 8% aan door het spel langer deel te nemen aan Winnen van de file. Winnen van de file 49

58 Figuur 3.25: Effect introductie Filejacht Opbrengst Winnen van de file voor deelnemer Aan deelnemers werd gevraagd wat voor hen de grootste opbrengst was van Winnen van de file. Dit was een open vraag. De antwoorden zijn gecategoriseerd. De resultaten zijn weergegeven in figuur Figuur 3.26: Categorisering van de antwoorden op de vraag wat de belangrijkste opbrengst was van Winnen van de file voor de deelnemers Winnen van de file 50

59 Tevredenheid deelname Van de deelnemers aan de eindenquête is 63% zeer tevreden of tevreden over deelname aan Winnen van de file. 17% is ontevreden of zeer ontevreden. Zie figuur Figuur 3.27: Tevredenheid over deelname aan Winnen van de file Focusgroep Om zicht te krijgen op hoe deelnemers Winnen van de file hebben ervaren, is een focusgroep georganiseerd met actieve deelnemers. Na spelperiode 4 is met 11 deelnemers op een avond het gesprek aangegaan over Winnen van de file. Daarnaast hebben twee deelnemers via de een uitgebreide terugkoppeling gegeven. Vanuit het projectteam is eerst het programma van de bijeenkomst uitgelegd en aangegeven wat er met de resultaten gebeurt. Vervolgens is vanuit het projectteam iets verteld over de resultaten van Winnen van de file. Daarna zijn de deelnemers in twee groepen verdeeld. Met de groepen werd een discussie begonnen aan de hand van een aantal stellingen. Beide groepen kregen dezelfde stellingen, zei het in andere volgorde. Hoewel de groepen begeleid werden door een gespreksleider was het uitdrukkelijk de bedoeling dat de deelnemers met elkaar spraken over hun ervaringen met Winnen van de file. De uitkomsten van de focusgroep zijn per onderdeel samengevat. De deelnemers aan de focusgroep waren gemotiveerde deelnemers aan Winnen van de file die allemaal één of meerdere prijzen hebben gewonnen tijdens het spel. Relatie met wegwerkzaamheden Deelnemers misten een duidelijke koppeling tussen Winnen van de file en de wegwerkzaamheden. De app had bijvoorbeeld meer informatie over de werkzaamheden kunnen Winnen van de file 51

60 geven. Bovendien was op het moment dat Winnen van de file startte het grootste deel van de hinder door de wegwerkzaamheden al voorbij. Tijdens het spel nam de overlast door de werkzaamheden niet toe en was de overlast erg beperkt. Deelname en motivatie Deelnemers waren eerst vooral nieuwsgierig naar het spel. Hoe het precies werkte maakte in eerste instantie niet zoveel uit. Na ontvangst van de bioscoopbon bij aanmelding of een andere kleine prijs, raakten ze enthousiast en begonnen ze zich meer te verdiepen in het spel. Een prijs winnen, hoe klein ook, motiveerde om meer te gaan winnen en ook om meer te mijden. Bovendien hielp het mobiliteitsspel om bewuster te worden van alternatieven. Het spel Winnen van de file voldeed aan de verwachtingen. Echter, het was voor de deelnemers duidelijk dat het spel in ontwikkeling was. De deelnemers gaven aan dat collega s van hen ook mee zouden kunnen spelen. Naar hun idee zijn daar kansen onbenut gebleven. De deelnemers misten achtergrondinformatie over het project. Bijvoorbeeld het totaal aantal deelnemers aan het spel en het aantal spelers waar tegen gespeeld werd in hun eigen categorie. Het liefst hadden ze hun directe concurrenten ontmoet of in ieder geval een afbeelding van hun tegenstanders gezien. Deelnemers vonden het leuk om met een bekende de competitie aan te gaan. Ze adviseren om een volgende keer bijvoorbeeld deelnemers in setjes toe te laten. Spelregels De spelregels en de voorwaarden omtrent mijden van de spits waren niet duidelijk. Het was te complex om snel door te hebben. Deelnemers zagen de mogelijkheden voor fraude. Het maakte hen niet veel uit dat dit mogelijk was. De prijzen waren niet groot, maar wel leuk genoeg om voor jezelf mee te doen. De verwachting is dat de prijzen klein genoeg zijn om fraude te voorkomen. Deelnemers gaven aan behoefte te hebben aan een flexibeler spitsvenster. Bijvoorbeeld omdat de spits op vrijdag vroeger start. Onderdelen van het mobiliteitsspel Het overzicht van de plaats op de ranglijst werkte goed. Je kon dan actie ondernemen of om hoger uit te komen. Winnen van de file 52

61 POSITIE TOP 5 Mijn naam P. Hendriks Positie Naam Score Mijn groep C 1 A.F. de Vries 2175 punten Mijn n positie 9 2 Henkie 1568 punten Mijn score 308 punten 3 Annet de Korte 1310 punten 4 Serenity Now 843 punten 5 Robert 680 punten 9 P. Hendriks 308 punten Figuur 3.28: Ranglijst op persoonlijke webpagina Het spel was leuk om te spelen, maar de competitieronden waren te lang. Aangeraden wordt met kortere spelperioden te werken. Daarbij moet ook opgemerkt worden dat de deelnemers de overgang van de ene naar de andere spelperiode niet (altijd) opmerkten. Dat de prijs niet gegarandeerd is vinden de deelnemers niet zo erg. Toch werd wel eens gebaald als een positie bovenaan was bereikt en geen prijs werd gewonnen. Maar de focus is niet op de beloning. De prijzen werden als waardevol ervaren. Kleinere prijzen hadden ook gemogen. Prijzen voor activiteiten zoals snowboarden of dinerbonnen werden zeer op prijs gesteld. Je kunt onverwacht iets leuks doen met je gezin. Website, app etc. Het verband tussen app, website, persoonlijke pagina en Filejacht was voor de helft van de deelnemers duidelijk, voor de andere helft niet. De persoonlijke pagina op de website werd weinig bezocht. De deelnemers hadden deze informatie liever via de app ontvangen. Er was vanaf de start een dashboard beschikbaar waardoor de deelnemers in de veronderstelling waren dat er meer zou komen. Dit was echter niet zo. Interventies Een paar deelnemers gaven aan dat ze door invullen van het mijdplan bewuster bezig waren met hun alternatieven, maar niet zo zeer met het bewust mijden. Persoonlijke feedback werkte soms zelfs averechts omdat getwijfeld werd aan de juistheid van de gegevens. De combinatie tussen mijdplan en feedbackmail had op een klein deel van de deelnemers een effect. Door de feedbackmail ging het spelelement meer leven en werd bewuster omgegaan met het mijdplan. Privacy Deelnemers hadden geen problemen ten aanzien van hun privacy. Prettig was dat met een app werd gewerkt omdat je dan zelf de controle hebt wanneer je geregistreerd wordt. Omdat duidelijk was dat de overheid betrokken was bij Winnen van de file kwam het betrouwbaar over. Winnen van de file 53

62 Communicatie Deelnemers hadden meer willen merken vanuit het projectteam. Vooral bij de start van het project. Duidelijk was dat dit onderdeel in ontwikkeling was. Techniek Een groot deel van de deelnemers gaf aan dat de registratie van ritten niet klopte. Ze gaven aan dat de app continue aan stond, maar dat er maar beperkt werd geregistreerd. Het was vanaf het begin van het spel duidelijk dat de app belangrijk was voor de registratie. Het batterijgebruik van de app werd als probleem ervaren. De deelnemers vonden dat de batterij van hun telefoon erg snel leeg was. Deelnemers deden extra hun best om geen problemen met hun batterij te krijgen (tussentijds opladen), voornamelijk vanwege het risico op niet registreren. De deelnemers aan de focusgroep accepteerden het hoge batterijgebruik omdat ze hoog gemotiveerd waren voor deelname aan het spel. Servicedesk Het contact met de servicedesk verliep soepel. Echter, bij technische vragen waren ze niet in staat te helpen. Conclusie Aan de focusgroep hebben gemotiveerde deelnemers deelgenomen, die het spel Winnen van de file zeer intensief hebben gespeeld. De elementen voor het spel zoals die zijn uitgedacht hebben op hen goed gewerkt. Bij deze deelnemers scoorde het competitieelement, kleine prijzen (loterij), intrinsieke motivatie en het winnen van rust en vrije tijd goed. Voor hen heeft Winnen van de file vooral gezorgd voor de bewustwording dat er alternatieven zijn (bijvoorbeeld fietsen, reizen op ander tijdstip of op een andere locatie werken) en dat het prettig is om filevrij naar huis of werk te reizen. Ten aanzien van de techniek hadden de deelnemers twijfel of het registreren van ritten juist verliep. Bovendien werden hieromtrent nog een aantal bijzonderheden aangestipt. In het buitenland werd niet geregistreerd en fietsen langs de A2 werd gezien als reizen met de auto op de A2. Bovendien werden carpoolen en reizen met de motor ook niet gezien als Spitsmijden. De deelnemers vonden de samenhang tussen app en website onduidelijk. Bovendien vonden ze de werking van het spel ingewikkeld Bijsturingsacties sacties Het belonen van de schouders van de spits heeft niet geleid tot meer spitsmijdingen. Het lijkt meer toeval dan bewuste actie van deelnemers dat een aantal deelnemers in de schouders zijn waargenomen en tegelijkertijd niet in de rest van de spits. Winnen van de file 54

63 De app werd niet vaker aangezet, niet tijdens de beloningsperiode en niet tijdens de nameting. Mogelijk was het aantal punten dat er mee verdiend kon worden te laag (1 punt per dag in spelperiode 3), 10,- in de vorm van een bol.com-tegoedbon in spelperiode 4 en 20,- tijdens de nameting. Na afloop van spelperiode 4 ontvingen 58 deelnemers de beloning voor het aan hebben van de app. Na afloop van de nameting waren dat 44 deelnemers. Echter, ten opzichte van spelperiode 4 is onder deze groep het aantal keren dat de app aan stond afgenomen (29,8 spitsen in spelperiode 4 en 24,9 spitsen in de nameting). De tell-a-friend-actie werd afgebroken toen bleek dat er mogelijk juridische bezwaren waren ten aanzien van het gebruik van gegevens van deelnemers. Zodra duidelijk was dat aan de voorwaarden werd voldaan is de actie weer vervolgd. Ondanks de moeite die er in is gestoken heeft de actie niet geleid tot nieuwe aanmeldingen. Winnen van de file 55

64 4 Reflectie 4.1 De driehoek van Spitsmijden pitsmijden-projecten projecten Om de resultaten van Winnen van de file af te zetten tegen die in andere Spitsmijdenprojecten wordt geredeneerd vanuit de driehoek urgentie - gemak - beloning. Deze driehoek geeft inzicht in de mate waarin een weggebruiker interesse heeft in deelname in het project en het mijden van de spits. De driehoek is een aanzet om inzicht te ontwikkelen welke methode van belonen het beste past bij een project. De driehoek stelt dat de motivatie om deel te nemen aan een Spitsmijden-project en de motivatie om de spits te mijden afhankelijk is van drie factoren: urgentie; beloning; gemak. Bij Spitsmijden spelen meerdere factoren (bijvoorbeeld de manier waarop marketing wordt ingezet), maar om deelname aan een project te voorspellen lijken deze drie factoren in basis de belangrijkste. Figuur 4.1: De driehoek urgentie - gemak - beloning Winnen van de file 56

65 Urgentie Met urgentie wordt bedoeld: hoeveel overlast ervaart de weggebruiker in de spits door files. Als er geen files zijn op het traject, dan is de weggebruiker zonder beloning waarschijnlijk niet geïnteresseerd om zijn gedrag aan te passen. Is de urgentie hoog, namelijk doordat er veel ervaren overlast is van files, dan is een (grote) beloning wellicht niet eens nodig om weggebruikers anders te laten reizen. Immers, er is meestal al een groep reizigers die bewust niet met de auto reist, met als beloning voor hen een betere reiservaring. Beloning Met de beloning wordt iedere vorm van beloning bedoeld: financiële beloning, nietfinanciële beloning, loterij, spelelement, reistijdinformatie, winnen van vrije tijd en een goed gevoel iets te kunnen doen aan de fileproblematiek of tegengaan milieuvervuiling. Deze beloningen variëren in effectiviteit. Als de beloning maar hoog genoeg is, zijn mensen bereid hun gedrag te veranderen. Tot nu toe is in Spitsmijden-projecten aangetoond dat een financiële beloning effectief is. Van het winnen van vrije tijd (intrinsieke motivatie) en reistijdinformatie is de effectiviteit nog niet aangetoond. Met de juiste aanpak en wat hulpmiddelen kunnen deze strategieën effectiever worden en juist uiterst krachtig en financieel voordelig blijken. Bovendien zijn deze methoden hoopvol als het gaat om het ontwikkelen van een duurzame gedragsverandering. Gemak Bij gemak gaat het om de moeite die de weggebruiker moet doen voor alles wat met het project te maken heeft. Bijvoorbeeld de moeite om: 1. deelnemer te worden; 2. de beloning te verdienen; 3. te bewijzen dat de spits gemeden is; 4. de techniek te doorgronden en te gebruiken; 5. de spelregels van het project te begrijpen. Ad 1. Gemak bij het aanmeldproces heeft te maken met de voorwaarden, die gesteld worden aan deelname en het aanmeldproces. Ad 2. Gemak bij het verdienen van de beloning heeft te maken met het aantal alternatieven dat voor handen is, het gemak waarmee deze alternatieven zijn te benutten. Bijvoorbeeld via een andere route reizen, op een ander tijdstip reizen, met een ander vervoermiddel reizen of thuiswerken. Ad 3. Vervolgens is gemak bij de bewijslast dat de spits gemeden is belangrijk. Dit heeft te maken met de techniek om aan te tonen dat de file daadwerkelijk is gemeden. Bij Spitsvrijen bij Spitsmijden in Brabant is een kastje in het voertuig gebouwd. De inspanning bestaat uit het laten inbouwen van het kastje, als dat eenmaal gedaan is, heeft de weggebruiker er nauwelijks omkijken naar. Bij Spitsmijden in Brabant en Slim Prijzen wordt cameraregistratie toegepast, voor de deelnemer is dit erg gemakkelijk. Winnen van de file 57

66 Winnen van de file gebruikt een App op de smartphone van de deelnemer. Het inbouwen van kastjes is een drempel voor deelname, maar deelnemers met een kastje zijn hoog gemotiveerd en mijden meer dan in andere projecten. Gebruik van cameraregistratie is laagdrempelig en gemakkelijk. Projecten die hiervan gebruik maken werven doorgaans meer deelnemers, maar het mijdingspercentage is lager in vergelijking met projecten, die gebruik maken van een kastje in het voertuig. Het gebruik van een App is redelijk laagdrempelig maar heeft als nadeel dat het verwijderen van de App ook laagdrempelig is. Ad 4. Het gemak van de techniek en het begrijpen ervan speelt een rol bij gebruik van apps. Hoe werkt de installatie, hoe moeten updates worden geïnstalleerd, wanneer moet de app aangezet worden, blijft deze automatisch aan, hoe moet een intentie doorgegeven worden et cetera. Ad 5. Ten slotte is begrip van de spelregels een belangrijke factor. Deelnemers moeten gemakkelijk kunnen doorzien hoe het project in elkaar steekt, en wat er van hen verwacht wordt. De driehoek urgentie - beloning - gemak en de kans op deelnemers Bij de opzet van een Spitsmijden-project is inzicht in de urgentie, de beloning en het gemak essentieel. De mate waarin een weggebruiker in eerste instantie geïnteresseerd is om deel te nemen, wordt door deze drie factoren bepaald. Bij een situatie met weinig urgentie zullen weggebruikers niet makkelijk te verleiden zijn tot deelname. Een hoge financiële beloning of een spel dat zo enorm leuk is dat iedereen het wil spelen, zijn dan voorbeelden van beloningsstrategieën die kunnen werken. In ieder geval geldt dat bij weinig urgentie zwaardere middelen voor beloning ingezet moeten worden om de weggebruikers te interesseren voor Spitsmijden. Het voordeel van een financiële beloning is dat het meteen duidelijk is, een intrinsieke motivatie als tijd winnen moet je eerst ervaren. Is de urgentie voor de weggebruiker groot, dan is het mogelijk voldoende om te kiezen voor beloningsstrategieën die niet monetair belonen en meer uitgaan van intrinsieke motivatie of fun. Maar leiden deze strategieën ertoe dat het project minder makkelijk wordt en de beloning lager, dan zal het effect alsnog laag zijn. De meest ideale situatie is als er veel urgentie is, als er een hoge beloning gegeven kan worden zonder enig ongemak. In de praktijk valt de urgentie vaak mee, wordt er bezuinigd op de beloning en neemt inspanning voor de weggebruiker toe door allerlei voorwaarden en een te ruim gekozen venster, waarbinnen de file gemeden moet worden. Winnen van de file 58

67 4.2 De driehoek toegepast op Winnen van de file De driehoek bij de opzet van Winnen van de file In de opzet van Winnen van de file is uitgegaan van een hoge urgentie door de wegwerkzaamheden. De beloning om de spits te mijden werd ingeschat als laag. Ten opzichte van andere Spitsmijden-projecten kende Winnen van de file geen gegarandeerde beloning. Omdat de weggebruiker niet kan inschatten hoeveel deelnemers meedingen met de prijzen, is de verwachtingswaarde van een prijs laag. Daarnaast was de inschatting dat de deelnemers de waarde van de prijzen zouden beoordelen als laag. Het ging voornamelijk om prijzen die een belevingswaarde hadden. Daar tegenover is gekozen voor een systeem met een hoog gemak. Een app op de telefoon van de deelnemer betekende dat geen kastje in de auto ingebouwd hoefde te worden. De driehoek bij de uitvoering van Winnen van de file Tijdens Winnen van de file bleek de overlast van de werkzaamheden erg mee te vallen. Deze kan achteraf beoordeeld worden als laag. Zie bijlage 1, paragraaf B1.1. Deelnemers gaven aan dat de beloning lager had gekund. Met name de duurdere prijzen, zoals de hotelbonnen, hadden lager gemogen. De beloning bleek op de deelnemers over te komen als medium. Het gemak van deelname was laag. Het tijdvenster waarbinnen de file gemeden moest worden was breed (later ingekort). De opgave om de spits te mijden was groot, zeker gegeven de goede doorstroming tijdens de spits. Om aan te tonen dat de file gemeden werd moest een app geïnstalleerd worden, die elke spits aan moest staan. Deze verbruikte batterijcapaciteit en de vaak beperkte ruimte om apps op een telefoon te zetten. Ook viel de app soms uit. Bovendien bleek het voor de deelnemers lastig een goed overzicht te krijgen hoe het mobiliteitsspel was opgebouwd en moest een update geïnstalleerd worden. In tabel 4.1 is dit samengevat. opzet uitvoering urgentie hoog laag beloning laag medium gemak hoog laag Tabel 4.1: De waardering voor urgentie, beloning en inspanning bij de opzet en uitvoering van Winnen van de file Op basis van de eindenquête kan geconcludeerd worden dat voor een deel van de weggebruikers de gekozen vorm van belonen voldoende was. De beloning was laag (in vergelijking met een financiële beloning), maar blijkbaar was dat niet de belangrijkste motivatie om deel te nemen. Het is niet bekend hoe de doorsnede van reizigers op het traject de drie factoren beoordelen. Winnen van de file 59

68 4.3 Conclusie Winnen van de file en de driehoek De vraag is welke van de drie factoren het meest bepalend zijn geweest in het effect van Winnen van de file. We weten het volgende: Bij een hogere urgentie was het aantal deelnemers waarschijnlijk hoger geweest. De beloning was voor een groot deel van de actieve deelnemers niet belangrijk. Het was niet makkelijk om deel te nemen aan Winnen van de file. (Potentiële) deelnemers moesten veel drempels over om deelnemer te worden (na aanmelding periode zonder activiteit, prijzenpakker onbekend, app updaten, app aan met hoog accugebruik en relatief hoog geheugengebruik et cetera, onduidelijk wat het spel inhield). Bij een hogere urgentie waren potentiële deelnemers meer bereid geweest om de app te gebruiken en zich te verdiepen in het spel. Als het spel makkelijker te begrijpen was geweest en bovendien er geen periode was geweest waarin niets gebeurde, dan hadden deelnemers Winnen van de file waarschijnlijk langer uitgeprobeerd. Winnen van de file 60

69 5 Conclusies en aanbeveling velingen en 5.1 Werving, marketing en communicatie Bij een effectief mobiliteitsproject moet werving, marketing en communicatie goed op elkaar afgestemd zijn. In deze paragraaf staan de conclusies over deze afstemming. Deze zijn gebaseerd op reacties van deelnemers (non-actie-interview en focusgroep) en reflectie op gemaakte keuzes. Uitnodiging en opvolging De responserate van de uitnodiging op het huisadres was met 3% (963 aanmeldingen via de uitnodiging) lager dan in andere Spitsmijden-projecten 10. Van de genodigden is 28% naar de website gegaan. De methode van werving wijkt qua uitvoering af van andere projecten. In plaats van een formeel opgezette brief is gekozen voor een aansprekende ansichtkaart. Door de uitstraling van de ansichtkaart kon deze echter worden gezien als reclame-uiting. Dit kan ertoe hebben bijgedragen dat de responserate lager was dan in andere Spitsmijden-projecten. Groei aantal actieve deelnemers Het aantal actieve deelnemers viel tegen. Echter, het aantal actieve deelnemers nam geleidelijk toe van 258 naar 418 in spelperiode 4. De toename kwam voornamelijk door spontane aanmeldingen. Het is niet gemeten waardoor deelnemers Winnen van de file leerden kennen. Potentiële groep De groep potentiële deelnemers had groter kunnen zijn: Het aandeel leaserijders en bedrijfsauto s was hoger dan bij andere projecten. Daardoor is een grote groep weggebruikers van de A2 niet benaderd. Het benaderen van leaserijders gaat via de leasemaatschappijen. Afspraken hierover maken kost veel tijd, terwijl de responserate van leaserijders lager is dan van andere weggebruikers. 10 Bij Slim Prijzen Regioring Arnhem-Nijmegen 12%, Spitsmijden in Brabant 7%, Spitsvrij A12 Utrecht 46%. Winnen van de file 61

70 De periode van kentekenregistratie was kort en bevatte bovendien een vakantieweek. Door de lange periode tussen de meting en de werving was er ook uitval door verandering van kentekens. Het referentieniveau is bepaald op basis van drie weken waarnemen van kentekendata. Dit is relatief kort. Daardoor komen minder voertuigen in aanmerking. Door de camera s te verwijderen na de kentekenregistratie was het niet mogelijk om bij te werven op basis van kentekenwaarneming. Echter, dit werd deels gecompenseerd doordat de voorwaarden voor deelname minimaal waren. Weggebruikers met minimaal drie spitsritten in twee weken werden uitgenodigd. Daardoor kwamen meer weggebruikers in aanmerking, maar de betrokkenheid van weggebruikers, die weinig op het traject reizen, was lager. Gebrek aan urgentie De hinder van de wegwerkzaamheden was kleiner dan verwacht. Op het moment dat de uitnodigingen werden verstuurd en het spel nog moest beginnen was een groot deel van de hinder door de werkzaamheden al voorbij. Ook hadden weggebruikers al ervaren dat de hinder als gevolg van de werkzaamheden meeviel. Daardoor ontbrak de urgentie om deel te nemen aan Winnen van de file. De communicatie was echter geheel ingericht op het Winnen van de file en het winnen van vrije tijd. Intrinsieke motivatie De communicatie tijdens de werving was gericht op intrinsieke motivatie, het winnen van vrije tijd. Dit was als insteek gekozen in verband met de te verwachten hinder van de wegwerkzaamheden. Doordat deze hinder meeviel leek winnen van vrije tijd geen argument te zijn om deel te nemen. Deelnemers die toch actief werden hebben ervaren hoe prettig het is om de spits te mijden. Deze intrinsieke motivatie helpt om nieuw gedrag vol te houden, maar voor Winnen van de file was het argument tijdens werving minder effectief. Nieuwsgierigheid Voor 71% van de deelnemers was nieuwsgierigheid een reden voor deelname. Deze nieuwsgierigheid werd niet voldoende bevredigd. Afstemming werving en ontwikkeling producten De ontwikkeling van het mobiliteitsspel en de techniek verliep asynchroon met de werving van deelnemers. Op het moment dat de werving in volle gang was, was het prijzenpakket nog niet vastgesteld. Daardoor kon niet overtuigend aangegeven worden wat er te winnen was bij Winnen van de file. Het aanbod werd daardoor minder aantrekkelijk. Tijd tussen aanmelding en start mobiliteitsspel Ongeveer 900 deelnemers hebben zich wel ingeschreven maar zijn nooit actief deelnemer geworden. Tussen aanmelding en de start van spelperiode 1 zat een maand waarin alleen reistijdinformatie werd getoond op de app. Daarna kwam een update met een nieuwe versie van de app om actief deel te gaan nemen. Ten aanzien van het spel en het Spitsmijden gebeurde er niets. Hoewel de communicatie die er was als goed Winnen van de file 62

71 beoordeeld werd door de deelnemers vonden ze ook dat er te weinig met de deelnemers is gecommuniceerd. Dat geldt voor de periode tussen aanmelding en de start van spelperiode 1 en tijdens de spelperioden. De binding van de deelnemers met het spel was daardoor laag. De deelnemers hebben behoefte aan meer betrokkenheid vanuit het projectteam en willen meer informatie krijgen over het project. Vanaf spelperiode 3 is meer gecommuniceerd met de deelnemers, maar werd te weinig ingespeeld op de nieuwsgierigheid van de deelnemers. Communicatie rondom het mobiliteitsspel Het mobiliteitsspel is moeilijk uit te leggen. Het mobiliteitsspel Winnen van de file was nieuw, en een onbekend concept. Voor genodigden was het moeilijk om direct door te hebben waar het spel om ging en wat de voordelen bij deelname waren. De website bevatte veel tekst waarin het mobiliteitsspel werd uitgelegd. Dit was mogelijk te uitgebreid voor de potentiële deelnemers. Deelnemers die zich in eerste instantie inschreven vanwege de app met reistijdinformatie, hebben mogelijk niet door gehad dat het de bedoeling was om de spits te gaan mijden. Aanbevelingen Neem een langere periode waarin referentiegedrag wordt gemeten. Kies de periode zo uit dat de periode geen vakantieweken kent. En laat de referentieperiode zo dicht mogelijk aansluiten op de periode van werving. Het verloop is per maand groot vanwege verandering baan, verhuizing of voertuig. Nieuwsgierigheid is een belangrijke factor waardoor deelnemers zich inschrijven. Speel hier op in door het innovatieve karakter van het project duidelijk te maken. Maak een afgewogen keuze ten aanzien van de uitnodiging. Een uitnodigingskaart ziet er mooi uit, maar kan ook gezien worden als reclame. Houd camera s beschikbaar om eventueel bij te werven. Leg de voorwaarde voor deelname hoger ten aanzien van het aantal passages in de referentieperiode. Met een laag aantal passages werf je meer deelnemers, maar deze zijn minder betrokken bij het project. Om de drempel voor inschrijven laag te houden werd onder andere gekozen voor een app op de telefoon van de deelnemer. Daarmee werd de drempel om te stoppen ook laag. Bouw daarom een band met je doelgroep. Dat begint met een andere aanpak van de marketing. Neem meer tijd om contact te krijgen met je doelgroep en verdiep je in wat hen beweegt. Neem kleine stappen. Zorg voor een herkenbare structuur waarin het mobiliteitsspel zich stap voor stap ontwikkelt. Anders is het spelconcept al snel te complex om uit te leggen. Communiceer meer met de deelnemers en betrek ze intensiever bij het project. Neem deelnemers meer mee in het proces. Peil regelmatig hoe zij het project ervaren en waar ze tegen aan lopen. Zorg dat elke stap ook echt werkt op het moment dat deze ingezet wordt. Zo blijft het spel behapbaar en is instappen eenvoudig. Vraag de deelnemers op welke manier ze het project hebben leren kennen. Dit kan een verklaring geven voor de verdeling in het aantal spontane aanmeldingen en aanmeldingen als gevolg van en uitnodiging op het huisadres. Winnen van de file 63

72 Houd je huidige deelnemers ook na afloop van Winnen van de file betrokken. Het is vele malen lastiger nieuwe deelnemers te werven dan bestaande contacten aan te halen. Zorg dat het mobiliteitsspel en de inschrijving op één of ten hoogste twee pagina s staat, mensen klikken nauwelijks door. 5.2 Mijden van de spits Door de onvolledigheid van de data die via de app verzameld is, is niet vast te stellen in welke mate Winnen van de file voor spitsmijdingen heeft gezorgd. Deelnemers aan de eindenquête, waarschijnlijk de meest actieve deelnemers aan Winnen van de file, zijn minder met de auto in de spits gaan reizen. Ze gingen vaker met de auto buiten de spits reizen, vaker thuiswerken of op een andere locatie werken. Ongeveer 33% van deze deelnemers heeft na afloop van de beloningsperiode het nieuwe gedrag gecontinueerd. Deze groep met actieve deelnemers was klein, maar toont wel aan dat er een groep weggebruikers is die gevoelig is voor de gekozen methodiek. Onduidelijk is wat de omvang van deze groep is onder de reizigers op de A2 tussen s-hertogenbosch en Eindhoven. Het project kende teveel deelnemers waarvan het referentieniveau onbekend was. Dit was een van de redenen dat het bepalen van het aantal mijdingen niet mogelijk was. Aanbevelingen Maak werk van de startenquête zodat van zo veel mogelijk deelnemers het referentieniveau bekend is. Alleen met een referentieniveau kunnen immers de spitsmijdingen worden bepaald. Het invullen van de startenquête zou een randvoorwaarde moeten zijn om überhaupt aan het spel deel te kunnen nemen. Dit kan worden versterkt door telkens een mededeling te tonen bij het inloggen op de website of het aanzetten van de app. Als je het je kunt veroorloven ten aanzien van het aantal deelnemers, keer dan pas prijzen uit als de startenquête is ingevuld. 5.3 Techniek Deelnemers hebben de voorkeur om alles over het project via de app te kunnen inzien en te kunnen regelen. Een extra website is prima, maar de activiteit gebeurt via de app. Dit pleit ervoor om veel functionaliteit in de app onder te brengen zoals het puntenaantal, maar ook communicatie en interventies. De website is dan zuiver ondersteunend. Om te bewijzen dat een deelnemer de spits mijdt, is gekozen voor een techniek via een app op de smartphone van de deelnemer. Deze methode is kostenbesparend ten opzichte van andere methoden om te bewijzen dat de spits is gemeden (bijvoorbeeld kastje in auto of cameraregistratie). Echter, voor het bepalen van het aantal mijdingen is het gebruik van de mobiele telefoon van de gebruiker funest geweest. Er werden per deelnemer te weinig signalen van de app ontvangen waardoor er te weinig data Winnen van de file 64

73 beschikbaar was om analyses op uit te voeren. De methode heeft dan ook een aantal belangrijke nadelen: De accu van de huidige generatie smartphones is nog niet voldoende goed. Deelnemers geven aan dat de app veel batterij verbruikt en dat ze daardoor midden op de dag al met een lege batterij te maken krijgen. De geheugenruimte om apps te kunnen gebruiken is op veel smartphones nog beperkt. Apps zijn vluchtig, als er niet direct voordeel met de app behaald wordt of het entertainment gehalte niet voldoende is, wordt de app snel verwijderd. Hier speelt batterijgebruik en geheugenruimte ook een rol. De laagdrempeligheid van de app is dus tweeledig. Doordat deelnemers de app van hun telefoon wissen, of tussentijds uitzetten om batterij te sparen (en vervolgens weer vergeten aan te zetten) is de onderzoeker de controle kwijt over de data-inwinning. De telefoons kennen verschillende besturingssystemen en verschillende versies daarvan (per fabrikant). Dit verhoogt het risico op software bugs of maakt dat de software minder stabiel reageert dan verwacht. Er is getoetst met de meest gangbare modellen. Het is bijna niet mogelijk om alle varianten vooraf te toetsen. Het gebruik van een app zorgde bovendien voor een drempel voor deelname. Redenen hiervoor zijn: De app moest geïnstalleerd worden, maar deze toonde alleen reistijdinformatie. Er moest een update uitgevoerd worden nog voordat het spel was begonnen. Inloggen was een drempel voornamelijk als die af en toe opnieuw moest. Het wachtwoord kon niet aangepast worden en was lastig om te onthouden. De app werkte alleen op versies ios 4 (i-phone) en Android 2.3 of hoger. Daardoor kon niet iedere (uitgenodigde) weggebruiker deelnemen. Dit werd expliciet gecommuniceerd, maar niet alle deelnemers waren op de hoogte welk besturingssysteem hun telefoon had. De app toonde reistijden op het traject. Deze functie was niet voor alle deelnemers interessant. De app was voor het projectteam een belangrijk element van het spel en waardevolle databron, voor de deelnemer die geen gebruik maakte van de reistijdinformatie was er geen (andere) noodzaak (anders dan het registreren van spitsritten) om de app te gebruiken. De neiging om de app niet te activeren is dan klein. Een app inzetten, die dient als bewijs dat het traject gemeden wordt, is een risico. De app moet direct bewijzen wat de meerwaarde is, zodat deelnemers de app op hun telefoon laten staan. Gebruik van de telefoon van de deelnemer om bewijslast te verzamelen of de spits wordt gemeden is een risico voor het verzamelen van data voor monitoring en evaluatie. De keuze voor een app op de telefoon van de deelnemer heeft als nadeel dat alternatieven als carpoolen of reizen met de motor niet te onderscheiden zijn van reizen met de auto als bestuurder. Zelfs een fietspad vlak langs de A2 kan er toe leiden dat de app ervan uitgaat dat over de A2 gereisd wordt. Winnen van de file 65

74 De smartphone-techniek in combinatie met GPS en apps is nog in ontwikkeling. Batterij en geheugen van smartphones worden zwaar belast door dergelijke apps. Dit zal in de toekomst veranderen. De kans dat een deelnemer de app verwijdert of uitzet om batterij te sparen zal afnemen. Echter, de app zal alleen langdurig gebruikt worden als deze meerwaarde biedt. Een dergelijke app ontwikkelen is moeilijk. Aanbevelingen Het gebruik van een app op de mobiele telefoon van de deelnemer is een risico. Als voor deze methode wordt gekozen (de methode is immers kosteneffectief) is het verstandig om ervoor te zorgen dat de deelnemer meer betrokken is bij de app. Bijvoorbeeld door dagelijks voor vertrek een intentie in te laten vullen. De techniek met een app op de smartphone van de deelnemer is interessant, omdat projecten daarmee goedkoper ontwikkeld kunnen worden. Bovendien heeft de deelnemer meer invloed op de momenten waarop gemeten wordt. Dat is een belangrijk privacy aspect. Tegelijkertijd is het gebruik van een app op de mobiele telefoon van de deelnemer voor onderzoeksdoeleinden een te groot risico, omdat het meetinstrument eigendom is van de deelnemer. Aangeraden wordt om de ontwikkeling van smartphonetechnologie in te blijven zetten, maar voorlopig ook met camerawaarneming het mijdingspercentage te bepalen. Het gebruik van een app is een interessante ontwikkeling. Met een app is het mogelijk de deelnemer aan het project te binden. Daarvoor moet de ontwikkelaar van de app het voor elkaar krijgen dat de deelnemer de app niet verwijderd na een paar keer uitproberen. De app moet aantrekkelijk zijn en meerwaarde bieden aan de deelnemer. Dit kan bereikt worden door meer functionaliteit in de app onder te brengen en minder op de website (zoals het puntenaantal maar ook communicatie en interventies). De website is dan zuiver ondersteunend. 5.4 Beloning en prijzen Het is een grote stap om deelnemers zonder financiële beloning te binden aan een project waarbinnen verwacht wordt dat de spits wordt gemeden. Bij Winnen van de file wordt een mobiliteitsspel met een loterij aangeboden. In andere projecten wordt een financiële en bovendien gegarandeerde beloning geboden. Dat maakt de werving voor Winnen van de file moeilijker. Er lijkt meer tekst en uitleg nodig om potentiële deelnemers duidelijk te maken wat Winnen van de file inhoudt, terwijl er juist behoefte is aan minder en eenvoudiger teksten. De teksten op de website maakten onvoldoende duidelijk wat van de deelnemer verwacht werd en hoe het spel verliep of in elkaar zat. Het kiezen van de juiste beloningsstructuur is essentieel. Deze moet passen bij de driehoek van urgentie - gemak - beloning. Dat heeft bij Winnen van de file anders uitgepakt dan verwacht. Door het uitblijven van urgentie was de loterij niet voldoende sterk om deelnemers op gang te krijgen om de spits te mijden. Winnen van de file 66

75 Bij start van deelname aan Winnen van de file was ontvangen van reistijden en nieuwsgierigheid de belangrijkste drijfveer voor deelname. Het winnen van prijzen was met 38% van de deelnemers veel minder belangrijk dan in Spitsmijden-projecten die werken met een financiële beloning. Naarmate het project vorderde, ging het winnen van vrije tijd steeds meer een rol spelen (zo bleek uit de focusgroep). De actieve deelnemers zijn blij met kleine prijzen. Zij hebben liever veel kleine prijzen dan een paar grote. Een avondje uit winnen wordt bijzonder gewaardeerd. Vooral de spanning als een pakketje thuis komt werkt positief en smaakt naar meer voor de deelnemers. Bovendien laten ze aan vrienden en collega s liever een cadeau zien dan een maandelijks bedrag dat op de rekening wordt bijgeschreven. Voor de werving zou een grotere beloning juist helpen om meer deelnemers te werven. Aanbevelingen elingen Een mobiliteitsspel is een goede methode om automobilisten duurzaam van gedrag te laten veranderen. Een belangrijke voorwaarde (veel meer dan bij een financiële beloning) is dat tijdens de periode van werving alle stappen goed op elkaar aansluiten. Zorg er voor dat vooraf aan de werving alles gereed is, zodat de werving optimaal kan verlopen. 5.5 Reistijdinformatie De app met reistijdinformatie was voor 40% van de deelnemers de belangrijkste reden om deel te nemen aan Winnen van de file. Daarmee is de reistijdinformatie een krachtig middel geweest om deelnemers te interesseren voor deelname. Een deel van de deelnemers heeft zich waarschijnlijk niet ingeschreven met de intentie om deel te nemen aan een mobiliteitsspel om de spits te mijden, maar om de reistijden te ontvangen. In de werving ging veel aandacht naar de reistijdinformatie en het winnen van vrije tijd. Het was voor deelnemers niet direct duidelijk dat de spits gemeden moest worden om deel te nemen in het mobiliteitsspel. Aanbevelingen Voorkom tegenstrijdigheden ten aanzien van het spitsvenster en de reistijdinformatie. Voor een volgend project zou het interessant zijn om het mobiliteitsspel en puntensysteem zo te ontwikkelen dat met een dynamisch spitsvenster wordt gewerkt. Als de app aangeeft dat er geen file is, dan verdien je punten. Geeft de app file aan, dan incasseer je strafpunten. Door te swipen kan zo een juist moment van reizen gekozen worden en wordt de beloning daar op aangepast. Winnen van de file 67

76 5.6 Interventies Weinig deelnemers hebben een periodeplan of een mijdplan ingevuld. De interventies zijn onder een te kleine groep uitgevoerd om conclusies te kunnen trekken over de effectiviteit er van. De interventies werden vanaf spelperiode 3 ingezet. Dit had eerder gekund en had dan mogelijk meer effect gehad. Gemotiveerde deelnemers zijn te beïnvloeden om meer te mijden. Er zijn aanwijzingen (bijvoorbeeld doordat een stimulering in spelperiode 3 leidde tot vaker invullen van een mijdplan in spelperiode 4) dat een deelnemer die actief is door interventies nog actiever wordt. Door regelgeving op het gebied van privacy kwam de tell-a-friend-actie niet goed van de grond. De deelnemers aan de focusgroep geven echter aan dat een dergelijke actie zeer gewenst is. Met name om samen deel te kunnen nemen. Deelnemers aan de eindenquête geven aan dat ze door de feedbackmails meer zijn gaan mijden. Hetzelfde geldt voor Filejacht. Aanbeveling Om de interventies maximaal te benutten, moet vanaf de start van het project de binding met de deelnemers in orde zijn. Verderop in het project nog beginnen met interventies is minder kansrijk. Zet in op principes als tell a friend of geef de mogelijkheid om in kleine teams (bijvoorbeeld tweetallen) deel te nemen. Ondanks de kleine aantallen deelnemers zijn er kleine aanwijzingen dat een aantal interventies (zoals de feedbackmails en Filejacht) kansrijk zijn. Zet deze interventies vanaf de start in. Timing en vormgeving van interventies is hierbij essentieel. 5.7 Conclusies ten aanzien van de doelstellingen Het project Winnen van de file heeft de volgende doelstellingen: weggebruikers verleiden om hun reisgedrag te veranderen; per spits ongeveer 300 minder auto s op de A2 laten rijden; verdere ervaring op doen met het toepassen van een gedragspsychologische invalshoek om automobilisten te verleiden de spits te mijden in de vorm van een mobiliteitsspel. In deze paragraaf wordt ingegaan op het (al dan niet) behalen van deze doelstelling. Winnen van de file 68

77 5.7.1 Weggebruikers verleiden om hun reisgedrag te veranderen Op basis van de data van de App is niet vast te stellen of deelnemers aan Winnen van de file hun gedrag aanpassen. Op basis van de eindenquête (en de focusgroep) is de conclusie dat er een actieve groep deelnemers is die het gedrag aangepast heeft. Een deel daarvan zelfs duurzaam. Deelnemers zijn gaan deelnemen omdat het project of de bijbehorende app met reistijdinformatie hen aansprak (intrinsieke motivatie). Vervolgens zijn ze door de app met reistijdinformatie, de kans op een prijs, het spelelement en Filejacht de spits gaan mijden. Geconcludeerd mag worden dat de ingezette middelen op een specifieke groep weggebruikers een prikkel geeft tot positieve gedragsverandering. De omvang van deze groep is niet goed vast te stellen. Niet iedere actieve deelnemer heeft de eindenquête ingevuld, de eindenquête is ingevuld door 96 deelnemers. Het is niet bekend welk deel van de automobilisten op de A2 het profiel heeft dat gevoelig is voor de prikkels, zoals deze zijn aangeboden in Winnen van de file. Daardoor is de potentie van Winnen van de file niet te voorspellen Per spits 300 minder auto s op de A2 laten rijden Hoewel het aantal spitsmijdingen niet precies is vast te stellen, is duidelijk dat het doel om 300 auto s minder in de spits te laten rijden niet gehaald is. Het aantal actieve deelnemers (deelnemers waarvan we voldoende signaal van de app ontvingen) was daarvoor te laag. Nadat de resultaten van spelperiode 2 bekend waren, is in overleg met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu het doel bijgesteld. Er is bepaald dat: ingezet wordt op het leren van de interventies; ingezet wordt op stimuleren dat deelnemers de app aanzetten; de evaluatieopzet aangepast wordt en meer kwalitatief van aard wordt. De volgende acties zijn hierop ondernomen: in spelperiode 3 enquête extra punt voor iedere dag dat de app aan stond; in spelperiode 4 een bol.com-bon van 10,- als gedurende de gehele periode de app aan stond; in de nameting een bol.com-bon van 20.- als gedurende de gehele periode de app aan stond Ervaring op doen met toepassen gedragspsychologische invalshoek Deze doelstelling is ten dele gehaald. Tijdens het project is veel geleerd over de effecten van gedragspsychologische maatregelen. Er is kennis op gedaan met: methode van werving; effect aanbieden reistijdinformatie; effect inspelen op intrinsieke motivatie; effect spelelement; effect loterij; effecten van interventies. Winnen van de file 69

78 Duidelijk is geworden dat de gedragspsychologische invalshoek aanslaat bij een deel van de deelnemers. De omvang van de groep reizigers op het traject die gevoelig is voor deze invalshoek is onbekend. Een les die getrokken kan worden is dat deelnemers werven met reistijdinformatie en een mobiliteitsspel precisie vereist. Alle onderdelen van het spel moeten klaar staan voordat de werving start. Wanneer onderdelen nog ontwikkeld moeten worden, is er een risico dat deze te laat worden opgeleverd. Dit kan funest zijn voor een juiste inzet van gedragspsychologische maatregelen. Er moet worden voorkomen dat deelnemers verwachtingen hebben die niet uitkomen, omdat de techniek achter blijft. Een nieuw project als Winnen van de file in de markt zetten is een grote stap. Uitleggen hoe het spel werkt is moeilijk gebleken. Zelfs de meest actieve deelnemers gaven tijdens de focusgroep aan dat het van tevoren niet helemaal duidelijk was wat de bedoeling was. De meeste deelnemers hebben zich vanuit nieuwsgierigheid ingeschreven. Duidelijk is geworden dat deelnemers meer en consequent communicatie willen ontvangen vanuit het projectteam. Uit de eindenquête, de focusgroep en non-response onderzoek hebben we veel geleerd van de deelnemers. We hebben geleerd dat vooral het uitproberen van ander reisgedrag lijdt tot het besef dat het ook anders kan. Dat daar geen gegarandeerde prijs bij gegeven wordt, vinden de deelnemers niet erg. We hebben geleerd dat de prijs niet hoog hoeft te zijn, onverwacht een klein presentje krijgen zorgt al voor binding. Het competitie-element werkt voor een bepaalde groep. Deelnemers hebben de wens elkaar te kunnen volgen. Hiervoor werden overzichten van de ranking op de website getoond. Ook willen deelnemers het tegen elkaar opnemen. Dat doen ze graag in kortere periodes. Als de kans op een toppositie verkeken is, willen deelnemers snel een nieuwe kans. Winnen van de file 70

79 Bijlage 1 Achtergronden bij opzet Winnen van de file Winnen van de file B1-1

80 B1.1 Werving, marketing en communicatie Ten behoeve van de werving van deelnemers is uitgebreid onderzoek gedaan naar het verkeer op de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch. In deze paragraaf wordt inzicht gegeven in het verkeer op dit traject en wordt vervolgens inzicht gegeven op welke manier de selectie van deelnemers is uitgevoerd en op welke manier de werving is uitgevoerd. Voertuigverliesuren In figuur B1.1 en figuur B1.2 is het aantal voertuigverliesuren weergegeven voor de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch in beide richtingen. Op het traject s-hertogenbosch - Eindhoven lijkt er behoorlijk wat overlast te zijn geweest tijdens de wegwerkzaamheden. Echter, het verlies in reistijd ten opzichte van de free flow tijd bedraagt minder dan 4 minuten (berekend op een traject van 22,5 km). Opgeteld per voertuig is dat een hoog aantal voertuigverliesuren, maar op individueel niveau is deze maximale toename in reistijd te weinig om te kunnen spreken van een urgente situatie. Op het drukste moment van de wegwerkzaamheden werd in een korte periode (één maand) per voertuig maximaal 8 minuten reistijdverlies gemeten. Figuur B1.1: Voertuigverliesuren tussen s-hertogenbosch en Eindhoven Winnen van de file B1-2

81 Figuur B1.2: Voertuigverliesuren tussen Eindhoven en s-hertogenbosch Verkeer op traject A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch Voor het werven van deelnemers is gebruik gemaakt van kentekenwaarneming. Deze heeft plaatsgevonden op de A2 op het traject Vught - Boxtel. Registratie heeft plaatsgevonden op twee locaties in twee richtingen. De passerende voertuigen zijn waargenomen in weken 25, 26 en 27 (tussen 19 juni en 5 juli 2012), ongeveer een half jaar voor de start van Winnen van de file. De camera s hebben in die periode tussen en uur op alle dagen kentekens waargenomen. In totaal waarnemingen. De drie weken in de referentieperiode bevatte één vakantieweek (de laatste week). In de eerste week werkte op de eerste dag één camera niet goed. De locatie van de camera s is weergegeven in figuur B1.3. Winnen van de file B1-3

82 Figuur B1.3: Positie van de camera s Intensiteiten en spitsvenster Per week is de intensiteit tussen en uur bepaald. Alle voertuigen en alle passages zijn meegenomen in het bepalen van de intensiteit. In figuur B1.4 tot en met figuur B1.6 staan de intensiteiten per half uur voor week 25 tot en met week 27. Winnen van de file B1-4

83 Figuur B1.4: Intensiteiten op werkdagen in week 25 Figuur B1.5: Intensiteiten op werkdagen in week 26 Figuur B1.6: Intensiteiten op werkdagen in week 27 Winnen van de file B1-5

84 Op basis van de intensiteit en informatie van Rijkswaterstaat is het spitsvenster in de ochtendspits bepaald van uur en de avondspits van uur. Dit spitsvenster bleek na spelperiode 1 te breed. Vanaf spelperiode 2 werd het spitsvenster ingekort. De deelnemers ontvingen 5 punten als ze tussen en uur en tussen en uur op het traject werden waargenomen en niet in de rest van de spits. Referentiemeting Om te bepalen in welke mate een deelnemer mijdt is een referentiemeting uitgevoerd. Gedurende drie weken (tussen 18 juni en 6 juli 2012) is op het traject A2 Eindhoven- s-hertogenbosch een kentekenregistratie uitgevoerd in beide richtingen. Omdat de referentieperiode één vakantieweek bevatte, is het referentieniveau bepaald door het totaal aantal passages in de twee weken met het hoogste aantal passages te halveren. Dat geeft het referentieniveau voor een week. Zowel ritten in de ochtend- als avondspits telden mee. Met de beperking dat per spits maximaal één rit meetelde (per dag maximaal twee ritten). Het referentieniveau over één week is daarmee maximaal tien (een week, vijf werkdagen, twee spitsen per dag). Voor het bepalen van de referentiewaarde is een ruimere spits gehanteerd, namelijk een half uur extra vooraf en een half uur extra achteraf. Concreet: uur en uur. Er is gekozen voor een breder spitsvenster omdat deelnemers die bijvoorbeeld rond uur het traject oprijden de ene keer wel in het venster worden geregistreerd en een andere keer net niet. Van wegverkeer naar aantal uitnodigingen Uit de waarnemingen zijn de kentekenwaarnemingen geselecteerd van voertuigen met de volgende eigenschappen: Nederlands personenvoertuig; op een dag maximaal één passage in de ochtendspits en één passage in de avondspits; waarnemingen op weekdagen. Van de voertuigen die aan deze criteria voldoen is het referentieniveau bepaald. In tabel B1.1 staat een overzicht van het aantal voertuigen met een bepaald referentieniveau. Winnen van de file B1-6

85 referentieniveau niveau frequentie percentage cumulatief , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 590 totaal Tabel B1.1: Referentieniveau (in twee weken) en aantallen voertuigen (passage langs tenminste één cameralocatie). Bijvoorbeeld: deelnemers met een referentie van tien ritten in twee weken rijden gemiddeld 1x per dag op het traject. Er zijn kentekenhouders die dit referentieniveau hebben (ongeacht de richting). Er zijn die een referentie van tien of hoger hebben Van alle kentekens met een referentie van drie of meer ritten in twee weken is het adres opgevraagd bij de RDW. Dit waren kentekens. Van kentekens kon het RDW een adres leveren. Dit aantal is lager dan het aantal opgevraagde kentekens doordat tussen de waarnemingen in juli en het opvragen van de gegevens in november een aantal kentekens niet meer in het bestand van de RDW voorkwam. Van deze kentekens bleek 39% een leaseauto (13.974, 25%) of in het bezit van een bedrijf (7.812, 14%). Dit aandeel is hoger (meestal 25% of lager) dan bij andere kentekenonderzoeken 11. De adressen van bedrijven en leasebedrijven zijn niet meegenomen bij het versturen van de uitnodiging tot deelname. Van de overige zijn nog een aantal adressen verwijderd omdat ze niet compleet waren of niet omgezet 11 Ervaring Goudappel Coffeng bij de diverse kentekenonderzoeken die we jaarlijks uitvoeren. De RDW levert data anders aan (sinds eind 2012) dan voorheen. Mogelijk is van meer kentekens nu duidelijk dat het lease- of bedrijfswagen betreft. Winnen van de file B1-7

86 konden worden tot een nette persoonlijke uitnodiging 12. Bij eigenaren met twee of meer voertuigen in het bestand is voor het kenteken met de hoogste referentie een uitnodiging gestuurd. En voor adressen waar meer dan vier voertuigen stonden geregistreerd, die bovendien op verschillende namen stonden geregistreerd, is maar één uitnodiging gestuurd. Er bleven adressen over om een uitnodiging naar toe te sturen. Dit zijn er uiteindelijk geworden, doordat bij de tweede fase van versturen van uitnodigingen al gedrukte uitnodigingen zijn verwijderd van deelnemers die zich ondertussen spontaan hadden aangemeld. actie selectie aantal antal kentekens waarnemingen * selectie Nederlandse personenauto, één rit per spits, weekdagen doelgroep drie of meer ritten in de spits in twee weken kentekens met adres RDW verwijderen lease- en bedrijfswagens na opschonen onbruikbare adressen verwijderen ontbrekende naam, aftopping meer dan vier voertuigen op één adres met verschillende eigenaren uit te nodigen kentekenhouders na verwijderen van spontane aanmelding tussen fase 1 en fase * Dit zijn geen unieke kentekens maar aantal waarnemingen. Tabel B1.2: Samenvatting proces van waarnemingen naar uit te nodigen kentekenhouders Marketing en e communicatie Gedurende het hele project is marketing ingezet om deelnemers te werven, ze te behouden en ze meer te laten mijden. Voorbereiding en werving deelnemers Voor de start van Winnen van de file is een aantal acties uitgevoerd om deelnemers te werven en om een medium te creëren waarmee met de deelnemers kon worden gecommuniceerd. In november 2012 is de website Winnenvandefile.nl gelanceerd. De website is opgezet om het project bekend te maken ter ondersteuning van de werving van deelnemers. Via de website werd het project uitgelegd en was aanmelding mogelijk (op basis uitnodiging en spontaan). Na inschrijving was de website een platform voor de deelnemers. Op de website kunnen ze informatie vinden en hun eigen gegevens inzien. De website is in november 2012 opgeleverd. 12 Dit zijn bijvoorbeeld adressen waarbij de namen niet compleet zijn of de structuur van de naam niet duidelijk is, waardoor een nette aanhef van de uitnodiging niet gemaakt kan worden. Winnen van de file B1-8

87 Voor het werven van deelnemers is een ansichtkaart gestuurd naar het huisadres van weggebruikers die op het traject reden. Deze ansichtkaart was een uitnodiging voor deelname. Zie paragraaf 2.2. Tijdens het project zijn door de opdrachtgever diverse persberichten verstuurd. Zie bijlage 3. Tijdens de periode vooraf aan spelperiode 1 is tenminste twee keer communicatie geweest richting de deelnemers. Er is een verstuurd met daarin instructies om de app te downloaden. En vlak voor de start van spelperiode 1 is een verstuurd met instructie om een update van de app te installeren. In die is een vooruitblik gegeven naar het spel Winnen van de file. Tijdens spelperiode 1 zijn billboards geplaatst op de A2. Zie paragraaf 2.2. Aanmelding via uitnodiging De kentekenhouders hebben op hun huisadres een uitnodiging ontvangen om deel te nemen aan Winnen van de file. De uitnodiging was in de vorm van een briefkaart (zie figuur B1.7). De uitnodigingen zijn in twee zendingen verstuurd. Bij de eerste zending (19 november 2012) zijn uitnodigingen verstuurd. Bij de tweede zending (4 december 2012) zijn uitnodigingen verstuurd. Adressen waar meerdere kentekenhouders woonden zijn verdeeld over de verschillende zendingen. De uitnodigingen zijn in twee zendingen verstuurd om te kunnen reageren op het effect van de eerste zending. Bij een hoge response zou een tweede zending niet nodig zijn of verkleind kunnen worden. Bovendien kon op basis van de reacties op de eerste zending bepaald worden of een aanpassing van werving nodig was. Zending twee is onveranderd en volledig verstuurd. Winnen van de file B1-9

88 Figuur B1.7: Voorkant van uitnodiging die reizigers op de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch op hun woonadres ontvingen Spontane aanmelding De kentekenregistratie werd eind juni 2012 uitgevoerd. De werving in november Weggebruikers die in de tussenliggende maanden van voertuig zijn veranderd of die na de periode van kentekenwaarneming op de A2 zijn gaan rijden, konden zich aanmelden als spontane deelnemer via de website. Om het project bij de reizigers op de A2 tussen s-hertogenbosch en Eindhoven bekend te maken, is aan weerszijden een billboard geplaatst (zie figuur 2.3 en figuur B1.8). Het bord is geplaatst op 18 februari 2013 en verwijderd op 8 oktober Bovendien is er een persbericht uitgegaan. Winnen van de file B1-10

89 Figuur B1.8: Afbeelding billboard op A2 Behouden deelnemers en meer laten mijden Aan het begin van spelperiode 2 is richting de deelnemers aangegeven dat vanaf spelperiode 2 ook punten verdiend worden als in de schouders van de spits wordt gereden en de rest van de spits wel gemeden wordt. Tijdens spelperiode 2 bestond de communicatie met de deelnemers verder uit het herinneren om de app te downloaden, het belang de laatste versie van de app te downloaden en een aansporing om het mijdplan in te vullen. In die periode is bovendien de website uitgebreid met testimonials van deelnemers. Vanaf spelperiode 3 is de communicatie met de deelnemers intensiever geworden. Voornamelijk in verband met een aantal bijstuuracties ten aanzien van de interventie. De acties betroffen: Sturen zonnescherm vooraf aan de zomervakantie aan de actieve deelnemers. Op het zonnescherm is een afbeelding van Winnen van de file geplaatst. Deze actie is ingezet om de huidige deelnemers te belonen en om medeweggebruikers te attenderen op het bestaan van Winnen van de file. Versturen van een ansichtkaart aan alle actieve deelnemers om het spel Filejacht te introduceren. Uitvoeren actie tell a Friend eind mei. De actie is gelanceerd, maar naar aanleiding van een reactie van één van de deelnemers weer on-hold gezet (in verband met juridische eisen). Versturen herinnering aan de actieve deelnemers na de zomervakantie in de vorm van een Welkom thuis ansichtkaart. Doel was om de deelnemers te herinneren dat na de vakantie Winnen van de file weer van start ging. Winnen van de file B1-11

90 In het Welkom thuis bericht is aangegeven dat deelnemers een bol.com-bon van 10,- ontvangen als ze gedurende spelperiode 4 de app tijdens iedere spits aan hebben staan. Marketing rondom het extra spel Filejacht. Figuur B1.9: Get ready ansichtkaart die deelnemers alert maakt op de start van de vierde spelperiode (na de zomervakantie). In spelperiode 4 is een aantal aanpassingen aan de website uitgevoerd. De homepage is aangepast: het aanmelden is uitgezet. Aan het einde van de periode is het inloggen ook uitgezet. Daarnaast is een mailing naar de deelnemers gegaan dat de beloningsperiode eindigt en dat tot einde december wordt doorgegaan met een nameting. B1.2 Mijden van de spits Deze paragraaf gaat over het effect van registreren met een app op het verzamelen van gegevens ten behoeve van monitoring en evaluatie. Spitsvensters Om een spitsmijding te behalen mochten deelnemers tussen en uur en tussen en uur niet op het traject rijden met de auto. Deze vensters zijn bepaald door onderzoek naar verloop van de intensiteit van het verkeer op het traject (zie paragraaf B1.1). Definitie spitsmijding De definitie van een spitsmijding: een deelnemer wordt in een spitsvenster van maandag tot en met vrijdag niet waargenomen op de A2 op het traject Eindhoven - Winnen van de file B1-12

91 s-hertogenbosch (in beide richtingen). Voor het bepalen van het aantal mijdingen in een spelperiode geldt de formule: Mijdingen = (aantal weken in de periode * (referentie per week)) - ritten in periode. Het aantal ritten is aan de hand van de app Winnen van de file gemeten. Deelnemers moeten tijdens de spits de app aan hebben staan om te bepalen of er een rit over de A2 tussen Eindhoven en s-hertogenbosch wordt gemaakt (of niet). Er zijn drie mogelijkheden: Vaststellen dat er geen rit is gemaakt (spitsmijding) op het traject tijdens de spits. Voorwaarde is dat de app tijdens de spits regelmatig een GPS-signaal geeft waarmee bepaald kan worden dat de deelnemer niet over de A2 heeft gereden. In deze situatie verdient de deelnemer punten voor de loterij. Vaststellen dat er een rit is gemaakt (spitsrit) op het traject tijdens de spits. Voorwaarde is dat de deelnemer tijdens de spits op de A2 is waargenomen. In deze situatie verdient de deelnemer geen punten voor de loterij. Rit niet kunnen vaststellen. Dit gebeurt als de app niet aanstaat (geen GPS-signaal) of als de app aan staat, maar gedurende een te lange periode geen signaal geeft. Dan kan niet worden bepaald of de spits gemeden is. In deze situatie verdient de deelnemer geen punten voor de loterij. Aantal mijdingen niet vast te stellen Het bepalen van het aantal mijdingen bij Winnen van de file op basis van het gedrag van alle deelnemers is niet mogelijk. Hier zijn twee belangrijke redenen voor: 1. Er werd geen signaal van de app ontvangen. De deelnemers hadden de app niet of te weinig aan staan. Er kan niet vastgesteld worden of de spits gemeden is. 2. Van 29% van de actieve deelnemers is geen referentieniveau bekend. Ad 1. Voor het bepalen van het aantal mijdingen moet een deelnemer gedurende iedere spits de app `Winnen van de file aan hebben staan. Een groot deel van de deelnemers heeft de app onregelmatig of helemaal niet aan staan. De app zorgt voor de bewijslast dat een deelnemer wel of niet op het traject heeft gereden tijdens de spits. Als geen signaal van de app ontvangen wordt of gedurende een lange tijd geen signaal wordt ontvangen, dan is onbekend of de deelnemer de spits heeft gemeden of niet. Bij het bepalen van het aantal mijdingen voor de bepaling van punten voor de loterij wordt bij het missen van een signaal geen punten toegekend. Ad 2. Een deel van de weggebruikers op de A2 die waargenomen zijn tijdens de kentekenregistratie heeft geen uitnodiging op het huisadres ontvangen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij leaserijders, waarvan de auto op naam van het leasebedrijf staat. Als deze reizigers zich spontaan aanmelden dan was op basis van het kenteken een referentie te bepalen. Dit was niet mogelijk bij reizigers waarvan het kenteken niet was waargenomen tijdens de kentekenregistratie. Bijvoorbeeld bij aanschaf van een nieuwe auto of doordat de reiziger pas na de kentekenregistratie regelmatig op de A2 ging reizen. Voor deze deelnemers is via de startenquête het referentieniveau bepaald. Echter, deze Winnen van de file B1-13

92 is niet door iedere deelnemer ingevuld. Voor het toekennen van punten en deelname aan de loterij was dit geen probleem, omdat deelnemers zonder referentieniveau in een aparte groep deelnamen aan de loterij. Gebruik app als meetinstrument Bij het bepalen van het aantal mijdingen is het belangrijk dat de signalen uit de app ontvangen worden. In de systemen wordt per deelnemer per spits een van de volgende situaties vastgesteld: vastgesteld niet in de spits gereden; vastgesteld niet in de schouder van de spits gereden; rit vastgesteld; geen signaal van de app; te lang geen signaal van de app. Doordat deelnemers de app weinig of onregelmatig aan hadden staan was het van het overgrote deel van de spitsen niet bekend of de spits gemeden werd. In tabel B1.3 en figuur B1.10 is weergegeven in welke mate signalen van de app werden ontvangen per periode. Het was ook niet mogelijk om bij een selecte groep het aantal mijdingen te bepalen, omdat het bij vrijwel alle deelnemers voorkwam dat tijdens een aantal spitsen de app niet aan stond. Figuur B1.11 toont per periode het aandeel spitsritten waarover een conclusie getrokken kan worden of het een spitsrit of gemeden spitsrit betreft. Het verwachte aantal spitsen waarbij deze gegevens bekend zijn is het aantal deelnemers * het aantal spitsen in de periode. Ieder deelnemer verstuurde dan in iedere spits voldoende informatie om te kunnen bepalen of de spits is gemeden of niet. periode 1 periode 2 periode 3 periode 4 periode 5 aantal antal % aantal antal % aantal antal % aantal antal % aantal antal % vastgesteld niet in de spits gereden vastgesteld in schouder spits n.v.t. n.v.t rit vastgesteld geen signaal app te lang geen signaal app totaal Tabel B1.3: Verdeling van bepaling mijding, rit en ontvangen signalen van app Winnen van de file B1-14

93 Figuur B1.10: Het aandeel spitsen waarvan bekend is dat een deelnemer de spits meed of de spits niet meed Gedurende het project nam het aandeel van spitsen waarvan geen signaal was ontvangen toe. In periode 3 is actie ondernomen om deelnemers te stimuleren de app aan te zetten. Deelnemers kregen een punt per dag dat de app aan stond, deelnemers die in periode 4 de app nog niet aan hadden gehad, kregen een stimuleringsmail omdat alsnog te doen en in periode 4 en periode 5 werd aan deelnemers een bol.com-bon toegekend als zij iedere dag de app aan hadden staan. Het gevolg was dat in periode 4 het aandeel niet verder toenam. In periode 5 (nameting) nam het aandeel spitsen waarin geen signaal werd verstuurd weer toe. Resultaten van de actie om de app aan te zetten staan in paragraaf Winnen van de file B1-15

94 Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 Periode 5 Figuur B1.11: Verdeling van bepaling mijding, rit en ontvangen signalen van app (in procenten) B1.3 Techniek Er is een app ontwikkeld voor ios (iphone) en voor Android. Voor beide besturingssystemen zijn 3drie updates op de eerste versie beschikbaar gekomen. Zie tabel B1.4. Deelname aan Winnen van de file kon alleen als deelnemers in het bezit waren van een iphone 4 of nieuwer of versie 2.3 van Android. Winnen van de file B1-16

95 ios Android versie datum versie datum Tabel B1.4: Ontwikkeling en versies app per besturingssysteem Kwaliteit signaal Registratie van ritten is sterk afhankelijk van de kwaliteit van de positiebepaling en van de netwerkverbinding. Een slechte GPS-ontvangst beïnvloedt de registratie sterk. Hetzelfde geldt voor de mobiele dataverbinding. De instellingen van het toestel en het toestel zelf zijn hier ook belangrijk. Kortom: er zijn veel externe factoren die de ritregistratie negatief kunnen beïnvloeden. Bij beoordelen van de kwaliteit van het GPS-signaal spelen de volgende factoren een rol: Deelnemers geven aan ergens niet geweest te zijn op bepaalde tijd terwijl het systeem aangeeft dat ze er wel waren. Door contact met service desk blijkt vaak dat GPS-gegevens toch kloppen. De genoemde problemen zijn inherent aan de gekozen techniek. GPS met een smartphone is minder nauwkeurig dan bijvoorbeeld een On Board Unit in de auto. Daardoor wordt bijvoorbeeld fietsen op een fietspad langs de A2 ook gezien als rijden over de A2. De app logde soms uit zonder dat de deelnemer dat door had. Deelnemers zetten zelf de app uit om bijvoorbeeld de batterij te sparen en vergeten deze voor de reis weer aan te zetten. Deelnemers hadden geen interesse in reistijdinformatie en zetten de app niet aan. B1.4 Beloning en prijzen De loterij en de te winnen prijzen zijn weergegeven in tabel B1.5. Voor de loting zijn deelnemers op basis van hun referentieniveau ingedeeld in een competitie (referentie van nul tot en met tien). Binnen een competitie wordt gesorteerd op basis van het behaald aantal punten. Vervolgens is bepaald hoeveel deelnemers uit een competitie deel mogen nemen aan een bepaalde level van de loterij. De deelnemers zijn op basis van hun behaalde punten in een level geplaatst. Binnen deze levels zijn de prijzen random verloot. Bijvoorbeeld: de beste deelnemers in iedere competitie komen bij elkaar in één level waarbinnen de hoofdprijs verloot wordt. Er zijn 8 levels (A tot en met H). Winnen van de file B1-17

96 level winkans prijs A 50% Hotel Gift Card ter waarde van 250,- B 50% dinerbonnen ter waarde van 150,- C 25% KOBO Touch e-reader D 20% twee dagkaarten voor twee personen voor Montana Snowcenter E 20% twee dagkaarten voor Dierenrijk Europa in Nuenen F 10% cadeaubon ter waarde van 30,- G 10% twee bioscoopbonnen met een gezamenlijke waarde van 25,- H 10% dagkaart NS Tabel B1.5: Overzicht van de te winnen prijzen en de winkans als een deelnemer in een bepaald level is terechtgekomen B1.5 Reistijdinformatie Geen aanvullende informatie. B1.6 Interventies Non-actie enquête Bedoeling van de enquête was om deze deelnemers te bewegen alsnog actief deel te nemen aan Winnen van de file. De vragen en antwoordcategorieën waren zo opgesteld dat de respondenten werden herinnerd aan de mogelijkheden en voordelen van deelname aan Winnen van de file. In de antwoordcategorieën werd bijvoorbeeld expliciet vermeld welke prijzen er te winnen waren. De bijbehorende vraag was: Wat vind je ervan om de volgende prijzen te winnen?. Er werd door 846 deelnemers geen enquête ingevuld. Voor de start van spelperiode 4 zijn deze deelnemers verwijderd uit het bestand met deelnemers. Interventies - stimuleren, belonen en feedback In paragraaf en paragraaf is het resultaat van de stimulerings-,belonings- en feedbackmails gerapporteerd. Uitgebreidere informatie over deze s wordt in deze paragraaf behandeld. De interventies bestonden uit een met gerichte informatie aan de deelnemers. In spelperioden 3 en 4 zijn er stimulerings- en beloningsmails verstuurd naar de deelnemers. Doelstelling was om te leren op welke manier bepaald gedrag gestimuleerd kan worden en wat het effect is als vertonen van het gewenste gedrag beloond wordt. Stimuleringsmails De stimuleringsmails in spelperiode 3 waren gericht op het optimaliseren van de verschillende spelonderdelen. Het doel was om zo veel mogelijk deelnemers actief aan alle onderdelen van het spel te laten deelnemen (mijdplan invullen, app aan et cetera) en op deze manier zo veel mogelijk aan te tonen mijdingen te genereren. Winnen van de file B1-18

97 In spelperiode 4 waren de interventies met name gericht op het stimuleren van het appgebruik door de deelnemers. Op deze manier kon er zo veel mogelijk informatie over het reisgedrag van de weggebruiker verzameld worden, die voor de evaluatie van het project van belang was. Elke twee weken is er een stimuleringsmail verstuurd. Hiermee is steeds een selectie van deelnemers aangemoedigd om bepaald gedrag uit te voeren. Afhankelijk van het doelgedrag, is een selectie gemaakt van de deelnemers die deze stimuleringsmail hebben ontvangen. Bijvoorbeeld: in week 24 hebben de deelnemers die minder dan twee keer hun mijdplan hebben ingevuld een ontvangen waarin aangemoedigd werd om vaker het mijdplan in te vullen. Alle deelnemers hebben minimaal één stimuleringsmail ontvangen. Beloningsmails De beloningsmails werden doorgaans vier weken na het uitsturen van een stimuleringsmail verstuurd. Als een deelnemer zijn gedrag had aangepast naar aanleiding van de stimuleringsmail, dan werd naast een beloning van 30 punten via de een mentaal schouderklopje gegeven. Dit helpt om het gewenste gedrag voort te zetten. Voorbeeld: In week 27 kregen de deelnemers die in week 24 de stimuleringsmail hebben ontvangen om vaker een mijdplan in te vullen, en sindsdien vaker hun mijdplan hebben ingevuld een beloningsmail en 30 extra punten in het spel. Feedbackmails Deelnemers ontvingen iedere week een persoonlijke met daarin feedback over hun prestaties van de week ervoor. Doel was om de betrokkenheid bij het project te verhogen. In de werd duidelijk gemaakt of ze hoorden bij de groep die bovengemiddeld scoorde of bij de groep die ondergemiddeld scoorde. De feedbackmail maakte op deze manier duidelijk wat de sociale norm is binnen de groep deelnemers aan Winnen van de file. Hiermee wordt het mijden van de spits extra aangemoedigd. Deelnemers die onder het gemiddelde scoorden werden aangemoedigd vaker de spits te mijden. Aan deelnemers die bovengemiddeld scoorden werd een compliment gegeven. Zij werden bovendien gestimuleerd op dezelfde manier door te gaan. Vooraf was de inzet om meer informatie terug te koppelen. Bijvoorbeeld door terugkoppeling per dag te geven. Daarnaast was de wens om de terugkoppeling vooral visueel vorm te geven. Omwille van tijdsdruk en de manier waarop de registratie van deelnemergegevens uit het systeem was te halen is ervoor gekozen de feedbackmail sober op te stellen en terugkoppeling op weekniveau te geven. Zie figuur B1.12 en figuur B1.13. Winnen van de file B1-19

98 Beste Daniël, Via dit bericht laten we je graag weten hoe goed jij in de afgelopen week aan Winnen van de file hebt deelgenomen. Je hebt de volgende prestaties geleverd: 1. Je hebt 10 keer de spits gemeden. 2. We hebben van jou een ingevuld mijdplan ontvangen, hiermee heb je 20 punten verdiend. 3. Je hebt 10 keer de app Winnen van de file aangehad tijdens de spits. 4. In deze spelronde heb je in totaal al punten verzameld. Met jouw prestaties van deze week scoor je beter dan de meeste andere deelnemers: je bent dus goed onderweg met Winnen van de file. Ga zo door en hou dat vast! Met vriendelijke groet, Team Winnen van de file Figuur B1.12: Voorbeeld van een feedbackmail van een deelnemer die bovengemiddeld scoort Winnen van de file B1-

99 Beste Noor, Via dit bericht laten we je graag weten hoe goed jij in de afgelopen week aan Winnen van de file hebt deelgenomen. Je hebt de volgende prestaties geleverd: 1. Je hebt 1 keer de spits gemeden. 2. We hebben van jou geen ingevuld mijdplan ontvangen, hiermee heb je 20 punten laten liggen. 3. Je hebt 5 keer de app Winnen van de file aangehad tijdens de spits. 4. In deze spelronde heb je in totaal 427 punten verzameld. Met jouw prestaties heb je deze week minder goed gescoord dan andere deelnemers. Je kunt dus nog plaatsen stijgen als je meer punten weet te verdienen door vaker buiten de spits te reizen, je mijdplan in te vullen en vaker je app aan te zetten. Met vriendelijke groet, Team Winnen van de file Figuur B1.13: Voorbeeld van een feedbackmail van een deelnemer die ondergemiddeld scoort Gebruikte technieken In de interventi s is gebruik gemaakt van verschillende psychologische technieken, om het resultaat van de interventies te optimaliseren. In de stimuleringsmails is onder andere gebruik gemaakt van: Social Proof: samen met andere deelnemers zorg je er voor minder filehinder. Implementatie intenties: een als-dan-regel, waarin een situatie aan gedrag wordt gekoppeld, als je deze mail hebt gelezen, ga dan naar de website van Winnen van de file en vul je mijdplan in. Commitment: door een periode- of mijdplan in te vullen, geeft een deelnemer aan welk gedrag hij/zij wil gaan vertonen. Winst benoemen: in de s is benoemd welk voordeel de deelnemers kon halen door het gedrag te vertonen, zowel de punten en prijzen als reistijdwinst. Ook is in de feedbackmails aangegeven dat met de extra punten de kans op prijzen is verhoogd. Self-persuasion: deelnemers hebben voor zichzelf de voordelen van Spitsmijden op een rijtje gezet. Hierdoor halen ze zichzelf op een indirecte manier over om te mijden. Winnen van de file B1-21

100 Verlies aversie: hierbij wordt ingezet op het mogelijke verlies of mislopen van de te behalen winst en voordelen. Winst benoemen. In tabel B1.6 staat de timing van de stimulerings- en beloningsmails. Via de nummering is aangegeven welke stimulerings- en beloningsmails bij elkaar horen. ronde week stimulering beloning vaker mijdplan invullen meer mijdingen maken app vaker aan spelperiode 3 afgelopen 1. mijdplan vaker ingevuld ambitie hoger dan afgelopen periode 2. meer mijdingen dan vorige periode vaker de app aan 3. bij hogere ambitie na vakantie na eerste mijdingen --> doorzetten app is vaker aangezet 4 37 minder dan 50% periodeplan gehaald als 50% van periodeplan gehaald is zet voordelen voor jezelf op een rijtje beloningsmail app vaker aan Tabel B1.6: Timing van de stimulerings- en beloningsmails. De genummerde items in de lijst met stimuleringsmails werden opgevolgd door het item met hetzelfde nummer in de lijst met beloningsmails Filejacht In spelperiode 3 is het spel Filejacht geïntroduceerd (zie figuur B1.14 en figuur B1.15). Filejacht is een extra spel binnen Winnen van de file. Het spel werd via de persoonlijke pagina op de website gespeeld. Doelstelling van het spel is om deelnemers meer te laten mijden en ze langer deel te laten nemen aan Winnen van de file. Meer laten mijden wordt gestimuleerd doordat de deelnemer meer zetten mag doen naarmate vaker de spits is gemeden. Langer deelnemen wordt gestimuleerd doordat het spel zorgt voor een intrinsieke motivatie om deel te nemen aan Winnen van de file. Deelnemers konden met het spel extra punten verdienen en zo een hogere positie in de ranglijst voor de loterij bereiken. Daarmee was de kans op een prijs hoger en bovendien was de prijs hoger in waarde. Bij iedere mijding konden de deelnemers twee zetten winnen voor het spel Filejacht. Winnen van de file B1-22

101 Hoe werkt het spel Filejacht? Elke deelnemer krijgt op de persoonlijke pagina een gedeelte van een snelweg te zien. Voor de herkenbaarheid van de A2 waren de wegvakken weergegeven in de indeling zoals ze er tijdens de introductie van het extra spel op de A2 uitzagen. Voor de richting s-hertogenbosch - Eindhoven gaat dit om drie rijstroken, voor de richting Eindhoven - s-hertogenbosch om twee rijstroken. In beide richtingen staat een file met stilstaande auto s in zes verschillende kleuren. Het extra spel Filejacht is gebaseerd op tetris. Deelnemers kunnen auto s wegklikken waardoor rijtjes kunnen ontstaan met auto s van dezelfde kleur. Deze auto s verdwijnen vervolgens uit de file, dit levert punten op. Het aantal auto s dat je mag wegklikken is afhankelijk van de activiteit van de deelnemer. Daarnaast krijgt iedere deelnemer aan het begin van elke werkdag één zet cadeau. Figuur B1.14: Screenshot van Filejacht Winnen van de file B1-23

102 Figuur B1.15: Introductie Filejacht bij de actieve deelnemers Winnen van de file B1-24