traumapost ed itie 12, fe br uari

Transcriptie

1 traumapost editie 12, februari 2013

2 Leer van elkaar: rampen trekken zich niets aan van regiogrenzen CBRN leeft. Dat is de afgelopen jaren wel duidelijk geworden. En niet alleen bij de mensen die bezig zijn met activiteiten gericht op een goede voorbereiding op dergelijke rampen en crises. Dat is ook niet voor niets. In 2010 tijdens het symposium Gevaarlijke stoffen: een rampscenario! constateerden wij immers dat we zeker nog niet goed voorbereid zijn op dergelijke calamiteiten. Het onderwerp CBRN had toen nog een grote lading en was vooral complex. Leden projectgroep CBRN Op de foto, van links naar rechts: Corina de Groot (TraumaNet AMC), Ben Rozema (GGD Amsterdam), George van Leeuwen (Veiligheidsregio NHN), Linda van Gelder (TraumaNet AMC), Pieter Janssen (Spectrigon) en Arjan Lindeboom (Westfriesgasthuis). Op de foto ontbreken: Jan van Asperen (GHOR Amsterdam-Amstelland), Ingrid Vroom (Meldkamer Flevoland), Victor Hakkenberg van Gaasbeek (AMC) en Nicole Nijhuis (GGD Amsterdam). Begrippenlijst CBRN Chemische, Biologische, Radiologische, Nucleaire incidenten CSCATTT-model Comand and Control, Safety, Communication, Assessment, Triage, Treatment and Transport GAGS Geneeskundig Adviseur Gevaarlijke Stoffen GHOR Geneeskundige Hulpverlenings Organisatie in de Regio LPA Landelijke Protocol Ambulancezorg MMA Medisch Manager Ambulancezorg OTO Opleiden, Trainen en Oefenen ZiROP Ziekenhuis Rampen Opvang Plan De afgelopen twee jaar is er veel gebeurd. We hebben duidelijk gemaakt om het van klein naar groot aan te pakken; als je één slachtoffer kan opvangen, kun je makkelijker de stap maken naar de opvang en behandeling van meerdere slachtoffers. Ook is aangetoond dat iedere SEH deze categorie patiënten ook nu al kan verwachten en dat de aanwezigheid van basiskennis noodzakelijk is. Wat moeten we doen als een besmet slachtoffer zich meldt? Wie vragen we als dit nodig is om deskundig advies? Van awareness naar kennis dat was de uitdaging. TraumaNet AMC heeft vanuit zijn verantwoordelijkheid in 2010 direct de zaken die nodig waren op een projectmatige wijze aangepakt. Eerst nadenken over een logisch stappenplan en vervolgens met alle ketenpartners werken aan verbetering. Gaandeweg is daarin steeds meer duidelijk geworden. Pak CBRN niet te groots aan maar houdt het pragmatisch. Blijf niet te lang hangen in planvorming, maar start met opleiden. Maak kleine stapjes, maar maak het groot als het gaat om kennis delen en een gezamenlijke aanpak. Daarom hebben wij gedurende dit project steeds nauwer opgetrokken met het Netwerk Acute Zorg Zwolle en Acute Zorg Euregio. TraumaNet AMC wil initiatieven en kennis delen en staat open voor input van anderen, bij rampen is er immers ook geen sprake van regiogrenzen. Ons motto was dan ook: Leer van elkaar! De frequentie van CBRN-incidenten is te laag om zelf het wiel uit te vinden. Met deze extra editie van de TraumaPost doen we verslag van alle stappen die de afgelopen twee jaar gezet zijn. Vanuit hier gaan we verder met verbetering; zie het als een tussenstand. Afgesproken is dat we over twee jaar weer een symposium organiseren. Ook dan zijn we weer een stap verder en hopen we echt te kunnen zeggen; CBRN: Een ramp, maar geen rampscenario. Frank de Groot Manager TraumaNet AMC

3 Corina de Groot, stafadviseur TraumaNet AMC, projectleider projectgroep CBRN Regionale Projectgroep CBRN: de volgende stap Is Nederland klaar voor de opvang van slachtoffers van een CBRN-ramp? Nee, lieten vele deelnemers na afloop van het symposium weten, maar het symposium heeft heel wat losgemaakt. Of zoals een deelnemer zei: Ik vond het eigenlijk schokkend dat ik zo weinig van deze problematiek wist. Ik realiseer me dat ik aan de slag moet. Ik heb vandaag genoeg gehoord waardoor ik geïnspireerd ben en zie al zoveel mogelijkheden waarmee ik morgen kan beginnen. de zwakke schakels binnen de CBRNopvang te signaleren. Een regionaal project moet met de verschillende partners binnen de regio opgelost worden. Besmette patiënten komen niet op de SEH... vergeet het maar! Die komen wel en die hebben zorg nodig. Dat is onze verantwoordelijkheid. betrekken bij het kennis-platform CBRN. Voor beide groepen was het nu nog te vroeg om actief betrokken te raken. De ambulancedienst heeft immers nog geen afgestemd protocol omgang besmette patiënten in het LPA en daardoor geen opleidingsplan. De huisartsen(posten) tonen belangstelling in de opvang van besmette patiënten en naar verwachting zullen de SEH-afdelingen de huisartsen(posten) betrekken bij de implementatie van de handreiking voor het eigen ziekenhuis. Een leuk en leerzaam project met tastbare Deze conclusie van het CBRN-symposium den. Een van mijn taken als projectleider resultaten, concrete stappen met overzicht in 2010 was voor TraumaNet AMC aanlei- was dat ik contact zou houden met andere Al met al is er nu, twee jaar later, een van een aantal zaken waar nog verder aan ding om met haar regionale ketenpartners traumanetwerken/ acute zorg netwerken. handreiking ontwikkeld waar de regio voor gewerkt gaat worden, zoals een aanvullende de volgende stap te zetten. Initiatiefnemer De samenwerking met het Netwerk Acute opgeleid is om mee te gaan werken, een generieke RN-richtlijn en een microbio- was Kees Jan Ponsen, destijds trauma- Zorg Zwolle en Acute Zorg Euregio was intensivering van het contact met de GAGS, logische richtlijn. Het geeft een goed gevoel chirurg AMC en sinds maart vorig jaar het meest intensief. We hielden elkaar op de aanstelling van de CBRN-experts, het om met een stel enthousiaste mensen de werkzaam in het MCA. In samenwerking de hoogte van ontwikkelingen binnen de kernteam en het kennisplatform CBRN en boel verder op weg te hebben geholpen. met de GAGS en extern adviseur Pieter eigen projectgroepen en hebben de handen misschien wel het allerbelangrijkste, het Janssen werd een projectplan geschre- ineen geslagen om met elkaar het CBRN- vertrouwen dat CBRN in de ziekenhuizen Kijk voor een compleet overzicht van alle ven gericht op alle ketenpartners. Alleen symposium te organiseren dat plaats heeft de aandacht krijgt die het nodig heeft. informatie van het CBRN-project op onze door samenwerking konden resultaten gevonden op donderdag 29 november Het OLVG, het AMC en het WFG zijn al bezig website: geboekt worden. Eind 2010 werd het plan met de handreiking en de komende maan- gepresenteerd aan de ROAZ en werden De kracht van de groep zit erin dat we goed den zal iedere SEH in de regio zich binnen een aantal projectstappen uiteengezet. omgaan met elkaar. Met de projectleden, het vastgestelde kader van de handreiking Tot zover een stukje achtergrond over de een afvaardiging van de gehele keten, op zijn manier voorbereiden op de opvang projectgroep die voor twee jaar aangesteld gingen we kijken waar we onderdelen van CBRN-patiënten. Deze planontwikkeling werd; een groep die moest bestaan uit de konden verbeteren. Daar kwam direct het samen met trainen en oefenen van de diverse ketenpartners die betrokken zijn bij sterke punt van de samenstelling tot uiting; collega s op de SEH is het komende jaar een de opvang van patiënten met een CBRN- we keken in elkaars keuken, er ontstond uitdaging voor iedere SEH in de regio. besmetting. Het uitgangspunt was dat we begrip voor de ander en iedereen voelde In de toekomst willen we ook de ambulance- niet het wiel opnieuw zouden gaan uitvin- zich veilig binnen de groep om met elkaar verpleegkundigen en de huisartsen(posten)

4 Victor Hakkenberg van Gaasbeek, Verpleegkundig hoofd SEH AMC Alle losse initiatieven bij elkaar De projectgroep CBRN bestond uit alle actoren uit de keten; een goede samenstelling waardoor we snel konden schakelen en ideeën en plannen direct konden toetsen op haalbaarheid. Mijn rol binnen de projectgroep was het beschikbaar stellen van onze kennis en ervaring vanuit de SEH van een academisch ziekenhuis. Met elkaar hebben we geïnventariseerd wat er al allemaal was op het gebied van CBRN, we wilden niet het wiel opnieuw uitvinden en daar hebben wij op voortgeborduurd. Alle losse initiatieven kwamen bij elkaar en hebben geleid tot een aantal mooie resultaten. voldoende geschoold zijn en moet CBRN eigenlijk net zo n vanzelfsprekendheid zijn als bijvoorbeeld de BHV. Eigenlijk kun je onze inspanningen zien als een steen in het water die een groot effect heeft op de betrokken omgeving. De CBRN-cursussen hebben plaatsgevonden in het AMC, waar de in onbruik geraakte decontaminatie-ruimte als skills-lab werd ingericht. Tijdens de cursussen is gebleken dat er nog een aantal infrastructurele aanpassingen moeten worden gerealiseerd om te voldoen aan een volwaardige decontaminatie-ruimte. Betreffende aanpassingen worden uitgevoerd, zodat Mijn eigen leerpunt? Met CBRN blijft het een uitdaging om ervoor te zorgen dat je aan de ene kant het onderwerp wakker en actueel houdt, terwijl je aan de andere kant hoopt dat de toepassing van alle kennis nooit nodig is. Om daar een goede balans in te vinden is het de moeite waard om daar tijd in te stoppen, want dat is me wel duidelijk geworden, we moeten voorbereid zijn. Ik kijk met plezier terug op deze projectgroep; een goede samenstelling met deskundige inbreng, prima voorzitter en secretariële ondersteuning. We hebben met elkaar lekker gewerkt en slagen kunnen maken. Kort samengevat heeft de projectgroep CBRN regionaal een nieuwe ingang geboden voor de aangesloten ziekenhuizen binnen onze ROAZ-regio op het gebied van CBRN. Een duidelijke website, goede producten en de handreiking bieden ziekenhuizen handvatten waarmee ze zelf aan de slag kunnen. Dat zelf aan de slag kunnen was een belangrijk uitgangspunt voor onze werkzaamheden en eigenlijk een voorwaarde om ook echte slagen te kunnen maken op het gebied van de opvang van CBRN patiënten. Iedere SEH-omgeving is toch weer anders ingericht en binnen het totaal moet er ruimte zijn om nuances aan te brengen. We hebben met elkaar gekozen om binnen de aangesloten ziekenhuizen CBRN-experts aan te stellen die aangestuurd gaan worden door een kernteam. In 2012 zijn 20 CBRN-experts (zie onderstaand overzicht) opgeleid conform het train-de-trainer principe, zodat zij hun kennis ook weer verder kunnen uitdragen en op hun eigen afdeling kunnen uitzetten. Medio 2013 zullen betrokken medewerkers Het onderwerp CBRN is in concurrentie met de dingen van de dag. De opvang van mogelijke CBRNpatiënten hebben we als projectgroep daarom zoveel mogelijk proberen te borgen in de dagelijkse situatie. deze ruimte medio 2013 weer als volwaardige decontaminatie-ruimte gebruikt kan worden. Chemische, Biologische, Radiologische en Nucleaire (CBRN) incidenten C B R/N Besmettingen met chemische stoffen komen bij CBRN-incidenten het meest voor. Het kan gaan om een vaste stof, een vloeistof, een gas of een damp. Biologische besmettingen kunnen zich voordoen in reguliere situaties (bijv. MRSA), als pandemieën (bijv. SARS) of als terroristische incidenten (bijv. Sarin). Radiologische incidenten ontstaan door blootstelling aan radioactief materiaal of radioactieve straling. Het kan gaan om een transportof laboratoriumon-gevallen, maar ook om aanslagen, bijvoorbeeld met een vuile bom.nucleaire incidenten betreffen incidenten met kerncentrales of nucleaire wapens.

5 Pieter Janssen, extern adviseur Spectrigon Nu begint het pas Corina en ik zijn vanaf het begin af aan betrokken geweest bij het project. Ik heb het project mee opgestart en de afgelopen twee jaar de projectgroep ondersteund met projectmatige en inhoudelijke advisering. Ingrid Vroom, regionale meldkamer Flevoland/centralist/werkbegeleider Iets hoeft niet meteen af te zijn, maar blijft in beweging Misschien goed om iets meer over de rol van TraumaNet te zeggen. Als netwerkorganisatie zet TraumaNet AMC een project zoals dit CBRN-project in gang met ketenpartners, die ieder hun eigen verantwoordelijkheid hebben. Je probeert de keten te smeden, maar kunt niets afdwingen; er spelen altijd meerdere belangen. De rol die TraumaNet AMC heeft in een dergelijk project is dus altijd een ondersteunende adviesrol. Als een ziekenhuis niet meedoet, doet hij niet mee. TraumaNet AMC kan dus alleen dingen realiseren door mensen op inhoud en oplossingen mee te krijgen en is dus per definitie gericht op het belang van de ander. Alleen als die ander voordeel ziet heb je gewonnen. Een sterke kant van de projectgroep CBRN was dat vanaf het begin af aan deze taakverdeling duidelijk en geaccepteerd was. Alle ketenpartners vertegenwoordigd in de projectgroep besefte dat je iets met CBRN als thema moest en dat je dat niet solistisch kan oppakken; zo n initiatief doe je samen. Dat was een mooi begin, de fase van bewustwording was achter de rug, we konden ons meteen richten op het vinden van pragmatische handvatten voor de regio. Als je over een half jaar de thermometer erin doet, zien we pas echt wat gerealiseerd is. Staat er nu voldoende om regionaal mee aan de slag te gaan? De handreiking wordt regionaal gebruikt en afgestemd op de eigen situatie, CBRN-experts zijn opgeleid en worden aangestuurd door een kernteam CBRN-experts, een kennisplatform CBRN is samengesteld dat verbetering en innovatie bewaakt en de projectgroep is ontbonden. Je zou dus zeggen dat projectmatig alles op de rit zit. Nu gaat het dus eigenlijk pas beginnen. Nu moet gaan blijken of alle betrokkenen de noodzaak zien van de producten die de projectgroep heeft ontwikkeld. Hier is een belangrijke taak weggelegd voor de CBRN-experts die CBRN in hun eigen omgeving wakker moeten houden. Zij nemen het onderwerp over van de projectgroep en gaan het uitdragen aan u allen. Mijn deelname in deze projectgroep, waarbij ik meer meespeelde dan dat ik een onderdeel met een eigen verantwoordelijkheid was, was voor mij erg leerzaam. Mijn werk op de meldkamer is uitsluitend gericht op resultaten boeken en in deze projectgroep doe je mee aan een bewegend, dynamisch geheel; resultaten boeken heeft tijd nodig. Het onderwerp CBRN heeft zoveel verschillende facetten en er zijn zoveel partijen bij betrokken dat je je moet overgeven aan de dynamiek van het geheel. Je bent afhankelijk van andere partijen en je moet echt de boer op om meerdere onderdelen gemeenschappelijk te maken. Communicatie tussen ambulance en de SEH en handel je daar automatisch ook naar. is essentieel om te zorgen dat patiënten met Wat zou het mooi zijn als een klein stukje een blootstelling aan gevaarlijke stoffen als van dat automatisme ook bij de opvang zodanig herkend worden en er een juiste van CBRN-patiënten zou plaatsvinden. overdracht plaats vindt naar de SEH. Een van de aanbevelingen van de projectgroep is om de huidige vooraankondiging van prehospitaal naar SEH uit te breiden en te protocolleren. Ik heb dit besproken met mijn eigen meldkamer en ook zij zien dit als een verbetering. Vanuit de MMA wordt dit verder opgepakt. Ik werk op een geïntegreerde meldkamer ambulancezorg en brandweer. Daardoor moeten wij denken vanuit twee disciplines

6 Anniek Verheijde, calamiteiten coördinator en Lydi Jansen, afdelingshoofd SEH en SEH-verpleegkundige in het OLVG en beide CBRN-expert Laatst nog met de GAGS gebeld Hoe ga je als SEH om met een besmette zelfverwijzer? We schaffen middelen aan die we nodig hebben en creëren de routing. Gaat het om een tot drie patiënten dan kan de SEH die straks prima aan, gaat het om meerdere slachtoffers? Dan pakken we het regionaal op en is het AMC als traumacentrum met een grote decontaminatie-ruimte een beter alternatief. Dat was voor mij de eye-opener van de cursus in mei 2012 die ik samen met mijn collega Lydi Jansen gevolgd heb. De opvang van CBRN-patiënten is op deze manier behapbaar geworden en de taken zijn duidelijk. Lydi en ik weten wat ons te doen staat in het OLVG. Lydi heeft een verpleegkundige achtergrond en dat maakt ons tot een ideale combinatie om de opvang van CBRN-patiënten in ons ziekenhuis op te pakken; zij weet hoe het op de werkvloer gaat en ik regel alles eromheen. Bovendien ben ik zo n zes jaar werkzaam bij de vrijwillige brandweer en weet vanuit die functie veel over persoonlijke bescherming. En ik heb daar geleerd om vooral ook nuchter te blijven. We konden onze kennis al snel in praktijk brengen. Laatst hadden we een medewerker van de vrachtafhandeling op Schiphol die in aanraking was geweest met een pakketje met een penetrante geur. Wij hebben meteen de GAGS om advies gevraagd, daarna wisten we precies wat we moesten doen en is het met een sisser afgelopen. We hebben de GAGS trouwens ook gevraagd om samen met ons door het ziekenhuis te gaan en eventuele knelpunten te signaleren en gezamenlijk op te lossen. Ook zijn we met de Handreiking bezig om deze aan te passen aan onze situatie en te implementeren op onze SEH. Zo kwamen we bijvoorbeeld op een mogelijke aanpassing van ons uitvraagprotocol zodat we sneller een besmetting kunnen signaleren; niet iedere besmetting is immers te zien. Gaan we de triage verpleegkundige trainen op een goede en snelle diagnose of ga je iets toevoegen aan de vragenlijst bij de baliemedewerker? Dan ben je er misschien nog sneller bij... of het uittrekken van kleren. Is 90% schoon ook schoon? In hoeverre is een patiënt besmet en wanneer is die schoon? Aandacht voor logistiek organisatorische aspecten; als je een besmette patiënt naar de wachtkamer verwijst, wordt de wachtkamer ook besmet. Weliswaar een secundaire besmetting, maar toch... Een paar voorbeelden die je tegenkomt als je met de handreiking CBRN aan de slag gaat en waar je zelf als ziekenhuis een besluit over moet nemen. Iedereen die met CBRN bezig is of gaat zal het spanningsveld kennen tussen hoe vaak een CBRN-besmetting voorkomt en de moeite die je erin moet stoppen om je goed voor te bereiden. Ook op de werkvloer zitten ze daar niet op te wachten, hoe mooi en duidelijk de handreikingen ook geschreven worden. Wij proberen realistisch te blijven en gaan het hoognodige doen; geen hele tenten aanschaffen, maar wel een route en een ruimte in orde maken om te douchen. Bovendien inventariseren we wat we hebben op het gebied van persoonlijke beschermingsmiddelen en deze waar nodig uitbreiden. De SEH verpleegkundigen gaan we zelf opleiden. Naast CBRN-experts voor ons ziekenhuis hebben Lydi en ik ook een expertfunctie binnen de regio en zitten we in het kennisplatform CBRN.

7 Ben Rozema, GAGS bij GGD Amsterdam en CBRN-expert Van angst naar nuchterheid Belang van het project? Ervoor zorgen dat de mensen in het veld, iedereen in brede zin die geneeskundige hulp verleent, zich meer bewust wordt wat er allemaal kan gebeuren met gevaarlijke stoffen wanneer patiënten daarmee in aanraking zijn geweest. Bewustwording en het aanleren van vaardigheden om er mee om te gaan. Dat is voor mij de grootste winst van het CBRN-project met als afsluiter het symposium CBRN blijft prikkelen in november Hier heb ik ambulancechauffeurs gezien, SEH-verpleegkundigen, huisartsen. Dat doet me deugd. aan het project daarom ook belangrijk. De opvang van CBRN-patiënten wordt in de ziekenhuizen opgepakt en ingepast in het ZiROP. Twee jaar geleden was CBRN nog een onbekend terrein bekleed met angstbeelden. Nu zie je dat men door de kennis die is opgedaan zich beter in staat voelt om dit type patiënten op te vangen. Met elkaar krijgen we er steeds meer grip op; van angst naar nuchterheid. Wat mij betreft de winst van de afgelopen twee jaar. Betrokkenen zijn vertrouwd met CBRN, weten wat van de toxicologische kennis en de grootschalige impact die veroorzaakt kan worden zoals te zien was bij de terror-istische Sarin-aanslag in Tokyo. Daarmee is het begrip CBRN tot realistischere proporties teruggebracht; CBRN-incidenten komen in feite dagelijks voor, daar moeten we ons op voorbereiden en de GAGS kan daarbij een adviesrol vervullen. Je merkt dat hulpverleners ons weten te vinden. Onlangs werden we gebeld door een SEH verpleegkundige van het OLVG over een medewerker op Schiphol. Een ander voorbeeld; ambulancemedewerkers waren bij een fabriek waar actieve kool wordt vervaardigd en waar een medewerker onwel geworden was bij het verschonen van een filter. Vanuit onze kennis en expertise en de beschikbare database kunnen we deze hulpverleners heel goed telefonisch ondersteunen. Binnen de projectgroep heb ik een inventarisatie gemaakt van de opleidingsmogelijkheden die er nationaal en internationaal zijn. Hieruit bleek dat bestaand materiaal niet goed genoeg aansloot bij wat wij wilden bereiken, daarom heeft de projectgroep besloten dat we zelf een cursus CBRN-expert moesten ontwikkelen. Ik heb in de projectgroep CBRN de plaats overgenomen van Nicole Nijhuis die de laatste maanden afwezig was, maar het is Nicole die de grote drager is geweest bij het opzetten van de cursus. Daar verdient zij alle credits voor. Geen kennis van de inhoud van de stoffen: bel de GAGS. Als GAGS moeten wij goed contact hebben met de medewerkers op de werkvloer en daar is door dit project nu meer bekendheid aangegeven. Voor ons was deelname Kernteam CBRN experts Ellen de Haan SEH verpleegkundige WFG Lydi Jansen SEH afdelingsleider OLVG Anniek Verheijde Calamiteiten coördinator OLVG Nicole Nijhuis GAGS GHOR Amsterdam-Amstelland Ben Rozema GAGS GHOR Amsterdam-Amstelland Corina de Groot Stafadviseur OTO TraumaNet AMC

8 George van Leeuwen, MMA (tot mei 2012), Veiligheidsregio Noord-Holland Noord Veld met veel spelers Vanuit mijn defensieverleden (George van Leeuwen was werkzaam bij CBRN Vught) heb ik veel ervaring met CBRN-bescherming; al sinds de tweede wereldoorlog heeft defensie met strijdgassen te maken. De projectgroep CBRN had de focus op de SEH, dus ik kon tot op zekere hoogte mijn inhoudelijke deskundigheid kwijt; aan de projectgroep heb ik een presentatie gegeven over de opvang van stralingsslachtoffers. Ik vind dat er efficiënt is gewerkt binnen de projectgroep en er is in twee jaar veel gerealiseerd; mede door de aansluiting en samenwerking met andere partners; andere ziekenhuizen, de GAGS... Het is een veld met veel spelers. Ook op het gebied van opleiden is samenwerking gezocht. Met elkaar moeten we streven naar een landelijke standaard. Dat kost tijd en daarvoor moet je soms letterlijk door grenzen heen. Een ramp houdt geen rekening met een grens tussen het ene traumanetwerk en het andere. Corina heeft regelmatig de aansluiting gezocht bij het Netwerk Acute Zorg, regio VUmc en er zijn presentaties gegeven tijdens verschillende (bestuurlijke) overleggen over de voortgang van ons project. heb ik wel gezien dat de ziekenhuizen in de Bij de aangesloten ziekenhuizen van het regio van TraumaNet AMC de kar hebben Netwerk Acute Zorg, regio VUmc is interesse getrokken. De aanleiding van deze regionale voor de cursus CBRN-expert en daar projectgroep was de leidraad CBRN die hebben zij ook aan deelgenomen. Verder mede door het AMC is ontwikkeld en dat is heeft Corina samen met Arjen en Victor, een goed uitgangspunt voor ons geweest. beide verpleegkundige hoofden van een Met de producten van deze projectgroep is SEH, ziekenhuizen van beide regio s bezocht weer een grote stap gezet gewoon doorgaan; anders kom je nooit en informatie verstrekt. Als buitenstaander ergens. Arjan Lindeboom, unithoofd SEH Westfriesgasthuis Niet zelf het wiel opnieuw uitvinden; sterke dwarsverbanden met Zwolle en Groningen Samen met Victor Hakkenberg van Gaasbeek uit het AMC had ik als verpleegkundig hoofd van de SEH inbreng vanaf de werkvloer en waren wij verantwoordelijk voor een continue toetsing van de praktische kant van de plannen om te voorkomen dat we bezig waren met hogere raketengineering. Victor praatte vanuit de academische omgeving en ik vanuit de periferie. Binnen het Westfriesgasthuis ben ik tevens ZiROP-begeleider en zit dus erg dicht bij de opvang. Bij een perifeer ziekenhuis zijn er korte lijnen; als je iets wilt doorvoeren, krijg je dat sneller voor elkaar. Dat is wel een verschil met het AMC. Qua samenstelling was de projectgroep breed opgezet; alle ketenpartners hadden hun eigen inbreng en ook de kennis over de materie verschilde per persoon. De een dacht in hoofdlijnen en de ander bracht kennis in over de inwerking van chemicaliën op moleculair niveau. Het was voor ieder van ons een uitdaging om juist die kennis in te brengen die op dat moment relevant was. Binnen de projectgroep werd de praktische kant van de plannen steeds direct getoetst door gegarandeerde inbreng van de werkvloer. In het begin liepen we vrij snel in de valkuil van de grootschalige CBRN-besmettingen. Een omslag binnen de projectgroep kwam nadat we bovenregionaal contact zochten met de acute zorg regio s in Groningen en Zwolle. Door deze dwarsverbanden op te zoeken leerden we van de producten kennen die zij al ontwikkeld hadden. De Handreiking opvang chemisch besmette patiënten bracht ons terug naar de enkele patiënt die bij de SEH met een individuele besmetting komt. Zwolle had de aanpak van klein naar groot, die sprak ons erg aan en hebben we geadopteerd. Voor mij de eye-opener van het project. Het zette ons meteen met beide benen op de grond.

9 Linda Van Gelder, managementassistent TraumaNet AMC, projectassistent projectgroep CBRN Zinvol project een must is, anders ga je interesse in je werk verliezen en dat wil ik niet. In de afgelopen twee jaar heb ik er steeds meer taken bij gekregen die met CBRN te maken hebben, zoals ook de organisatie van het afsluitende sympo- Het project CBRN was een enorme uitdaging waar ik veel van geleerd heb. Net nadat ik de cursus projectmanagement had afgerond kreeg ik de kans om projectassistent te worden. Mijn taak bestond uit een stuk voorbereiding van de maandelijkse bijeenkomsten en het maken van de actielijsten. In het begin wist ik weinig van het onderwerp sium. Daar heb ik een belangrijke rol in gehad, en het vakjargon dat daarbij hoort; decontamineren, CBRN, toxidroom... termen waar ik contact met de locatie over de catering, het al zeg ik het zelf. Het uitzoeken van de locatie, nooit van gehoord had. Google was destijds programma, de AV-middelen die nodig zijn, de mijn beste vriend. Ik ben me in het onderwerp registratie van de aanmeldingen, de publiciteit gaan verdiepen en ik kreeg steeds meer vat rond het evenement, het in elkaar zetten van op de materie. Ik denk trouwens dat dat ook de website... soms was het best hectisch, Jan van Asperen, Beleidsmedewerker OTO bij GHOR bureau Amsterdam-Amstelland Praktisch, hanteerbaar en overzichtelijk Evenals TraumaNet AMC is de GHOR een netwerkorganisatie. Binnen de projectgroep voelde ik mij dan ook het beste thuis in de helikopter -rol; even boven de materie uitvliegen, de inhoudelijke deskundigheid ontstijgend en toetsend wat het effect in de totale geneeskundige keten zal zijn. Met elkaar hebben we in de projectgroep een proces doorgemaakt; van CBRN grootschalig, naar kleinschalig, naar de individuele patiënt. En dat vanuit volledige harmonie en een aandachtig oor voor ieder zijn verhaal en belang. Met elkaar vonden we het belangrijk dat iedereen die betrokken is bij de opvang van CBRNbesmettingen zich binnen zijn eigen setting goed kan voorbereiden, zonder dat grootschalige materialen aangeschaft moeten worden. Daar waren al onze werkzaamheden op gericht en dat maakte het werk praktisch, hanteerbaar en overzichtelijk. Verder hebben we goed bekeken wat wel en wat niet veranderd moet worden. Bij gewondenspreiding bijvoorbeeld hebben we als projectgroep besloten dat het reguliere, gewondenspreidingsplan als basis wordt genomen en dat we niet een specifiek CBRNgewondenspreidingsplan gaan ontwikkelen. Wel zal het huidige gewondenspreidingsplan door de beheerder (ambulancevoorziening/ghor) aangevuld worden met de opmerking dat Radiologische en Nucleaire (RN) patiënten primair of secundair naar een traumacentrum moeten worden vervoerd. Kennisplatform CBRN maar uiteindelijk kunnen we terugkijken op een heel succesvolle dag. Van dit project heb ik geleerd dat je van tevoren duidelijke de taken af moet kaarten, zodat jezelf en anderen weten wat ze kunnen verwachten. De laatste bijeenkomst met de projectgroep CBRN is achter de rug. Hoe gaan we nu verder? Vanuit de eerste groep CBRN-experts die we in mei 2012 bij de pilot hebben opgeleid is een kernteam gevormd, die vervolgens ondersteuning heeft geboden bij het opleiden van de overige experts in de laatste maanden van Het is zo goed om te zien hoe de kennis zich op deze manier als een olievlek verspreidt. Het kernteam CBRN aangevuld met een GAGS, de CBRN experts en de ZiROP coördinatoren van de SEH afdelingen van ziekenhuizen vormen samen het kennisplatform CBRN. Concrete taken van het kennisplatform? Alle ziekenhuizen met een opgeleide CBRN-expert worden door het kernteam CBRN ondersteund bij de planvorming voor een goede opvang van CBRN patiënten. In het kennisplatform is kennisuitwisseling een belangrijke taak; ontwikkelingen bijhouden en deze delen met de regio, bijscholingen organiseren en andere ingebrachte onderwerpen. Het kennisplatform komt vier keer per jaar bijeen en wordt bezocht door de ZiROP-coördinatoren, de CBRN experts en de GAGS. Ik denk dat we best trots mogen zijn op onze resultaten. Op dit moment ligt er genoeg waar iedere organisatie afzonderlijk mee aan de slag kan gaan en waar de eigen situatie in gepast kan worden. Persoonlijk vond ik de sfeer binnen de projectgroep prettig, de vergaderingen goed voorbereid, geleid en vastgelegd. Juist omdat we het echt over inhoud hadden en hoe die te vertalen naar handvatten en opleidingsactiviteiten was de projectgroep voor mij een groot plezier. Ik leerde veel van de andere organisaties en vond het echt jammer als ik er een keertje niet bij kon zijn.

10 Handreiking chemisch besmette patiënten op de SEH De nadruk legden we op de structuur en systematiek en we gebruikten hiervoor het CSCATTT-model (Command and control, Safety, Communication, Assessment, Triage, Treatment and Transport). CSCATTT biedt de mogelijkheid om vanuit gestandaardiseerde principes bij grootschalige incidenten als witte kolom adequaat te kunnen optreden. Het vormt de kapstok die voor het managen van een ramp, zowel in de pre- als in de hospitale fase, uitstekend toepasbaar. Gaandeweg het traject kwam steeds meer het besef dat we het niet alleen over grote groepen slachtoffers hadden, maar juist over individuele gevallen die als zelfverwijzer bij het ziekenhuis binnenkomen. Als we ons daar goed op konden voorbereiden zouden ook grotere groepen slachtoffers gemanaged kunnen worden. Van klein naar groot, naar het voorbeeld van Zwolle. Een ommekeer in onze gedachten, we moesten ziekenhuizen handvatten geven om het bij de eigen voordeur goed te regelen; de handreiking opvang besmette patiënten op de SEH s werd het instrument voor het bieden van veilige zorg. De handreiking is toepasbaar voor alle ziekenhuizen en kan aangepast worden aan de eigen situatie en biedt de eerste verantwoordelijke voor de opvang van deze groep patiënten een houvast; angst door onvolledige informatie maakt hierdoor plaats voor vertrouwen in het eigen handelen. CBRN blijft prikkelen Houd het simpel en pragmatisch Op donderdag 29 november 2012 organiseerde TraumaNet AMC in samenwerking met Netwerk Acute Zorg Zwolle, Acute Zorg Euregio en Netwerk Acute Zorg, regio VUmc het symposium CBRN blijft prikkelen. Het symposium vond plaats in de sfeervolle locatie de Rijtuigenloods in Amersfoort. Deze locatie was tot 2000 in gebruik als onderhoudsloods voor rijtuigen van de NS. In de loods ligt nog steeds de rails, de takels aan het dak en de monumentale rolbrug op de parkeerplaats. Tegenwoordig vormen zij de stille getuigen van de rijke historie. De naamgeving van de verschillende ruimten grijpt terug naar deze historie. De ondertitel van het symposium Houd het simpel en pragmatisch stond deze dag centraal waarbij de circa 150 deelnemers Eerste spreker was Frank de Groot, manager TraumaNet AMC, die een helder overzicht gaf van de stappen die de afgelopen twee Benoemen en opleiden CBRN-experts Om de opvang van CBRN-patiënten te reguleren in de ziekenhuizen hebben we CBRNexperts benoemd die opgeleid worden. In het kader van OTO, om de experts goed voor te bereiden op hun taak, is de vertaling gemaakt van het opleidingsplan naar een cursusdag. Het ontwikkelen van de cursus en de reader met achtergrondinformatie ten behoeve van de cursus is voornamelijk gedaan door de GAGS. Nicole Nijhuis van de GGD Amsterdam heeft dit ter hand genomen samen met een extern adviseur. De CBRN cursus, vormgegeven volgens de train-de-trainer methode, bevatte onderdelen als: wat heb je nodig aan achtergrondinformatie en basiskennis, hoe kijk je naar de patiënten, hoe bereid je de opvang voor, hoe kun je met behulp van de handreiking chemisch besmette patiënten je eigen SEH opvangplan maken en dit afstemmen op de situatie in jouw ziekenhuis... Tijdens het middagprogramma hebben we een decontaminatie casus geoefend. De pilot van de cursus heeft in mei 2012 plaatsgevonden in het AMC en werd goed ontvangen door de eerste zes CBRN experts. De realisatie van deze pilot was een enorme mijlpaal in het gehele project. Inmiddels hebben alle ziekenhuizen in onze regio een of meerdere opgeleide CBRN-experts, in totaal 23 personen, en kunnen zij hun kennis weer doorgeven aan de medewerkers van de SEH binnen hun eigen ziekenhuis. handvatten kregen om in hun eigen organisatie verder aan de slag te kunnen. Net als bij het symposium twee jaar geleden was Kees Jan Ponsen (traumachirurg MCA) voorzitter van deze dag. Hij gaf in het plenaire gedeelte, dat plaatsvond in De Wagenloods, gelegenheid tot vragen en discussie waarbij hij de zaal en de sprekers wist te prikkelen. jaar zijn genomen. De boodschap van zijn presentatie heeft u kunnen lezen in het voorwoord van deze special. De tweede plenaire spreker was Henk Jans, arts MG medische milieukunde, chemicus en Health Advisor/ HAZMAT. Daarnaast is hij voorzitter van het landelijk GAGS platform. Hieronder volgt een kort verslag van zijn presentatie.

11 Contact met gevaarlijke stoffen en dan? en daar wordt het opvangplan op afgestemd. Henk Jans laat aan de hand van een aantal Hieronder een paar take-home-messages: Henk Jans neemt ons mee in de wereld De regio West Brabant bijvoorbeeld, waar praktijkvoorbeelden waarbij de GAGS Als je iets niet weet, denk dan aan je van incidenten met gevaarlijke stoffen. Moerdijk ligt, heeft een heel ander risico- ingeschakeld werd de vele dilemma s zien eigen veiligheid. Ook om verdere be- Er kan onderscheid gemaakt worden tussen profiel dan een regio in de provincie Friesland waarmee je te maken kan krijgen. Laat je smetting te voorkomen. accidentele chemische incidenten (wan- en dat heeft gevolgen voor de SEH s in die informeren voordat je gaat behandelen en Zorg dat de juiste mensen het hele pro neer je per ongeluk iets over je heen hebt regio. Voor de SEH s zijn de GAGS en het zorg dat je het beeld van het incident op ces in werking zetten en dat je een goede gekregen), intentionele incidenten (wanneer NVIC belangrijke adviseurs. In de Brabant wa- je netvlies hebt. Wat zijn de klachten in de verbinding met buiten hebt. er bewust chemische stoffen gebruikt worden ren er ongeveer 60 incidenten waarbij wij als eerste periode geweest? Veranderen de Besmetting met waterstoffluoride (HF). bij bijvoorbeeld een poging tot zelfdoding) adviseur werden ingeschakeld. GAGS klachten? Leg reacties over de klachten HF reageert gewoon door en kan tot op en natuurlijke incidenten (bij een vulkaan- hebben een bereikbaarheid van 24 uur per en blootstelling vast, is de blootstelling te het bot doorvreten. Spoelen, spoelen, uitbarsting). Deze incidenten kunnen allen dag, zeven dagen per week. Ongeveer de duiden, gebruik de checklist bij het bepalen spoelen en dat op een manier dat je jezelf voorkomen; van kleinschalig tot grootschalig, helft van de GAGS is arts waardoor ze een van de beeldvorming en draag informatie als hulpverlener niet besmet. Dus denk dus daar moeten we op voorbereid zijn. Het goede gesprekspartner zijn. Ik ben overi- goed over, de overdracht van de informatie aan persoonlijke beschermingsmiddelen. is mijn overtuiging dat indien men goed is gens voorstander van een hoger percentage uit het veld bepaalt hoe je moet handelen. Een chemische brandwond is erger dan voorbereid op kleine reguliere incidenten met artsen. GAGS hebben een centrale rol in het Maar mijn allereerste advies blijft toch: een thermische brandwond. gevaarlijke stoffen met 1 tot 3 slacht- werkveld. Ze zijn een spin in het web van de blijf goed nadenken. Dit laatste illustreert Een gevaarlijk stof die in een laars valt offers, men ook goed voorbereid is op grote gemeente, politie, brandweer en de GHOR, hij met een voorbeeld van een slachtoffer kan ernstige verbrandingen aan de CBRN-incidenten met meer slachtoffers, staan nauw in contact met landelijke kennis- van de brand bij Chemie-Pack Moerdijk. voeten veroorzaken. aldus Jans. Het merendeel van de slacht- instituten als MOD, NVIC, TNO en ministeries Naast bloedonderzoek waren er ook functie- offers komt meestal heel gereguleerd binnen. en hebben een adviserende rol naar huisarts- testen gedaan naar de nier en lever, met als Workshop carrousel In de regio s worden risicoprofielen gemaakt en, ziekenhuizen en de GGD. resultaat een afwijkende functie. Was de Na het plenaire deel gingen de deelnemers afwijking het gevolg van de brand? Nee, de uiteen in een carrousel van drie workshops. man bleek een chronisch alcoholgebruiker Voordeel van deze opzet waren de kleinere te zijn. Je zag de krantenkoppen al voor je: groepen waardoor actieve inbreng werd leverafwijking door brand. gestimuleerd. Na de eerste workshop carrousel was er een lunchbuffet en waren de deelnemers in de gelegenheid ervaringen te delen. Na de lunch volgden er nog twee workshop rondes waardoor iedere deelnemer uiteindelijk alle workshops heeft doorlopen. Hieronder volgt een kort overzicht van de inhoud van deze workshops.

12 Workshop 1 in het ketelhuis het gebouw ingaan en geen handelingen Ontkleden? Slachtoffer mag pas op de SEH als hij Besmette slachtoffers aan de voorkant verrichten. Dat zit er goed in, maar daar - Besmetting met gas: niet ontkleden; schoon is; iedere SEH heeft een douche van de zorg. Leidraad decontaminatie aangekomen bleek dat het slachtoffer zo - Besmetting met damp: damp zijn kleine maar waar is die gesitueerd? Vaak mid- - Bart Goorts, SEH-verpleegkundige benauwd was dat hij frisse lucht nodig had; druppeltjes, dus ontkleden; den of achterin de SEH! Catharine Ziekenhuis Eindhoven hij was naar buiten gegaan. Ongewild wor- - Besmetting met poeder: altijd helemaal Logistiek is dus van belang, een douche - Hay Geurts, Ambulanceverpleegkundige den de twee ambulancemedewerkers het ontkleden en nooit met water aanbrengen in de ambulancesluis is de RAV Brabant MWN incident ingezogen en moesten zij de half decontamineren. beste situatie. - Rik van de Weerdt, GAGS GGD ontkleedde man, de overall was door de Hebben ambulancemedewerkers Decontamineren door de brandweer of Gelderland Midden BHV-er uitgedaan, vervoeren naar het voldoende kennis over de door de SEH? ziekenhuis. De behandeling van deze case soort besmetting? Bij twijfel GAGS Kiezen in de keten wie gaat er ontsmet Prehospitaal leidde tot een zinvolle discussie met de bellen en zo nauwkeurig mogelijke ten en daar moet naar gehandeld worden. Achteseweg-Noord in Acht, ongeval zaal. Hieronder puntsgewijs de resultaten informatie geven Dubbele ontsmetting betekent tijdverlies gevaarlijke stof, bijtende stof in damp/ die helaas vaak nog vragen bleken te zijn: en kans op onderkoeling. Alle kolommen poedervorm, opvang door bhv bij hoofd- Hospitaal moeten goed communiceren met elkaar ingang, 1 slachtoffer met ademhalings- Behoefte aan grijze zone waar de Inmiddels is de ambulance met het slacht- en goede procedures maken. klachten, 3 ambu s, brandweer. brandweer samen met goed gekleed, offer bij het ziekenhuis gearriveerd. De deelnemers aan de workshop uiten beschermd en gespecialiseerd De SEH heeft de vooraankondiging ge- een noodkreet om het decontaminatie- Met deze informatie op het scherm gingen ambulancepersoneel samenwerkt. kregen; 1 slachtoffer, de patiënt is stabiel, protocol van in het LPA eindelijk vast de ambulances op weg naar het bedrijf Ambulancemedewerkers verrichten toch niet geïntubeerd, niet op de wervelplank. te stellen. H&ST. Wat zou de gemiddelde handelingen in het onveilige werkgebied, De SEH heeft zelf contact opgenomen met Houd rekening met secundaire ambulancemedewerker doen? De zaal laten we daar dan ook op anticiperen. de GAGS, dus het plaatsje lijkt compleet, besmetting door uitdamping van huid reageert meteen: Wachten tot sein veilig maar de situatie is veranderd. De ambulan- en braaksel van de brandweer, dus tot die tijd niet zelf cechauffeur en -verpleegkundige hebben Blijf logisch nadenken. ook klachten. Er zijn nu dus drie patiënten die ontkleed, ontsmet en gezien moeten worden door de arts. Een kwartiertje later kwamen drie mensen die door de brandweer gedecontamineerd zijn ook in het ziekenhuis en stonden twee zelfverwijzers aan de balie van de SEH. Het Catharine Ziekenhuis kiest voor opnieuw te decontamineren. De deelnemers aan de workshop reageren hier op en met elkaar komen ze tot de volgende aandachtspunten:

13 Workshop 2 in de Droogcabine ermee? Gastvrij ontvangen of isoleren en ze Een besmetting wordt bij binnenkomst op de Voorbereiding op radiologische en de mogelijkheid van zorg ontnemen, terwijl SEH vastgesteld door een veegproef (een nucleaire incidenten de risico s vaak best meevallen. Maarten gemakkelijk uitvoerbare proef, waarbij het - Jeroen Minkema, Manager Health, Huikeshoven neemt ons in volgelvlucht mee resultaat binnen dertig minuten bekend is) Safety and Environment (HSE) bij in de wereld van nucleaire en radiologische of meting met een GM monitor waarmee een NRG in Petten besmettingen. Wat is de kans dat het voor- eventuele besmetting direct bekend is. komt? Nucleaire incidenten, die desastreuze Indien besmet wordt de patiënt gedeconta- Tijdens de workshop vertelt Jeroen Minkema gevolgen kunnen hebben, blijken behoorlijk mineerd. Als dan na een tweede meting de over de manier waarop NRG, een kernreactor goed beveiligd te zijn, waardoor mensen die patiënt wordt aangemerkt als licht besmet, in Petten, zich voorbereid op noodsituaties van de workshop. Iedereen is het ermee eens kwaad willen dit minder snel zullen inzetten. bestaat er geen stralingsgevaar meer voor de waarbij altijd gezocht wordt naar de balans dat stralingsdeskundigen van bedrijven een Anders ligt het bij radiologische incidenten, omgeving. Deze patiënten worden vervolgens tussen maatwerk (nodig bij gecombineerde ondersteunende bijdrage kunnen leveren aan waarbij de gevolgen beperkter zijn. op een normale wijze behandeld. Indien de scenario s en onvoorziene situaties) en ambulanceverpleegkundigen. Minkema: Het Bronnen liggen voor het oprapen en met patiënt bij de tweede meting wordt aange- het ontwikkelen van standaard scenario s is onze verplichting als bedrijf om zowel het name het gebruik van een dirty bomb, die merkt als besmet dan wordt de patiënt als (gebouwontruimingsplannen en afschakel- slachtoffer als de hulpverlener te informeren veel eenvoudiger is te construeren dan een zodanig behandeld en opgenomen op de plannen). Bij standaard scenario s kun je een over de risico s. We werken eraan om een echt kernwapen, door terroristen wordt afdeling Nucleaire Geneeskunde. Bij grote vaste routine bepalen in het kader van alarme- stralingsdeskundige mee te laten gaan in am- gevreesd. De NATO heeft de dreiging van aantallen worden de slachtoffers naar het ring en afhandeling, deze situatie verandert bulancevervoer; deze bedrijfsexperts kunnen dergelijke incidenten in kaart gebracht zodat Calamiteitenhospitaal in Utrecht overge- meteen wanneer sprake is van een combina- een veel grotere bijdrage leveren dan alleen de lidstaten zich ertegen kunnen wapenen. bracht. tie van scenario s. De allereerste stap voor een ingevuld formuliertje. Bovendien geeft veilig werken is een inventarisatie van risico s. het de hulpverlener een gevoel van veilig- Bij nucleaire en radiologische besmettingen is Huikeshoven besluit zijn verhaal met de Onderzoek toont aan dat in slechts 10% van heid en rust; als hij met mij de ambulance een snelle triage van een grote stroom slacht- opmerking dat een van de belangrijkste de noodsituaties het risico geïnventariseerd in gaat zal het wel veilig zijn om deze patiënt offers en worried well (de groep piekeraars oorzaken voor het wel of niet correct handelen en op de juiste waarde beoordeeld was. te vervoeren. Bedrijven zoals wij moeten die wil weten dat zij niet besmet zijn) perso- in noodsituaties je eigen inschatting van het In 70% van de gevallen was het risico niet eigenlijk samenwerken met brandweer, SEH nen van groot belang. De allereerste triage is risico is. Juist bij radiologische en nucleaire geïdentificeerd en in 20% wel geïdentificeerd en de partners in de keten om samen stappen dus om de echte gewonden eruit te halen en incidenten, die weinig voorkomen kan deze maar onderschat. Het allerbelangrijkste van te maken en te kijken hoe we de keten beter daarna wordt een onderscheid gemaakt tus- risicoperceptie afwijken van het realistische een noodprocedure is dus de eerste stap, op elkaar af kunnen stemmen. Wij gaan tot sen de twee vormen van bestraling: uitwendig risico. Verdiep je dus vooraf in de risico s die benadrukt Minkema stellig. Een goede risico- poort van de NRG maar willen eigenlijk verder of inwendig. Bij de behandeling van slachtof- je kent; onbekend maakt onbemind. inventarisatie doe je nooit alleen, je werkt kunnen. fers met uitwendige bestraling zijn geen extra altijd samen met andere disciplines die weer beschermingsmaatregelen nodig, de groep De richtlijn Patiënt bij radiologische / andere vakinhoudelijke kennis en ervaring - Maarten Huikeshoven, algemeen met inwendige bestraling moet juist behan- nucleaire calamiteiten verschijnt meenemen. coördinator stralingsveiligheid AMC deld worden met persoonlijke beschermings- binnenkort op de website. Aan de hand van een paar stellingen gaat middelen volgens protocol die wordt gebruikt Minkema in discussie met de deelnemers Stralende patiënten, wat moet je er als SEH op een afdeling Nucleaire Geneeskunde.

14 Workshop 3 in het Onderdelendepot MRSA-drager blijkt te zijn, benadrukt hij Plenaire afsluiting met een lach schat de echte risico s goed in en bereid Biologische incidenten. Risico s op nog het belang van openheid in communi- met inhoud je daar op voor. Maaike werd geassisteerd waarde schatten! catie. Praat in alle openheid over infectie- Na afloop van de workshop carrousel door twee jongleurs die op een voortreffelij- - Jos van de Sande, programmadirecteur ziekten. Geruststellen betekent dat je iets kwamen alle deelnemers weer bijeen in ke manier illustreren dat je ook dingen moet Leefomgeving, GGD Hart voor Brabant te verbergen hebt; er is niets aan de hand, De Wagenloods waar Kees Jan Ponsen de loslaten en vertrouwen moet hebben om - Peter van Oost accountmanager/ gelooft niemand meer. dag heeft samengevat en de deelnemers met elkaar een stap te maken; een kleine hygiënist, GGD Hart voor Brabant nogmaals prikkelde tot discussie. stap voor jezelf maar een extreme league Enkele uitspraken van deelnemers aan Als afsluiter van de dag gaf hij het woord voor CBRN. De deelnemers van het CBRN- De feitelijke risico s voor biologische deze workshop: aan veranderologe Maaike van Dam van symposium gingen naar huis met energie, incidenten worden vaak onderschat of Een hele goede manier om met anderen de organisatie More Balls Than Most. inspiratie en een lach. overschat. Het SARS-virus bijvoorbeeld. kennis te maken Op humoristische wijze kwamen de Een hoop hectiek en het heel verkeerd af Juist met een onderwerp waarover ieder highlights van de dag voorbij; business as Alle presentaties zijn terug te vinden op kunnen lopen, maar de ramp is in Neder- ziekenhuis of instantie eigenlijk een usual, klein beginnen en groot opschalen, onze website: land meegevallen. Of de Mexicaanse griep, andere mening heeft, is het zo waardevol altijd eerst aan jezelf denken, op het moment dat de vaccins besteld om met elkaar te discussiëren. Het gaat waren, was er niet veel meer aan de hand. daarbij niet over goed of fout, maar het Een ander verhaal is de Q-koorts, deze leren van elkaar en toetsen of je er in infectieziekte had weer veel meer impact jouw situatie morgen ook mee aan de dan je had verwacht. Van de Sande geeft slag kunt. met deze voorbeelden aan hoe lastig het is Het protocol MRSA-bacterie is het om bij biologische incidenten de risico s in uitgangspunt en niet meer de patiënt. te schatten. Voordat hij de groep opdeelt Een gezond mens aan de antibiotica, in kleine werkgroepjes en iedereen aan de daar word je pas echt ziek van. slag gaat met een case over een man die

15 Ambulance Amsterdam zorg met hoofd en hart Regionale Ambulancevoorziening Gooi en Vechtstreek Colofon: TraumaNet AMC is een regionaal samenwerkingsverband van betrokkenen bij de acute zorg. Het AMC is, als Level 1 traumacentrum, de coördinator van dit netwerk. Zie ook: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van TraumaNet AMC.