Hoe regels, sancties en leiders moreel gedrag beinvloeden

Transcriptie

1 Hoe regels, sancties en leiders moreel gedrag beinvloeden Dr. Laetitia Mulder

2 Vormen van immoreel gedrag Door werknemers, vaak t.k.v. organisatie: Kantoorspullen stelen, te laat komen, prive internetten, vergaderingen ontduiken, teveel declareren, cadeautjes aannemen, etc. Door organisatie/management, vaak t.g.v. organisatie: Fraude in de boekhouding, belasting ontduiken, illegaal dumpen van afval, onveilig product produceren, extravagante bonussen, etc.

3 Maatregelen van bovenaf Regels, codes Sancties (negatief of positief) Opgelegd door autoriteiten

4 Opdracht, 10 minuten Groepjes van Bespreek welke vormen van gedrag, in jullie ervaring, een probleem zijn en waarvan regulatie van bovenaf voor de hand ligt. Kies er voor één. Beschrijf alle mogelijke effecten (gedrags effecten en psychologische effecten ) van de regulatie van dit gedrag

5 Bespreking opdracht

6 Wat doen maatregelen van bovenaf? Sturen gedrag (?) Veranderen iets in mensen : manier van kijken, motivatie, normen, vertrouwen, etc. Ten goede of ten slechte?

7 Een voorbeeld

8 Regel / sanctie Morele afkeuring ongewenst gedrag (met controle) Zakelijke bril Verzet Terug slaan Etc. Gewenst gedrag Ontduik gedrag

9 Wanneer normverhogend? Wat we weten: - Sanctiegrootte - Straf of beloning - Authoriteit

10 Sanctiegrootte, voorbeeld studie Stel je voor dat je meedoet aan een examen in een lokaal waarin de tafeltjes zo dicht bij elkaar staan dat het spieken mogelijk maakt. Kleine sanctie: Je weet dat, als studenten worden betrapt op spieken, ze een vermaning krijgen zonder directe consequenties. Grote sanctie: Je weet dat, als studenten worden betrapt op spieken, ze het examen moeten verlaten en dat, als ze het nog een keer doen, ze de opleiding moeten verlaten.

11 Sanctiegrootte, voorbeeld studie Gemeten: -Mijn onderwijsinstelling wil graag dat ik succesvol ben -Mijn onderwijsinstelling heeft oog voor mijn belangen -Ik vind mijn onderwijsinstelling betrouwbaar -Ik vind dat spieken echt niet mag -Een klein beetje spieken moet kunnen (omgedraaid) -Ik ben woedend als ik hoor dat studenten gespiekt hebben Vertrouwen in autoriteit Morele afkeuring

12 Morele afkeuring Sanctiegrootte, voorbeeld studie 4 3 laag vertrouwen in autoriteit hoog vertrouwen in autoriteit 2 Kleine sanctie Grote sanctie

13 Straf of beloning, voorbeeld studie Er is in Nederland een tijdje een periode van droogte geweest. De op dat moment zittende overheid roept naar aanleiding daarvan mensen op om hun waterverbruik te verminderen. De overheid stelt hierbij een sanctiesysteem in waarin het niet verminderen van waterverbruik zal worden gestraft. Dit betekent dus dat als bij controle blijkt dat iemand niet minder water dan voorheen is gaan gebruiken, hij/zij een boete moet betalen. Of: De overheid stelt hierbij een beloningssysteem in waarin het verminderen van waterverbruik zal worden beloond. Dit betekent dus dat als bij controle blijkt dat iemand minder water dan voorheen is gaan gebruiken, hij/zij een bonus krijgt uitbetaald.

14 Afkeuring door autoriteiten De overheid vindt het erg belangrijk dat mensen minder water gaan gebruiken De overheid zou het erg afkeuren als mensen evenveel water blijven gebruiken De overheid zou het een ernstige zaak vinden als mensen evenveel water blijven gebruiken Controle conditie Sanctie Beloning condition

15 Vrije keuze Het staat iedereen vrij om te kiezen wel of niet minder water te verbruiken Controle conditie Sanctie Beloning condition

16 Morele norm Het is een morele plicht om waterverbruik te verminderen Niet minder water gebruiken keur ik in moreel opzicht af Ik vind dat evenveel water blijven gebruiken echt niet hoort! Het zou 'not done' zijn om je waterverbruik niet te verminderen Controle conditie Sanctie Beloning condition

17 Autoriteit, voorbeeld studie Je werkt in een winkel. De omzet is het afgelopen jaar sterk teruggelopen, waardoor er een faillissement dreigt en jij en je collega's hun werk dreigen te verliezen. De winkel wordt geleid door een baas die weinig lijkt te geven om het welzijn van de winkelmedewerkers. Met andere woorden: een baas die in jouw ogen voornamelijk zijn eigenbelang voorop stelt. Zo heeft hij in de jaren waarin de winkel winst draaide zelfs geen winsttoeslag uitgekeerd. Of: De winkel wordt geleid door een baas die, in jouw ogen, veel lijkt te geven om het welzijn van de winkelmedewerkers en die veel oog heeft voor het belang van de winkelmedewerkers. Zo heeft hij in het verleden extra winst die de winkel maakte voornamelijk opzij gezet als financiele buffer zodat hij in slechte tijden zijn werknemers altijd zou kunnen blijven uitbetalen.

18 Autoriteit, voorbeeld studie Jij en je collega s hebben in de winkel bepaalde gewoontes. Zo houden jullie bijvoorbeeld altijd ongeveer een half uurtje pauze. Je baas heeft nu als regel ingesteld dat er minder lang pauze gehouden moet worden, namelijk maar 15 minuten Stel je voor dat je baas vandaag (niet) op het werk aanwezig is en (geen) toezicht houdt. Vraag: Hoelang zou jij in deze situatie pauze houden?

19 Resultaten Geen regel Regel met toezicht Regel zonder toezicht 10 Baas: eigenbelang Baas: groepsbelang

20 Conclusies Sancties kunnen morele norm aanwakkeren of juist ondermijnen Straffen hebben een positiever effect op morele normen dan beloningen. Grotere (doch redelijke) straffen wakkeren morele norm beter aan dan kleine Risico ongewenste neveneffecten (vooral straffen, niet beloningen) Degene die regel/straf instelt moet gezien worden als iemand die het goede voor de groep/ondergeschikten voorheeft

21 Opdracht, 10 minuten Ga terug naar je eigen probleem Welke regulatie zou je nu kiezen? Hoe zou je het vormgeven? Waarom?

22 Bespreking

23 Afsluiting Regelgeving en sanctionering zowel voor als nadelen. Ook effect op motivatie, persoonlijke en groepsnormen, sfeer, etc. Niet alleen gedragseffecten belangrijk. Voor regelgeving en sanctionering geldt bezint eer ge begint