Extra opgaven hoofdstuk 13

Transcriptie

1 Extra opgaven hoofdstuk 13 Opgave 1 Stel, dat een markt voor product X zich als volgt ontwikkelt. Aanvankelijk zijn er voor dit product veel aanbieders en veel vragers. Na verloop van tijd loopt de vraag naar het product sterk terug en de meeste producenten gaan failliet. Het grootste deel van de resterende ondernemers besluit tot het maken van een prijsafspraak, waarbij een minimum prijs wordt afgesproken. De ondernemers die buiten die afspraak vallen, reorganiseren zich in twee grote ondernemingen, waarna er tussen de twee blokken van ondernemers een prijzenoorlog uitbreekt. De ondernemingen die betrokken waren bij de prijzenafspraak besluiten te fuseren tot één grote onderneming. Na een concurrentieslag van enige jaren is er ten slotte nog één producent over. Beschrijf het concentratieproces in de betreffende bedrijfstak aan de hand van de volgende begrippen: volledige mededinging; structurele concentratie; organisatorische concentratie; oligopolie monopolie. Opgave 2 Veronderstel dat er in een sector vier ondernemingen opereren, die elk een gelijk marktaandeel hebben. Bereken voor dit geval de structurele concentratiegraad. Opgave 3 Veronderstel dat er in een sector drie ondernemingen opereren, die elke een gelijk marktaandeel hebben. Twee van de ondernemingen besluiten tot een prijskartel. a. Bereken de structurele concentratiegraad. b. Bereken de organisatorische concentratiegraad. Opgave 4 Welke sector is het meest geconcentreerd? a. Een sector met drie ondernemingen met de volgende marktaandelen: ½, ¼, ¼. b. Een sector met drie ondernemingen met de volgende marktaandelen: ⅓, ⅓, ⅓. c. Een sector met vier ondernemingen met de volgende marktaandelen: ¾, 1 12, 1 12, 12 d. Een sector met vier ondernemingen met de volgende marktaandelen: ½, ¼, 1 8, 1 8. Opgave 5 Als een onderneming een nieuw soort computer uitvindt die zij als enige op de markt aanbiedt, is er sprake van: a. een natuurlijke monopolie; b. een technische monopolie; c. een wettelijk monopolie; d. een kartel. 1. Extra opgaven Toegepaste micro-economie, hoofdstuk 13 blz. 1/6

2 Opgave 6 Noem de voorwaarden waaraan een markt moet voldoen, wil een onderneming met succes prijsdiscriminatie kunnen toepassen. Opgave 7 De collectieve aanbodcurve van het monopolie is gelijk aan: a. de horizontale optelling van alle individuele aanbodcurven. b. de verticale optelling van alle individuele aanbodcurven. c. er bestaat in een situatie van monopolie geen collectieve aanbodcurve. d. de gemiddelde-opbrengstcurve. Opgave 8 Veronderstel dat de gemiddelde-opbrengstcurve en de totale-kostencurve van een monopolist er als volgt uit zien: GO = 0,5 q + 20 TC = 0,25 q 2 q a. Bereken het aantal te verkopen eenheden product indien de monopolist streeft naar maximale winst. b. Op welk niveau moet de monopolist in dat geval zijn prijs vaststellen? c. Hoe groot is de maximale winst? d. Bereken de productieomvang als de monopolist de maximale omzet heeft bereikt. e. Hoe groot is deze omzet? f. Bereken de wist bij de maximale omvang van de omzet. Opgave 9 Laat met behulp van figuur 13.4 zien dat een wijziging in de voorkeuren van de consumenten de monopolist dwingt tot aanpassing van zijn productiecapaciteit, als hij althans maximale winst wil bereiken. Opgave 10 Onder welke omstandigheden kan een monopolist eroderen en onder welke omstandigheden is een monopoliepositie stabiel? Extra opgaven Toegepaste micro-economie, hoofdstuk 13 blz. 2/6

3 Uitwerkingen Opgave 1 In de beschreven situatie is sprake van voortgaande concentratie. Het aantal zelfstandige ondernemers loopt immers sterk terug. In de laatste fase van het concentratieproces is er tevens sprake van een organisatorische concentratie. De zelfstandige ondernemers maken in die fase prijsafspraken om de concurrentie te beperken. Er is dan sprake van een oligopolie. Uiteindelijk gaat het concentratieproces zo ver door dat er nog maar één onderneming (monopolist) overblijft. Opgave 2 De structurele concentratiegraad H is: 0, , , ,25 2 = 0,25 Opgave 3 a. H = 0, , ,333 2 = 0,33 b. H = 0, ,666 2 = 0, ,444 = 0,555 Opgave 4 Het juiste alternatief is c. De structurele concentratie-index H is voor de bij onderdeel c beschreven situatie het grootst. Hij bedraagt: (¾) 2 + ( 1 12 ) 2 + ( 1 12 ) 2 + ( 1 12 ) 2 = 7 12 = 0,58 Opgave 5 Het fabricageproces om de nieuwe computer te kunnen produceren, is alléén bekend bij die ene onderneming. Er is dus sprake van een technisch monopolie. Het juiste alternatief is b. Opgave 6 Er kan slechts sprake zijn van prijsdiscriminatie wanneer er gescheiden deelmarkten zijn en de onderscheiden groepen consumenten ook bereid zijn de verschillende vraagprijzen te betalen. Verder is een voorwaarde dat de onderneming zijn product aanbiedt onder de condities van beperkte concurrentie. Extra opgaven Toegepaste micro-economie, hoofdstuk 13 blz. 3/6

4 Opgave 7 Het juiste alternatief is c. Voor de marktvorm met volledige concurrentie hebben we in paragraaf 12.4 aangetoond dat er een aanbodcurve kan worden afgeleid voor elke individuele ondernemer. De aanbodcurve valt vanaf het shut-down point samen met de marginalekostencurve. Nu tonen we met behulp van de onderstaande figuur aan dat er voor de monopolist géén unieke aanbodcurve kan worden afgeleid, die samenvalt met zijn marginalekostencurve. Een monopolist die streeft naar winstmaximalisatie, zorgt ervoor dat hij zoveel produceert dat geldt: MO = MC. Dit is het geval bij een productie van q e eenheden product. Uit de figuur blijkt dat de monopolist dezelfde hoeveelheid product aanbiedt bij verschillende prijzen. Hij biedt immers q e eenheden aan, zowel bij een prijs van p 1 die hoort bij de vraagcurve v 1, als bij een prijs van p 2 die hoort bij v 2. Er is dus géén unieke relatie tussen de prijs en de aangeboden hoeveelheid en daarom bestaat er geen aanbodfunctie voor een monopolist. Opgave 8 a. De winst van de monopolist is maximaal wanneer geldt MO = MC. Om de marginale opbrengst (MO) te kunnen berekenen, moeten we eerst de totale opbrengsten bepalen. Per definitie geldt: TO 2 GO = TO = GO q = 0,5 q + 20 q q dto MO = = q + 20 dq dtc MC = = 0,5 q 1 dq Omdat de monopolist streeft naar maximale winst, geldt: MO = MC q + 20 = 0,5 q 1 1,5 q = 21 q = 14 Extra opgaven Toegepaste micro-economie, hoofdstuk 13 blz. 4/6

5 b. We vinden de prijs door q = 14 in te vullen in de afzetcurve: p = GO = 0,5 q + 20 p = 0, = 13 c. De maximale winst is gelijk aan het verschil tussen de totale opbrengsten en totale kosten bij de optimale productieomvang van 14. TO = 0,5 q q = 0,5 (14) = 182 TC = 0,25 q 2 q = 0,25 (14) = 135 TO TC = = 47 d. De omzet is maximaal als de marginale opbrengst gelijk is aan nul: MO = q + 20 = 0 Hieruit volgt dat de omzet maximaal is bij een productie van 20. e. De omzet is gelijk aan: p q. De prijs is gelijk aan GO en dus is de omzet gelijk aan: ( 0,5 q + 20) q = 0,5 q q Invulling van q = 20 geeft een omzet van: 0,5 (20) = 0, = 200 f. De berekening is analoog aan die bij onderdeel c. Winst = TO TC TO = 0,5 (20) = 200 TC = 0,25 (20) = 180 TO TC = = 20 Opgave 9 Extra opgaven Toegepaste micro-economie, hoofdstuk 13 blz. 5/6

6 In situatie 1 (gekenschetst door afzetcurve GO 1 en de bijbehorende MO 1 -curve, alsmede de korte-termijnkostenfuncties GTC 1 en MC 1 ) is er sprake van een stabiel langetermijnevenwicht voor een naar maximale winst strevende monopolist. Bij productieomvang q 1 geldt immers: MO 1 = MC 1 = MC lt (punt A) en GTC 1 = GTC lt (punt B). In situatie 2 blijkt het product van deze monopolist minder gewild. De afzetcurve GO 2 met bijbehorende MO 2 -curve is actueel. Het korte- en lange-termijnevenwicht vallen nu niet meer samen. Op korte termijn behaalt de monopolist namelijk maximale winst door hoeveelheid q 2 aan te bieden, terwijl op lange termijn de winst maximaal is bij productieomvang q 3. Deze instabiliteit kan de monopolist opheffen door zijn productiecapaciteit zodanig in te krimpen dat de korte-termijnkostencurven GTC 2 en MC 2 actueel zijn. Dan bereikt de naar maximale winst strevende monopolist bij productieomvang q 3 namelijk een stabiel langetermijnevenwicht, omdat MO 2 = MC 2 = MC lt (punt C) en GTC 2 = GTC lt (punt D). Opgave 10 Een monopoliepositie kan eroderen als de vraag naar het product dat de monopolist produceert, afneemt tengevolge van een smaakverandering van het publiek. Een monopoliepositie kan ook worden ondergraven omdat andere producenten substituten ontwikkelen voor het product van de monopolist, waarbij tevens eventuele patenten kunnen worden omzeild. Er kunnen ook goedkopere substituten worden gevonden voor productiefactoren die onder de controle van de monopolist staan, waardoor de productiekosten voor de monopolist hoger komen te liggen dan voor de producent die met de nieuwe productiefactor gaat produceren. Een monopolie kan alleen stabiel (dat wil zeggen dat de winst ook op langere termijn kan worden gehandhaafd) zijn als de monopolist zich concurrenten van het lijf kan houden. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als de monopolist een dalende planningcurve heeft, dat wil zeggen dat hij produceert met toenemende schaalvoordelen. Meestal betekent dit ook dat toetreders tot de markt hoge aanvangsinvesteringen moeten doen, zoals bij een natuurlijk monopolie. Stabiliteit wordt het best gewaarborgd als er sprake is van een wettelijk monopolie. Maar, op de lange termijn kan zelfs daar verandering in komen. Denk bijvoorbeeld aan het opwekken van elektriciteit via zonnepanelen op het dak van een gebouw. Extra opgaven Toegepaste micro-economie, hoofdstuk 13 blz. 6/6