PSYCHOSOCIALE BELASTING UTA-WERKNEMERS

Transcriptie

1 PSYCHOSOCIALE BELASTING UTA-WERKNEMERS April 2017

2 PSYCHOSOCIALE BELASTING UTA-WERKNEMERS INLEIDING FNV Bouwen & Wonen heeft onderzoek gedaan naar de psychosociale belasting 1) die UTA-werknemers ervaren. Uit onder meer het bedrijfstakverslag ) van Stichting Arbouw (per 1 juli 2016 Volandis) blijkt dat specifiek UTA-personeel te maken heeft met een grote psychosociale arbeidsbelasting. Concrete aanleiding voor het onderzoek van FNV Bouwen & Wonen is om vast te stellen of het aantal werk- en reisuren en eventueel de beloning daarvan van invloed zijn op de (ervaren) psychosociale belasting. KERNVRAGEN UIT HET FNV-ONDERZOEK: Hoeveel arbeids- en reisuren werken en reizen UTA-werknemers nu per week? Dragen meeruren volgens UTA-personeel bij aan de door hun ervaren werkdruk? Welke waardering/beloning in materiele of immateriële vorm ontvangen UTA-werknemers ter compensatie van eventuele meeruren? Speelt deze waardering een rol in de mate waarin UTA-personeel meeruren als belastend ervaart? DEELNEMERS FNV Bouwen & Wonen heeft een selecte groep (1000) FNV-leden met een UTA-functie benaderd om mee te werken aan het onderzoek. Daarnaast zijn er op verschillende bouwplaatsen enquêtes verspreid onder UTA-medewerkers. Uiteindelijk hebben 167 UTA-werknemers meegewerkt. 1) In de Arbowet vallen onder het begrip alle factoren die bij het werk stress veroorzaken, zoals agressie en geweld, arbeidsconflicten, seksuele intimidatie, pesten en werkdruk. 2) Het verslag is gebaseerd op gegevens afkomstig van het periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (Pago) van werknemers in de bedrijfstak. Deze gegevens zijn geanonimiseerd opgeslagen in de database van Arbouw. Daarnaast heeft Arbouw gebruik gemaakt van gegevens van andere instanties. Psychosociale belasting UTA-werknemers 1

3 BELANGRIJKE UITKOMSTEN UIT HET BEDRIJFSTAKVERSLAG VAN ARBOUW Positief is dat een groot deel van het UTA-personeel aangeeft zelf te kunnen beslissen hoe ze het werk kan uitvoeren. Een zeer groot deel vindt het werk boeiend en heeft plezier in het werk. Uit het bedrijfstakverslag blijkt echter ook dat een groot deel van het UTApersoneel kampt met een (te) grote psychosociale arbeidsbelasting. Daaruit voortvloeiende klachten doen zich al jaren voor en nemen ook toe. Als deze trend zich blijft voortzetten, zal een steeds grotere groep UTAmedewerkers te maken krijgen met stressklachten, overspannenheid of zelfs een burn-out. Opvallend is dat ook het aantal reis- en werkuren nog steeds toeneemt. Gemiddeld besteedt UTA-personeel 51 uur per week aan reis- en werktijd. Bij 25% van het UTA-personeel ligt de totale reis- en werkduur tussen de 51 en 55 uur per week. Bij een even groot deel bedraagt dat tussen de 55 en 105 uur per week aan reis- en werktijd. Bijlage 2 bevat een overzicht van de werk- en reistijden van alle UTA-werknemers uitgesplitst naar een aantal functies. Bij sommige UTA-functies (uitvoerders woningbouw en utiliteit/gww) ligt het gemiddelde van het aantal gewerkte uren hoger dan het gemiddelde van alle UTA-functies. Belangrijkste uitkomsten op een rij: De grootste risicofactor op het gebied van arbeidsbelasting is de psychosociale arbeidsbelasting. Het aantal werknemers met psychische klachten is toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren. Twee op de drie UTA-werknemers vindt het werk geestelijk erg inspannend. 70% werkt onder tijdsdruk. Bijna 18 procent heeft vaak last van stress. Een op de vijf werknemers zegt vaak moe te zijn, heeft problemen om goed te slapen en kan moelijker ontspannen aan het einde van de werkdag. Een kwart van de werknemers voelt zich aan het eind van de werkdag vaak opgebrand. Een op de vier werknemers heeft vaak nekklachten (24%). Psychische beroepsziekten als overspannenheid en burn-out vormen 4% van de totale beroepsziekte (19%) in de bouwsector. Ongeveer een op de acht geeft aan dat het management onvoldoende werkinstructie geeft en vindt dat er onvoldoende ondersteuning is om het eigen werk uit te voeren. Uitvoerders, stafpersoneel en bouwtechnici ervaren vaker dan het overige UTA-personeel het werk als geestelijk inspannend en zij ondervinden de meeste tijdsdruk. Er worden gemiddeld 4 meeruren (meer dan 40 uur in de week) gewerkt. Bij 25% van de UTA-medewerkers zijn dat 6 tot 10 uur in de week meer. Bij nog eens 25% gaat het om 10 tot 20 uur per week. De gemiddelde werk- en reistijd per week is de afgelopen 10 jaar licht gestegen van 49 naar 51 uur. BELANGRIJKE UITKOMSTEN UIT HET FNV- ONDERZOEK 90% van de ondervraagde UTA-medewerkers ervaart werkdruk waarbij 75% aangeeft dat het aantal gewerkte uren daarbij mede van invloed is. De meeruren worden als belastend ervaren. De factor het aantal gewerkte uren staat in de top vier van de thema s die volgens werknemers van invloed zijn op door hen ervaren werkdruk. Volgens 66% van de UTA-werknemers speelt de waardering (immateriële/materiële) mee in de mate waarin zij meeruren als belastend ervaren. Er zijn grote verschillen in de mate van compensatie. Veruit de meeste UTA-werknemers ontvangt geen financiële vergoeding voor gewerkte meeruren (78%). Een kleine groep (4%) krijgt de meeruren volgens het regulier loon uitbetaald of ontvangt daarbij zelfs een toeslag (6%). Een deel kan de meeruren compenseren via een tijd-voor-tijd regeling (5%). 82% van de UTA-werknemers maakt geen aanspraak op bijvoorbeeld tantièmes of een eindejaarsuitkering. Bij 8% ligt de waarde daarvan tussen de 0 en op jaarbasis. Bij 10% tussen de en Op de vraag of werkgevers hen op een andere manier belonen voor gewerkte meeruren antwoordt een kleine driekwart van de werknemers ontkennend. 16% geeft aan complimenten te ontvangen, 7% krijgt promotievooruitzichten of scholingsmogelijkheden en een enkeling krijgt ruimte om extra gewerkte tijd later te compenseren. 2 Psychosociale belasting UTA-werknemers

4 De top vijf thema s die volgens UTA-personeel van invloed zijn op de door hen ervaren werkdruk: 1. hoeveelheid werk 2. tijdsdruk in het werk 3. geestelijk inspannend werk 4. aantal gewerkte uren 5. de mate van plezier in het werk Andere genoemde oorzaken die werkdruk verhogend werken zijn: tekortschietende competenties van collega s en onderaannemers communicatieproblemen met niet-nederlandstaligen onvoldoende waardering vanuit het management geen of beperkte mogelijkheden om (buiten vakanties) verlof op te nemen het ontbreken van een goede planning te veel en onredelijke eisen van opdrachtgevers lange reistijden Het onderzoek van FNV Bouwen & Wonen laat waar het gaat om het aantal werk- reisuren ongeveer hetzelfde beeld zien als het onderzoek van Arbouw. De groep UTA-werknemers met werk- en reistijd van meer dan 50 uur is bij het FNV-onderzoek iets kleiner. Het aantal respondenten met meer dan 2 reisuren per dag is bij het FNV-onderzoek weer hoger. Ook hier geldt voor de individuele UTA-werknemer dat niet het gemiddelde, maar de daadwerkelijk gemaakte werk- en reisuren per week de werkelijkheid zijn. Voor het individu kan de opeenstapeling van de werk- reisuren en pauzes leiden tot situaties dat men zeer lange dagen van huis is. De bekendheid met de speciale cao-voorziening voor UTApersoneel van persoonlijke begeleiding bij het omgaan met werkdruk is niet groot. 30% is hiermee bekend. In het onderzoek van FNV Bouwen & Wonen geeft 70% aan vaak vermoeid te zijn. 42% geeft aan overbelast te zijn en 43% heeft stressklachten. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN FNV Bouwen & Wonen vindt dat het thema duurzame inzetbaarheid, waar werkdruk een onderdeel van vormt, een nadrukkelijke plaats op de agenda van cao-partijen moet krijgen. De bouwnijverheid heeft de ambitie een innovatieve topsector te worden. Die ambitie is inhoudsloos als de sector toestaat dat juist de groep werknemers die bij uitstek aan deze innovatie kan bijdragen een reëel gevaar loopt mentaal en fysiek op te branden. Een te hoge werkdruk zal ook niet bijdragen aan een veilige werkomgeving of het reduceren van faalkosten. FNV Bouwen & Wonen is daarom in samenspraak met UTA-werknemers tot de volgende concrete aanbevelingen gekomen en stelt voor om het volgende in de cao op te nemen: Voor de UTA-werknemer moet indien de arbeidstijd, reis- en de pauzetijd samen meer dan 12 uur per dag bedragen de arbeidstijd worden ingekort. Werken zonder loon moet stoppen. Meeruren moeten minimaal betaald worden conform het reguliere uurloon. Deze financiële prikkel kan bij werkgevers tot een gedragsverandering leiden. De UTA-werknemer met een fulltime contract heeft het recht op een 4-daagse werkweek. (max. 10 uur per dag) Voor de werknemer wordt daarmee een extra herstel dag gecreëerd. De UTA-werknemer krijgt ook reistijd betaald vanaf het tweede reisuur (net zoals de bouwplaatsmedewerkers). Mogelijk gaat de woonplaats van de UTA-medewerker ten opzichte van het bouwobject mede bepalend worden bij de verdeling van de bouwprojecten. Extra controle op arbeidsduur van UTA-medewerkers vanuit het bedrijf, de OR en extern, aangezien er sprake is van structureel overwerk. Nu een te hoge werkdruk een veelkoppig monster is (zie daarvoor de top 5 en de apart genoemde oorzaken van werkdruk) en enkel een individuele ondersteunende aanpak niet volstaat, stellen we daarnaast het volgende voor: CSR Centrum kan een analyse geven van de bedrijfsoorzaken naar aanleiding van haar huidige praktijk bij de ondersteuning van de individuele werknemers. Ondernemingsraden en groepen UTA-werknemers hebben op bedrijfsniveau recht op ondersteuning bij een collectieve aanpak van werkdruk (bronaanpakmethode). Ondernemingsraden hebben op grond van art. 28 WOR een stimulerende taak in het naleven van voorschriften op het gebied van arbeidsomstandigheden en arbeidsen rusttijden van de in de onderneming werkzame personen. Gezien de uitkomsten van het onderzoek ligt er een schone taak om deze rol te vervullen. Naast de ondersteuning van het CSR-centrum kan er vanuit diverse OR-trainingscentra op maat ondersteuning worden geboden bij het bespreekbaar maken van werkdruk. De bestaande individuele voorziening kan complementair worden voortgezet. De bekendheid van de voorziening kan worden vergroot door deze bekend te maken bij de bestaande arbodiensten (arbo-artsen). Psychosociale belasting UTA-werknemers 3

5 BIJLAGE 1 GEGEVENS UIT HET FNV BOUWEN & WONEN ONDERZOEK Wat is je functie? Beantwoord 167 Overgeslagen 0 3% 10% HOEVEEL UUR WERK JE GEMIDDELD PER WEEK? Bij het onderdeel anders (5%) is met name (5x) een precisering geven van het aantal uren minder dan 40 uur. Daarmee wordt de groep minder dan 40 uur groter, namelijk 11%. 31% 11% 7% Krijg je meer-uren (= uren meer dan gemiddeld 40 uur in de week) betaald? Beantwoord 164 Overgeslagen 3 10% 28% 2% 12% 6% Projectleider Uitvoerder Bedrijfsleider Hoofduitvoerder Werkvoorbereider Anders, namelijk... Calculator 4% 76% WAT IS JE FUNCTIE? Bij het onderdeel anders (31%) zijn verschillende functies ingevuld op afdelingen als; boekhouding, administratie, secretariaat, bedrijfsbureau, personeelszaken, planning, Arbo & veiligheid, Kam, planning, inkoop, communicatie, landmeting, materieeldienst. Een aantal functies waren ook combinatiefuncties. Nee Ja, volgens regulier uurloon Ja, volgens regulier uurloon met toeslag Ja, via tantième/eindejaarsuitkering/winstuitkering Anders, namelijk..(geef nadere toelichting) Hoeveel uur werk je gemiddeld per week? (exclusief pauze en reistijd) Beantwoord 167 Overgeslagen 0 5% 8% 16% 37% KRIJG JE MEER UREN BETAALD? Bij het onderdeel anders (12%) Tijd voor tijd (9 x) = 5% Alleen voor weekenden Alleen voor avonden Niet meer (3x) Niet van toepassing (2x) Daarmee wordt de groep die géén meer-uren betaald krijgt 71%. 34% Minder dan 40 uur 50 tot 60 uur 40 tot 45 uur Anders, namelijk tot 50 uur 4 Psychosociale belasting UTA-werknemers

6 Wat is de hoogte van de tantième eindejaarsuitkering/winstuitkering op jaarbasis? Beantwoord 164 Overgeslagen 3 49% 41% 6% 4% Van 0 tot euro Van tot euro Van toto3.000 euro Anders, namelijk... (geef nadere toelichting) WAT IS DE HOOGTE VAN TANTIÈMES/ EINDEJAARSUITKERING/WINSTUITKERING? Bij het onderdeel anders (50%) 77 personen vulden niets of 0 euro in (= 47%) 5 personen vulden niet meer van toepassing in (3%) 13e maand (2x) Via prestatiebonus (1x) Afhankelijk van prestatie (1x) SPEELT WAARDERING (IMMATERIËLE/MATERIËLE) EEN ROL VOOR JOU IN DE MATE WAARIN JE MEER- UREN ALS BELASTEND ERVAART? Bij het onderdeel ja, omdat (9%) Overwerk is nu te normaal/te vanzelfsprekend (2x) Als er iets tegenover staat (ook financieel) weet je dat je het niet voor niets doet Als je waardering krijgt pak je alles positiever op Balans werk/privé moet goed zijn. Bij beloning kan je vaker weekendje weg als tegenhanger Het bedrijf moet laten zien dat ze je meer-uren inzet waarderen (4x) Daarmee wordt de groep waarbij waardering meespeelt voor de mate van belastbaarheid op 66%. Wordt er op een andere manier dan uitbetaling waardering gegeven aan de meer-uren? Beantwoord 164 Overgeslagen 6 2,4% 7,3% 3% 72% 15,2% Naast de 50% die al aangeven had nul tantièmes te ontvangen bleek bij nader onderzoek dat van de 41% van de respondenten bij het antwoord uitgekeerde tantièmes tussen 0 en 1000 op jaarbasis ruim driekwart feitelijk ook nul aan tantièmes te ontvangen. Speelt waardering (immateriële/materiële) een rol voor jou in de mate waarin je meer-uren als belastend ervaart? Beantwoord 160 Overgeslagen 7 Nee Ja, door complimenten Ja, door extra scholingsmogelijkheden Ja, door vooruitzichten op promotie Anders, namelijk... (geef nadere toelichting) 9% 34% 57% Nee Ja Ja, omdat (geef nadere toelichting) Psychosociale belasting UTA-werknemers 5

7 Beantwoord 116 Overgeslagen 51 WERKDRUK PERCENTAGE PERCENTAGE JA NEE Ben je vaak vermoeid? 70% 30% Ben je overbelast? 42% 58% Heb je last van stressklachten? 43% 57% Ervaar je werkdruk? 90% 10% Is voor jou het aantal gewerkte uren mede van invloed op de ervaren werkdruk? 75% 25% GEEF EEN CIJFER VAN 1 T/M 9 AAN DE FACTOREN DIE VOOR JOU VAN INVLOED ZIJN OP WERKDRUK Waarbij 1 de factor is die voor jou het zwaarste weegt. 1. Tijdsdruk in het werk 2. Hoeveelheid werk 3. Geestelijk inspannend werk 4. Aantal gewerkte uren per dag 5. De mate van plezier in het werk 6. Invloed op het werktempo 7. Beslissingsmogelijkheden hoe het werk uit te voeren 8. De mate waarin het werk boeiend wordt ervaren 9. De mate van bevoegdheden om het werk (anders) uit te voeren Beantwoord 116 Overgeslagen 51 IS ER NOG EEN ANDERE FACTOR DIE VAN INVLOED IS OP WERKDRUK Anders namelijk: Competenties collega s en onderaannemers schieten erg te kort (5x) Ingehuurde krachten zijn de taal niet machtig (4x) Onvoldoende waardering (3x) Geen ruimte om vrijaf te krijgen(2x) Geen goede planning (2x) Opdrachtgevers stellen te veel en onredelijke eisen Lange reistijden erg vermoeiend en filerijden (2x) Slechte besluitvorming in de organisatie Druk op werk. Het is altijd en/en. En/of komt niet voor Te veel troep (60%) buiten je eigenlijke functies Communicatie Door reorganisatie moeizaam inwerken collega s Privé situatie Balans werk/privé Leeftijd Te traditioneel in aanpak van werk Het motto is hard werken en mooi goedkoop 6 Psychosociale belasting UTA-werknemers

8 BIJLAGE 2 GEGEVENS VAN DE WERK- EN REISTIJDEN UIT HET PAGO-ONDERZOEK In het rapport worden geen gegevens van het aantal gewerkte uren weergegeven. Voor het UTA-personeel zoals uitvoerders, hoofduitvoerders en projectleiders, dat vooral op de bouwplaats werkt, komt daar ook nog eens de reistijd bij wat extra belastend kan uitpakken. Uit de Pago informatie was wel te achterhalen wat het aantal werkuren, reisuren en werk- + reisuren per week is. HIER KWAM ALS BEELD NAAR VOREN: Er wordt gemiddeld 4 meer-uren (meer dan 40 uur in de week) gewerkt. Bij 25% van de UTA-medewerkers zijn dat er 6 tot 10 uur in de week meer. En bij 25% van de UTA-medewerkers zijn er dat 10 tot 30 uur in de week meer. En als we het beeld reis- en werktijd nemen, uitgesplitst naar functiegroepen maken de uitvoerders in de BU/GWW sector de meeste werk- en reisuren. Op de tweede plaats gevolgd door calculatie en werkvoorbereiding. UTA overig werkt gemiddeld 42 uur in de week: 50% minder dan 42 uur 25% tussen de 42 en 47 uur 25% tussen de 47 en 75 uur UTA totaal werkt gemiddeld 44 uur in de week: 50% minder dan 44 uur 25% tussen de 44 en 50 uur 25% tussen de 50 en 75 uur BETREFT DE WERK- EN REISTIJD VOOR UTA- WERKNEMERS MET EEN 5-DAAGSE WERKWEEK Uitvoerders woningbouw en utiliteit/gww heeft gemiddeld 53 uur in de week aan reis- en werktijd: 25% tussen de 53 en 58 uur 25% tussen de 58 en 100 uur Calculatie en werkvoorbereiding hebben gemiddeld 51 uur in de week aan reis- en werktijd: 25% tussen de 51 en 55 uur 25% tussen de 55 en 90 uur BETREFT DE WERKTIJDEN VOOR UTA-WERKNEMERS MET EEN 5-DAAGSE WERKWEEK Uitvoerders woningbouw en utiliteit/ GWW werken gemiddeld 46 uur in de week: 50% minder dan 46 uur 25% tussen de 46 en 50 uur 25% tussen de 50 en 70 uur Calculatie en werkvoorbereiding werken gemiddeld 45 uur in de week: 50% minder dan 45 uur 25% tussen de 45 en 50 uur 25% tussen de 50 en 70 uur UTA overig heeft gemiddeld 48 uur in de week aan reis- en werktijd: 25% tussen de 49 en 54 uur 25% tussen de 54 en 105 uur UTA totaal heeft gemiddeld 51 uur in de week aan reis- en werktijd: 25% tussen de 51 en 55 uur 25% tussen de 55 en 105 uur Psychosociale belasting UTA-werknemers 7

9 8 Psychosociale belasting UTA-werknemers

10 fnvbouw.nl Ordernr