RAADSVOORSTEL. 26 november Middelen oktober 2015 Algemeen belang besluit borgstelling Veenendaal-oost, Wet Markt en Overheid

Transcriptie

1 RAADSVOORSTEL Agendapunt Raad 26 november 2015 Afdeling Middelen Voorstel nummer Datum Onderwerp 6 oktober 2015 Algemeen belang besluit borgstelling Veenendaal-oost, Wet Markt en Overheid Programma Inlichtingen bij Telefoonnummer Aalt Morren (0318) adres aalt.morren@veenendaal.nl Aan de leden van de raad, Beslispunten De borgstelling aan het Ontwikkelingsbedrijf Veenendaal-oost aan te wijzen als activiteit die plaatsvindt in het algemeen belang als bedoeld in artikel 25h van de Mededingingswet. Inleiding 1. Wet Markt en Overheid De gemeente moet bij het verrichten van economische activiteiten (zoals het verlenen van borgstellingen) in principe voldoen aan de in de Mededingingswet, met name de Wet Markt en Overheid, opgenomen gedragsregels. Deze regels zijn bedoeld om oneerlijke concurrentie door de gemeente met particuliere ondernemingen te voorkomen. Ten aanzien van de borgstelling voor het Ontwikkelingsbedrijf Veenendaal-oost (OVO) spelen met name een rol de gedragsregels inzake integrale kostendoorberekening en het bevoordelingsverbod van overheidsbedrijven. Binnen deze gedragsregels mag een economische activiteit of dienst niet onder de integrale kostprijs ter beschikking worden gesteld. Het gaat in dit voorstel om de activiteit 'verlenen van borgstelling' met het doel de gebiedsontwikkeling Veenendaal-oost uit te voeren. De hiervoor te hanteren kostendoorberekening zou een borgstellingspremie betreffen en een afsluitprovisie. De borgstellingspremie van minimaal 2% tot maximaal 4% is ter dekking van het gemeentelijke risico. De afsluitprovisie ( 500,- + 0, 75% van het borgtochtbedrag) is ter dekking van de feitelijke kosten die door de gemeente worden gemaakt voor verlening en beheer van de borgstelling. De Wet Markt en Overheid blijft buiten toepassing als economische activiteiten plaatsvinden in het algemeen belang (artikel 25h, lid 5, Mededingingswet). De aanwijzing tot algemeen belang moet door de gemeenteraad gemotiveerd plaatsvinden. Wanneer de gemeenteraad tot een dergelijke aanwijzing komt, blijven de gedragsregels buiten toepassing. Binnen de Wet Markt en Overheid geldt beleidsvrijheid voor gemeenten om in de lokale omstandigheden te bepalen welke economische activiteiten als algemeen belang worden aangewezen. Wanneer de gemeente de borgstelling aan OVO gemotiveerd aanwijst als activiteit in het algemeen belang hoeft geen borgstellingspremie in rekening te worden gebracht.

2 Het verlenen van borgstelling aan OVO voor gebiedsontwikkeling is een activiteit die in het belang van de Veenendaalse samenleving plaatsvindt, met een lokaal beoogd effect. Derden, in casu banken en kredietverlenende instanties, worden bij het aanwijzen van borgstelling aan OVO in het algemeen belang niet benadeeld. Het aanwijzen van de activiteit 'verlenen van borgstelling aan OVO' in het algemeen belang is gelet op de financiële en economische situatie van OVO als overheidsbedrijf, en de impact daarvan op de fysieke leefomgeving, zowel noodzakelijk als proportioneel. 2. Ontwikkelingsbedrijf Veenendaal-oost In 2003 is OVO opgericht als publiek-private samenwerking tussen de gemeente Veenendaal en Grondexploitatie Quattro Veenendaal CV (Quattro). Quattro bestaat uit drie ontwikkelende partijen: Latei Projectontwikkeling, Woningcorporatie Patrimonium en de ontwikkelaar Van Elst Vastgoed. Deze samenwerking is destijds ingegeven door de toen aanwezige grondposities in het ontwikkelingsgebied Dragonder/Veenendaal-oost, en de bereidheid bij het gros van de andere grondeigenaren om hun gronden in te brengen in ruil voor bouwclaims. Zonder deze samenwerking zou een moeizaam proces van grondverwerving, onteigening en planrealisatie zijn ontstaan. Dit is voorkomen en tegelijk zijn de risico's beperkt voor de gemeente door deze voor 50% bij Quattro neer te leggen. Het eigendom van de grond (juridisch en economisch} is volledig bij de gemeente gebleven zodat ook bij onverwachte ontwikkelingen de gemeente altijd de beschikking over de grond blijft houden. Dit geldt tevens als zekerheid ter afdekking van het risico van de borgstelling. Dit is in de samenwerkingsovereenkomst zo afgesproken tezamen met een contragarantie van Quattro, voor het geval de grondwaarde te laag zou worden. De doelstellingen van OVO volgens de oprichtingsakte zijn: - Het voeren van de grondexploitaties van de plangebieden (Dragonder en Veenendaal-oost) voor haar rekening en risico; - De stedenbouwkundige planvorming en kwaliteitsbewaking met betrekking tot de toekomstige bebouwing en inrichting van de plangebieden. Een onderneming in de vorm van een (rechts)personenvennootschap, zoals een Commanditaire Vennootschap, waarin de gemeente deelneemt, geldt als overheidsbedrijf. In dit geval is de gemeente samen met Quattro vennoot in de CV OVO, elk voor 50%. De CV wordt beheerd door de BV, die de grondexploitatie voert en hiertoe extern wordt gefinancierd. OVO geldt dus in het kader van de Wet Markt en Overheid als overheidsbedrijf. Beoogd resultaat De borgstelling aan OVO aan te wijzen als activiteit, die plaatsvindt in het algemeen belang als bedoeld in artikel 25h van de Mededingingswet (Wet Markt en Overheid), zodat de gedragsregels uit de Wet Markt en Overheid niet van toepassing zijn en OVO volgens de huidige werkwijze in staat gesteld kan blijven worden de ontwikkeling van Veenendaal-oost gestalte te geven overeenkomstig de gemeentelijke doelen en kaders. Argumenten Aard van de economische activiteit Het gaat hier om de activiteit 'verlenen van borgstelling aan OVO' met het doel de gebiedsontwikkeling Veenendaal-oost te realiseren. Bij de keuze van de gemeente om deel te nemen

3 in het Ontwikkelingsbedrijf hebben niet financieel-economische, maar algemene, publieke belangen voorop gestaan. De gebiedsontwikkeling die met behulp van OVO in Veenendaal-oost tot stand wordt gebracht, betekent in de eerste plaats de verwezenlijking van ruimtelijk beleid. Meer in het algemeen is de zorg voor een goede ruimtelijke ordening op vele manieren aan het gemeentebestuur toevertrouwd. Een veelheid aan maatschappelijke belangen komt hierin samen. Het realiseren van deze gebiedsontwikkeling betekent het behoud en de versterking van een goed woon-, werk- en leefmilieu volgens de doelstellingen van de gemeente. Verder is deze gebiedsontwikkeling belangrijk voor het aanbod van goede (bedrijfs) huisvestingsmogelijkheden omgeven door kwalitatief goede openbare ruimten voor de burgers. Alleen op deze manier kan Veenendaal-oost een aantrekkelijke plaats blijven om te wonen, te werken, te recreëren en te ondernemen. Het bewaken van de kwaliteit van de toekomstige bebouwing en inrichting van de plangebieden in Veenendaal-oost is één van de doelstellingen van de gemeente en OVO Afspraken in de Samenwerkingsovereenkomst (SOK) Op grond van de SOK (art. 6.2) is de gemeente er aan gehouden een garantie (borgstelling) ten gunste van OVO te leveren. Sinds de oprichting van OVO is dit de praktijk, in de vorm van een jaarlijks borgstellingsbesluit door het college, nadat de raad gelegenheid heeft gehad hiertegen bedenkingen in te brengen. De genoemde activiteit is niet nieuw, zij wordt al langer door de gemeente uitgevoerd. Met dit voorstel wordt de huidige situatie bestendigd conform de nieuwe wetgeving (voldoen aan nieuwe juridische eisen) Zonder de gemeente als borgsteller is het voor OVO niet mogelijk passende financiering te verkrijgen De gemeente maakt door het afgeven van een borgstelling het aan OVO mogelijk om voldoende externe financiering aan te trekken en de financieringskosten laag te houden. In het huidige financieeleconomische bestel gelden strenge eisen van de Europese Centrale Bank, waardoor ook bij de Bank Nederlandse Gemeenten en de Nederlandse Waterschapsbank de buffers versterkt moeten worden. Zij zullen niet verder willen gaan dan een financiering van 50% van de grondwaarde in het geval er geen borgstelling wordt afgegeven. Van de reguliere markt kan geen afdoende financiering van de activiteiten van OVO verwacht worden. Zonder borgstelling door de gemeente worden de doelen die de gemeente heeft met de activiteiten van het overheidsbedrijf OVO niet bereikt, omdat het Ontwikkelingsbedrijf een dergelijke borgstelling niet 'uit de markt' kan halen onder haalbare voorwaarden. Er is dus sprake van marktfalen, wat in de wet een argument vormt voor het aanwijzen van een economische activiteit als zijnde in het algemeen belang. Door de borgstelling door de gemeente is OVO dus in staat zijn doelen in het algemeen belang te realiseren. Met name worden de lokale maatschappelijke belangen op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling, volkshuisvesting en leefbaarheid gediend Er worden geen belangen van derden geraakt door de aanwijzing Het gaat dan in de eerste plaats om belangen van private ondernemingen (banken, financiers) die zouden willen concurreren met de gemeente ten aanzien van borgstellingen. De mogelijkheden voor de gemeente om borgstellingen (garanties) te verstrekken is sterk gereguleerd. In dit verband moet worden gewezen op de Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido). Op grond van deze wet kan de gemeente uitsluitend voor de publieke taak borgtochten verlenen. Commerciële ondernemingen komen hiervoor niet in aanmerking. Voor het verlenen van borgtochten is verder het

4 gemeentelijk beleid 'Borgtocht in control' van toepassing. Ook op grond hiervan kan de gemeente geen borgstellingen verstrekken aan commerciële bedrijven. Daarmee is uitgesloten dat de gemeente als bank zou kunnen opereren. Borgstellingen (garanties) dienen te passen in het vervullen van de publieke taken en het behartigen van het algemeen belang door de gemeente. En precies dat is wat met het verstrekken van borgstellingen (garanties) aan het Ontwikkelingsbedrijf gebeurt. Deze borgstellingen zijn onderdeel van het samenstel van afspraken die de gemeente uitsluitend ten behoeve van de ontwikkeling van Veenendaal-oost heeft gemaakt. De borgstellingen zijn ten slotte in plaats (Veenendaal-oost), in omvang en in tijd begrensd op de wijze zoals hiervoor is toegelicht. Aangezien het slechts om één specifieke ontwikkeling gaat waar dit instrument wordt ingezet, is de impact op andere mogelijke borgstellers in de markt alsmede op andere ontwikkelende partijen verwaarloosbaar. De gemeente verstrekt de borgstellingen voor één specifieke gebiedsontwikkeling met een specifieke historie voor wat betreft de grondposities en de gekozen samenwerking. Aan het ontstaan van de grondposities is een proces van marktwerking vooraf gegaan. Er is verder geen doel om met het Ontwikkelingsbedrijf ruimer te opereren op de markt van gebiedsontwikkeling dan binnen de grenzen van het aangewezen plangebied. Het verlenen van de borgstelling is daarmee specifiek bepaald tot het begunstigde overheidsbedrijf en de geografische begrenzing van de ontwikkelactiviteiten van dit overheidsbedrijf. Het beoogde doel is dat het Ontwikkelingsbedrijf in staat wordt gesteld om door de gebiedsontwikkeling bij te dragen aan de ruimtelijke ontwikkeling, volkshuisvesting en leefbaarheid van de gemeente Veenendaal, met inbegrip van de bijbehorende openbare ruimte en publieke voorzieningen. Het Ontwikkelingsbedrijf is hiertoe opgericht in een situatie dat de wijze en kwaliteit van de ontwikkeling niet zelfstandig van de markt mocht worden verwacht (gegeven de grondposities). Door deze lokale setting is het gerechtvaardigd om de activiteiten te beschouwen als in het algemeen belang. Als bedrijf opereert OVO niet op een ruimere markt en kan het dit ook niet. Nog los van het vorige argument 1.1.3, is dit een belangrijk onderscheid met commerciële ondernemingen in gebiedsontwikkeling. Vanuit de gegeven samenwerkingsconstructie in OVO vindt geen bijzondere bevoordeling plaats van de individuele marktpartijen binnen Quattro. Deze hebben namelijk net als andere partijen hun gronden ingebracht ten behoeve van de gebiedsontwikkeling en nemen evenzo de bouwrijpe gronden af tegen gelijkluidende voorwaarden als andere partijen. Bovendien is er de verplichting tot contragarantie als de grondwaarde volgens een in de SOK overeengekomen berekeningswijze onder de hoogte van de externe financiering terechtkomt. Deze verplichtingen van de partijen binnen Quattro zorgen er voor dat deelname in OVO (als overheidsbedrijf) niet tot een bevoordeling leidt, waardoor andere ondernemingen in concurrentie zouden willen treden. Het is zelfs zo dat bij een hoger grondexploitatieresultaat dan de 5,4 miljoen die in 2003 was voor gecalculeerd, het verschil gereserveerd zou worden voor aanpassing van het programma als gevolg van marktontwikkelingen en/of wijzigingen van het beleid van de gemeente. Op grond van de huidige stand van de grondexploitatie is deze situatie overigens niet snel te verwachten.

5 De conclusie is dat de voordelen van de uitzondering in dit geval opwegen tegen de eventuele nadelen voor derden, aangezien er geen sprake is van verdringing op de markt voor private ondernemingen. Kanttekeningen 1.1. Indien deze activiteit niet wordt aangewezen in het algemeen belang, dan dienen de integrale kosten te worden doorberekend volgens de tarieven die de gemeente rekent voor borgstellingen. Dit kan voor OVO resulteren in het moeten betalen van een premie van 2% minimaal en 4% maximaal. Dit zou voor OVO een extra kostenpost betekenen van minimaal 3,2 miljoen over de resterende looptijd van de grondexploitatie. Het grondexploitatieresultaat zou hiermee aanmerkelijk verslechteren. Gevolg zou zijn de noodzaak voor beide deelnemers in OVO om bij te storten en/of het moeten bezuinigen op de kwaliteit van het nog te realiseren woongebied, ten koste van de gemeentelijke ambities Wanneer de activiteit wordt aangewezen als dienst van algemeen belang, zijn ook de gedragsregels inzake functiescheiding en gegevensgebruik niet van toepassing. Dit zal niet tot een andere werkwijze leiden dan wanneer de gedragsregels wel van toepassing zijn Tegen het besluit tot het aanwijzen (of niet aanwijzen) van de economische activiteit in het algemeen belang, staat bezwaar en beroep open. Hiervan kan gebruik worden gemaakt door bijvoorbeeld partijen die zich geschaad voelen in hun concurrentiepositie (resp. door OVO). Er zijn echter geen banken/financiers te vinden die een dergelijke borgstelling zouden kunnen of willen afgeven, zonder dat hier het grondeigendom of een ander onderpand tegenover staat. In datzelfde licht is ook de toetreding van andere marktpartijen tot de constructie OVO geen realistische optie. Communicatie Het voorstel aan uw raad is gepubliceerd in de Veenendaalse krant. Uw besluit zal eveneens worden gepubliceerd, waarna op grond van de Awb de wettelijke termijn ingaat waarbinnen bezwaren kunnen worden ingebracht. Evaluatie Niet van toepassing. Kosten, baten, dekking De door OVO te betalen éénmalige afsluitprovisie van 500,- + 0,75% is ter dekking van de gemeentelijke apparaatskosten die worden gemaakt voor de verlening en het beheer van de borgtocht. Burgemeester en wethouders, mevrouw drs. A.P.W. van de Klift secretaris de heer mr. A.W. Kolff burgemeester

6 Bijlagen Ter inzage

7 RAADSBESLUIT De raad van de gemeente Veenendaal; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 1 oktober 2015, nummer Overwegende dat voor het verstrekken van een borgstelling voor Veenendaal-oost tegen aangepaste voorwaarden, het noodzakelijk is dat de activiteiten waarop dit betrekking heeft aangewezen worden als activiteiten die plaatsvinden in het algemeen belang; Gelet op artikel 25, lid h van de Mededingingswet; Besluit Het verstrekken van een borgstelling voor Veenendaal-oost aan te wijzen als activiteit die plaatsvindt in het algemeen belang als bedoeld in artikel 25h van de Mededingingswet. Vastgesteld in de openbare vergadering van 29 oktober 2015 mevrouw drs. F.A. van Hooijdonk griffier de heer mr. A.W. Kolff voorzitter