De opbouw van het monopolie model.

Transcriptie

1 Het monopolie Soorten monopolies Een monopolie is een situatie waarin er sprake is van 1 aanbieder die dus volledige invloed heeft op de prijs. De overheid vindt dit een onwenselijke situatie, twee situaties uitgezonderd. 1. er sprake is van een infrastructuur waarbij het niet zinnig is om een tweede van aan te leggen (waterleiding, spoor, electriciteitsnetwerk, etc). Deze vorm heet een natuurlijk monopolie. 2. een monopolie is gebaseerd op een patent/octrooi. Als de overheid deze monopolies zou bestrijden zou ze innovatie en productontwikkeling tegenhouden. Deze vorm heet een wettelijk monopolie. Als er meerdere bedrijven samen werken om een monopolie te vormen heet dat een collectief monopolie. Dit is verboden en de overheid ziet hier op toe via de NMA (Nederlandse Mededingingsauthoriteiten). De opbouw van het monopolie model. Vraaglijn is prijs-afzetlijn. De vraaglijn die we kennen van de perfect werkende markt geldt ook voor de monopolist. Het drukt weer de betalingsbereidheid van de klant voor het product uit. Er is nu maar 1 aanbieder, dus die aanbieder kan op de vraaglijn uitkiezen welke prijs met bijhorende hoeveelheid voor hem het meest interessant is (Qv = GO = P). De vraaglijn heeft om die reden bij de monopolist de prijs-afzetlijn. Figuur 1. De vraaglijn is bij de monopolist prijs-afzetlijn Er is nu geen aanbodlijn. De monopolist kan zelf bepalen hoeveel hij gaat aanbieden en leest af welke prijs daarbij hoort, of andersom. Zijn leveringsbereidheid speelt dus geen rol. Hij zal zelf een minimale prijs in gedachten hebben, afhankelijk van zijn kosten en doelstelling. Pagina 1 van 5

2 Figuur 2: P k is de prijskeuze van de monopolist. Hij kan de bij de prijs horende gevraagde hoeveelheid aflezen (andersom kan hij een gewenst productie aantal kiezen en bijhorende prijs aflezen). De hoogste omzet. Exact het midden van de vraaglijn is het punt van de hoogste omzet (dit kun je narekenen). De MO lijn van de monopolist gaat dan ook exact loodrecht onder dit punt door de Q-as (MO=0). Als op een gegeven moment de MO gelijk is aan 0, betekent dit dat iedere prijsverandering tot een lagere omzet zal leiden. In onderstaande simpele voorbeeld is de omzet die de monopolist kan halen maximaal 16. Zou de monopolist kiezen voor een prijs 5 dan zou de omzet 15 worden (p=5, q = 3). Zou de monopolist kiezen voor een prijs 3 dan zou de omzet ook 15 worden (p=3, q = 5). Figuur 3. Maximale omzet bij MO=0, is het exacte midden van de prijs-afzetlijn. Pagina 2 van 5

3 Zouden we bovenstaande grafiek van de monopolist in een grafiek zetten met totale opbrengsten dan zien we de typische parabool van de omzet (TO) van de monopolist ontstaan. Figuur 4: Totale omzet van de monopolist in een grafiek. De MK lijn en de GTK lijn van de monopolist kunnen ook ingetekend worden als er een grafiek beschikbaar is. Voor Havo geldt: de MK is gelijk aan de variabele kosten per stuk. Binnen een kostenfunctie TK = 2Q zijn de MK dus 2. Figuur 5: MK en GTK ingetekend 3 doelstellingen. We gaan er van uit dat de monopolist 3 doelstellingen na kan streven. Maximale winst (geldt met name voor commerciële monopolisten), Maximale omzet (als je Pagina 3 van 5

4 bijvoorbeeld wil voorkomen dat er nieuwe aanbieders komen) en Break-even draaien (als je zoveel mogelijk wil leveren zonder verlies te draaien (met name overheidsbedrijven zoals de levering van drinkwater). rekenkundig zijn deze doelstellingen als volgt te beschrijven: MO = MK MO = 0 GO = GTK doelstelling maximale winst. doelstelling maximale omzet doelstelling break-even Figuur 6. De drie doelstellingen in een grafiek. Rekenen met de doelstellingen MO=0 en MO=MK. Bij het rekenen met de doelstellingen werken we met eenvoudige wiskunde. Bij bovenstaande grafiek horen de volgende vergelijkingen: MK = 2 P = -Q+8 (prijsafzetlijn) MO = -2Q + 8 We kunnen nu eenvoudig de maximaal haalbare omzet berekenen door voor de letters MO de wiskundige functie van MO in te vullen (-2Q+8): MO = 0 Pagina 4 van 5

5 -2Q+8 = 0-2Q = -8 Q = 4 We weten nu dat maximale omzet wordt behaald bij een Q van 4. Daar kunnen we de bijhorende prijs bij uitrekenen via de prijs-afzetfunctie. P = -Q+8. P = -4+8 = 4 Nu wordt het makkelijk om de omzet uit te rekenen. Die is namelijk P*Q dus 4*4 = 16. We kunnen ook eenvoudig de maximale winst berekenen door voor de letters MO de wiskundige functie van MO in te vullen (-2Q+8) en voor MK het gegeven getal (2): -2Q+8 = 2-2Q = -8+2 Q = 3 Deze monopolist behaalt dus maximale winst bij Q=3. Prijsdiscriminatie (zie ook arceren bij een monopolist). Als de monopolist even de kans krijgt zal hij proberen zijn winst te vergroten (indien de doelstelling is MO=MK). De oude vraaglijn geeft de betalingsbereidheid weer van consumenten voor zijn product. De monopolist zal in eerste instantie de prijs kiezen die leidt tot maximale winst. situatie A: Er zijn echter klanten die een veel hogere betalingsbereidheid hebben dan de gekozen prijs. Eigenlijk jammer voor de monopolist, want hij zou deze mensen het liefst een hogere prijs willen rekenen omdat ze toch bereid zijn dat te betalen. Situatie B: Er zijn ook klanten die een lagere betalingsbereidheid hebben dan de gekozen prijs. Het kan zijn dat die prijs nog steeds wel boven zijn marginale kosten ligt. Dan zou het interessant zijn om deze mensen toch het product te verkopen voor een lagere prijs, zonder de prijs voor anderen te verlagen (bijvoorbeeld een 65+ pas die korting geeft als je met de NS reist). Beide voorbeelden kan een monopolist alleen uitvoeren als hij de groep die meer wil betalen of de groep die een lagere betalingsbereidheid heeft, maar boven de MK, kan scheiden van de gewone klanten. Met andere woorden de groep moet herkenbaar zijn en controleerbaar, zodat kaartjes uitgegeven tegen een lagere prijs niet door klanten doorverkocht kunnen worden aan de groep(en) die bereid zijn meer te betalen. Pagina 5 van 5