Een sprankelende ontmoeting Impressie van de conferentie De Diamant van het Creatief Vermogen, 3 juni 2015

Transcriptie

1 Een sprankelende ontmoeting Impressie van de conferentie De Diamant van het Creatief Vermogen, 3 juni 2015 In het kader van Ontwikkelingstraject Creatief Vermogen Utrecht

2 Een sprankelende ontmoeting Er staat een lange rij voor de gloednieuwe Tuinzaal van het Centraal Museum. Terwijl ze langzaamaan dichterbij de registratiebalie komen, kletsen de wachtenden gezellig bij in de voorjaarszon. Dit gebeurt opvallend vaak in het Engels, in de meest uiteenlopende accenten. Belangstellenden uit eigen stad én van ver, zijn naar de strak witte zaal gekomen voor een conferentie van Ontwikkeltraject Creatief Vermogen Utrecht: één van de 54 projecten in Nederland in het kader van de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit. Het culturele veld en het onderwijs weten elkaar steeds beter te vinden Het unieke Utrechtse ontwikkelingstraject, met 11 Creatief Partnerschappen tussen culturele instellingen en scholen a ls basis e n uitgevoerd door HKU en U CK, vordert gestaag. En dus is er inmiddels meer dan genoeg te vertellen voor een middagvullend programma met inspirerende lezingen en workshops. Bij binnenkomst krijgt elke bezoeker een papieren tasje met informatie over het congres en een mooi vormgegeven boekje. Het is een essay over creatief vermogen, geschreven door het kennisteam Creatief Vermogen van de HKU. In het essay wordt de metafoor van een diamant gebruikt om de vele facetten van creatief vermogen te laten zien. De naam van het congres, De diamant van Creatief Vermogen, is hiermee alvast verklaard. De nu nog mysterieuze edelsteen en haar stralen blijken de rode draad door deze middag te zijn. 2

3 Als de eerste koffie op is en de conferentie echt van start gaat, zit de Tuinzaal tot de laatste stoel vol met geïnteresseerden uit het basisonderwijs, uitvoerders van kunsteducatie en buitenlandse vakgenoten. De Utrechtse wethouder Margriet Jongerius, onder andere verantwoordelijk voor de portefeuille Cultuur, mag de conferentie officieel openen. Ze vertelt hoe verheugd ze is dat het culturele veld en het onderwijs elkaar steeds beter weten te vinden. En dat is maar goed ook, want de duurzame samenwerking tussen scholen en culturele partners is de basis van het project Creatief Vermogen Utrecht. Nelly van der Geest legt vervolgens in het kort uit wat het Utrechtse project inhoudt. Nelly is werkzaam bij de HKU en als leider van het kennisteam betrokken bij Creatief Vermogen Utrecht. Ze noemt het een feest dat alle betrokken partners aanwezig zijn en dat zij vandaag aan de rest van het veld mogen laten zien wat er gezamenlijk wordt uitgebroed. Extra blij is ze met de aanwezigheid van de vele leerkrachten uit het basisonderwijs: Zij zijn uiteindelijk degenen die creativiteit, het vuur in je buik, kunnen overdragen in de klas. 3

4 Ontdekkingsreis Nelly omschrijft het Utrechtse ontwikkeltraject als een ontdekkingsreis met een open einde. De theorie is er in principe al, maar het gebied Creatief Vermogen moet nog verder ontdekt en in kaart gebracht worden. Stukje bij beetje wordt de praktijk verbonden met de theorie en krijgen de partners door van elkaar te leren een duidelijker beeld. Uiteindelijk moet het traject een leerlijn opleveren die flexibel kan worden ingezet en die bijdraagt aan het voortbrengen van die nieuwe, creatief denkende generatie waar de maatschappij, de arbeidsmarkt én de jongeren zelf zo om zitten te springen. Theorie en praktijk komen samen tijdens conferentie De diamant van Creatief Vermogen Bijna alsof het in scène is gezet door de organisatie, begint op dat moment buiten in de tuin een groep jongeren letterlijk rond te springen. Deze generale repetitie voor hun optreden later vanmiddag, leidt gelukkig niet te veel af van het scherm achter Nelly. Hierop wordt een afbeelding geprojecteerd die we herkennen als de diamant uit het essay. Negen streepjes rondom de edelsteen verwijzen naar negen onderdelen van creatief vermogen. Nelly noemt deze de stralen van de diamant: samenwerken, creatief doen, verbeeldingskracht tonen, reflecteren op wat je doet, je creatieve proces doorgronden, omgevingsgerichtheid, ambachtelijkheid of vakmatigheid tonen, jezelf aansturen en creatief denken. Door de diamant op verschillende manieren tegen het licht te houden, beginnen steeds andere facetten van creatief vermogen te schitteren. 4

5 Nelly sluit af met een pleidooi voor creatief vermogende leerkrachten, zodat creativiteit in het gehele lesprogramma geïntegreerd kan worden, in plaats van alleen in de kunstvakken. Dit is meteen een mooie brug naar de lezing van Paul Collard, directeur van de internationale stichting Creativity, Culture and Education (CCE), want creatief lesgeven en leren is precies waar ook hij voor pleit. Wat jullie hier in Utrecht opzetten is van een erg hoog niveau. Er is duidelijk veel en goed over dit project nagedacht, aldus één van dé experts op het gebied van onderwijs en creativiteit. Dat maakt mijn presentatie moeilijk, want jullie weten alles al lang, vervolgt hij grappend. Wat jullie hier in Utrecht opzetten is van een erg hoog niveau Misschien is niet alle informatie die hij geeft volledig nieuw voor dit publiek, maar de internationale voorbeelden die hij laat zien, zorgen er wel voor dat de kracht van creatief leren extra sterk naar voren komt. Hij legt het verschil uit tussen low functioning en high functioning manieren van lesgeven. Hierbij is er geen goed of fout, want volledig high functioning lesgeven is niet altijd nodig of mogelijk. Het gaat om een wisselende combinatie van elementen. Voorbeelden van high functioning elementen zijn: een lesomgeving buiten de klas, werken in kleinere groepjes, een uitdagende leerkracht, constante reflectie en een flexibel tijdsbestek voor opdrachten. Creatief vermogend lesgeven dus eigenlijk. Dit zorgt voor meer betrokkenheid bij en interesse voor het lesonderwerp, waardoor leren veel makkelijker gaat. Volgens Paul Collard hebben vooral kinderen uit kansarme milieus baat bij deze aanpak. 5

6 Paul vertelt verder dat het belangrijk is om kinderen zélf te laten ontdekken hoe ze iets kunnen aanpakken, in tegenstelling tot hen precies vertellen hoe ze iets moeten doen. Om goed te kunnen leren, moeten kinderen snappen dat zij zelf de bron zijn van hun gedrag. Vooral dan ontwikkel je eigenwaarde. Hij toont dit principe aan met een filmpje over een onderwijsproject in Karachi, Pakistan. De kinderen daar hebben moeite met leren, ondanks de vele inspanningen van leerkrachten. Een gebrek aan eigenwaarde, vermoedelijk veroorzaakt door de vaak uitzichtloze situatie waar deze kinderen in leven, speelt hierbij een rol. Door creativiteit en kunst te integreren in de lessen en hun eigen omgeving te gebruiken in de opdrachten, worden de kinderen nu geleerd om trots te zijn op henzelf en hun afkomst. Met hopelijk ook betere leerprestaties tot gevolg. Grote mensen op kleine stoeltjes zitten aandachtig te knutselen Na al het luisteren en stilzitten mogen de bezoekers zelf aan de slag met het concept creatief vermogen. Gekoppeld aan de negen stralen van de diamant, heeft de organisatie maar liefst 20 workshops geprogrammeerd, verdeeld over twee rondes. De meeste vinden plaats in de naastgelegen Agatha Snellenschool, een van de deelnemende scholen aan het traject. De workshops worden gegeven door betrokkenen bij het project Creatief Vermogen Utrecht, bijvoorbeeld door partners van één van de Creatief Partnerschappen. In de Creatief Partnerschappen is er veel kennis opgedaan over de ontwikkeling van creatief vermogen bij kinderen. Tijdens de workshops worden deze praktijkervaringen gedeeld, maar onderzoeken de deelnemers vooral hun eigen creativiteit. Om creatief vermogen bij leerlingen te stimuleren, zijn creatief vermogende leerkrachten en docenten nodig is de boodschap die steeds terugkomt. 6

7 In de klaslokalen van de Agatha Snellenschool zitten grote mensen op kleine stoeltjes aandachtig te luisteren, te knutselen of te tekenen. Anderen zitten op de grond met muziekinstrumenten tussen de knieën geklemd, of bewegen zich dansend door de ruimte. De deelnemers zitten niet zomaar wat te creabea en; tijdens de workshops staan steeds inspirerende visies, theoretische principes, nieuwe methodes of interessante vraagstukken rond creativiteit centraal. Hoe werk je tegelijkertijd aan Creatief Vermogen en bijvoorbeeld rekenen of taal? Hoe bepaal je als organisatie een eigen visie op cultuureducatie? Waarom is het beter om je te focussen op het proces en niet op het resultaat, en hoe werkt dit in de lespraktijk? Hoe ontwikkel je een lesopzet op basis van wetenschappelijk onderbouwde theorieën rond culturele cognitie? Wat is het belang van autonomie en keuzevrijheid voor kinderen, en hoe geef je de sturing meer uit handen. De workshops zijn best intensief en dus is de pauze tussendoor geen overbodige luxe. Met koffie, thee en sapjes in de hand, verplaatsen de bezoekers zich naar de museumtuin om naar een dansoptreden te kijken. De dansers zagen we eerder vanachter de ramen van de Tuinzaal oefenen en zijn leerlingen van de Internationale Schakelklassen (ISK). We zien een fysieke dans waarbij de jongeren over elkaar heen springen, hard op elkaar afrennen, elkaar opvangen en in de armen vallen. Aanrakingen waar de gemiddelde 16- jarige verlegen van zou worden, maar deze dansers ondergaan het stoïcijns. Deze jongeren hebben lef, maar zo te zien ook veel vertrouwen in elkaar. Een knappe prestatie van de ISKleerlingen, maar ook van De Dansers: het gezelschap dat deze dans in slechts vier lessen met hen maakte. 7

8 Napraten Na de tweede ronde workshops is het tijd voor de afsluitende borrel. Veel mensen blijven even hangen en er wordt druk nagepraat. Een veel gehoorde opmerking is dat het project Creatief Vermogen Utrecht wat tastbaarder is geworden door de conferentie. Marlies Galama, leerkracht van de Nieuwe Regentesseschool: Ik had al eerder over het project gehoord en zelfs een bijeenkomst bijgewoond, maar alles stond voor mij nog wat los van elkaar. Ik wist niet exact wat het project inhield, welke onderdelen er precies bij hoorde en hoe deze met elkaar in verband stonden. Vandaag is dat een stuk duidelijker geworden en alles valt nu meer op zijn plek. De workshops vielen vooral goed in de smaak bij Marlies: Ik vond het fijn om wat praktische handvatten mee te krijgen. Het zelfonderzoek naar het eigen creatieve vermogen vond ik erg nuttig. Ik denk dat het voor elke leerkracht belangrijk is om hier meer mee te doen, dus ik hoop dat deze dag een vervolg krijgt. Daphne de Bruin heeft als artistiek leider van De Vrijstaat een Creatief Partnerschap met basisschool De Achtbaan en is actief betrokken bij Creatief Vermogen Utrecht. Ze is erg blij dat er zoveel leerkrachten aanwezig waren op de conferentie. Het onderwijs en het culturele veld zijn toch twee verschillende werelden. We benaderen en definiëren creatief vermogen vaak net even wat anders. Om goed samen te kunnen werken in dit project is het belangrijk om dichter bij elkaar te komen. Vandaag kreeg ik het gevoel dat dit nu echt aan het gebeuren is. Zo komt het traject Creatief Vermogen Utrecht steeds weer een stap verder. En de conferentie, met de diamant van Creatief Vermogen als stralend middelpunt, lijkt zelfs een flinke sprong vooruit te zijn geweest. Dit project maakt deel uit van de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit en is tot stand gekomen met hulp van alle partners, gemeente Utrecht en het Fonds voor Cultuurparticipatie. Fotografie: Fleur Wiersma Meer weten? Neem contact op met: Valerie van Valkenburg Projectleider Cultuureducatie met Kwaliteit