DENKEN OP DE LEVENSWEG
|
|
- Hendrik Vermeiren
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Wat zijn Denkgewoonten DENKEN OP DE LEVENSWEG Toen ik enige jaren geleden een stadje binnenreed, bevond ik mij achter een jonge man in een rode cabriolet. Zoals zoveel mensen had ik bepaalde verwachtingen over jonge mannen in rode cabrio's, deze jongeman verbaasde me echter. Toen we een spoorwegovergang bereikten minderde hij vaart. Hoe dichter hij bij de rails kwam, hoe langzamer hij reed. Eenmaal midden op de overweg aangekomen, keek de jongeman heel nauwkeurig naar links en daarna naar rechts. Er kwam geen trein aan. Tevreden over zijn veiligheid gaf hij gas en stoof er vandoor. De jongeman was voorzichtig en toch weer niet. Ongetwijfeld is het midden van de spoorwegovergang de beste plaats om uit te kijken naar aankomende treinen! Het gedrag van deze man voorziet ons van een metafoor om Denkgewoonten onder uw aandacht te brengen. Op onze levensweg moeten we attent zijn op wat we doen. We moeten bijvoorbeeld onze impulsiviteit onder controle houden en streven naar nauwkeurigheid, twee de waardevolle Denkgewoonten. Als we vinden dat goede Denkgewoonten ons behulpzaam kunnen zijn in ons Ieven, dan moeten we ze wel tot onze beschikking hebben. Het probleem is dat goede Denkgewoonten vaak verloren gaan of op een gebrekkige of foute manier worden uitgevoerd waardoor ze ons niet op de goede manier behulpzaam zijn. Stoppen op het midden van de overweg lijkt geen goed voorbeeld van voorzichtig de rails passeren, Hoe kunnen we ons zelf en anderen, in het bijzonder leerlingen, aanmoedigen om goede Denkgewoonten toe te passen? Denken in het dagelijkse leven is veelal iets anders. In het dagelijks leven, moeten we niet alleen problemen oplossen, we moeten ze ook vinden te midden van een doorgaande, complexe stroom van stimuli, van eisen en afleidingen. Op de levensweg is ons denken niet alleen een kwestie van het denken dat we kunnen toepassen als een prestatie wordt gevraagd. Het is ook een kwestie van onze gevoeligheid voor de situatie en onze bereidheid om er ons zelf bewust in te verdiepen. Hoge mentale vaardigheid alleen mag ons goed van pas komen als we achter ons bureau zitten met onze potloden geslepen, maar goede Denkgewoonten helpen ons door de rest van de wereld. DAVID PERKINS Blad [1]
2 Inhoud 1.Inleiding Denkgewoonten Inleiding Denkgewoonten en intelligentie De 16 denkgewoonten Waarom denkgewoonten onderwijzen? Schema denkgewoonten en meervoudige intelligentie Literatuur 1. Inleiding Intelligentie speelt nog steeds een zeer belangrijke rol binnen de leerlingenzorg. Als een leerkracht leerproblemen ervaart bij een kind, wordt nog regelmatig de vraag gesteld: Kunnen we een intelligentietest laten doen bij dit kind? Het denken over intelligentie is de laatste jaren sterk veranderd. De vraag wat intelligentie nu eigenlijk is, komt voortdurend in een nieuw daglicht te staan. Intelligentie is datgene wat een intelligentietest meet... zeggen sommigen. Er is al lang een discussie over vragen als: Is intelligentie nou aangeboren of leerbaar?? Is er alleen sprake van algemene intelligentie of kunnen we slechts kijken naar deelaspecten? Volgens Arthur Costa (schrijver van het boek Habits of mind ) is de ontwikkeling in het denken over intelligentie een van de meest invloedrijke en bevrijdende krachten ooit. In dit artikel schetsen we kort enkele ontwikkelingen rond intelligentie en gaan we tevens in op de aandacht die er mede op basis van deze ontwikkeling is ontstaan voor denkgewoonten. Denkgewoonten en intelligentie Intelligentie wordt algemeen gezien als een vaardigheid op verzoek. Het wordt omschreven als iets dat je kunt doen als je weet wat je wordt verondersteld om te doen. In het dagelijks leven is het echter vaak anders. Hier gaat het met name ook om de gevoeligheid voor de situatie, de problemen kunnen herkennen, onze innerlijke bereidheid om er onszelf bewust in te verdiepen. Meervoudige Intelligentie bij Gardner gaat over de unieke capaciteiten van elk individu om informatie te bewerken en uit te beelden. De denkgewoonten beschrijven de neiging en het verlangen om dergelijke veronderstellingen te gebruiken bij het proces van het bewerken van de informatie. Denkgewoonte = een patroon van intelligente gedragingen die tot productieve acties leiden. Blad [2]
3 Leerkrachten en andere opvoeders kunnen de denkgewoonten gebruiken om te onderwijzen, verbeteren, observeren en toepassen om leerlingen te helpen de gewoonten van intelligent gedrag te ontwikkelen. Denkgewoonten geven aan, wat mensen doen als ze zich intelligent gedragen, wat ze doen als ze geconfronteerd worden met problemen, waarvoor zich niet onmiddellijk oplossingen aandienen. Bij intelligentie gaat het niet alleen om het beschikken over kennis en vaardigheden, maar vooral ook om het weten hoe je met deze kennis om moet gaan: kennis wordt dan een middel tot intelligent gedrag. Activiteiten met denkgewoonten zijn a.h.w. rijlessen voor de geest. In die zin is intelligentie:...weten wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen.... De combinatie van Gardners Meervoudige Intelligentie met de denkgewoonten creëert een zeer krachtig model voor goed onderwijs. De vele nieuwe definities en interpretaties van wat bedoeld wordt met intelligentie leiden tot de conclusie dat denkgewoonten gecultiveerd, onder woorden gebracht, geoperationaliseerd, geleerd en beoordeeld kunnen worden. De 16 denkgewoonten: Arthur Costa onderscheidt 16 denkgewoonten, die omschreven worden als gedrag dat intelligente mensen vanzelfsprekend vertonen als ze geconfronteerd worden met problemen of dilemma s waarvan de oplossing niet direct duidelijk is. Ze passen in een patroon van onderwijsontwikkelingen en programma s, die een gemeenschappelijke filosofie hebben over onderwijzen in de richting van een bredere, omvattender manier van levenslang en betekenisvol leren. 1. Doorzettingsvermogen 2. Beheersen van impulsiviteit 3. Luisteren met begrip en empathie 4. Flexibel denken 5. Denken over denken (metacognitie) 6. Streven naar nauwkeurigheid 7. Vragen stellen en problemen opperen 8. Oude kennis toepassen in nieuwe situaties 9. Helder en precies denken en communiceren 10.Gegevens verzamelen door alle zintuigen te gebruiken 11.Creëren, innoveren en fantaseren 12.Reageren met verwondering 13.Verantwoorde risico s nemen 14.Gebruik maken van humor 15.Denken in samenhang 16. Openstaan voor levenslang leren 4.4. Waarom denkgewoonten onderwijzen Zoals eerder omschreven ligt in ons onderwijs meer en meer de nadruk op het onderwijzen van breed ontwikkelde intellectuele gedragingen van een hoog niveau. Educatie is in deze optiek mensen helpen om hun intelligentie te trainen en te ontwikkelen. Het aanleren van vaardigheden alleen is daarbij onvoldoende. Veel mensen (ook kinderen op school...) beschikken over verschillende vaardigheden die ze niet of onvoldoende gebruiken of niet op de juiste manier. Als we intellectueel gedrag willen bevorderen, spelen ook passie, motivatie, subtiliteit en waarden een belangrijke rol. Denkgewoonten Blad [3]
4 draagt een kijk op intelligentie uit waarbij het karakter centraal staat en waarbij waarde wordt gehecht aan de rol die temperament en individuele verschillen spelen. Mensen kunnen b.v. op vele verschillende manieren doorzettingsvermogen laten zien. Het gaat ook vooral om karaktertrekken die niet gebonden zijn aan één bepaalde intelligentie. Denkgewoonten bieden bovendien ruimte aan emoties: - inclinatie als bijdrage aan intelligent gedrag, Inclinatie is het gevoel je ergens toe aangetrokken te voelen, een innerlijk verlangen naar een bepaalde uitkomst, een drive om op een bepaalde manier te handelen. - ontwikkelen van gedrevenheid om intelligent gedrag voortdurend te verbeteren: rationele passies - nadruk op empathie: kunnen inleven in de gedachten en gevoelens van een ander. Dit is nodig om samen te werken en samen te leren... - Nadruk op emotionele beheersing, vindingrijkheid en inzicht Enkele eerste tips om te beginnen Het denken over en werken met meervoudige intelligentie en denkgewoonten staat nog in zijn beginfase. De komende jaren zullen er nog allerlei materialen en werkvormen ontwikkeld moeten worden. Toch zijn er volop kansen om reeds nu gebruik te maken van de kansen die de beide concepten bieden. Een van de mogelijkheden die meervoudige intelligentie biedt in het kader van leerlingenzorg is het bespreekbaar maken van verschillen tussen mensen. De MI-cirkel kan hierbij ook in de klas prima worden ingezet. (zie voor een werkwijze de bijdrage van Tim Lucas in Lerende Scholen van Peter Senge, pagina 107 en volgende; zie de literatuurlijst) Het RPCZ heeft een uitgebreid pakket rond Meervoudige Intelligentie op de markt gebracht. Naast de theorie biedt dit pakket ook vele praktische tips en werkvormen om met meervoudige intelligentie aan de slag te gaan. Voor meer informatie over denkgewoonten is het boekje Kinderen denken leren van Nico van der Meer en Tijn Nuyens een echte aanrader. Het is de Nederlandse versie van het werk van de Amerikaan Arthur Costa. In dit boekje staat enkele praktische tips om te starten. - Informeer je eerst terdege over het onderwerp. Lees erover, b.v. het boekje Kinderen denken leren. Informeer ook de leerkrachten hierover. - Maak het onderwerp bespreekbaar in het team en probeer het onderwerp deel uit te laten maken van de schoolvisie in het algemeen en in de visie op leerlingenzorg in het bijzonder. - Als je start, doe dat dan niet met alle 16 tegelijk, maar stel prioriteiten. Dit kun je doen op basis van de eigen concrete situatie in de klas of in het team. - Een mogelijkheid is ook om elke maand één denkgewoonte centraal te stellen - Maak e.e.a. zichtbaar door middel van flaps, tekeningen, pictogrammen, e.d. Blad [4]
5 5. Literatuur - Kagan, S. en Kagan, M. Meervoudige intelligentie: Het complete MI boek RPCZ Educatieve Uitgaven, Middelburg ISBN Wielinga, P. Meervoudige intelligentie deel 1 en 2 Praxis Bulletin, september en oktober Wielinga, P. Meervoudige intelligentie: iedereen slim! Praxis Bulletin, september Gardner, H. Frames of mind: The theory of multiple intelligences New York, Basic Books, Costa, L. en Kallick, B. Discovering and exploring Habits of mind ASCD, Meer, N. van der en Nuyens, T. Kinderen denken leren: Denkgewoonten, ontdekken en verkennen MENU groep, Senge, P. Lerende scholen Academic Service, Schoonhoven, 2001 Blad [5]
6 Denkgewoonten 1. Doorzettingsvermogen: Ik blijf proberen -Probeer het ook eens op een andere manier -Geef niet op en hou vol -Ga door tot de taak klaar is -Blijf denken aan wat je wil - -spelletjes aanbieden, zoals b.v. de spiraal -hardlopen, gewicht heffen, tijdens een gymles -gezamenlijk een moeilijke taak / werkje uitvoeren / maken b.v. een puzzel -rollenspellen -samen een werkje afmaken en dan ook daarna opruimen (doorgaan tot een taak helemaal af is) 2. Impulsiviteit beheersen: Ik denk eerst na -Neem eerst de tijd om na te denken wat je wilt -Daarna goed kijken en dan pas doen -Blijf rustig en kalm -Denk na voordat je iets doet -Kringgesprek (waar denk jij over na?) -Raadseltjes ( wat denk jij dat het is?) -Associatie-oefeningen: wat hoort bij elkaar en waarom? Met plaatjes of in praktijksituaties: wat heb je allemaal nodig? -Tekenen over een onderwerp of thema Denktijd instellen met behulp van een zandloper of time timer Gebruik van beertjes methode of pictoschema: Wat moet je doen? Hoe ga je het doen? Daarna pas doen. Hoe heb ik het gedaan? 3, Luisteren met begrip en empathie: Ik luister -Luister goed naar wat een ander zegt -Probeer te begrijpen wat een ander zegt -Probeer te begrijpen hoe een ander zich voelt -Probeer ook te begrijpen waarom een ander iets zegt -Zeg niet direct wat jij er van vindt als je er anders over denkt -Luisterspelletjes (zoals b.v. geluidenlotto s, luistervinkje, gehoorkokers, maar ook b.v. zinnen door fluisteren) -Voorlezen -Auditieve oefeningen (woorden / zinnen nazeggen, welk woord zeg ik het eerst) - Muziekactiviteiten (luisteren naar muziek, verschillen laten horen tussen instrumenten) - Tweepraat - Vragen stellen, terug vragen. (Wat gebeurde er in het verhaal, wat vertelde ze.?) - Kringgesprek: kijken naar degene die iets zegt. - Let hier ook op de lichaamshouding / taal van leerlingen - Elkaar aankijken - Aandacht voor luisterhouding Blad [6]
7 Denkgewoonten 4. Flexibel denken: Ik ga iets nieuws proberen -Denk eens na over hoe je het ook nog anders kunt doen -Kijk hoe anderen iets doen -Misschien is de manier van iemand anders ook goed -Wat kun je doen als iets niet lukt. -Bij les ruimtelijke-oriëntatie: Iets van een andere kant bekijken (blikwisseling). Het maken van een plattegrond van de klas. Het werken met een spiegel of vergrootglas -Spelletjes middel-doel relaties -Het gebruiken van verschillende informatiebronnen 5. Denken over denken: Ik denk na hoe ik iets kan leren -Maak een plan met stappen hoe je iets wil gaan doen -Bedenk wat je eerst gaat doen en wat daarna -Zeg wat je bedenkt ook eens hardop tegen jezelf -Gaat het plan goed zoals je het bedacht heb -Gaat het niet volgens plan, bedenk hoe het anders kan -Leer leerlingen werken met een stappenplan en visualiseer dit -Leer leerlingen voor ze aan een taak beginnen te bedenken: wat ga ik doen, hoe ga ik het doen, ik ga het doen, hoe heb ik het gedaan - Controleer samen met de leerling het proces en het resultaat - -Als iets niet goed is gegaan, stimuleer dan om te bedenken wat er anders zou kunnen. 6. Streven naar nauwkeurigheid: Ik ga nauwkeurig werken - Kijk het nog eens goed na - Wat is er goed gegaan - Wat kan er beter en probeer dat de volgende keer - Beter iets minder dan veel en slordig - Wees trots op je werk -Kleurplaat inkleuren (binnen de lijntjes proberen, dezelfde kleur als het voorbeeld) -Als leerkracht voordoen -Werkjes tentoonstellen van de leerlingen. -Zelf laten kleuren / omcirkelen wat ze heel mooi vinden bij hun eigen werk. - Als leerkracht zijnde veel waardering geven / positieve feedback. - Een bouwwerk maken a.d.h.v. foto s / tekeningen - Zelf hun werk laten controleren (de laatste picto van de beertjes methode) Blad [7]
8 Denkgewoonten 7. Vragenstellen en problemen opperen: Ik stel een vraag -Door het stellen van vragen kun je veel leren -Stel veel waarom, hoe, wat, wanneer vragen -Als je een probleem hebt, bedenk dan wat je kunt vragen om het op te lossen -Bespreken: wat is een vraag? -Om de beurt elkaar een vraag stellen -Leer standaard vragen aan zoals: Wil je me helpen? Mag ik.? -Interviews houden (hoe heet jij, waar woon jij, hoe heet hij, wanneer ben je jarig?) -Luisteren naar een verhaal welke vragen worden er gesteld. - Een onbekend voorwerp meenemen en de leerlingen hierover vragen laten stellen. - Spelletjes, plaatjes, concrete praktijksituaties en gesprekken over oorzaak en gevolg: hoe, wat, waar, wanneer, waarmee, waarom? - Taal als invalshoek met taal/denkrelaties: classificeren, eigenschappen toekennen, categoriseren, onderscheiden van oorzaak-gevolg, deel-geheel en middel-doel - 8. Oude kennis toepassen in nieuwe situaties: Ik weet al iets -Wat weet je al dat je kunt gebruiken bij iets nieuws -Van alles wat je doet leer je -Wat je geleerd heb kun je steeds weer gebruiken -Kijk of een nieuwe taak lijkt op een bekende taak -Koppel eerst terug wat de vorige keer is gedaan i.v.m. onderwerp en sluit daar bij aan -Koppel eerst terug bij het vervolgen van een activiteit wat de vorige keer is gedaan, wat ze er nog over weten, hoe dat is gegaan en ga daarna verder. - Laat voorbeelden zien van de vorige activiteit. -Laat voorbeelden zien van een nieuwe activiteit 9. Helder en precies denken en communicatie: Ik denk na hoe ik iets vertel -Denk eerst goed na wat je precies wil vertellen of schrijven -Vertel of schrijf het zo kort mogelijk -Vertel of schrijf het zo duidelijk mogelijk -Oefen in een kringgesprek: laat leerlingen bij het stellen van een vraag of het geven van een antwoord eerst hun wijsvinger op hun knie leggen om na te denken, daarna pas (andere) hand om hoog steken voor het antwoord. -Stel wat-wanneer-hoe vragen en stel eerst een bedenktijd in Blad [8]
9 Denkgewoonten 10.Gegevens verzamelen door alle zintuigen te gebruiken: Ik wil graag dingen weten -Kijk elke keer welke zintuigen je kunt gebruiken -Gebruik er zoveel mogelijk om iets te weten te komen -Bij het aanbieden van activiteiten vragen welke zintuigen ze (kunnen) gebruiken -Zintuigenspelletjes (ruiken, proeven, voelen, luisteren en kijken), zoals een voelkim, proefspelletje -Werkstuk maken door op verschillende manieren informatie te verzamelen, o.a. via internet. -Proefjes uitvoeren. - Echt/onecht - bijvoorbeeld: echt konijn, knuffelkonijn, foto konijn eerst onderzoeken van dichtbij: kijken, voelen, ruiken, luisteren. Handelend bezig zijn en laten verwoorden wat ze doen. 11.Creëren, innoveren en fantaseren: Ik gebruik mijn fantasie -Bedenk en probeer ook eens een andere manier -Als iets niet lukt, doe het anders -Bedenk en probeer iets nieuws -Vraag om raad aan een ander -Van kritiek kun je leren -Leer zoveel mogelijk verschillende technieken aan die creatieve kanten bevorderen zoals bij tekenen, kleien en bouwen -Stimuleer fantasiespel in de poppenhoek, bouwhoek, zandtafel en buitenspel. -Zing een zelfgemaakt liedje. -Dans en beweeg op muziek -Teken op muziek 12.Reageren met verwondering: Ik ben verbaasd en blij -Voel je verbaasd en blij van wat je allemaal kunt en leert -Voel je verbaasd en blij als je mooie mensen, dieren en dingen ziet -Het aangeven van het Zie je wel dat je het kunt gevoel -Het stimuleren van het Ik geniet ervan gevoel -Lessen over natuur: ontroering bij een knop die open gaat, een mooie zon die opkomt, prachtig en knap hoe een spin een spinnenweb maakt, vrolijk worden van mooie kleuren van een vlinder, blij worden van een vogel die fluit enz. - Maak foto s van mooie momenten en bespreek die Blad [9]
10 Denkgewoonten 13.Verantwoorde risico s nemen: Ik ga iets uitproberen -Probeer eens iets anders -Probeer eens iets wat je moeilijk lijkt -Het is niet erg als iets niet lukt -Wees niet bang om fouten te maken -Van fouten kun je leren hoe iets anders of beter kan -Nieuw / onbekend werkje aanbieden. -Kookactiviteit, iets maken n.a.v. een recept. -Toneelstukje -Iets maken m.b.v. bouwtekening(lego) -Iets maken m.b.v. taakanalyse/stappenplan bijvoorbeeld bij techniekles - Veel stimuleren, aanmoedigen en complimentjes tijdens het proces 14. Humor gebruiken: Ik maak een grapje -Kijk of je grappige dingen ziet en lach erom -Luister of je grappige dingen hoort en lach erom -Lach om jezelf als dat kan Activiteiten en suggesties -Rollenspel spelen, bijvoorbeeld expres fouten maken -Een mopje / grapje vertellen -Verkleden -Luisteren naar elkaars verhalen / belevenissen -Films bekijken -Verschil uitleggen tussen anderen uitlachen en om elkaar of om jezelf lachen (een echt grapje) 15.Denken in samenhang: Ik werk goed samen in een groep -Bij samenwerken luisteren naar wat anderen willen -Bij samenwerken kijken hoe anderen het doen -Samen kun je meer dan alleen -Van samenwerken kun je veel leren -Opdrachten geven in tweetallen of een klein groepje, b.v. in een gymles een bank opruimen. -Samen bedenken (met) wat je gaat spelen, samen iets bouwen, een spel spelen. -Samen huishoudelijke werkjes in de klas doen -Een leerling helpen met iets wat hij / zij niet zo goed kan. Blad [10]
11 Denkgewoonten 16.Openstaan voor levenslang leren: Ik wil blijven leren - Probeer nieuwe dingen te doen -Er zijn heel veel dingen die je nog niet weet -Je leert door steeds iets nieuws te proberen -Probeer de dingen die je doet, steeds beter te doen -Van problemen kun je leren -Je bent nooit uitgeleerd. -Op zoek naar informatie in boeken, b.v. naar de bibliotheek gaan. -Zoeken op Internet -Andere mensen bevragen om iets te weten te komen: bijvoorbeeld iemand met een speciaal beroep. - Kringgesprek; Wat zou je graag doen, Wat moet je hiervoor leren - Onbekende activiteiten aanbieden en zelf laten uitproberen hoe ze het gaan aanpakken - Bij het aanbieden van iets nieuws denkgewoonten benoemen die ze kunnen gebruiken - Voorspellen en uitproberen: bijv. welke blokkentoren past bij onder welke beker? Daarna uitproberen of het klopt Blad [11]
12 De denkgewoonten aanleren en toepassen in de eigen praktijk 1. Waar moet ik aandenken bij het aanleren van de denkgewoonten? - Een denkgewoonte per les aanbieden om ze aan te leren en een bepaalde periode centraal stellen. - De eerste fase is het aanleren / aanbieden van de denkgewoonte. Wanneer de denkgewoonte voldoende bekend is bij de leerling ga je de denkgewoonte toepassen in verschillende situaties. - Je kunt per groep kiezen welke denkgewoonten je wilt aanbieden. - Zorg ervoor dat de denkgewoonten goed zichtbaar zijn in de klas en zorg dat ze (in kleiner formaat) beschikbaar zijn voor de leerlingen. - Stel een denkgewoonten regelmatig opnieuw centraal. - Het is voor alle leerlingen te gebruiken, maar probeer hierbij voldoende te differentiëren. Zo zal de ene leerling zelf kunnen verwoorden welke denkgewoonten hij nodig heeft om een activiteit uit te voeren en zal je bij de andere leerling het visueel moeten maken, door zelf een kaartje aan te bieden. 2. Algemene activiteiten rondom het aanleren van de denkgewoonten - Een (prenten)boek aanbieden waarin een denkgewoonte naar voren komt. De denkgewoonte benoemen en de bijbehorende tekening laten zien. - Een kringgesprek over de denkgewoonte. (Waar denk jij aan bij., wanneer doe je dat, wat doe je dan, ) - Foto s / plaatjes zoeken of tekeningen maken bij een denkgewoonte (wat vindt jij dat er bij hoort) - Een denkgewoontemuur : hierbij mogen leerlingen voorwerpen meenemen die ze bij een bepaalde denkgewoonte vinden horen. Ook de ouders kunnen hierin een rol spelen. - Situaties uit de eigen praktijk filmen en deze samen met de leerlingen terug kijken en benoemen wat ze aan het doen zijn. - Een mindmap maken rondom een denkgewoonte. - Zelf voordoen en voorbeelden geven. 3. Algemene activiteiten rondom het gebruiken / toepassen van de denkgewoonten - Voorafgaand aan een (les) activiteit bespreken welke denkgewoonten nodig zijn om een activiteit uit te voeren, bv. bij het lezen van een boek Wat gaan we doen? nieuwsgierig Waar zou het over gaan? nadenken Luisteren naar het verhaal luisteren Tijdens het lezen vragen stellen Wat doen de figuren bv: Kikker gaat iets nieuws proberen enz. - Bij een activiteit de denkgewoonten die de leerling nodig heeft op tafel leggen. Blad [12]
13 - Steeds blijven benoemen (Nu ben jij aan het.) en verwoorden wat de leerling aan het doen is. Ook het doorvragen (wie, wat, hoe,.) speelt hierbij een grote rol. - Ook de leerling (indien mogelijk) zelf laten verwoorden. - Probeer aan activiteiten, aan taakgericht werken een denkactiviteit toe te voegen. Zet leerlingen bewust aan het denken door hen uit te dagen proplemen op te lossen. - Wanneer de denkgewoonte voldoende bekend is bij de leerling kun je voorafgaande aan een activiteit bespreken welke denkgewoontes de leerling nodig heeft om de activiteit / taak uit te voeren. Belangrijk is ook om steeds te benoemen wat de leerling aan het doen is. - Leerlingen ook tijdens bv. buitenspel of een gymles opdrachten geven waarbij denkgewoonten een rol spelen. Samen werken is tijdens deze activiteiten heel goed mogelijk. 4. Praktische tips - Een aantal leerlingen kunnen zelf voorbeelden tekenen, maar je kunt natuurlijk ook plaatjes zoeken in tijdschriften, kranten en op internet. - Wanneer je met de leerlingen posters maakt voor in de klas, zorg dan dat deze goed zicht- en leesbaar zijn door stiften te gebruiken. - Betrek ouders erbij door steeds aan te geven welke denkgewoonte er centraal staat. Ook zij kunnen er dan thuis op wijzen. - Voor achtergrond informatie en ideeën: DGM in de praktijk, Een handboek bij de Denkstimulerende Gespreks Methodiek van Marion Blank - Voor achtergrondinformatie over de denkgewoonten: Kinderen denken leren: het ontdekken en verkennen van denkgewoonten vertaald door Nico van der Meer en Tijn Nuijens. 5. Opbrengsten - De leerlingen leren denken en dat draagt bij aan het levenslang leren. - Leerlingen worden bewuster en gaan elkaar wijzen op de denkgewoonten. - Zelf bewuster worden van datgene wat een leerling nodig heeft en moet doen om een activiteit uit te voeren. - Blad [13]
14 Prentenboeken Blad [14]
15 flexibel denken: kikker in de kou- Max Velthuijs Gebruik humor: Wonderbeeld Oakly Levenlang leren: De mooiste vis van de zee- Pfister DoorzeDngsvermogen: Welterusten kleine beer- MarEn Waddell Blad [15]
16 Impulsiviteit beheersen: Plons- MarEn Wadell Luisteren met begrip en empathie: Raad eens hoeveel ik van je hou Sam Mc bratney Flexibel denken; kikker is kikker- Velthuijs Blad [16]
17 MetacogniEe: klein- mannetje vindt het geluk Velthuijs Streven naar nauwkeurigheid: ik wil die!- imme Dros Oude kennis toepassen in nieuwe situaees Woeste Willem- Ingrid en Dieter Schubert Denken in samenhang: jij bent heel bijzonder- BrigiPe Weninger Blad [17]
Systeemdenken in de klas
Systeemdenken in de klas Systeemdenken en denkgewoonten Jan Jutten www.natuurlijkleren.org 1 1. Inleiding Het onderwijs in onze tijd houdt onvoldoende gelijke tred met wat er nodig is aan kennis, vaardigheden
Nadere informatieCreativiteit, kun je dat afdwingen?
Creativiteit, kun je dat afdwingen? Over procesgerichte didactiek, de didactiek van creativiteit, eigenaarschap en betrokkenheid www.kunstedu.nl procesgerichte didactiek proces van de kunstenaar zelf ondergaan
Nadere informatieIk stel veel 'doe-ik-het-goed' vragen. Ik weet hoe ik mezelf kan verbeteren, maar het lukt mij nog niet.
Leerdoelen a.d.h.v. rubrics Rubrics voor het onderwijs Deze rubrics zijn door ons verzameld, geschreven of herschreven. Met vriendelijke groet, Team Vierkantgoed Rubric Optie 1 Optie 2 Optie 3 Optie 4
Nadere informatietalentstimuleren.nl CREATIEF DENKEN Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën
Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën Ik let op (onopvallende) details en voeg details toe aan eerdere ideeën Ik zie meerdere denkrichtingen en verander flexibel van denkrichting
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatie8-10-2015. Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Modelen. Contactgegevens
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Modelen WWW.CPS.NL Contactgegevens Willem Rosier w.rosier@cps.nl 06 55 898 653 Hoe ziet het modelen er in de 21 ste eeuw uit? Is flipping the classroom dan
Nadere informatieBeleid Kanjertraining
Beleid Kanjertraining Inleiding Op de Gertrudisschool werken we sinds januari 2012 met de kanjertraining. Voor u ligt het beleidsstuk Kanjertraining. We hopen dat het zicht geeft op wat we doen op school
Nadere informatieen zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht
I Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen worden zich meer bewust van eigen talenten en eigenschappen en ontwikkelen een positief zelfbeeld. Kinderen kunnen
Nadere informatieHoe ben jij KNAP??? >> Doe nu de test! Ga naar de 'Vragenlijst' Howard Gardner
Hoe ben jij KNAP??? Je zou talent kunnen omschrijven als ergens heel goed in zijn. Elk mens heeft zo z n eigen talenten. Zelfs de grootste luilak die heeft namelijk een slaaptalent en een lui op de bank
Nadere informatieHoogbegaafd en gevoelig
Hoogbegaafd en gevoelig Kazimierz Dabrowski Hoogbegaafd zijn is meer dan slim zijn. Hoogbegaafde mensen zijn vaak ook veel gevoeliger dan andere mensen. Daardoor ervaar je situaties soms intenser dan andere
Nadere informatieIK WIJZER. Ik wil graag weten wie ik ben
IK WIJZER Ik wil graag weten wie ik ben Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Copyright DilemmaManager B.V. Pagina 2 van 8 1 Inleiding Hallo Ruben, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer.
Nadere informatieReflecteren met kinderen; leren door vragen Yvonne Kleefkens en José van Loo
Reflecteren met kinderen; leren door vragen Yvonne Kleefkens en José van Loo Jonge kinderen denken graag na over de wereld. Dat uit zich al heel vroeg in bijvoorbeeld de vragen die ze stellen: waarom,
Nadere informatieIn je kracht. Werkboek voor deelnemers
In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieLeerlingen leren hoe ze zelf (zonder hulp van de leerkracht) conflicten constructief kunnen oplossen.
Les 12 Drie petjes Doel blok 2: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren hoe ze zelf (zonder hulp van de leerkracht) conflicten constructief kunnen oplossen. Met behulp van Aap en Tijger maken
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatielesmateriaal Taalkrant
lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De
Nadere informatieWaar zie je de bijzondere vogel en hoe ziet hij eruit?
Les 1: Een verhaal schrijven Voor je gaat schrijven: een schema maken Je hebt net een verhaal bedacht. Schrijf alles wat je hebt bedacht kort op in het schema hieronder. Zijn er vragen waar je nog niet
Nadere informatieOpbrengsten van CNV thema onderwijsdag 20 april 2016 Masterclass leerstrategieën door Karin Nijman & Inge Verstraete
10 werkvormen om het denken te activeren Goede metacognitieve vaardigheden worden gezien als een voorspeller van succesvol leren. Door expliciet aandacht te besteden aan denkvaardigheden, stimuleer je
Nadere informatieHandleiding. Hoe ben jij knap? Voor groep 3/4
Handleiding Hoe ben jij knap? Voor groep 3/4 1 Inleiding Met name wanneer je in de klas op verschillende niveaus werkt kan er ongewild competitie onder de leerlingen ontstaan. Vandaar dat het slim is het
Nadere informatieKaart Naam Handleiding
Lesbrief Dialoog Lesoverzicht In deze les wordt de gespreksvorm Dialoog geïntroduceerd. De les is gebaseerd op een aantal kaarten uit de kinderkennisbank. In het overzicht hieronder kun je zien welke.
Nadere informatieKlik, voor meer info, op een onderwerp in de pedagogische cirkel.
Klik, voor meer info, op een onderwerp in de pedagogische cirkel. stimu stimu aanbieden en Lees meer in ons beleid Hygiëne en voeding stimu stimu aanbieden en Reageer op de emotie van het kind, benoem
Nadere informatieLittle Doll Dance Company
Little Doll Dance Company KIPPENVEL Binnenkort gaat de klas naar de danstheatervoorstelling KIPPENVEL van Little Doll Dance Company. Bespreek ter voorbereiding van het voorstellingsbezoek de onderstaande
Nadere informatieleerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen
leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen Dit is een brochure, gemaakt voor leerlingen met NLD. Naast deze brochure is er ook: - een brochure met informatie voor ouders van kinderen met NLD en - een brochure
Nadere informatieCREATIVITEIT KUN JE LEREN! ICC netwerkdag, 31 mei 2018 Ellie van den Bomen
CREATIVITEIT KUN JE LEREN! ICC netwerkdag, 31 mei 2018 Ellie van den Bomen Programma Wat is creativiteit? Creatieve mensen en hun kenmerken Het creatief proces Hoe herken je creativiteit bij kinderen?
Nadere informatieRapport Lotje H. Naam Lotje H. Geboortedatum School/Locatie Boogschutter 0-7. Schooljaar Aanmaakdatum
Naam Geboortedatum 2-5-2012 School/Locatie Boogschutter 0-7 Schooljaar 2017-2018 Aanmaakdatum 9-10-2017 Groep Beren 2 Leraar Lieve van W. Bazalt Basisbehoeften Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn
Nadere informatieSpeak up! Wat is JA en wat NEE?
Les 3 Speak up! Wat is JA en wat NEE? Deze derde les gaat over het leren inzien en uitspreken van je wensen en grenzen bij intimiteit en seks. Hoe zorg je dat het leuk is en blijft? Het belangrijkste daarbij
Nadere informatieType 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL
Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieTips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind?
Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Ga op ooghoogte met je kind zitten Door op ooghoogte te gaan zitten tijdens
Nadere informatieModule 26: Stop met Piekeren.
Module 26: Stop met Piekeren. Stop met piekeren! Piekeren is een reactie op een naar gevoel. Op het moment dat we ons afgewezen voelen of andere nare gevoelens ervaren, wordt het meestal erg druk in ons
Nadere informatieKIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.
KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig
Nadere informatievoorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik
voorwoord Dit werkboek gaat over de omgang met andere mensen. We bespreken hoe jij met anderen kunt omgaan. Bijvoorbeeld hoe je problemen oplost, omgaat met pesten, gevoelens en vriendschappen en hoe je
Nadere informatieKader voor ontwikkeling - Vaardigheden
Kader voor ontwikkeling - Vaardigheden Zelfsturing Zelfsturing - Onderbouw O: Ik begin uit mezelf met mijn werk en houd mijn aandacht erbij -19-0 O: Ik vraag op tijd hulp als ik ergens zelf niet uit kom
Nadere informatieVertel eens - aanpak van Aidan Chambers
Vertel eens - aanpak van Aidan Chambers bijlage 6 2 Theorie Aidan Chambers wil met de Vertel eens-aanpak kinderen helpen goed te praten over wat zij hebben gelezen en goed naar elkaar te leren luisteren.
Nadere informatieMijn doelen voor dit jaar
Mijn doelen voor dit jaar Een nieuw schooljaar betekent nieuwe kansen. Aan het begin van een nieuw kalenderjaar maken veel mensen goede voornemens. Dat gaan wij nu ook doen: het maken van voornemens of
Nadere informatieTaxonomie van. Bloom in de praktijk van de kleuterklas
Taxonomie van Bloom in de praktijk van de kleuterklas De taxonomie van Bloom kan worden toegepast als praktisch hulpmiddel bij de ontwikkeling van lesmateriaal en activiteiten. Het model gaat ervan uit
Nadere informatieBeter leven, meer plezier
Rob van Ginkel Training en Coaching Beter leven, meer plezier NLP strategieën voor een leven met plezier Inhoudsopgave Wat is NLP...3 De logica van angst...3 Vrijkomen van angst...3 Negatieve gevoelens
Nadere informatieWie ben jij? HANDLEIDING
HANDLEIDING Wie ben jij? Korte omschrijving lesactiviteit Iedereen legt vijf vingers op tafel. Om de beurt vertel je iets over jezelf, waarvan je denkt dat het uniek is. Als het inderdaad uniek is, dan
Nadere informatiePedagogische aanpak op de St. Plechelmusschool
Pedagogische aanpak op de St. Plechelmusschool Ons uitgangspunt is het welbevinden en positief gedrag van leerlingen te bevorderen. Wij gaan uit van: Goed gedrag kun je leren Om dit te bereiken werken
Nadere informatieBeleid Kanjertraining op De Meeander
Beleid Kanjertraining op De Meeander Voor u ligt het beleidsstuk Kanjertraining. We hopen dat het zicht geeft op wat we doen op school en waar we voor staan. Kanjertraining is meer dan een lesmethode.
Nadere informatieDURVEN, ZIEN, ERVAREN & DELEN HET CREATIEF PROCES IN HET BASISONDERWIJS
DURVEN, ZIEN, ERVAREN & DELEN HET CREATIEF PROCES IN HET BASISONDERWIJS PROCESGERICHTE DIDACTIEK leerkracht wie bepaalt het eindresultaat? leerling AMBACHTELIJKE DIDACTIEK PROCESGERICHTE DIDACTIEK VRIJE
Nadere informatieMUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8
MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 Inleiding In groep 7 of 8 komen leerlingen vaak voor de tweede keer met hun klas naar het van Abbemuseum. Bij het eerste bezoek, in groep 5 of 6, hebben ze
Nadere informatieHandleiding voor: * spreekbeurt * nieuwskring * leeskring * website * voorlezen
Handleiding voor: * spreekbeurt * nieuwskring * leeskring * website * voorlezen Antoniusschool Groep 7/8 Let op: deze heb je het hele schooljaar nodig! Hoe maak je een spreekbeurt? Mijn voorbereiding:
Nadere informatieGESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een
Nadere informatieDraai maar in het rond!
Draai maar in het rond! Bedoeling: Dit is een activiteit dat je kan gebruiken om de leerlingen te laten oefenen om cirkels te tekenen met een passer. Dit is dus een verwerkingsactiviteit na de werkboekoefeningen.
Nadere informatieSysteemdenken in de klas
Systeemdenken in de klas Praktische tips voor het werken met jonge kinderen Jan Jutten www.natuurlijkleren.org 1. Gedragspatroongrafieken met kleuters 1.1. Inleiding Gedragspatroongrafieken zijn bruikbaar
Nadere informatie* Kleuters uitdagen werkt!
voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs * Kleuters uitdagen werkt! Dolf Janson Kleuter is een ontwikkelingsfase Kleuter is geen leeftijdsaanduiding Wat betekent dit voor jonge kinderen met
Nadere informatieDoelstellingen van PAD
Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen
Nadere informatieWerkwijzer Verslagkring:
Werkwijzer Verslagkring: 1. Je maakt een tweetal. 2. Met zijn tweeën kies je een onderwerp, waarin jullie je willen verdiepen en waarover jullie meer willen weten. 3. Samen ga je op zoek naar informatie
Nadere informatieTest denkprofiel jongeren
Test denkprofiel jongeren Wat is jouw denkprofiel? Mensen denken op verschillende manieren. Jongeren ook. Volgens de theorie van Sternberg kun je voorkeur hebben voor analytisch, praktisch of creatief
Nadere informatieJ L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - -
Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills 21st Century Skill Jouw talent Vaardigheden Gedragsindicatoren J L Ik weet wat ik wil Ik weet wat ik kan Ik ga na waarom iets mij interesseert
Nadere informatieDe leerlingen leren omgaan met gevoelens van zichzelf en anderen, met name gevoelens die horen bij hun leeftijd.
Les 24 Ik hou van.. Doel blok 4: De leerlingen leren omgaan met gevoelens van zichzelf en anderen, met name gevoelens die horen bij hun leeftijd. Leskern: De leerlingen onderzoeken het begrip houden van
Nadere informatieLeren zichtbaar maken
Leren zichtbaar maken Deze presentatie: De theorie: leren zichtbaar maken formatieve assessment De praktijk op Bader Primary School Hoe verder op Unit scholen? Leren zichtbaar maken met het Formatieve
Nadere informatieJe doel behalen met NLP.
Je doel behalen met NLP. NLP werkt het beste als al je neurologische niveaus congruent zijn. Met andere woorden: congruent zijn betekent wanneer je acties en woorden op 1 lijn zijn met je doelen, overtuigingen,
Nadere informatieHoe een training in metacognitieve vaardigheden leerlingen en docenten helpt! Bijeenkomst 2
Hoe een training in metacognitieve vaardigheden leerlingen en docenten helpt! Bijeenkomst 2 Rodica Ernst-Militaru R.Ernst@udenscollege.nl Plonie Nijhof nyh@hermannwesselinkcollege.nl Deze bijeenkomst 14:00-15:15
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieOBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN
OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN Mijn muzisch enthousiasme Mijn muzische durf en creativiteit Mijn relatie met en begrip van de kunsttalen Mijn muzische expressie
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatiePraten over boeken in de klas Het vragenspel van Aidan Chambers
Praten over boeken in de klas Het vragenspel van idan hambers We weten pas wat we denken als we het onszelf horen zeggen. (idan hambers). Elk individu, kind en volwassene, beleeft een tekst op geheel eigen
Nadere informatiePersoonlijk Ontwikkelingsplan Yosri Zijlstra
Persoonlijk Ontwikkelingsplan Yosri Zijlstra 1. Artistiek competent De kunstvakdocent kan als kunstenaar met een eigen visie artistiek werk creëren en het artistieke proces inclusief een breed scala aan
Nadere informatieHet perspectief van een kind of jongere zien. Coaching bij (dreigende) uitval
Het perspectief van een kind of jongere zien Coaching bij (dreigende) uitval 12 oktober 2017 T A L E N T Slim Begeleiden Albert Kaput Vastlopen Hoe ervaren jongeren de boodschappen die zij uit hun omgeving
Nadere informatieBegrijpend lezen is denken. CPS Onderwijsontwikkeling en advies 1
Het belang van Begrijpend luisteren en Begrijpend lezen 11 april 2016 Karin van de Mortel 2 Een ieder die werk wil maken van begrijpend luisteren en begrijpend lezen geeft aandacht aan: Begrijpend lezen
Nadere informatieLesvoorbereiding Studie en loopbaan Keuze- en Loopbaanvaardigheden 3-4 vmbo
Lesvoorbereiding Studie en loopbaan Keuze- en Loopbaanvaardigheden 3-4 vmbo Bespreek met vakdocenten mogelijkheden om leerlingen in de vaklessen feedback over zichzelf te laten vergaren. Deel Vaardigheid:
Nadere informatieBij u schuil ik, u bent mijn schild,
Bij u schuil ik, u bent mijn schild, in uw woord stel ik mijn hoop. Psalm 119:114 inleiding Laten we eerlijk zijn: het is niet zo eenvoudig om regelmatig uit de Bijbel te lezen en te bidden. Onze volle
Nadere informatieInstructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden.
VOORBEELD DE KLAS ALS TEAM (LEERLINGENBOEK) INHOUDSOPGAVE Instructie voor leerlingen.. 5 Gebruik van de lesbrieven. 6 Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7 Wat wil je zijn en worden. 11 Wat wil je zijn
Nadere informatieWat voor tekst schrijf je en voor wie: een gedicht voor op een poëziekaart. Hoe pak je het schrijven van een gedicht aan?
Les 1: Een poëziekaart maken Wat voor tekst schrijf je en voor wie: een gedicht voor op een poëziekaart Lees over Verbonden zijn. Verbonden zijn De Nieuwsbegrip leesles gaat over de ramadan. Tijdens de
Nadere informatieHandleiding Werkvormen Vragen stellen
Handleiding Werkvormen Vragen stellen Inhoud 1. Inleiding 2. Vragen stellen 3. Werkvormen 3.1. Vragenvuurtje 3.2. Geen Ja / Geen Nee 3.3. Doorzagen 3.4. De onbekende weg 1. Inleiding Voor de dialoog is
Nadere informatieCreatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus
Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders
Nadere informatieHieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.
Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport
Nadere informatieTAAL IS LEUK. Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren
TAAL IS LEUK Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren 1 Inhoudsopgave Pagina Besteed extra aandacht aan de taal van uw kind 4 Adviezen die u kunt toepassen tijdens een gesprekje met uw kind 5 Maak
Nadere informatieVoorbereiding Methodiek 5
Methodiek 4 Voorbereiding Methodiek 5 Wat bedoelen we met een ervarings- of belevingswandeling? Wandeling waar verwondering, ontmoeting en plezier centraal staat Voorbeelden: Bushcraft technieken: lepel
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatieTrain-the-trainer AUDOOR STEVEN
Train-the-trainer AUDOOR STEVEN PROGRAMMA Inleiding Belang van goede opleiding Het opleidingsboekje Achtergrond Kolb: leerstijlen Stages of concern Het peterschap Waarom? Verantwoordelijkheden/rol Communicatie
Nadere informatieEen geslaagde activiteit
Een geslaagde activiteit Toelichting: Een geslaagde activiteit Voor Quest 4 heb ik een handleiding gemaakt met daarbij de bijpassend schema. Om het voor de leerkrachten overzichtelijk te maken heb ik gebruik
Nadere informatieMeervoudige intelligentie test
Meervoudige intelligentie test Hieronder zie je een meervoudige intelligentie test (Gardner). In totaal beantwoord je 64 stellingen in met of jij vindt dat die stelling bij jou past. Er zijn geen goede
Nadere informatieZELFVERTROUWEN EN ZELFBEELD BIJ KINDEREN Rehobothschool Geldermalsen. Karolijn Ilsink-Erwich
ZELFVERTROUWEN EN ZELFBEELD BIJ KINDEREN Rehobothschool Geldermalsen Karolijn Ilsink-Erwich 1 Wat wil ik u vertellen Wat is zelfvertrouwen? Wat is het belang van zelfvertrouwen? Hoe kan je het zelfvertrouwen
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatieKarin Nijman & Inge Verstraete. CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën
Karin Nijman & Inge Verstraete CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën masterclass Deel I/ theorie De basis van leren (leren is-zintuigenkennishaakjes-wg-zelfregulatie & metacognitie) Regie
Nadere informatieOpzet en uitvoering. Inhoudsopgave. 1 Wat is Kiezen voor je leven? 3. 2 Hoe maak je een Digi-tale? 4. 3 Stap voor Stap...5. 4 Technische kant...
Inhoudsopgave 1 Wat is Kiezen voor je leven? 3 2 Hoe maak je een Digi-tale? 4 3 Stap voor Stap...5 4 Technische kant....7 5 Werkblad Mijn Digi-tale...9 6 Werkblad Mijn storyboard 10 Digi-Tales Opzet en
Nadere informatie- ontdekken dat stilte en rust helpen om een gepaste uitdrukking te vinden voor gevoelens.
Tuin van Heden 1 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieZonder dieet lekkerder in je vel!
Zonder dieet lekkerder in je vel! Vijf vragen en vijf stappen om te ontdekken hoe je jouw eetpatroon kunt veranderen en succesvol kunt afvallen. Overgewicht neemt ernstige vormen aan, veel volwassenen
Nadere informatieHandleiding SHARE. Regio College. Auteur: L.E. Sinnema 31-1-2013 Master Professioneel Meesterschap MBO. Opleiders: Drs. Trudy Moerkamp Dr.
Regio College Handleiding SHARE Een spel bij het onderzoek Juf het is school! 2012 Auteur: L.E. Sinnema 31-1-2013 Master Professioneel Meesterschap MBO Opleiders: Drs. Trudy Moerkamp Dr. Tirza Bosma 1
Nadere informatieVLIEG OP! Laura van Hal & STIP Producties
4+ VLIEG OP! Laura van Hal & STIP Producties GRENZELOZE LESBRIEF Deze lesbrief is bedoeld als ondersteuning van de voorstelling VLIEG OP!. Er zijn opdrachten die voorafgaand aan de voorstelling gedaan
Nadere informatieDoor de bomen het pretpark zien
Door de bomen het pretpark zien Natuur, derde graad Doelstellingen Kinderen nemen verschillende perspectieven in, zowel positief als negatief, in bepaalde situaties omtrent het milieu. Kinderen verbinden
Nadere informatieWat schrijf je en voor wie: een gedicht voor op een. Hoe pak je het schrijven van een gedicht aan?
Les 1: Een poëziekaart maken poëziekaart Lees over Verbonden zijn. Wat schrijf je en voor wie: een gedicht voor op een Verbonden zijn De Nieuwsbegrip leesles gaat over de ramadan. Tijdens de ramadan voelen
Nadere informatieCosis Begeleid Leren
Vaardigheidslessen: Hulp op school Om met succes je opleiding te kunnen volgen kan het voor jongeren met een psychische beperking belangrijk zijn om over een aantal specifieke vaardigheden te beschikken.
Nadere informatieLESMATERIAAL ONDERBOUW. Lespakket CliniClowns Geen kinderachtig effect. Vo or Groep 1-
LESMATERIAAL ONDERBOUW Lespakket CliniClowns Geen kinderachtig effect Vo or 4 Groep 1- ACTIVITEIT 1: AANGENAAM KENNIS TE MAKEN In deze handleiding staat de activiteitenbeschrijving voor groep 1-4. Hier
Nadere informatieVan afvalberg tot afvaldal
Dag van de Aarde 3 de graad Van afvalberg tot afvaldal Doelstellingen Leerlingen kunnen doelgericht denken door na te denken over de (gewenste) eigenschappen van een gerecycleerd voorwerp. Leerlingen verzamelen
Nadere informatieWelke coöperatieve werkvormen gaan we aanleren?
Welke coöperatieve werkvormen gaan we aanleren? w 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 1 X 2 X X 3 X X X 4 X X X X 5 X X X X X 6 X X X X X X 7 X X X X X X X 8 X X X X X X X X ö 1. D e n k e n D e
Nadere informatieDiscussiëren Kun Je Leren:
Chantal Deken Discussiëren Kun Je Leren: discussielessen voor groep 3 t/m 8; sluit aan bij referentieniveaus Mondelinge taal; versterkt 21 e -eeuwvaardigheden als communiceren en samenwerken; compleet
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme
Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk door een scholier 1997 woorden 8 april 2001 5,1 112 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 1) Geef een korte omschrijving wat het boeddhisme volgens jou voor
Nadere informatieSpelenderwijs rijmen. Linda Willemsen. www.klasvanjuflinda.nl. www.klasvanjuflinda.nl
Spelenderwijs rijmen Linda Willemsen www.klasvanjuflinda.nl www.klasvanjuflinda.nl Spelenderwijs rijmen Spelenderwijs rijmen Tekst & vormgeving: Linda Willemsen 2014 www.klasvanjuflinda.nl Linda Willemsen
Nadere informatieOpdrachten bij hoofdstuk 1
Opdrachten bij hoofdstuk 1 1.1 Het portfolio op jouw opleiding Ga na met welke portfolio s er binnen jouw pabo gewerkt wordt. Probeer in handboeken en studiegidsen van je opleiding omschrijvingen van het
Nadere informatieBEHULPZAAMHEID BEHULPZAAMHEID
BEHULPZAAMHEID BEHULPZAAMHEID Behulpzaamheid betekent iets of iemand helpen. Je kijkt om je heen om te zien waar hulp nodig is. Je bedenkt hoe je kunt helpen en doet je best om je hulp te bieden. Je helpt
Nadere informatieTACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST
TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST Het werkmateriaal is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Jan Ausum en Mieke
Nadere informatieAccent op verhaal. Aan al deze doelen wordt gewerkt, toch duidt u best aan welke u in de verf wil zetten.
onderdeel: dialoog Titel les/thema Toneel spelen Graad: 1 Accent op verhaal Aan al deze doelen wordt gewerkt, toch duidt u best aan welke u in de verf wil zetten. Leerplandoelnummer Leerplandoel uitgeschreven
Nadere informatieEerst je eigen toekomst bedenken, voordat je samen een toekomst bedenkt. Aantrekkelijk voelen Pak je echte wens
Trainen en coachen Psycholoog Mirella Brok Skype Tilburg Made Den Bosch psycholoog@psycholoogmirellabrok.nl 06 1771 2728 KvK 51743256 Lid Nederlandse Beroepvereniging voor Toegepaste Psychologie Opwarmoefening
Nadere informatieLeeswijzer 7. Hoofdstuk 1. Meervoudige Intelligentie: een brede basis voor Passend onderwijs 9
Inhoud Voorwoord Knapper dan Knap 5 Leeswijzer 7 Hoofdstuk 1. Meervoudige Intelligentie: een brede basis voor Passend onderwijs 9 Hoofdstuk 2. Meervoudige Intelligentie: wat verstaan we eronder? 15 Hoofdstuk
Nadere informatie