Zorgmethodiek Böhm Samenvatting methodische aanpak voor professionals

Transcriptie

1 Zorgmethodiek Böhm Samenvatting methodische aanpak voor professionals ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

2 Böhm: methodisch sluitende belevingsgerichte zorg: Geen ziekte doch omgekeerde ontwikkeling bij ouderdomsverwarring en dementie met persoonlijk emotioneel beleefde leven op de frontale cortex in toenemende mate als enig uitgangspunt. Geen gedragsstoornis doch opvallend gedrag tegen de achtergrond van een leefwereld die kennelijk niet past bij de mens in kwestie Vermogen om te relativeren en aan te passen verdwijnt ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

3 Belevingsgerichte zorg bij dementie.. Begint bij Naomi Feil: Validation Therapy (1982) De stelling van de verloren parkeergarage na uw dagje in een vreemde stad: Meneer, weet u waar de parkeergarage is? Ach, komt u maar mee mevrouwtje, dan gaan we eerst een kopje thee drinken. Dan zien we daarna wel verder Het antwoord is geen antwoord op de vraag. Ofwel, de vraag zou op juiste waarde moeten worden geschat.. ENPP-Böhm/BvL Basisopleiding PP1 3

4 Diverse variaties op het thema Tom Kitwood: Dementia Care Mapping Cora van der Kooij Methodisch verwant aan Böhm (kennen elkaar), maar vooral gebaseerd op waarneming/observatie Van belang als de cliënt pas in beeld komt bij diepere vormen van dementie Anneke van der Plaats Aansluiting op neurologisch inzicht; omgevingsinvloed, maar tekort aan invloed van de eigen beleefde leefwereld: geen gegevens ENPP-Böhm/BvL Basisopleiding PP1 4

5 Waar het fundamenteel om gaat: Een (zelf-)kritische beschouwing van de praktijk, zowel het zorgsysteem als de zorgverlener.. Een andere kijk op opvallend gedrag bij ouderen in het algemeen en bij dementie in het bijzonder. Het delen van psychiatrische en psychologische vakkennis Competentie met betrekking tot het werken met een waardevrije gevoelsbiografie ENPP-Böhm/BvL Basisopleiding PP1 5

6 Böhm: een boom met diepe wortels en veel takken Algemene Psychologie Cora van der Kooij Interventie gerontologie Validation therapy Gedragstherapie Prof. Eric Scherder Basale Stimulatie Snoezelen Ontwikkelingspsychologie Dementia Care Mapping ENPP-Böhm/BvL Basisopleiding PP1 6

7 Böhm: methodisch sluitende belevingsgerichte zorg: Focus op interactie vanuit de kennis van de beleefde leefwereld Vanuit de beleving van de mens (in de fase die hij beleeft) in contact blijven, om impulsen en activiteit te kunnen bieden Ingrijpen op het dominant probleem van het gevoelsleven Versterken, inhalen of compenseren wat verzwakt is of in de weg zit om stabiliteit te creëren (agressie te vermijden) Schakelen naar een 24-uurs dagschema Met nadruk op zelfredzaamheid en daardoor emotionele rust ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

8 Böhm presentatie professionals

9 En dus.. Wordt de verzorgende geacht zich aan te passen Hoe méér je weet van het beleefde leven van de mens, hoe beter én hoe langer je kunt aansluiten op diens normaliteit Psychobiografie Cognitieve herinneringen zijn minder belangrijk: emotionele beleving des te meer. Daarbij gaat het om de allerkleinste dagelijkse rituelen zoals de mens zelf zich die herinnert (misschien nooit zo zijn geweest) Zelfredzaamheid en een tevreden dag ontstaat of blijft door het doen wat je in gedachten altijd al deed in een omgeving die daarbij past ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

10 De zorganalyse Hebben we behalve het grote levensverhaal óók de allerkleinste dagelijkse rituelen? Begin bij opstaan ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

11 Langetermijngeheugen: Twee deelvormen NOOPSYCHE THYMOPSYCHE Amygdala Thymos = Levenskracht Noo-Psyche = Intellect/verstand ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

12 Met als beoogde resultaten: Voor de mens in kwestie: Optimale zelfredzaamheid en een tevreden dag Voor de partner/mantelzorger(s): Minder belasting/geen overbelasting Maar vooral ook: Zicht op een proces dat komen gaat, waardoor wellicht nog tijdig keuzes kunnen worden gemaakt Voor de samenleving: Beperking van professionele zorg en dus maatschappelijke kosten Maar vooral ook: concretisering dementie-vriendelijk ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

13 Het omkeerfenomeen Van de menselijke ontwikkeling De oudere mens valt van zijn rationele, cognitieve wereld in zijn gevoelswereld terug Huilen, pessimistisch, weglopen, Overdreven euforisch, depressief, geërgerd, angstig, waanbeelden, verwaarlozing etc. Hij verlangt naar- of verschuilt zich in een gevoelsmatig thuisgevoel Voelt hij zich niet thuis (op de afdeling/in de dagbesteding) - Met zijn uitgangspunten dan reageert hij met copings - Met zijn dagelijkse rituelen Dat zijn voor ons symptomen - Met zijn intuïtie - Met zijn imprintingen - En bij zijn tekort aan geestelijke voeding.. ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

14 Het vraagt vooral ook kennis van onze eigen beperkingen 14-20% 80-86% Het beeld dat we zien wordt maar beperkt zintuiglijk verwerkt: Ruim 80% wordt door het brein geconstrueerd o.b.v. ervaringen, verwachtingen en andere zintuigen.. ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

15 Wie heeft wie nodig? ENPP-Böhm/BvL Basisopleiding PP2 15

16 Zorgdiagnose van de zorgmedewerk(st)er Ook van de zorgmedewerker is de motivatie terug te vinden in diens psychobiografie. Denk aan.. Machtdrift, Moederdrift, Vaderneurose Helpersyndroom: verslaafd zijn aan het feit dat anderen je nodig hebben Ik-belang: je eigen mores centraal stellen bij de zorg Of simpeler.. Geen interesse voor ouderen of gebrek aan kennis.. ENPP-Böhm/BvL Basisopleiding PP2 16

17 Valkuilen voor verzorgenden Zoeken oplossingen met bestaande vaardigheden Vervullen ADL-behoeften Niet vanzelfsprekend op zoek naar verbindingen tussen psychische klachten en het normaliteitsprincipe Moeilijk om behoefte cliënt écht centraal te stellen.. ENPP-Böhm/BvL Basisopleiding PP2 17

18 Imprinting (Konrad Lorenz) Het leerproces, dat door intensieve sociale Interactie vanaf de vroegste levensjaren heeft geleid tot de belangrijkste vaardigheden van het leven. Dit kan positieve, negatieve en ambivalente gevoelens oproepen Duits: Prägung Lorenz beschreef hoe de eerste indruk bij dieren bepalend voor het verdere leven was: gansjes liepen hem achterna, als hun eerste indruk de schoen van Lorenz was.. ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

19 Dominante problemen.. ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

20 Geestelijke ondervoeding Wat komt de cliënt tekort.. Sterke relatie met het dominante probleem ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

21 Geestelijke ondervoeding: Als gezonde, gecultiveerde gedragspatronen ontbreken Als het gevoel van veiligheid ontbreekt Als het thuisgevoel ontbreekt Als het alledaagse ontbreekt Als er geen goede voorbeelden voorhanden zijn ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

22 Levenslust ( Elan Vitaal ) Hoofdthese van het model De menselijke energie om vanuit bezieling te willen leven is de bron van levensmotivatie Wie dus geen levensmotief meer heeft, heeft ook geen zin meer om te bewegen.. - Zich niet meer willen wassen of scheren - Geen schone kleren meer willen aantrekken - Niet meer uit bed willen komen.. ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

23 16 Levensmotieven (Reiss Profile) Eer: Emotionele rust: Erkenning: Eros: Eten: Gezin (het): Idealisme: Lichamelijk actief: Macht: Nieuwsgierigheid: Trouw aan principes of doelgericht handelen Stabiliteit; stabiele emotionele verhoudingen Door wie of wat iemand positief zelfbeeld krijgt Sexualiteit, maar ook design, kunst, schoonheid Het genot van eten Belang van zorgzaamheid voor iemand Altruïsme, eerlijkheid, gerechtigheid Belang van fysieke activiteit (werk/sport) Belang van leidinggeven, verantwoordelijk zijn Belang van kennis verwerven met bepaald doel ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

24 16 Levensmotieven (Reiss Profile) Onafhankelijkheid: Belang van leidinggeven, verantwoordelijk zijn Orde: Hang naar structuur i.p.v. flexibiliteit Relaties: Kwantitatief belang van contacten Sparen/verzamelen: Aanleggen van voorraad/bezitten Status: Herkenbaar anders/opvallend tussen anderen Wraak/Strijd: Vergelijking met anderen agressie/vergelding Angst: Doodsdrift: Anti -levensmotief Anti -levensmotief ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

25 Thuisgevoel Heeft niet alles met de plaats (omgeving) te maken Het is meer een verzameling van gevoelens die samen voor het thuisgevoel zorgen Voorkom vooral ziekmakende delen van de leefruimte (waar desoriëntatie, overprikkeling, beangstiging etc. van komt) Thuis is, waar ik het begrijp en waar ik me begrepen voel ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

26 Dekherinnering Vaak bij herhaling vertelde herinnering, niet per se uit de imprintingstijd, die op het oog niet heel belangrijk is.. Maar waar achter een weggedrongen beleving, vaak uit de kinderjaren, schuilt. Andersom kan ook: een schijnbaar onbeduidende herinnering uit de kinderjaren, waar een later probleem achter schuilt. ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

27 Coping De reactie op een stresssituatie De reactie op een breuk in het continuüm De reactie op wat in de omgeving op je af komt.. Of heel simpel: Hoe je met een situatie omgaat ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

28 Coping Sympathisch: Eropaf, ertegenaan, ertegenin, niet correctie-gevoelig Parasympathisch: ervan weglopen, slaafs volgen, apathisch reageren zekerheid zoeken, correctie-gevoelig ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

29 Copingstrategieën Negatief Positief Huilen Klagen Schreeuwen Schelden Alles negatief zien Ruzie maken Lachen Gelijk geven Devote houding Loven Opofferen Vriendelijk zijn Enz, enz, enz ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

30 Impulsen tegen tekortkomingen 1. Versterken (doen opleven ) 2. Inhalen (van iets van als een tekortkoming gevoeld wordt) 3. Compenseren (van driften of behoeften, die niet kunnen worden ingevuld) 4. Meervoudige (diffuus) impuls: combinaties 1-3 ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

31 Sleutelprikkel De aanzet vanuit een coping, als het niet eenvoudig gaat.. Met welke uitdrukking, welke geur, welk voorwerp, welke foto licht een mens op, zodat er een reactie op volgt? Hoe is een mens weer op te winden? ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

32 Schakelen van activiteiten en impulsen Welke eenvoudige rituelen kan een mens nog uitvoeren Liefst zo zelfstandig mogelijk? Hoe zijn dergelijke activiteiten te schakelen met de minste (maar meest effectieve) tussenkomst (sleutelprikkels, aanspreken op copings) Welke impulsen dienen in de schakel te worden toegevoegd? ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

33 Doel van het interactieschema Dominant probleem doelgericht in kaart brengen Basis voor het formuleren van een hypothese en impuls Voor het beantwoorden van de vraag vanuit de biografie: waar staat de cliënt nu? Voor het gericht inzetten van interventies zoals activering, geheugenstimulatie, basale stimulatie etc. ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

34 ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

35 Niet toevallige overeenkomst met schaal van Reisberg.. Global Deterioration Scale (1982) Böhm: 1. Tertiaire socialisatie 2. Terugval op normen en waarden 3. Terugval op psycho-sociale basisbehoeften 4. Terugval op ingeprinte herinneringen 5. Terugval op hogere en lagere driften 6. Terugval op intuïtie 7. Oercommunicatie Reisberg (normgegevens): 1. Geen cognitief verval 2. Zeer licht cognitief verval 3. Licht cognitief verval 4. Matig cognitief verval (hier start vlgns Reisberg dementie ) 5. Matig tot ernstig cognitief verval 6. Ernstig cognitief verval (in 5 subfasen) 7. Zeer ernstig cognitief verval (in 6 subfasen) ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

36 De gevoelsparameter (Böhm) Voor een nauwkeuriger vaststelling van interactie en het beter vaststellen van het geestelijk voedingstekort of dominant probleem Relevant vanaf fase 3 ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

37 Gevoelswerelden.... Zijn belevingstoestanden, die uit de wortels groeien of juist niet.. Vanaf de geboorte groeien ze langzaam maar zeker Hoe kleiner een kind; hoe kwetsbaarder de wortels Als de wortel wordt beschadigd, dan is genezing lastig (neurosen, persoonlijkheidsstoornissen etc.) ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

38 ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals

39 Van biografie naar gerichte daginvulling psychobiografie Hoofdthema uit de biografie Culturele achtergrond Observatie Regionale geschiedenis Samenvatting per levensfase Letterlijke uitspraken + cultuur/historie + copings/sleutelprikkels Probleem/geestelijke ondervoeding Levensdoel/levenslust/Elan Vitaal Karakter Sympathisch/parasympatisch Copings reageren op situatiewijziging Activiteiten dagelijkse rituelen Sleutelprikkels levendigheid opwekken Bereikbaarheidsfase/gevoelsparameter Activiteiten 24-uurs schema Impulsen ENPP-Böhm/BvL Samenvatting Professionals