Pabo HvA HANDLEIDING AFSTUDEERONDERZOEK Leren lesgeven in de grote stad (Amsterdam)

Transcriptie

1 Pabo HvA Leren lesgeven in de grote stad (Amsterdam) HANDLEIDING AFSTUDEERONDERZOEK Voor studenten, kerndocenten, afstudeerbegeleiders en examinatoren van: Voltijd 4 en Deeltijd 3 Pagina 1 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

2 INLEIDING 5 1. WAAROM PRAKTIJKONDERZOEK BELANGRIJK IS VOOR EEN LEERKRACHT Onderzoekscompetenties Leerdoelen 6 2. PROBLEEMANALYTISCH ONDERZOEK 7 3. BEGELEIDING EN BEOORDELING, PROCEDURE EN TIJDPAD Wanneer kun je starten met je afstudeeronderzoek? Begeleiding Begeleiding door de kerndocent tijdens de eerste fase Begeleiding door de afstudeerbegeleider tijdens de tweede fase Vóór inleveren: actie A Checklist zelf nauwgezet langslopen Voor inleveren: actie B Goedkeuring vragen afstudeerbegeleider inleveren eindversie Beoordeling Onvoldoende beoordeling Waarderen van excellentie KEUZE VAN EEN ONDERWERP / PRAKTIJKVRAAGSTUK ONDERZOEKSVOORSTEL / PLAN VAN AANPAK De keuze van je onderwerp / praktijkvraagstuk Het theoretisch kader Onderzoeksvragen Onderzoeksmethoden De keuze van je onderzoeksgroep De keuze van je onderzoeksinstrumenten (Voorlopige) literatuurlijst Ten slotte 17 Pagina 2 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

3 6. HET ONDERZOEKSVERSLAG De opbouw van het verslag Taal en spelling in je onderzoeksverslag AANWIJZINGEN BIJ DE ONDERDELEN VAN HET ONDERZOEKSVERSLAG De titelpagina Voorwoord Samenvatting Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding Context, aanleiding en omschrijving praktijkvraagstuk Doelstelling Opzet onderzoeksverslag Hoofdstuk 2 Onderzoeksvragen Hoofdvraag Deelvragen Hoofdstuk 3 Theoretisch kader Inleiding en opzet theoretisch kader Structuur en samenhang aanbrengen in het theoretisch kader Verwijzen naar bronnen Hoofdstuk 4 Onderzoeksmethoden Inleiding Typering van het onderzoek Onderzoeksgroep en verantwoording Onderzoeksinstrumenten en verantwoording Dataverzameling / dataverwerking en -analyse Hoofdstuk 5 Resultaten Inleiding Samenvatting van de resultaten per deelvraag Hoofdstuk 6 Conclusies, discussie en aanbevelingen Conclusies Discussie Aanbevelingen Literatuurlijst 26 Pagina 3 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

4 7.12 Bijlagen 27 Bijlage 1 Format Onderzoeksvoorstel / Plan van Aanpak 28 Bijlage 2 Checklist Afstudeeronderzoek Bijlage 3 Beoordelingsformulier Afstudeeronderzoek Bijlage 4 Taalnorm schrijven Pabo HvA 35 Bijlage 5 Tips rondom taal en spelling 36 Bijlage 6 Veelvoorkomende fouten 38 Bijlage 7 Tijdpad VOLTIJD met keuze uit 3 instapmomenten 39 Bijlage 8 Tijdpad DEELTIJD 40 Pagina 4 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

5 Inleiding Je bent aangekomen in de laatste fase van je studie. Als het goed is, studeer je binnen afzienbare tijd af. Voordat het zover is, moet je op verschillende manieren bewijzen dat je je hebt ontwikkeld tot een startbekwame leerkracht, een leerkracht die in de praktijk onderwijs kan ontwikkelen, vormgeven en organiseren en die de gemaakte keuzes kan verantwoorden. Je laat zien dat je kunt functioneren op hbo werken denkniveau. Dat betekent dat er een hoog niveau van je wordt gevraagd qua kennis, qua reflectievaardigheden en qua praktische vaardigheden. In de complexiteit van het beroep wordt hierop voortdurend (en tegelijkertijd) een beroep gedaan. Voor de laatste fase van de studie hebben we verschillende afrondingsvormen ontwikkeld die bovenstaande aspecten toetsen in de LIO-stage, het afstudeeronderzoek en het startbekwaamheidsgesprek. Bij deze toetsvormen gaat het om integratie van kennis, vaardigheden en attitude. Iedere toets heeft een bepaald accent waardoor geborgd is dat bij afronding met een voldoende - alle aspecten bij het afstuderen op het niveau van een startbekwame leerkracht zijn: bij de LIO-stage ligt het accent op het zelfstandig handelen als leerkracht in de beroepspraktijk, bij het afstudeeronderzoek op hbo-denkvaardigheden (onder andere analytische vaardigheden) en bij het startbekwaamheidsgesprek op hogere reflectievaardigheden ten aanzien van de onderwijspraktijk en je eigen functioneren daarin. In deze handleiding gaan we inhoudelijk in op het afstudeeronderzoek. De LIO-stage staat beschreven in de Praktijkgids LIO en alles rondom het Startbekwaamheidsgesprek vind je in Studiewijzer van het laatste studiejaar (respectievelijk Studiewijzer VT 4 voor de voltijd en Studiewijzer DT 3 voor de deeltijd). Al deze documenten zijn beschikbaar via de DLWO en Je kunt starten met je afstudeeronderzoek als je voldoet aan de volgende voorwaarden: - Je LIO-bekwaamheidsgesprek 1 is met een voldoende afgerond. - Je bent gestart met je LIO-stage. In deze Handleiding Afstudeeronderzoek vind je de benodigde informatie over het opzetten en uitvoeren van je afstudeeronderzoek. In hoofdstuk 1 wordt uiteengezet waarom het belangrijk is dat een leerkracht de kennis en vaardigheden bezit om praktijkonderzoek uit te kunnen voeren, in hoofdstuk 2 gaan we in op de inhoudelijke afbakening tot probleemanalytisch onderzoek en de redenen daarvoor. In hoofdstuk 3 komen begeleiding en beoordeling aan bod, in combinatie met procedure en tijdpad. Het kiezen van een geschikt onderwerp, oftewel een complex praktijkvraagstuk dat in aanmerking komt voor onderzoek, komt aan de orde in hoofdstuk 4. In hoofdstuk 5 lopen we de verschillende aspecten van het onderzoeksvoorstel / het plan van aanpak langs en in hoofdstuk 6 gaan we in op de opzet van het onderzoeksverslag. Ten slotte geven we in hoofdstuk 7 per hoofdstuk aanwijzingen voor de verslaglegging. In de bijlagen vind je onder meer het format voor het onderzoeksvoorstel/ het plan van aanpak, een checklist voor je onderzoek en het beoordelingsformulier. Bij het schrijven van deze Handleiding Afstudeeronderzoek is gebruikgemaakt van het boek: Donk, C. van der & Lanen, B. van (2016). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Coutinho. Dit boek is net nieuw uitgegeven, maar je mag ook nog de uitgave van 2012 gebruiken. Let echter op want in deze handleiding wordt verwezen naar de nieuwste druk, dus die van Bij gebruik van de druk uit 2012 moet je dus zelf op zoek naar de juiste paragrafen / bladzijden. Handleiding en boek sluiten op elkaar aan. Aanbevolen wordt om (delen van) dit boek als naslagwerk te gebruiken bij alle stappen van het afstudeeronderzoek. 1 In het oude curriculum is dat Bekwaamheidsproef 2 (BP2). Pagina 5 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

6 1. Waarom praktijkonderzoek belangrijk is voor een leerkracht 1.1 Onderzoekscompetenties In het basisonderwijs wordt de laatste jaren steeds vaker praktijkonderzoek uitgevoerd met de bedoeling de (eigen) onderwijspraktijk te verbeteren. Van de huidige leerkrachten basisonderwijs wordt verwacht dat ze een nieuwsgierige, kritische, onderzoekende houding hebben en basale onderzoeksvaardigheden beheersen. Met deze houding en vaardigheden zijn zij als professional in staat om praktijkvraagstukken te bestuderen en om bij te dragen aan systematische verbetering van het onderwijs. Een leraar basisonderwijs werkt per definitie in complexe praktijksituaties waar verschillende factoren van invloed zijn. Regelmatig lopen zaken in de klas of op school niet zoals de bedoeling is en moet er worden gekeken hoe zaken kunnen worden veranderd en/of verbeterd. Zelden is er één oplossing voor één probleem. Meestal is het zo dat bij een praktijkvraagstuk meerdere factoren een rol spelen en die verschillende factoren werken op elkaar in, soms in positieve, soms in negatieve zin. Ze kunnen elkaar versterken of elkaars werking juist tenietdoen. Een leerkracht, een professional die werkt en denkt op hbo-niveau, moet in staat zijn complexe praktijkvraagstukken te herkennen en te analyseren. Hij moet in beeld kunnen brengen welke feiten bekend zijn over het te onderzoeken praktijkvraagstuk, welke (nog) niet, welke factoren er allemaal een rol spelen en in welke mate. In je afstudeeronderzoek laat je zien dat je de houding, het denkniveau en de vaardigheden bezit die je als leerkracht in staat stellen om een complex praktijkvraagstuk te ontrafelen en te analyseren. In de verschillende fasen van de opleiding heb je kennisgemaakt met deelaspecten van het uitvoeren van onderzoek, onder andere bij beroepsopdrachten en vakopdrachten. Je hebt door deze opdrachten kennisgemaakt met allerlei aspecten van onderzoeksmethodiek en je hebt deze leren toepassen. Je laat nu als afsluiting van je opleiding zien dat je in staat bent een praktijkgericht onderzoek op bachelorniveau uit te voeren. In je afstudeeronderzoek toon je aan dat je onderzoeksvaardigheden kunt inzetten om een praktijkvraagstuk te analyseren en dat je eventueel suggesties kunt doen om de situatie te verbeteren. 1.2 Leerdoelen De volgende leerdoelen staan centraal: Je voert een praktijkonderzoek uit waarin een vraag of een probleem uit de onderwijspraktijk centraal staat. Je vertaalt de vraag / het probleem naar onderzoekbare hoofd- en deelvragen. Je stelt een plan van aanpak op waarin je een totaaloverzicht geeft van de te maken stappen in het kader van het afstudeeronderzoek. Je verdiept je in literatuur die relevant en actueel is voor het gekozen onderwerp en je bent in staat deze literatuur zodanig weer te geven dat de vraag / het probleem van verschillende kanten wordt belicht. Je verzamelt op systematische en onafhankelijke wijze informatie in de onderwijspraktijk die - binnen de context van de praktijksituatie - een nieuw of ander licht werpt op het onderwerp. Je geeft de resultaten van het onderzoek weer op een gestructureerde en transparante wijze. Je trekt conclusies op basis van de theoretische verdieping en de verzamelde data. Je beschrijft alle stappen in een goed leesbare eindrapportage. Pagina 6 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

7 2. Probleemanalytisch onderzoek Leerkrachten in het basisonderwijs krijgen vaak te maken met praktijkvraagstukken waarvoor geen eenduidige oplossing voorhanden is. Om beter zicht te leren krijgen op dergelijke complexe praktijksituaties hebben we op Pabo HvA ervoor gekozen om in het afstudeeronderzoek het ontrafelen - het analyseren - van een praktijkvraagstuk centraal te stellen aan de hand van de uitvoering van een probleemanalytisch onderzoek. In het boek Praktijkonderzoek in de school wordt hiervoor de term beschrijvend onderzoek gebruikt. Aan de hand van dit type onderzoek krijg je dieper inzicht in de complexiteit van problemen die zich in de onderwijspraktijk voor kunnen doen. Bij probleemanalytisch onderzoek wordt er in de onderwijspraktijk rondom een bepaald praktijkvraagstuk een verschil ervaren tussen de gewenste situatie en de huidige situatie. Men wil beter zicht krijgen op dat verschil door het vraagstuk / het probleem te analyseren: men vraagt zich af wat de huidige en wat de gewenste situatie is, wat het verschil daartussen is, door wie dat verschil wordt ervaren (en wanneer) en waaróm de gewenste situatie beter zou zijn. Onderstaand voorbeeld uit de onderwijspraktijk van een Amsterdamse basisschool maakt dit duidelijker: Tijdens het overblijven in de bovenbouw zijn er veel incidenten. De overblijfmoeders doen regelmatig een beroep op de leerkrachten voor ondersteuning. De kinderen zijn brutaal, houden zich niet aan de regels voor het eten en het spelen en als ze om kwart over één in de groep komen, zijn de leerkrachten vaak bezig om eerst ruzies op te lossen die tussen de middag speelden. Iedereen is ongelukkig onder deze situatie en heeft ideeën ter verbetering, maar vooralsnog is niet duidelijk waar de oplossing ligt. Het is maar wie je spreekt: de beleving en ideeën van de leerkrachten lijken anders te zijn dan die van de overblijfmoeders zelf. Ook de kinderen hebben een mening over hoe het nu gaat en hoe het zou moeten. En wat is eigenlijk het beleid van de school, wat is er door de directie schriftelijk vastgelegd aan afspraken? Dit praktijkvraagstuk is een voorbeeld van een feitelijke (praktijk)situatie die niet overeenstemt met de gewenste (de beoogde) situatie. Bij een probleemanalytisch onderzoek ga je op zoek naar de discrepantie tussen een dergelijke feitelijke en wenselijke situatie. Daarvoor is het van belang de feitelijke situatie goed in kaart te brengen zodat je de praktijksituatie beter kunt begrijpen. Tegelijkertijd verdiep je je erin hoe de wenselijke situatie eruit zou kunnen zien. Je hebt bij deze analyse te maken met verschillende perspectieven. In het bovenstaande voorbeeld kijken directie, leerkrachten, kinderen en ouders immers vanuit hun eigen ervaringen naar de onderwijspraktijk (het overblijven in de bovenbouw) en ieder heeft zo zijn eigen ideeën over hoe het anders en beter zou kunnen. Door het uitvoeren van probleemanalytisch onderzoek probeer je op systematische wijze zo goed mogelijk zicht te krijgen op deze verschillende perspectieven. Doordat je door het onderzoek goed overzicht krijgt over het probleem kun je in de meeste gevallen uiteindelijk een aantal suggesties doen ter verbetering. Je verdiept je voor je afstudeeronderzoek in een praktijkvraagstuk van de school (op groeps-, bouw- of schoolniveau). De keuze voor een praktijkvraagstuk vindt in nauwe afstemming plaats met de LIO-school. In je probleemanalytisch onderzoek ben je erop gericht om te bepalen wat op dit moment de feitelijke situatie en wat de gewenste situatie is: waarom is iets een probleem / een verlegenheidsituatie, en waaruit bestaat dat probleem/de verlegenheidsituatie precies? De kern van de vraag die je in je onderzoek stelt is: Wat is er volgens de betrokkenen aan de hand, waarom is het een probleem, wie heeft (hebben) er last van, welke factoren spelen een rol, en wat zijn de eisen waaraan een mogelijke oplossing/aanpak zou moeten voldoen? Kortom: je ontrafelt de complexe praktijksituatie. Het is dus bij het afstudeeronderzoek níet de bedoeling om gelijk met een oplossing of met een alternatieve aanpak te komen. Door het uitvoeren van dit type onderzoek ervaar je aan den lijve dat sommige praktijkvraagstukken eerst beter onderzocht moeten worden voordat de situatie verbeterd (of opgelost) kan worden. Centraal staat dat je leert een vraagstuk systematisch te benaderen, dus stap voor stap, en analytisch, dus met een helder onderscheid tussen waarnemen en interpretatie, tussen feiten en meningen en tussen de verschillende onderzoeksfasen. In alle gevallen verdiep je je (ook) in theorie rondom het praktijkvraagstuk om te zien wat er al bekend is over het onderwerp. De theoretische verdieping geeft je handvatten om gerichter naar de praktijk te kunnen kijken en deze te duiden. Pagina 7 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

8 3. Begeleiding en beoordeling, procedure en tijdpad 3.1 Wanneer kun je starten met je afstudeeronderzoek? Je kunt starten met je afstudeeronderzoek als je voldoet aan de volgende voorwaarden: - Je LIO-bekwaamheidsgesprek is met een voldoende afgerond. - Je bent gestart met je LIO-stage. Om je te helpen het traject te structureren, bieden we je de mogelijkheid te kiezen uit instapmomenten (drie instapmomenten voor voltijdstudenten, één instapmoment voor deeltijdstudenten. Zie bijlage 7 en 8). Als je je houdt aan het gekozen tijdpad, weet je dat je binnen afzienbare tijd je afstudeeronderzoek kunt afronden (mits je voldoende kwaliteit levert uiteraard). Naast de tijdpaden zie je een kolom met een korte toelichting per fase. Het begeleidings- en beoordelingsproces hebben we door de instapmomenten zo goed mogelijk proberen te structureren. Op deze wijze kunnen we garanderen dat je werk binnen cursusjaar kan worden begeleid en beoordeeld. Als je na het laatste instapmoment nog start met je afstudeeronderzoek kunnen wij niet garanderen dat je eindversie nog in cursusjaar kan worden nagekeken. In dat geval betekent het dat je je moet opnieuw moet inschrijven voor het volgende studiejaar. 2 Let op: tijdens het zomerreces worden er geen afstudeeronderzoeken begeleid en/of beoordeeld. Houd hier dus rekening mee in je planning. 3.2 Begeleiding Begeleiding door de kerndocent tijdens de eerste fase In de eerste fase begeleidt de kerndocent je bij de keuze voor een onderwerp en bij het opstellen van een plan van aanpak waarmee je goed voor de dag kunt komen bij een afstudeerbegeleider. Voor deze fase zijn vier weken uitgetrokken. Je zorgt ervoor dat de keuze voor het onderwerp afgestemd is met je LIO-stageschool. Vanaf het moment dat je je keuze hebt gemaakt voor een specifiek praktijkvraagstuk, kun je alvast een start maken met je in te lezen in theorie over het onderwerp. Wanneer de kerndocent aangeeft dat je plan van aanpak van voldoende niveau is om voor te leggen aan een afstudeerbegeleider, lever je je volledig ingevulde onderzoeksvoorstel / plan van aanpak digitaal in in de Dropbox Afstudeeronderzoeken. Van Michelle Robroek ontvang je via de mail bericht wie jouw afstudeerbegeleider is. Toewijzing gebeurt zo mogelijk op basis van vakgebied, specifieke (vak- of onderzoeks)expertise en beschikbaarheid op jouw pabodagen. Let op: zorg ervoor dat je regelmatig contact onderhoudt met je afstudeerbegeleider om te voorkomen dat de toewijzing van begeleidingsuren weer wordt ingetrokken en de begeleidingsuren worden toegewezen aan een andere student. 2 Deze hele alinea geldt alleen voor voltijdstudenten. Het precies volgen van het tijdpad voor deeltijdstudenten (bijlage 8) zorgt ervoor dat je binnen het eerste semester kunt afstuderen. Pagina 8 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

9 3.2.2 Begeleiding door de afstudeerbegeleider tijdens de tweede fase In de tweede fase word je begeleid door een afstudeerbegeleider. De afstudeerbegeleider maakt een keuze voor individuele begeleiding en/of begeleiding in een groepje van drie tot zes studenten. De afstudeerbegeleider helpt je om zo snel mogelijk je plan van aanpak zodanig aan te scherpen dat het je definitieve onderzoeksvoorstel wordt. Van hem / haar krijg je dus een GO voor je onderzoek. Als je eenmaal via de mail - je schriftelijke GO hebt (en niet eerder), kun je voluit van start met je onderzoek, en kun je de theoretische verdieping verder oppakken en het praktijkdeel van het onderzoek gaan uitvoeren. De afstudeerbegeleider werkt met kleine begeleidingsgroepjes en organiseert naar eigen inzicht en in afstemming met de betrokken studenten een beperkt aantal (ongeveer vier) groepsbijeenkomsten waarin je elkaar feedback geeft op tussen- en deelproducten. Je kunt als studenten op deze wijze van en met elkaar leren en de afstudeerbegeleider kan informatie ten aanzien van het onderzoeksproces bespreken met meerdere studenten waardoor er meer diepgang kan ontstaan. Naast deze groepsbijeenkomsten is er de mogelijkheid tot het ontvangen van (in tijd gelimiteerde) mondelinge en/of schriftelijke individuele feedback van je afstudeerbegeleider. Om optimaal leereffect te kunnen bereiken ben je verplicht de groepsbijeenkomsten goed en actief voor te bereiden en eventueel voorbereidend werk tijdig aan te leveren. Als je deze voorbereidingen niet treft en daardoor het leerproces binnen de groep wordt belemmerd, kan de afstudeerbegeleider besluiten je de deelname aan het groepje te ontzeggen. De afstudeerbegeleider bepaalt zo goed mogelijk in samenspraak met de studenten de momenten voor de groepsbijeenkomsten. Van alle deelnemers wordt een flexibele opstelling verwacht ten aanzien van het maken van afspraken. Naast deze groepsbijeenkomsten heb je beperkt de mogelijkheid om afspraken te maken met je afstudeerbegeleider. Van je afstudeerbegeleider krijg je feedback op je werk (tussenproducten en het eindproduct) tijdens de bijeenkomsten en via de mail. De feedback betreft de (vak)inhoud van je onderwerp, de onderzoeksmatige aspecten, de rode draad in je verslag, het taalgebruik en de verwijzing naar bronnen. Realiseer je goed dat je zelf verantwoordelijk bent voor de kwaliteit van je onderzoek en van je onderzoeksverslag. Een begeleider zal bij het geven van feedback bijvoorbeeld niet alle fouten en zwaktes in je betoog aan kunnen kruisen, maar je mag wél verwachten dat hij/zij duidelijke aanwijzingen geeft waar het nog aan schort en waar je dus nog aandacht aan moet besteden Vóór inleveren: actie A Checklist zelf nauwgezet langslopen Als je het onderzoeksverslag hebt geschreven, controleer je eerst zelf aan de hand van de checklist en het beoordelingsformulier nauwgezet je eigen werk en haalt de fouten, onvolledigheden, et cetera eruit. Laat eventueel ook een medestudent (of een ander deskundig iemand in je omgeving) je werk controleren. Op een gegeven moment zie je namelijk zelf je eigen fouten niet meer. Wees je ervan bewust dat door de examinatoren niet alleen de inhoud wordt beoordeeld, maar ook je schriftelijk taalgebruik (Taalnorm Pabo HvA) en het verwijzen naar de bronnen die je hebt gebruikt (volgens APA). Zorg dat je de feedback van je afstudeerbegeleider goed hebt verwerkt in je gehele onderzoeksverslag. Pagina 9 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

10 3.2.4 Voor inleveren: actie B Goedkeuring vragen afstudeerbegeleider inleveren eindversie Voordat je je werk inlevert ter eindbeoordeling door de twee examinatoren, loop je met je afstudeerbegeleider alle onderdelen van de checklist langs. Daaraan voorafgaand heeft de afstudeerbegeleider jouw werk door de plagiaatscanner Ephorus gehaald. De score daarvan zal tijdens deze bespreking met je worden doorgenomen. Op basis van de feedback van je afstudeerbegeleider pas je zo nodig de laatste zaken aan. Als de afstudeerbegeleider akkoord is, en als bewijs daarvan zijn paraaf heeft geplaatst op de checklist, kun je je eindversie, samen met de checklist, aanbieden voor de eindbeoordeling. Je levert beide documenten in via de Dropbox Afstudeeronderzoeken. Maak aan het begin van het begeleidingstraject heldere en goede afspraken met je afstudeerbegeleider over het moment waarop je plant de laatste versie ter controle aan de hand van de checklist aan te bieden en houd je aan die planning. De begeleider heeft namelijk in korte tijd meerdere afstudeeronderzoeken te checken en heeft tijd nodig om dat goed uit te kunnen voeren. Op basis van de feedback van je afstudeerbegeleider pas je zo nodig de laatste zaken aan. Als de afstudeerbegeleider akkoord is en hiervoor heeft getekend, kun je je werk aanbieden voor de eindbeoordeling. 3.3 Beoordeling Je werk wordt beoordeeld door twee examinatoren. Deze examinatoren zijn niet betrokken (geweest) bij de begeleiding van jouw afstudeeronderzoek. De procedure is als volgt: 1. Examinator 1 en examinator 2 beoordelen het afstudeeronderzoek onafhankelijk van elkaar, door de rubrics op het beoordelingsformulier in te vullen (maar nog geen cijfer toe te kennen). Examinator 1 en 2 sturen elkaar dit ingevulde beoordelingsformulier toe. 2. Examinator 1 en 2 voeren een op overeenstemming gericht overleg 3. De examinatoren lichten hun beoordeling toe en komen op basis van hun gesprek tot één gezamenlijk eindcijfer en één beoordelingsformulier. Totaal zijn er dus drie beoordelingsformulieren per student: van examinator 1, van examinator 2 en de gezamenlijke eindbeoordeling. De drie formulieren worden in één keer door examinator 1 gestuurd naar Michelle Robroek, afstudeercoördinator. Nota Bene: Komen de examinatoren er ondanks dit op overeenstemming gericht overleg samen niet uit, dan melden de examinatoren dat bij de coördinator afstudeeronderzoek en sturen beide beoordelingen mee. De coördinator afstudeeronderzoek zorgt in dat geval dat er een 3 e beoordeling komt van een andere beoordelaar. Deze 3 e beoordeling is bindend. De 3 e beoordelaar neemt kennis van de beoordelingen van examinator 1 en 2 en komt tot een definitief en bindend oordeel en eindcijfer. 3 Doel van dit overleg is tweeledig: 1. Komen tot een gezamenlijke en eenduidige beoordeling. 2. Kalibreren van de beoordelingscriteria: samen tot overeenstemming komen over de interpretatie van de beoordelingscriteria en de weging met het oog op de puntentoekenning. Pagina 10 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

11 3. De student wordt door de afstudeercoördinator geïnformeerd over het cijfer, via de mail en via SIS. De examinatoren hebben 10 werkdagen de tijd voor de beoordeling. In het geval van een 3 e beoordeling, kunnen er nog 5 werkdagen bij komen. 3.4 Onvoldoende beoordeling Bij een onvoldoende treedt de fase van begeleiding opnieuw in. Onder begeleiding van je afstudeerbegeleider verwerk je de feedback en verbeter je je afstudeeronderzoek. Zodra de afstudeerbegeleider aangeeft dat je werk inleverklaar is, doorloop je alle hierboven vermelde stappen van de inleverprocedure opnieuw. Het werk wordt opnieuw beoordeeld op basis van de al eerder gegeven beoordeling door - bij voorkeur en indien praktisch mogelijk - dezelfde examinatoren. Je hebt recht op één herkansing per studiejaar. 3.5 Waarderen van excellentie Soms valt afstudeeronderzoek op omdat het zeer origineel is en/of een bijzondere meerwaarde heeft voor de praktijk. Of een student geeft er blijk van te beschikken over een sterk analytisch vermogen, inzicht in en visie op onderwijs. Op het beoordelingsformulier is een extra beoordelingscriterium opgenomen waarin dat expliciet kan worden gewaardeerd. Je kunt in dat geval (en als je op basis van de andere criteria minimaal een 7 hebt gehaald) een extra bonuspunt verdienen, dat wil zeggen een volledige punt bóvenop je cijfer. Als je afstudeeronderzoek als zeer goed of excellent wordt beoordeeld, dan kan het zijn dat je in aanmerking komt voor een prijs. Jaarlijks wordt landelijk een Onderwijs Top Talent Prijs (OTTP) uitgereikt aan een student die zich heeft onderscheiden met het afstudeeronderzoek. De OTTP is een jaarlijkse prijs voor startende leerkrachten. Iedere pabo wordt jaarlijks benaderd om e e n student af te vaardigen binnen de categorie aankomende leraren in het basisonderwijs. De prijs wordt in een landelijke bijeenkomst uitgereikt door een van de bewindslieden van OCW. Kijk voor meer informatie op de website: Wil je in aanmerking komen voor de Onderwijs Top Talent Prijs, geef dit dan aan bij je afstudeerbegeleider. Het kan ook zijn dat je door ons wordt benaderd. Pagina 11 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

12 4. Keuze van een onderwerp / praktijkvraagstuk Je overlegt met je LIO-stageschool welk praktijkvraagstuk je het best kunt analyseren. Dit kan een zogenaamde verlegenheidsituatie zijn of een praktijkprobleem. In alle gevallen gaat het erom dat je inzicht krijgt in een bepaalde situatie zodat je op basis van je analyse aanbevelingen kunt doen voor verbetering van deze praktijksituatie. Het vraagstuk moet door de school (of de leerkracht van jouw groep) als een reëel probleem worden ervaren, en jij moet het interessant vinden om het uit te zoeken. Het is natuurlijk aan te raden om een vraagstuk te kiezen dat ook in je toekomstige beroepspraktijk tot jouw taak behoort. Je zult merken dat het moeilijk is om op basis van een praktijkvraagstuk een goede onderzoeksvraag (je hoofdvraag) te formuleren. Het formuleren van een onderzoeksvraag is een intensief zoekproces is en het is dan ook niet mogelijk om voorbeelden te geven van praktijkvraagstukken met dé ultieme, dé meest juiste, onderzoeksvraag. Hieronder geven we een paar voorbeelden van praktijkvraagstukken die geschikt zijn voor het afstudeeronderzoek zijn met een paar mogelijke hoofdvragen. 1. Tijdens het overblijven in de bovenbouw zijn er veel incidenten. De overblijfmoeders doen regelmatig een beroep op de leerkrachten voor ondersteuning. De kinderen zijn brutaal, houden zich niet aan de regels voor het eten en het spelen en als ze om kwart over één in de groep komen, zijn de leerkrachten vaak bezig om eerst ruzies op te lossen die tussen de middag speelden. Iedereen is ongelukkig onder deze situatie en heeft ideeën ter verbetering, maar vooralsnog is niet duidelijk waar de oplossing ligt. Het is maar wie je spreekt: de beleving en ideeën van de leerkrachten lijken anders te zijn dan die van de overblijfmoeders zelf. Ook de kinderen hebben een mening over hoe het nu gaat en hoe het zou moeten. En wat is eigenlijk het beleid van de school, wat is er door de directie schriftelijk vastgelegd aan afspraken? De hoofdvraag van je onderzoek zou in dit geval kúnnen zijn: Welke problemen worden er ervaren door de verschillende betrokken partijen tijdens de overblijf op basisschool x? of: Hoe wordt het overblijven in de bovenbouw van basisschool x ervaren door de betrokkenen? of: Welke mogelijkheden zien de betrokken partijen op basisschool x om het overblijven in de bovenbouw te verbeteren? 2. In de onderbouw staat in je kleutergroep een watertafel. Een deel van de kinderen kiest vaak voor dit spel. Je hebt geconstateerd dat het steeds dezelfde kinderen zijn die er wél en die er níet mee spelen. Je hebt ook gezien dat ze steeds hetzelfde spel spelen, er zit weinig variatie in. Je vraagt je af wat hiervan op deze manier de meerwaarde is, of er op deze wijze eigenlijk wel wordt geleerd en of het ook ooit zo is bedoeld toen de school de watertafel opnam in het onderwijsaanbod. Vanuit de opleiding weet je dat er zoveel méér mogelijk is met een watertafel. De hoofdvraag van je onderzoek zou in dit geval kúnnen zijn: Op welke wijze kan de watertafel optimaal worden ingezet in het onderwijsaanbod in groep 1-2 van basisschool x? of: Op welke wijze kan de watertafel optimaal worden ingezet bij het meetkundeonderwijs 4 in groep 1-2 van basisschool x? 4 of sociale vaardigheden, of woordenschatonderwijs. Pagina 12 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

13 3. Van de directie van je LIO-school hoor je dat de school de samenwerking met ouders graag zou willen intensiveren. In de huidige situatie komen de ouders alleen op school voor de tienminutengesprekken en een deel van ouders (altijd dezelfde ) verleent hand- en spandiensten bij excursies, festiviteiten, et cetera. De school zou ouders meer willen betrekken bij het onderwijs zélf, maar vooralsnog worden er geen concrete stappen gezet, onder andere omdat ze eigenlijk niet goed weten waar ze mee zouden moeten beginnen. Jij hebt op de opleiding het een en ander gehoord over educatief partnerschap. De hoofdvraag van je onderzoek zou in dit geval kúnnen zijn: Op welke wijze betrekt basisschool x de ouders bij het onderwijs aan hun kinderen? of: Welke mogelijkheden heeft basisschool x om het educatief partnerschap op het gebied van x 5 met ouders te versterken? Verzamel in je eigen praktijksituatie, dus op je LIO-school, een aantal praktijkvraagstukken, informeer hier en daar bij je collega s en bespreek met je stagebegeleider, de directeur en je docent welk van de verzamelde vraagstukken voor jou én voor de school het meest leerzaam en zinvol is om te onderzoeken. Let op: vertil je niet aan je onderwerp! Sommige praktijkvraagstukken zijn dermate complex dat ze eerder bij de taken van de directeur of de intern begeleider horen. Mocht je wel voor een groter, complexer onderwerp kiezen (soms is dat juist interessant en uitdagend), baken dan heel goed af met de basisschool wat wél en wat niet van jou mag worden verwacht. Ga sowieso nooit op de stoel van de directie zitten. Je afstudeerbegeleider zal ook alert zijn op een goede afbakening van je afstudeeronderzoek. 5 Bijvoorbeeld lezen, spelling of rekenen. Pagina 13 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

14 5. Onderzoeksvoorstel / Plan van Aanpak 5.1 De keuze van je onderwerp / praktijkvraagstuk De eerste fase van je onderzoek is een heel essentiële: de keuze van je onderwerp. Hiervoor is het nodig dat je een praktijkvraagstuk definieert. Oftewel: dat je een goede vraag stelt. Je probeert zo goed mogelijk in beeld te brengen wat er problematisch is in een bepaalde onderwijssituatie en op welke wijze jouw onderzoek eraan kan bijdragen om beter zicht op dat vraagstuk te krijgen. Bespreek op je LIO-school welke praktijkvraagstukken er liggen, kijk welke jouw belangstelling hebben en stel een lijstje op met mogelijke onderwerpen. Lees met het oog op de keuze en verkenning van je onderwerp ook hoofdstuk 3 van het boek Praktijkonderzoek in de school (Van der Donk & Van Lanen, 2016). Tijdens deze eerste fase word je begeleid door je kerndocent. In de groep zal de kerndocent aandacht besteden aan deze eerste stappen van het onderzoek zodat de studenten ook van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen inspireren. Neem je lijstje met mogelijke onderwerpen mee naar de eerste bijeenkomst over onderzoek. Gedurende deze fase stel je een eerste onderzoeksvoorstel / plan van aanpak op volgens het format dat je vindt als bijlage in deze handleiding. Lees met het oog op het opstellen van je plan van aanpak hoofdstuk 4 van Praktijkonderzoek in de school. Je krijgt in de lessen feedback op je onderzoeksvoorstel van je medestudenten en van de kerndocent. Als de kerndocent akkoord gaat met je onderzoeksvoorstel, kan de fase van de begeleiding door een afstudeerbegeleider beginnen. Let op: het akkoord van de kerndocent is alleen een akkoord voor het ingaan van de begeleidingsfase, het betekent niet dat je onderzoeksvoorstel / plan van aanpak inhoudelijk is goedgekeurd. Die formele goedkeuring (de GO ) moet komen van de inhoudelijke expert, de afstudeerbegeleider. Gedurende de tweede fase van je onderzoek word je begeleid door een inhoudelijk expert op het gebied van jouw onderwerp en/of op het gebied van onderzoek. De afstudeerbegeleider zal deels werken met een kleine groep studenten waarbij leren van en met elkaar een plaats krijgt; deels zal er ook individuele begeleiding plaatsvinden. Onder begeleiding van de afstudeerbegeleider scherp je de eerste versie van je onderzoeksvoorstel / het plan van aanpak aan. Als je van de afstudeerbegeleider (vastgelegd via de mail) een GO hebt voor je onderzoeksvoorstel, kun je aan de slag met je onderzoek. Na de theoretische verdieping kom je tot een definitieve versie van je onderzoeksvoorstel / plan van aanpak: je stelt zo nodig de hoofd- en deelvragen bij en gebruikt daarbij de termen die uit de theorie naar voren zijn gekomen. Mogelijk voeg je nog een vraag toe en wijzig je één of meerdere vragen op basis van hetgeen je hebt gelezen. In je onderzoeksvoorstel / plan van aanpak beschrijf je op hoofdlijnen hoe je je afstudeeronderzoek aan gaat pakken. Je gebruikt daarvoor het format dat je vindt in bijlage 1 van deze Handleiding Afstudeeronderzoek. Het plan van aanpak kent de volgende opbouw: 1. Beschrijf de aanleiding voor het onderzoek, het praktijkvraagstuk, en geef aan waarom dit onderzoek van belang is. Beschrijf ook de context waarin het onderzoek plaatsvindt en wat de (eventuele) relatie is met je LIO-school. Eindig met het omschrijven van de doelstelling van de doelstelling van het onderzoek: wat wil je bereiken? Theoretische verdieping onderzoeksvaardigheden: hoofdstuk 3 Praktijkonderzoek in de school. Pagina 14 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

15 2. Onderzoeksvragen: de hoofdvraag (probleemstelling) en de deelvragen. Theoretische verdieping onderzoeksvaardigheden: hoofdstuk 4 Praktijkonderzoek in de school. 3. Theoretisch kader: wat zijn, gezien je hoofdvraag en deelvragen, de sleutelbegrippen die aan de orde moeten komen? Theoretische verdieping onderzoeksvaardigheden: hoofdstuk 4 en bijlage A Praktijkonderzoek in de school. 4. Onderzoeksmethoden: Beschrijving van de onderzoeksgroep(en) die je gaat benaderen. Beschrijving van de onderzoeksinstrumenten en hun relatie tot je hoofdvraag en deelvragen. Theoretische verdieping onderzoeksvaardigheden: hoofdstuk 5, 6 en 7 Praktijkonderzoek in de school. 5. Tijdpad: planning van activiteiten. Theoretische verdieping rapporteren: hoofdstuk 9 Praktijkonderzoek in de school. 6. Voorlopige literatuurlijst. 5.2 Het theoretisch kader Bij ieder afstudeeronderzoek vindt theoretische verdieping plaats om te kijken wat er al bekend is over het onderwerp. Je gaat op zoek naar informatie over de sleutelbegrippen die essentieel zijn om je onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden. Het kán zijn dat je op basis van deze informatie je hoofdvraag en deelvragen nog enigszins aanpast. Zorg ervoor dat de geraadpleegde literatuur recent is, relevant voor het onderwerp en verschillende perspectieven belicht. Ga qua omvang uit van zo n pagina s. Voor het zoeken van literatuur heb je - ook thuis - online toegang (via tot allerlei zoekmachines en publicaties (onderwijsdatabanken). Als je niet weet hoe te beginnen en waar je online kunt zoeken, maak dan gebruik van het inloopspreekuur van of maak een afspraak met de informatiespecialist van de pabo, Renger Dijkstra (r.dijkstra@hva.nl) voor instructie op maat. Je krijgt dan adviezen, tips en ondersteuning over het vinden en verwerken van relevante literatuur. Het inloopspreekuur is elke maandag van 10:30-13:30 uur op de 3 e verdieping van het KSH, aan een van de tafels in de open ruimte. Op de HvA-site vind je allerlei tips en aanwijzingen rondom het opzetten van een theoretisch kader. 5.3 Onderzoeksvragen Je formuleert de (voorlopige) hoofdvraag en de deelvragen. De deelvragen splitsen de hoofdvraag in onderdelen zodat de deelvragen bij elkaar antwoord geven op de hoofdvraag. De deelvragen bevatten geen nieuwe elementen. Pagina 15 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

16 5.4 Onderzoeksmethoden De keuze van je onderzoeksgroep Omdat je onderzoek doet naar praktijkvraagstukken in het onderwijs, zal je onderzoeksvraag zich richten op een bepaalde groep mensen. In veel gevallen ligt je onderzoeksgroep al van tevoren vast: een bepaalde klas, school, bouw of groep leerlingen of collega s. Realiseer je goed hoe je je onderzoeksgroep samenstelt en dat de samenstelling zodanig is dat het helpt om een zo goed mogelijk beeld van je praktijkvraagstuk te krijgen. Bedenk van tevoren wat voor (type) informatie je verwacht te krijgen en of die informatie een bijdrage levert aan het beantwoorden van je hoofd- en deelvragen. Daarmee voorkom je dat je informatie verzamelt die uiteindelijk niet relevant blijkt te zijn voor je onderzoek De keuze van je onderzoeksinstrumenten Op basis van je theoretisch kader scherp je zo nodig je onderzoeksvragen aan en bepaal je vervolgens definitief welke onderzoeksinstrumenten je gaat inzetten om je vragen beantwoord te krijgen. Met behulp van de onderzoeksinstrumenten verzamel je in de praktijk de gegevens op basis waarvan je uitspraken gaat doen, conclusies gaat trekken en tot aanbevelingen komt. Welke instrumenten je precies moet gaan inzetten, hangt sterk af van je praktijkvraagstuk en de onderzoeksvragen die je jezelf hebt gesteld. In hoofdlijnen kun je kiezen 6 uit de volgende onderzoeksinstrumenten: 1. Observatie 2. Interview 3. Documentenanalyse (schoolgids, protocollen, et cetera) 4. Analyse van bestaande data, aanwezig in de school (LVS, evaluaties, et cetera) Voor het beschrijven van de feitelijke situatie is het aan te bevelen zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande data in de onderwijspraktijk. Deze data zijn over het algemeen meer betrouwbaar en valide dan gegevens die door middel van zelf ontwikkelde meetinstrumenten worden verzameld. Denk hierbij aan (beleids)documenten, toetsresultaten en achtergrondgegevens van leerlingen. Je gebruikt ten minste twee instrumenten waardoor je het praktijkvraagstuk op verschillende manieren benadert. Je verzameling gegevens wordt hierdoor rijker en vollediger. Dit zorgt ervoor dat de betrouwbaarheid van de antwoorden op je onderzoeksvragen groter zal zijn. Zorg ervoor dat je voldoende data gaat verzamelen zodat je een goed beeld van je praktijkvraagstuk kunt krijgen. Bespreek met je afstudeerbegeleider wat qua omvang nodig is om tot betrouwbare uitspraken te kunnen komen over jouw praktijkvraagstuk. Bedenk vooraf op welke wijze je tijdens je onderzoek je verzamelde gegevens vast gaat leggen. Dat moet op objectieve, systematische en gestructureerde wijze. Dit helpt je om het overzicht over het geheel te houden. 6 Keuze uit deze vier onderzoeksinstrumenten sluit echter het gebruik van andere instrumenten (zoals bijvoorbeeld het afnemen van een enquête / vragenlijst) niet uit. De keuze voor déze onderzoeksinstrumenten is gemaakt omdat je met deze vormen van praktijkonderzoek als leerkracht vrijwel dagelijks te maken krijgt en je door middel van onderzoek deze vaardigheden verder verbetert. Het is niet verboden om enquêtes af te nemen. Het heeft echter niet onze voorkeur omdat het soms behoorlijk belastend kan zijn voor scholen (die krijgen soms in korte tijd meerdere enquêtes onder ogen, met name de directieleden en de intern begeleiders) en omdat de resultaten lang niet altijd leiden tot een genuanceerd en rijk beeld van het praktijkvraagstuk vanwege de geringe omvang van de onderzoeksgroep. Pagina 16 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

17 Zorg dat je bij observaties van tevoren bepaalt waarnaar je specifiek gaat kijken en welke deelvragen je met je observaties wilt beantwoorden. Je kunt daarvoor putten uit je theoretisch kader. Bespreek observatiepunten vooraf met je (onderzoeks)begeleider. Bepaal wat het doel van je interview is. Ontwerp voor ieder interview een vragenlijst op basis van het theoretisch kader en je deelvragen. Controleer of je met de verwachte antwoorden ook de deelvragen kunt beantwoorden. Bespreek de interviewvragen met je (onderzoeks)begeleider vóór je het interview gaat uitvoeren. Van ieder interview maak je een geluidsopname. Op basis van deze geluidsopname maak je een verslag (samenvatting) dat je vervolgens laat autoriseren door de respondent. Je hoeft de geluidsopname van het interview dus niet letterlijk uit te typen (transcriberen). Je bewaart de geluidsopname (zodat die eventueel opgevraagd kan worden) en je neemt het verslag op in de bijlagen van je onderzoeksverslag. Delen uit het verslag gebruik je bij het weergeven van de resultaten. Bij documentanalyse en de analyse van bestaande data bepaal je van tevoren mede met behulp van je theoretisch kader - waar je precies op gaat letten en welke deelvragen je ermee wilt beantwoorden. Door van tevoren goed te focussen ben je gericht en systematisch gegevens aan het verzamelen. 5.5 (Voorlopige) literatuurlijst Geef aan welke bronnen je van plan bent te gaan gebruiken voor je onderzoek. Houd vanaf het begin van je onderzoek systematisch een overzicht van je bronnen bij. In het begin zal je literatuurlijst verre van volledig zijn, maar in de loop van je onderzoek vul je de lijst steeds verder aan. Bij de selectie van je bronnen is het belangrijk dat je werkt met relevant en actueel materiaal. Let op: relevant en actueel hoeft niet samen te gaan: bij verschillende onderwerpen zijn niet actuele bronnen nog steeds heel relevant; pas verschenen publicaties zijn niet per definitie relevant. 5.6 Ten slotte Een goed begin is het halve werk. Besteed veel aandacht aan je onderzoeksvoorstel / plan van aanpak en zorg ervoor dat je een goed beeld hebt vooraf van je eigen onderzoek. Zorg dat je overzicht houdt door systematisch te werken, een logboek bij te houden en gegevens te structureren. Let op objectiviteit: zowel in de vragen die je stelt en de wijze waarop je de gegevens vastlegt, maar ook in de wijze waarop je de theorie selecteert. Pas er voor op dat je niet slechts op zoek gaat naar bevestiging van de ideeën die jij (of de school) toch al over het praktijkvraagstuk had. Pagina 17 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

18 6. Het onderzoeksverslag 6.1 De opbouw van het verslag Je onderzoeksverslag kent op hoofdlijnen - de hieronder aangegeven vaste opbouw. Eventueel kun je hier in overleg met je afstudeerbegeleider van afwijken, bijvoorbeeld als het niet precies past bij de opzet van jouw onderzoek. Per hoofdstuk begin je steeds met een korte inleiding waarin je de lezer op hoofdlijnen aangeeft wat de inhoud van het hoofdstuk zal zijn. Titelpagina Voorwoord Samenvatting Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Context, aanleiding en omschrijving praktijkvraagstuk 1.2 Doelstelling Hoofdstuk 2: Onderzoeksvragen 2.1 Hoofdvraag 2.2 Deelvragen Hoofdstuk 3: Theoretisch kader 3.1 Sleutelbegrip A 3.2 Sleutelbegrip B 3.3 Sleutelbegrip Korte samenvatting van het theoretisch kader Hoofdstuk 4: Onderzoeksmethoden 4.2 Onderzoeksgroep(en) en verantwoording 4.2 Onderzoeksinstrumenten en verantwoording 4.3 Dataverzameling, dataverwerking en analyse per onderzoeksinstrument Hoofdstuk 5: Resultaten 5.1 Samenvatting van de resultaten deelvraag Samenvatting van de resultaten deelvraag Samenvatting resultaten Hoofdstuk 6: Conclusies, discussie en aanbevelingen 6.1 Conclusies (beantwoording van de hoofdvraag) 6.2 Discussie 6.3 Aanbevelingen Geraadpleegde literatuur Bijlagen Pagina 18 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

19 Het is van belang dat je onderzoeksverslag plezierig leesbaar is en zo is geschreven dat de lezer wordt meegenomen in het onderzoeksproces en de resultaten (publieksgericht). Het gaat niet om een opsomming van alles wat je gelezen en gedaan hebt, maar je maakt daaruit een beredeneerde keuze en neemt de lezer mee in wat je hebt uitgezocht en wat je bevindingen zijn. In hoofdstuk 7 worden de diverse onderdelen van je onderzoeksverslag nader toegelicht. 6.2 Taal en spelling in je onderzoeksverslag Het schrijven van een onderzoeksverslag is een hele opgave. Het verdiepen in literatuur en het uitvoeren van het praktijkdeel van het onderzoek vraagt van jou een systematische, gestructureerde wijze van werken. Vervolgens moet je zorgen dat je het hele proces zodanig op papier weet te krijgen dat een buitenstaander die niets van jouw onderzoek heeft meegemaakt een goed, volledig beeld krijgt van alle stappen die je hebt gezet. De lezer moet kunnen volgen tot welke antwoorden, conclusies en aanbevelingen je komt. De taalkundige kant is bij je onderzoeksverslag van belang. Bij de beoordeling wordt ook gelet op taalgebruik en stijl. De tekst in het verslag moet voldoen aan de Taalnorm van de HvA (niet meer dan tien fouten in tekst > dan 3000 woorden). Daarnaast moet het verslag een logische opbouw hebben, een samenhangend geheel vormen en de gekozen stijl van schrijven moet objectief, precies, zorgvuldig, helder, beknopt en formeel zijn. Dat betekent onder meer dat het geen persoonlijk verslag is en je dus de ik-vorm niet gebruikt. Het verslag is deels (in ieder geval hoofdstuk 4 Onderzoeksmethoden) geschreven in de voltooide tijd, het onderzoek is immers al volledig uitgevoerd en je beschrijft achteraf wat je hebt gedaan en wat je bevindingen zijn. Van je afstudeerbegeleider krijg je feedback op je stijl en taalgebruik, maar uiteindelijk ben je zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van wat je inlevert. Zet dus je eigen hulptroepen in en laat anderen meelezen met en feedback geven op jouw teksten. Zie ook bijlagen 4, 5 en 6 bij deze handleiding voor de taalnorm van Pabo HvA, een aantal aanvullende taaltips en veelvoorkomende fouten. Studenten die veel moeite hebben met het schrijven van het onderzoeksverslag kunnen zich aanmelden voor extra ondersteuning door de afdeling Studentzaken, het zogenaamde Taalspreekuur. Hier krijg je 50 minuten lang individuele begeleiding. Een vereiste is dat je een specifieke hulpvraag hebt. Op de DLWO van Studentzaken kun je je hiervoor opgeven. Het taalspreekuur voor DOO-studenten vindt plaats in het Kohnstammhuis. Daarnaast is er ook een online taaladviespunt van de HvA: Je vindt hier veel tips en toetsen waarmee je je eigen schrijfvaardigheid kunt verbeteren. Pagina 19 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

20 7. Aanwijzingen bij de onderdelen van het onderzoeksverslag 7.1 De titelpagina Op de voorkant van het onderzoeksverslag vermeld je de titel van je afstudeeronderzoek. Links onderaan de titelpagina vermeld je de volgende informatie in onderstaande volgorde: - Voorletters en naam - Studentnummer - Cursusjaar + aanduiding VT of DT - Datum van inleveren (inclusief jaartal) - Hogeschool van Amsterdam, Lerarenopleiding Basisonderwijs - Naam praktijkplek/lio-stageschool - Afstudeeronderzoek - Naam van je afstudeerbegeleider 7.2 Voorwoord Een voorwoord staat inhoudelijk los van je rapport. Het is een persoonlijke noot waarin je kunt schrijven over je persoonlijke ervaringen bij het opzetten en uitvoeren van je onderzoek. Ook is dit de plaats om mensen te bedanken die je geholpen hebben bij je onderzoek of bij het schrijven van je rapport. Een voorwoord is niet bedoeld om nader in te gaan op de achtergrond van je onderwerp, je probleemstelling of je school. Het voorwoord schrijf je, net als de inhoudsopgave, de definitieve inleiding en de samenvatting, pas achteraf. Het voorwoord staat nog vóór de inhoudsopgave en wordt alleen als titel opgenomen in de inhoudsopgave, maar zonder paginanummering. 7.3 Samenvatting In de samenvatting staat de essentiële inhoud van je gehele onderzoek beknopt weergegeven. De samenvatting moet zelfstandig te lezen zijn en is bij voorkeur maximaal 1 A4 (maximaal 500 woorden). In de samenvatting komen alle onderdelen van je onderzoek kort aan de orde en kom je niet met nieuwe informatie. In elk geval komen de volgende onderwerpen aan bod: - het onderwerp van het afstudeeronderzoek; - de aanleiding voor het onderzoek en de context waarin het afstudeeronderzoek is uitgevoerd; - kort overzicht van de gebruikte theorie(ën); - opzet en uitwerking van het onderzoek; - resultaten en aanbevelingen. De samenvatting is het meest gelezen deel van het onderzoek, het is dus je binnenkomer. Let op dat deze zelfstandig leesbaar is, dat betekent onder andere dat er geen verwijzingen naar literatuur en geen toelichtingen zijn opgenomen in de samenvatting. Realiseer je goed dat een samenvatting wordt gelezen door mensen die geen tijd hebben om je hele onderzoek door te nemen, maar er toch graag een indruk van willen krijgen. Zij zijn veelal met name geïnteresseerd in de conclusies en de aanbevelingen, dus daar mag een accent op liggen. Pagina 20 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

21 7.4 Inhoudsopgave De inhoudsopgave bevat: - Titels én nummering van de hoofdstukken, de paragrafen en de bijbehorende paginanummers. Neem hierbij alleen hoofdstukken en (sub)paragrafen op en geen ongenummerde tussenkopjes. Neem geen verwijzing(en) op. - De titels van onderdelen voorafgaand aan de inhoudsopgave (voorwoord, samenvatting) en de slotonderdelen (literatuurlijst) met uitzondering van de inhoudsopgave zelf. Nummer deze onderdelen niet. - Nummer de bijlagen als volgt: Bijlage I, Bijlage II. - De paginanummering begint bij de inleiding. Maak gebruik van paragrafen waaruit duidelijk de hiërarchie blijkt met betrekking tot de onderwerpen die daaronder door jou worden beschreven. Het moet de lezer in een oogopslag duidelijk zijn of de onderwerpen bij elkaar horen. Het nummeren van paragrafen is handig. Overdrijf dit echter niet en maak gebruik van maximaal drie niveaus (2, 2.1 en 2.1.1). Wees consequent in de indeling van je hoofdstukken. Tip: je kunt een automatische inhoudsopgave maken door hoofdstukken en paragrafen te nummeren door in Word met kopstijlen te werken (zie de werkbalk voor kop 1, kop 2, kop 3). 7.5 Hoofdstuk 1 Inleiding Context, aanleiding en omschrijving praktijkvraagstuk In het kader van je afstudeeronderzoek oriënteer je je op praktijkvraagstukken die in jouw stagegroep of op jouw stageschool voorkomen en waarvoor voordat een eventuele actie of oplossing in beeld komt - een analyse gewenst is. In deze paragraaf geef je een korte omschrijving van het vraagstuk zoals dat aan jou is gepresenteerd. Je geeft hier het volgende aan: - Introduceer de school en/of de groep (eventueel de opdrachtgever) waar je onderzoek is uitgevoerd. - Geef de aanleiding en de achtergrond van het praktijkvraagstuk aan. - Verduidelijk (indien nodig) het onderwerp voor niet-ingewijden. - Geef de relevantie van het vraagstuk aan: voor jezelf, de onderwijspraktijk en het eventuele brede maatschappelijk belang. Je formuleert een precieze omschrijving van het praktijkvraagstuk aan de hand van de volgende vragen (de 5 x W + H-methode (zie par. 3.4 Het praktijkprobleem beschrijven in Praktijkonderzoek in de school, van der Donk & van Lanen, 2016). 1. Wat is het praktijkvraagstuk? 2. Wie heeft te maken met het praktijkvraagstuk? 3. Wanneer doet het praktijkvraagstuk zich voor? 4. Waarom is het een praktijkvraagstuk? 5. Waar doet het praktijkvraagstuk zich voor (de context)? 6. Hoe is het praktijkvraagstuk ontstaan? Pagina 21 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

22 7.5.2 Doelstelling Je vertaalt het geformuleerde praktijkvraagstuk naar een duidelijk onderzoeksdoel. Deze doelstelling geeft richting en geeft aan wat je met je afstudeeronderzoek wilt bereiken Opzet onderzoeksverslag Het is prettig voor de lezers van je rapport om te weten wat zij kunnen verwachten. Besteed dus aan het eind van je inleiding een alinea aan de opbouw van je rapport. Begin elk hoofdstuk met enkele inleidende zinnen waarin je aankondigt wat de inhoud is van het betreffende hoofdstuk en sluit elk hoofdstuk van je onderzoeksverslag af met een samenvattende alinea. 7.6 Hoofdstuk 2 Onderzoeksvragen Hoofdvraag Op basis van de probleemomschrijving en je doelstelling formuleer je een hoofdvraag (synoniem voor vraagstelling). De hoofdvraag: - moet vragend en open zijn; - moet begrijpelijk en eenduidig zijn; - moet uitgewerkt kunnen worden in deelvragen. Zie voor een paar concrete voorbeelden van hoofdvragen hoofdstuk Deelvragen Je splitst je hoofdvraag op in deelvragen. Met behulp van de deelvragen krijg je zicht op deelaspecten van de hoofdvraag. Je deelvragen moeten je hoofdvraag volledig dekken en mogen geen nieuwe aspecten bevatten. De hoofd- en deelvragen hebben altijd betrekking op het praktijkdeel van het onderzoek. Om tot goede hoofd- en deelvragen te komen heb je theorie nodig om te weten wat de relevante begrippen zijn en welke aspecten er allemaal een rol zouden kunnen spelen. Het kan zijn dat het jou helpt om ook een aantal deelvragen te stellen over de theorie; deze vragen neem je echter niet op in je set onderzoeksvragen. Ze fungeren dus alleen als tijdelijk - hulpmiddel voor jou om je theoretisch kader samen te stellen. De eerste twee hoofdstukken van je onderzoeksverslag schrijf je, net als het voorwoord en de inhoudsopgave, deels achteraf. Dán pas is geheel duidelijk welke facetten daadwerkelijk behandeld zijn en hoe de indeling van de tekst eruitziet. Het kan dus betekenen dat je doelstelling of bepaalde deelvragen er in de definitieve versie anders uitzien dan in je plan van aanpak, omdat je gaandeweg je onderzoek tot de ontdekking bent gekomen dat het probleem anders in elkaar zit dan je aanvankelijk dacht. Dat is prima en hoort bij het proces, zó werkt onderzoek namelijk: je denkproces is voortdurend in beweging en dat leidt tot voortschrijdend inzicht en dat kan dus betekenen dat je je onderzoeksvoorstel / plan van aanpak met terugwerkende kracht aanpast. Pagina 22 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

23 7.7 Hoofdstuk 3 Theoretisch kader Inleiding en opzet theoretisch kader Geef in dit hoofdstuk aan welke begrippen belangrijk zijn bij jouw praktijkvraagstuk, van welke kernbegrippen je uitgaat en op welke literatuur je je daarbij baseert. Omschrijf ze en licht ze toe en geef aan wat de relaties zijn tussen de begrippen. Ga in op de relevantie van deze begrippen voor jouw praktijkvraagstuk. In verschillende paragrafen werk je aspecten van je begrippenkader uit. Hoe je deze paragrafen in wilt delen is aan jou, je zou bijvoorbeeld per begrip een paragraaf kunnen samenstellen. In een theoretisch kader geef je geen informatie meer over je school (of over de lokale situatie), dat heb je in hoofdstuk 1 namelijk al gedaan. Het is van belang dat het theoretisch kader niet bestaat uit geïsoleerde opsommingen of samenvattingen, maar dat jij er een geheel van maakt. Jij leidt de lezer als het ware door de theorie. Zorg ervoor dat je theoretisch kader een goed lopende tekst is en dat je deze tekst structureert door gebruik te maken van paragrafen, alinea s, voegwoorden en verbindende teksten. Eindig je theoretisch kader met een samenvatting waarin je aangeeft welke theorieën, modellen, et cetera leidend zijn bij het praktijkdeel van je onderzoek Structuur en samenhang aanbrengen in het theoretisch kader Paragrafen Om dit hoofdstuk overzichtelijk te houden, is het verstandig om de tekst te verdelen in paragrafen. Per deelonderwerp maak je dan een paragraaf. Zorg ervoor dat de tekst in niet meer dan drie niveaus wordt opgedeeld, bijvoorbeeld maximaal paragraaf Alinea s Alinea s zorgen net als paragrafen voor structuur in een tekst. Je begint met een nieuwe alinea als er een nieuw (sub)onderwerp in de tekst aan bod komt. Een goede alinea bestaat uit een kernzin en uit een uitwerking van de kernzin in de overige zinnen. De kernzin bevat de belangrijkste informatie, de kern van wat je wilt zeggen in die alinea. Het beste kun je de kernzin als eerste, tweede of laatste zin opnemen. Lezers kijken bij voorkeur op die plaatsen om een snel overzicht te krijgen van de inhoud. De kernzin werk je uit in de rest van de alinea. Een alinea wordt daardoor gemiddeld tussen de drie en tien zinnen. Voegwoorden en verbindende teksten Voegwoorden zijn woorden die zinnen aan elkaar voegen. Door goed gebruik te maken van voegwoorden breng je samenhang aan in je tekst. Het verband tussen (de inhoud van de) zinnen wordt duidelijk (bijvoorbeeld voordat, zodat, terwijl, hoewel, ofschoon mits, tenzij, wanneer, indien, et cetera.). Zie ook en Vormgeving Zorg voor een consequente vormgeving van hoofdstuktitels en paragrafen. Maak hoofdstuktitels vet en geef hoofdstuktitels een groter lettertype. Paragrafen ook liefst vet. Let daarbij op de volgende zaken: - Houd de paragrafen kort en pakkend. Net als de hoofdstuktitel moeten ze de inhoud van het tekstdeel dekken. - Pas op dat je maat houdt met paragrafen: probeer de tekst niet te veel te onderbreken. Pagina 23 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

24 7.7.3 Verwijzen naar bronnen In een theoretisch kader is sprake van een duidelijke eigen redenering waarin je elke uitspraak fundeert door duidelijk te maken op wiens gezag je deze uitspraak doet door middel van referenties volgens de richtlijnen van de American Psychology Association. Je moet ervan uitgaan dat jij zelf nog geen enkel gezag hebt om uitspraken te kunnen doen. Het moet voor de lezer te allen tijde duidelijk zijn waar de auteur aan het woord is en waar ander werk aangehaald wordt. Op deze manier geeft de auteur de lezer de mogelijkheid het werk dat aangehaald wordt na te zoeken en te verifiëren en wordt plagiaat (het overnemen of verwoorden van passages en ideeën uit andermans werk en deze presenteren als eigen werk) voorkomen. Plagiaat wordt beschouwd als intellectuele diefstal en is niet toegestaan. Plagiaat is te voorkomen door nauwkeurig bronnen bij te houden en bij het opnemen van informatie van andere auteurs in de verslaglegging te parafraseren en de bron te vermelden. Besteed hier van begin af aan zorgvuldig aandacht aan om te voorkomen dat je dat in een latere fase alsnog moet doen of dat je je onderzoeksverslag tot in detail moet verbeteren. Op de websites en vind je nadere informatie over het verwerken van literatuur (en andere bronnen) en over het opstellen van een literatuurlijst volgens de APArichtlijnen. Op de website van SCRIBBR vind je een zogenaamde APA Generator waarmee je automatisch (en dus heel handig) een juiste literatuurlijst kunt samenstellen. Ook vind je daar suggesties voor de wijze waarop je een bron in je tekst kunt verwerken: Hoofdstuk 4 Onderzoeksmethoden Inleiding Inleidende alinea met de opbouw van dit hoofdstuk en een vooruitwijzing naar de inhoud van de subparagrafen Typering van het onderzoek Licht toe waarom je onderzoek probleemanalytisch van aard is en geef aan of je je hebt gericht op het verzamelen van kwantitatieve of kwalitatieve gegevens of beide Onderzoeksgroep en verantwoording In deze paragraaf beschrijf je wat de samenstelling en grootte is van je onderzoeksgroep en hoe je daartoe bent gekomen. Welke selectie heb je gemaakt en op basis waarvan heb je dat gedaan? Wat voor soort informatie verwachtte je te krijgen van de respondenten? Pagina 24 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

25 7.8.3 Onderzoeksinstrumenten en verantwoording Geef per instrument een beschrijving en een onderbouwing vanuit je theoretisch kader, waarbij je duidelijk aangeeft voor de beantwoording van welke deelvragen je elk instrument hebt gebruikt. Hoe heb je de begrippen uit je theoretisch kader geoperationaliseerd in je instrumenten? Oftewel: hoe komt de theorie terug in je interviewvragen, observatiepunten en/of data- en documentanalyse? Houd zo mogelijk de volgorde van je deelvragen aan, ook bij de overige paragrafen Dataverzameling / dataverwerking en -analyse Je beschrijft hoe je je onderzoeksinstrumenten precies hebt gebruikt om data te verzamelen en op welke wijze je je data hebt geordend. Licht toe op welke wijze je bij het uitvoeren van je onderzoek zo objectief mogelijk te werk bent gegaan. 7.9 Hoofdstuk 5 Resultaten Inleiding Begin dit hoofdstuk weer met een inleidende alinea waarin je aangeeft hoe je de resultaten gaat bespreken en wat de opbouw van het hoofdstuk is Samenvatting van de resultaten per deelvraag Bespreek vervolgens je resultaten, bij voorkeur per deelvraag in een aparte paragraaf, en eindig met een samenvattende alinea. Je presenteert de verzamelde gegevens zo objectief mogelijk en vat per deelvraag en per onderzoeksinstrument de resultaten samen. Je neemt je ruwe onderzoeksresultaten (je data) op in de bijlagen zodat de lezer de samenvatting kan controleren. Kwantitatieve informatie leent zich er goed voor om in schema s, tabellen of diagrammen weer te geven. Gebruik bij kleine aantallen (< 10) tabellen. Neem in je verslag alleen de belangrijkste resultaten op, de rest kan in tabellen en overzichten in de bijlagen. Zorg voor duidelijke bovenschriften bij tabellen en onderschriften bij figuren (grafieken, schema s, afbeeldingen, et cetera), zodat ze zelfstandig dus zonder de tekst te lezen te begrijpen zijn. Gebruik de automatische nummering van Word en verwijs in de tekst naar de tabellen en figuren. Je verleent de gerapporteerde resultaten bewijskracht door in elke paragraaf een of meer essentiële citaten van je respondenten op te nemen Hoofdstuk 6 Conclusies, discussie en aanbevelingen Conclusies In dit hoofdstuk trek je op basis van je resultaten conclusies. Je formuleert kort en bondig de antwoorden op alle deelvragen en ten slotte beantwoord je de hoofdvraag. Met het beantwoorden van de hoofdvraag geef je aan in hoeverre het onderzoek heeft bijgedragen aan inzicht in het praktijkvraagstuk. Pagina 25 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

26 De conclusies moeten helder en duidelijk zijn zodat iedereen er hetzelfde onder verstaat. De conclusies komen voort uit de data die je hebt verzameld, je kleurt de conclusies niet door een eigen mening (of eigen accent) toe te voegen Discussie Besteed in deze paragraaf aandacht aan mogelijke bedreigingen van de betrouwbaarheid van je onderzoek en wat je eventueel hebt ondernomen om die te ondervangen. Daarnaast geef je in deze paragraaf aan welke vragen, discussiepunten en nieuwe gedachten je onderzoek oplevert. Je kunt hier suggesties geven voor vervolgonderzoek, maar ook eventuele alternatieve verklaringen voor het praktijkvraagstuk opnemen Aanbevelingen Nu je een duidelijk antwoord hebt gegeven op de hoofdvraag, geef je aan wat jouw aanbevelingen zijn om het praktijkvraagstuk dat je hebt beschreven aan te pakken of op te lossen. Dit is het moment waarop je als onderzoeker een eigen accent kunt toevoegen. In deze paragraaf kun je je nieuwe gedachten formuleren die uit het onderzoek zijn voortgekomen (maar je maakt ook nu geen gebruik van de ik-vorm). Aanbevelingen hebben te maken met veranderingen die zouden moeten plaatsvinden. Deze veranderingen kunnen op allerlei zaken betrekking hebben, bijvoorbeeld: - meer, minder of andere aandacht aan bepaalde zaken besteden; - meer, minder of andere middelen inzetten; - meer, minder of andere regels toepassen; - meer, minder of andere methodes gebruiken; - et cetera. In alle gevallen dien je bij je aanbevelingen toe te lichten waarom ze volgens jou bijdragen aan een oplossing voor het praktijkvraagstuk. Je aanbevelingen moeten realistisch en haalbaar zijn Literatuurlijst Na het laatste hoofdstuk volgt de literatuurlijst. Dat is één lijst met daarin alle schriftelijke bronnen (boeken, artikelen, enzovoort) opgenomen die je hebt geraadpleegd. Je maakt geen onderscheid tussen boeken, artikelen, websites en dergelijke. Voor de helderheid: literatuur waarnaar je in je tekst niet verwijst, neem je niet op in de literatuurlijst. De literatuurlijst wordt wel opgenomen in de inhoudsopgave, maar krijgt geen hoofdstuknummer. De lijst wordt in alfabetische volgorde opgesteld. In je tekst verwijs je steeds correct naar de bronnen als je gegevens, illustraties en formuleringen overneemt. Besteed aandacht aan een juiste en zorgvuldige weergave van je literatuurlijst. Een rommelige, onvolledige lijst kan bij de lezer de indruk wekken van een dito onderzoek. Je gebruikt geen opsommingstekens, wél kun je witregels gebruiken tussen de verschillende titels. Pagina 26 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

27 Je literatuurlijst en de literatuurverwijzingen in je tekst moeten voldoen aan de richtlijnen van de American Psychological Association. Kijk daarvoor in de APA-richtlijnen die onder andere te vinden zijn op de DLWO en elders op internet. In deze handleiding vind je verschillende verwijzingen naar geschikte sites Bijlagen In de bijlage neem je gegevens op die nodig zijn om een goed beeld te kunnen krijgen van het onderzoek, maar die omwille van de leesbaarheid beter buiten het onderzoeksverslag geplaatst kunnen worden. De bijlagen ondersteunen de hoofdtekst, bijvoorbeeld vragenlijsten, een interviewleidraad en /of een overzicht van observatiepunten. In de bijlagen neem je ook alle ruwe data op, zodat de lezer je analyses en conclusies kan controleren. Neem alleen bijlagen op waar in de tekst naar wordt verwezen en laat de paginanummering in de bijlagen doorlopen. Geef de bijlagen een inhoudelijke titel en neem ze ook op in de inhoudsopgave. Pagina 27 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

28 Bijlage 1 Format Onderzoeksvoorstel / Plan van Aanpak Onderzoeksvoorstel / Plan van Aanpak Naam: Groep: Voltijd / Deeltijd 1 Studentnummer: Naam kerndocent: Naam afstudeerbegeleider: Plan van Aanpak: 1 e versie kerndocent Datum gereed voor begeleiding: Paraaf: Plan van Aanpak: GO afstudeerbegeleider Datum GO voor start onderzoek: Paraaf: Pabodagen 2 : o maandag / dinsdag / woensdag o woensdag / donderdag / vrijdag CONTEXT, AANLEIDING EN OMSCHRIJVING PRAKTIJKVRAAGSTUK Welk praktijkvraagstuk neem je als onderwerp voor je afstudeeronderzoek? Omschrijf het vraagstuk zo helder en precies mogelijk en geef aan wat de aanleiding tot je afstudeeronderzoek. Beschrijf het belang van het onderzoek en de context waarin het onderzoek plaatsvindt. Wat wil je weten? Wat is de relatie met de LIO-school? Wat wil je bereiken met je onderzoek (doelstelling)? ONDERZOEKSVRAGEN Formuleer je (voorlopige) hoofdvraag en deelvragen. THEORETISCH KADER Welke sleutelbegrippen zijn essentieel om je onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden? ONDERZOEKSMETHODEN - Beschrijving van de onderzoeksgroep(en) die je gaat benaderen. Verantwoording van je keuzes. - Beschrijving van de onderzoeksinstrumenten die je gaat inzetten. Verantwoording van je keuzes. LITERATUURLIJST Neem hier de literatuur op waarin je je verder wilt verdiepen. TIJDPAD Maak een weekplanning van je onderzoeksactiviteiten. 1 Weghalen wat niet van toepassing is. 2 Dit geldt alleen voor voltijdstudenten. Weghalen wat niet van toepassing is. Let op: je hebt hier twee keuzes: óf ma/di/woe, óf woe/do/vrij. Pagina 28 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

29 Bijlage 2 Checklist Afstudeeronderzoek Naam: Groep: Voltijd / Deeltijd Studentnummer: Naam afstudeerbegeleider: Akkoord inleveren eindversie: Datum: Paraaf afstudeerbegeleider: Check TITELPAGINA - Voorletters en naam - Studentnummer - Cursusjaar + aanduiding VT of DT - Datum van inleveren (inclusief jaartal) - Hogeschool van Amsterdam, Lerarenopleiding Basisonderwijs - Naam praktijkplek / LIO-stageschool - Afstudeeronderzoek - Naam afstudeerbegeleider ALGEMEEN - De omvang is passend voor een afstudeeronderzoek (ong pagina s, zonder bijlagen). - Het onderzoek is individueel uitgevoerd. - Voor de beoordeling en archivering wordt het verslag digitaal in een Word-bestand van maximaal 10 Mb aangeleverd. SAMENVATTING - Maximaal 1 A4 (max. 500 woorden) INHOUDSOPGAVE - Overzichtelijk, kloppend met inhoud van het onderzoeksverslag. - Logisch en gestructureerd. VISUELE ONDERSTEUNING - Elke illustratie, grafiek en tabel is functioneel en correct opgemaakt. - Bij de tabel is de bronvermelding opgenomen. - De illustratie, grafiek of tabel gaat gepaard met een titel en eventueel een ondertekst. EPHORUS - De tekst is door de afstudeerbegeleider door Ephorus gehaald en de resultaten daarvan zijn door de afstudeerbegeleider besproken met de student (datum en paraaf opnemen). De student heeft zo nodig laatste aanpassingen gedaan. - De tekst is vrij van plagiaat. 1 Het in te leveren afstudeeronderzoek moet voldoen aan bovenstaande eisen. De student checkt eerst zelf voordat het afstudeeronderzoek wordt ingeleverd of voldaan is aan deze eisen. De student neemt de ingevulde checklist door met de afstudeerbegeleider. In deze bespreking worden o.a. de resultaten van Ephorus doorgenomen. Pagina 29 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

30 Bijlage 3 Beoordelingsformulier Afstudeeronderzoek Gegevens student Naam: Inleverdatum: Groep: Studentnummer: Kerndocent: Afstudeerbegeleider: Akkoord afstudeerbegeleider inleveren eindversie Voltijd / Deeltijd Datum: Gegevens examinatoren Naam examinator 1 Naam examinator 2 Datum beoordeling Beoordeling Aantal toegekende punten 1 Cijfer Toelichting beoordeling Handtekening examinatoren: Datum: 1 Aan de hand van de normeringstabel (pagina 5 van dit beoordelingsformulier). Pagina 30 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

31 Eisen aan inhoud, onderzoek en niveau 1 Onvoldoende tot net niet voldoende Voldoende Ruim voldoende tot goed (omvat ook de criteria bij voldoende) Uitstekend (omvat ook de criteria bij ruim voldoende) 1. SAMENVATTING (max. 1 A4) 2. INLEIDING 3. ONDERZOEKS- VRAGEN Punten tellen dubbel 4. THEORETISCH KADER Punten tellen dubbel 5. ONDERZOEKS- METHODEN De samenvatting is te lang of te kort en/of mist relevante onderdelen. Korte samenvatting op hoofdlijnen van het gehele onderzoek. Korte samenvatting op hoofdlijnen van de aanleiding, keuzes, opzet, uitwerking en resultaten van het onderzoek. Korte samenvatting op hoofdlijnen van de opzet, uitwerking en resultaten van het onderzoek. Het belang van het onderzoek voor de (eigen) onderwijspraktijk wordt inhoudelijk toegelicht en gerelateerd aan de onderzoeksinstrumenten en -resultaten Onduidelijke aanleiding/ verlegenheidsituatie. Geen onderzoeksdoel. Geen duidelijke beschrijving van de context. Heldere beschrijving van aanleiding / verlegenheidsituatie. Beschrijving van de context. Aanleiding / verlegenheidsituatie is expliciet verbonden aan de context van de praktijk. Verlegenheidsituatie is vertaald naar een duidelijk onderzoeksdoel. Aanleiding / verlegenheidsituatie is in een bredere (maatschappelijke) context geplaatst Geen duidelijke of niet-onderzoekbare hoofdvraag en/of deelvragen. Duidelijke en onderzoekbare hoofdvraag die is opgedeeld in deelvragen. De onderzoeksvragen vormen een samenhangend geheel en dekken de hoofdvraag. De deelvragen geven richting aan de inhoud van het praktijkonderzoek. Hoofd- en deelvragen zijn verbonden aan het gesignaleerde probleem en het doel van het onderzoek. Hoofdvraag en deelvragen zijn verantwoord vanuit hun betekenis voor de praktijk. Hoofdvraag en deelvragen zijn verantwoord vanuit een bredere (maatschappelijke of onderwijs-) context. Hoofdvraag en deelvragen zijn geaccepteerd door de beroepsbeoefenaars in de stageschool Geen duidelijk begrippenkader en geen duidelijke bronnen. Onvoldoende relatie met de hoofdvraag en de deelvragen. Geen duidelijke structuur, samenhang ontbreekt. Er wordt gebruikgemaakt van relevante en actuele vakliteratuur. De theorie is geselecteerd op basis van de begrippen die voortkomen uit de hoofdvraag en deelvragen.. Er is een duidelijke en correcte koppeling tussen de begrippen en de hoofdvraag en deelvragen. Er is op overzichtelijke wijze samenhang en structuur aangebracht. De bestudeerde literatuur wordt in een samenvatting aan elkaar verbonden waardoor een samenhangend begrippenkader is ontstaan. De geselecteerde literatuur komt deels uit de wetenschappelijke literatuur van het kennisdomein. Keuze van bronnen wordt verantwoord. De bestudeerde bronnen dragen bij aan een beter begrip van de thematiek, de centrale begrippen, de relaties tussen de centrale begrippen en van de oorzaken van het praktijkvraagstuk. Gerichte bronnen van buiten de opleiding (specifiek, internationaal, bredere context, ). Verschillende bronnen uit de literatuur worden met elkaar vergeleken. Uit de samenvatting wordt duidelijk welke theorie leidend is voor het onderzoek De onderzoeksmethode n hebben geen duidelijke relatie met de onderzoeksvragen. De onderzoeksmethoden leiden tot beantwoording van de onderzoeksvragen De onderzoeksinstrumenten sluiten aan op de theoretische kernbegrippen. De keuze voor de onderzoeksinstrumenten wordt expliciet verantwoord met behulp van het theoretisch kader. De onderzoeksmethoden; de dataverzameling en - verwerking en de keuze voor de onderzoeksgroep worden in detail beschreven. Er is gebruikgemaakt van meerdere onderzoeksinstrumenten. Inhoudelijke verantwoording van verwerking en analyse onderzoeksresultaten. De gekozen onderzoeksmethoden dragen bij aan een zo betrouwbaar en valide mogelijk onderzoek. 6. RESULTATEN Onoverzichtelijke en incomplete weergave van resultaten. De deelvragen worden systematisch beantwoord De resultaten zijn correct, overzichtelijk, waardevrij en transparant gepresenteerd. De rapportage van de resultaten is compleet, gedetailleerd en in alle openheid naar voren gebracht. De onderlinge relatie tussen de resultaten is aangegeven. 7. CONCLUSIES, DISCUSSIE EN AANBEVELINGE N Punten tellen dubbel Conclusies, aanbevelingen en discussie volgen niet uit onderzoeksresultaten. Eigen meningen en opvattingen van de onderzoeker klinken door. De hoofdvraag wordt op basis van de resultaten beantwoord. De conclusies en aanbevelingen zijn objectief geformuleerd en komen voort uit de onderzoeksresultaten. Conclusies zijn overtuigend en worden expliciet verantwoord uit de onderzoeksresultaten en verbonden met het theoretisch kader. Heldere discussie van de resultaten. De aanbevelingen leveren concrete handvatten voor de praktijk, zijn realistisch en haalbaar. De geformuleerde aanbevelingen zijn inhoudelijk verankerd, haalbaar, duurzaam en creatief. De aanbevelingen hebben betrekking op verschillende actoren. De kwaliteit (betrouwbaarheid/validiteit) en de reikwijdte van het onderzoek zijn kritisch beschouwd. Er zijn aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek De examinator geeft de beoordeling aan door het vakje digitaal te kleuren zoals in dit voorbeeld. Pagina 31 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

32 LITERATUUR- VERWIJZINGEN EN LITERATUURLIJST TAALGEBRUIK EN STIJL BREDERE BETEKENIS (BONUS) 1 De APA verwijzingen bevatten meer dan 5 fouten. O O Literatuurverwijzingen en literatuurlijst zijn compleet en genoteerd volgens de richtlijnen van APA. Er is voldoende literatuur geraadpleegd (ong pag.). De geraadpleegde literatuur is recent, relevant voor het onderwerp en belicht verschillende perspectieven. De tekst in het verslag voldoet aan de taalnorm van de HvA (niet meer dan 10 fouten in tekst > dan 3000 woorden). Het verslag heeft een logische opbouw. De gekozen stijl van schrijven is objectief, precies, zorgvuldig, helder, beknopt en formeel. De redeneringen zijn vrij van inhoudelijke redeneerfouten en onzakelijke argumenten. V V Bijzondere meerwaarde voor de praktijk, en/of: bijlagen van bijzondere kwaliteit of originaliteit, en/of: in het onderzoek geeft de student blijk van sterk analytisch vermogen, inzicht in en visie op onderwijs. Van toepassing: Ja/nee Cijfer De examinatoren hebben de mogelijkheid het eindcijfer met e e n punt (bonus) te verhogen als zij het onderzoek een brede betekenis toekennen. De examinatoren moeten dit oordeel inhoudelijk toelichten. Dit is alleen van toepassing als het onderzoek ten minste is beoordeeld met het cijfer 7. Pagina 32 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

33 Onvoldoende Net niet voldoende Voldoende Ruim voldoende tot Goed Uitstekend Subscore Weging Eindscore 1 Samenvatting x 1 2 Inleiding x 1 3 Onderzoeksvragen x 2 4 Theoretisch kader x 2 5 Onderzoeksmethoden x 1 6 Resultaten x 1 7 Conclusies, discussie en aanbevelingen x 2 APA Moet voldoende zijn O / V Schriftelijk taalgebruik Moet voldoende zijn O / V Brede betekenis (bonus) Het eindcijfer wordt verhoogd met 1 punt + 1 TOTAALSCORE: EINDCIJFER: Voor het voldoende afronden van de beoordeling van het afstudeeronderzoek moeten 56 punten worden behaald en moet worden voldaan aan de volgende eisen: a. De voorwaardelijke onderdelen schriftelijk taalgebruik en APA zijn als voldoende beoordeeld. b. De beoordelingscriteria 3. Onderzoeksvragen, 4. Theoretisch kader en 7. Conclusies, discussie en aanbevelingen zijn elk met ten minste voldoende gewaardeerd. c. De beoordelingscriteria 1. Samenvatting, 2. Inleiding, 5. Onderzoeksmethoden en 6. Resultaten zijn elk met ten minste 5 punten gewaardeerd. Pagina 33 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

34 NORMERINGSTABEL Cijfer: Punten: De examinatoren hebben de mogelijkheid het eindcijfer met één punt (bonus) te verhogen als zij het onderzoek een brede betekenis toekennen. De examinatoren moeten dit oordeel inhoudelijk toelichten. Dit is alleen van toepassing als het onderzoek ten minste is beoordeeld met het cijfer 7. Pagina 34 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE

35 Bijlage 4 Taalnorm schrijven Pabo HvA Pagina 35 van 40 Handleiding Afstudeeronderzoek Pabo HvA DEFINITIEVE VERSIE