NOTITIE DOORLOPENDE LEERLIJN CULTUUREDUCATIE/ CULTUURONDERWIJS IVAK Kunststation C

Transcriptie

1 NOTITIE DOORLOPENDE LEERLIJN CULTUUREDUCATIE/ CULTUURONDERWIJS IVAK Kunststation C 7 februari 2011 Inleiding In voorliggende notitie beargumenteren IVAK en KunstStation C dat de inzet van beide instellingen voor het voorgezet onderwijs (inclusief vmbo) noodzakelijk is en welke werkzaamheden zij in 2011 en 2012 voor het voortgezet onderwijs zullen verrichten binnen bestaande budgetten. Met deze notitie geven wij gestalte aan onze opdracht zoals geformuleerd in de cultuurnota : In dit verband maken het IVAK en KunstStation C in 2010 inzichtelijk of extra inzet voor het VMBO (binnen bestaande budgetten) noodzakelijk is. IVAK en KunstStation C maken in 2010 inzichtelijk hoe een doorgaande leerlijn naar het voortgezet onderwijs er uit zou moeten zien. Afhankelijk van de uitkomsten zullen IVAK en Kunststation C hier binnen bestaande budgetten gestalte aan geven. IVAK en KunstStation C spannen zich in om de doorlopende leerlijn die in het primair onderwijs gestalte krijgt aan te laten sluiten op het voortgezet onderwijs. Dit wordt toegelicht in 2 punten. 1. een doorlopende leerlijn vanuit CiS 2. een doorlopende leerlijn vanuit continuïteit en samenhang van cultuureducatie in de culturele omgeving Achtergrond De gedachte aan een doorgaande leerlijn is ontstaan bij de provincie Groningen. De provincie heeft zowel bij de oprichting van KunstStation C in 2003, als in de gewijzigde provinciale taak van het IVAK m.i.v. 2005, als in de cultuurnota Stroomversnelling een doorlopende leerlijn voor p.o. en onderbouw v.o. als doelstelling geformuleerd. In Stroomversnelling II is dit veranderd in een doorlopende leerlijn cultuureducatie voor het primair onderwijs. In tegenstelling tot de visie van de provincie vinden IVAK en KunstStation C de continuïteit en de aansluiting van het p.o. naar het v.o. van groot belang. De gezamenlijke doelstelling tot 2009 waarop de inzet van de uitvoeringspraktijk van beide instellingen altijd gericht is geweest, willen zij dan ook continueren. Met de stimuleringsmaatregel versterking cultuureducatie in het p.o. (2004) en het invoeren van de cultuurkaart voor het gehele v.o. (2009) wilde het ministerie van OC&W cultuureducatie een structurele plaats geven binnen het onderwijs. Deze maatregelen zijn ingezet met de intentie van structurele middelen: 10,90 per leerling in het p.o. en 15,- per leerling in het v.o. Vervolgens is door de toenmalige minister de wens uitgesproken dat er een doorlopende leerlijn cultuureducatie/ cultuuronderwijs komt. In de brief "Uitgangspunten Cultuurbeleid" van 6 december 2010 schrijft de staatssecretaris van OC&W Halbe Zijlstra onder het kopje Participatie en educatie:

2 Hef regeerakkoord onderstreept het belang van participatie, amateurkunst en volkscultuur. Ruim 7,5 miljoen Nederlanders beoefenen in hun vrije tijd kunst. Het is belangrijk om alle kinderen actief in aanraking te brengen met cultuur. Ik wil mij daarom vooral richten op de culturele ontwikkeling van leerlingen in primair en voortgezet onderwijs en hun leraren. Binnen de basisinfrastructuur zal ik toegankelijkheid voor kinderen en jongeren borgen. Educatie is dan ook een criterium bij aanvragen. 1. Een doorlopende leerlijn vanuit het theoretische loder Cultuur in de Spiegel In de praktijk van werken van IVAK en KunstStation C zorgde de vraaggerichte werkwijze voor een grote omslag in het onderwijs. In de praktijk bleek het moeilijk bij het ontwikkelen van de cultuureducatieplannen om in het plan en bij de uitvoering ervan een doorlopende leerlijn in te brengen en te creëren. Veel noodzakelijke aandacht ging in eerste instantie uit naar het goed krijgen van de randvoorwaarden voor cultuureducatie (cultuureducatieplan voor elke school, extra geld voor cultuureducatie binnenhalen, op elke school een ICC-er). Niet duidelijk was wat OC&W precies verstond onder cultuureducatie; een wetenschappelijk kader voor cultuuronderwijs ontbrak. Het was de reden dat KunstStation C Barend van Heusden van de afdeling Kunsten, Cultuur en Media van de Rijksuniversiteit in Groningen benaderde of hij hierbij niet zou kunnen helpen. (Zie bijlage) Situatie KunstStation C Werkgebied Werkzaamheden 2011 en Kunststation C heeft een ambassadeur van CIS, die van de laatste informatie op de hoogte is en die deze informatie verspreidt onder haar collega's (intern) en scholen, gemeenten (extern). -Kunststation C levert een concrete bijdrage aan onderzoek van Barend van Heusden in de vorm van het uitvoeren van praktische pilots, projecten en trajecten op de scholen in het werkgebied. -Deskundigheidsbevordering: overdracht gedachtegoed CIS, onder meer binnen de netwerken, de ICC p.o. en v.o. en ICC PLUS (p.o.). Verder wordt dit gedachtegoed meegenomen in Mediamatch en in een ontwikkeltraject van 2 p.o. scholen en 1 v.o. school die in Onstwedde samengaan in 1 gebouw. De doorlopende leerlijn cultuureducatie staat centraal, waarbij de theorie van CIS wordt meegenomen. -Deelname basisscholen aan CiS: o.b.s. De Schakel te Hoogezand, o.b.s. Willem Lodewijk te Bourtange. KunstStation C adviseert de scholen bij de uitvoering van de pilot. In de netwerken worden de verkregen inzichten overgedragen naar andere scholen. -Deelname bijeenkomst georganiseerd door CIS voor consulenten van SKVR, IVAK en Kunststation C gericht op informatieoverdracht naar de scholen van het onderzoek naar een doorlopende leerlijn cultuureducatie. -Kunststation C organiseert de regionale bijeenkomst: Cultuur in de Spiegel komt naar je toe met de drie noordelijke provincies Groningen, Drenthe, Friesland. Deze bijeenkomst is bedoeld voor directies van scholen p.o. en v.o., voor ICCers van p.o. en v.o., voor Pabo's, voor kunstencentra, erfgoedhuizen, beleidsmakers gemeente en provincie etc. (CiS organiseert 5 regiobijeenkomsten in Nederland samen met OCW en Cultuurnetwerk Nederland. 5 provinciale instellingen zullen hieraan meewerken. Voor de noordelijke regio is dat Kunststation C.)

3 situatie IVAKwerkgebled Naar onze mening is de extra inzet voor het vmbo noodzakelijk omdat onderzoek en praktijk aantoont dat vmbo leerlingen het minst uit zichzelf de culturele instellingen bezoeken. Zij hebben dus de meeste hulp nodig. Overigens geldt dit ook in grote mate voor de onderbouw van havo/vwo. Op nadrukkelijk verzoek van het voortgezet onderwijs in ons gebied willen we de komende jaren onze werkwijze voortzetten waarbij we de onderbouwvan het voortgezet onderwijs laten aansluiten op de vraaggestuurde werkwijze binnen het primair onderwijs. In de voorgaande periode hebben onze contacten met de coördinatoren van de onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn vruchten afgeworpen, dankzij het aanstellen van een consulent/adviseur voortgezet onderwijs. Zo was de onderbouw vmbo van het Noorderpoort College vertegenwoordigd in het OnderwijsCultuurPlatform Fivelingo waar gewerkt werd aan FivelsGoud. Daarbij is ook gewerkt aan een goede aansluiting van dit project op het primair onderwijs. In 2008 heeft het Fivelcollege (vmbo) in Delfzijl ons gevraagd hen te coachen bij de ontwikkeling van een samenhangend kunst- en cultuurbeleid. Daarbij wordt gestreefd naar een brede oriëntatie op kunst en cultuur in de onderbouw waarbij leerlingen in een doorgaande leerlijn voorbereid worden op de culturele activiteiten in de bovenbouw. In 2011 en 2012 krijgt dit traject een vervolg. Daarnaast is het Ommelander college (havo/vwo/ atheneum) in 2009 gestart met het traject cultuureducatiebeleid. Het Ommelander College start in 2010 een pilot waarbij onderzocht wordt hoe de 'warme overdracht' m.b.t. cultuureducatie van p.o. naar v.o. gestalte kan krijgen en hoe een goede verbinding tussen binnen- en buitenschoolse cultuureducatie en amateurkunst gelegd kan worden (dit i.v.m. met vorming brede school). Binnen het voortgezet onderwijs zien we dat net als in het primair onderwijs de aandacht voor cultuureducatieve activiteiten toeneemt. Bij de uitvoering van de activiteiten wordt meer en meer het IVAK (cursorisch aanbod) ingeschakeld, maar ook andere spelers in het culturele veld en individuele kunstenaars. Om gevolgen van krimp op te vangen fuseren Noorderpoort College, Ommelander College en Fivel College tot een nieuwe instelling voor voortgezet onderwijs en mbo-onderwijs.de fusie krijgt zijn beslag in de periode Mogelijk zal het een brede school samenwerking worden. Het IVAK zal op het gebied van cultuureducatie een actieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het inhoudelijk samenwerkingsconcept. Momenteel wordt onderzocht hoe het digitaal portfolio ontwikkeld door het Ommelander College een hulpmiddel kan zijn bij de overdracht van leerlinggevens t.a.v. cultuureducatie vanuit het primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs.

4 Situatie IVAKwerkgebled: Werkzaamheden 2011 en Het IVAK levert een concrete bijdrage aan onderzoek van Barend van Heusden in vorm van het uitvoeren van praktische pilots, projecten en trajecten op de scholen in het werkgebied -Uitwisseling SKVR-IVAK februari 2011: doorgaande leerlijn cultuureducatie in de brede scholen zowel po als vo (toekomst: wanneer resultaten onderzoek CiS bekend zijn samen optrekken in het samen optrekken bij de implementatie van cultuureducatie in de brede school en bij de ontwikkeling van cultuurprojecten) -Onderzoek doorgaande leerlijn cultuureducatie po -onderbouw vo door ckv-coördinator en docent kunstvakken Ommelander college) in opdracht van het IVAK en het Ommelander College (inclusief pilot digitaal portfolio). -Het IVAK werkt vanuit haar rol in de brede school ontwikkeling in het werkgebied momenteel aan een ketenaanpak rondom talentontwikkeling ten behoeve van het vergroten van cultuurparticipatie in het gebied, in samenwerking met de andere partners: gemeenten, onderwijs- en welzijnsorganisaties. Het doel is een structurele samenwerking aangaan op basis van inhoudelijke afstemming van de pedagogische en cultuureducatieve doelen. Uiteindelijk leidt dit tot een doorgaande lijn in aanbod en programmering op gebied van cultuureducatie. 2. Een doorlopende leerlijn door Continuïteit en Samenhang in cultuureducatie in verbinding met de culturele omgeving Het is belangrijk om dat wat opgebouwd wordt in het primair ondenwijs voort te zetten in het vervolgondena/ijs, zeker in het VMBO. In sommige regio's van de provincie krijgen kinderen geen of weinig culturele bagage van huis uit mee. De aansluiting van het primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs in een doorlopende leerlijn cultuureducatie is onderwijskundig allereerst een verantwoordelijkheid van het onderwijs zelf. De culturele omgeving heeft vaak geen aanbod voor voortgezet onderwijs, terwijl daar wel behoefte aan is. Het provinciaal belang is dat er continuïteit in het aanbod is. De bijdrage vanuit de steuninstelling zorgt voor die continuïteit en is gericht op samenhang in cultuureducatie. Hierdoor kan er een doorlopende ontwikkeling plaats vinden en het voorkomt versnippering. Wat betreft de aansluiting bij het voortgezet onderwijs: deze wordt bemoeilijkt omdat de aard en organisatie van het voortgezet onderwijs wezenlijk anders is dan het primair onderwijs. Dat neemt niet weg dat onze inspanningen om het voortgezet onderwijs te betrekken bij cultuureducatie in het primair onderwijs en van daaruit continuïteit in cultuureducatie te genereren (door samenwerkingsprojecten, aanbodversterkingsprojecten en gezamenlijke netwerken), zijn vruchten begint af te werpen. De ontwikkelde vraaggestuurde werkwijze werkt hier ook goed. Het ontdekken van talent begint bij de kennismaking in het primair onderwijs. Belangrijk is dat dit zowel naschools als ook binnen het voortgezet onderwijs wordt voortgezet Een doorgaande lijn stimuleert en versterkt de ontwikkeling van talent, leidt tot betere "kwaliteit".

5 Het aanbod van de instellingen in de omgeving is zo veel op het p.o. gericht, maar er is ook wel behoefte vanuit het v.o. aan goed aanbod. (...) De leerling van het VMBO heeft van huis uit niet zo veel culturele bagage. Allereerst is hij zich er niet van bewust, hij moet erop gewezen worden." Lonneke van Rijen, Hogelandcollege. "Het v.o. gaat niet uit van een meegekregen basis in het p.o. Ze gaan er vanuit dat er geen vaardigheden geleerd zijn. Dat is veranderd door de aansluiting te maken." Jannie Roggema, OBS De Schakel (n.a.v. samenwerking met Dr. Aletta Jacobscollege) "Het is eigenlijk wonderlijk dat het voortgezet en primair onderwijs zo weinig van elkaar weten. Wij weten niet wat er in het basisonderwijs gebeurt. Je wilt de leerling zo goed mogelijk begeleiden, ze zijn echter al 8 jaar bezig." Rob Brunekreeft, Ubbo Emmius. Situatie KunstStation C Werkgebied Werkzaamheden De werkwijze van KunstStation C is gericht op het samenbrengen van scholen voor p.o. en v.o. met culturele instellingen in de omgeving. Uitwisseling zorgt ervoor, dat scholen en instellingen gezamenlijk zorgen voor het ontwikkelen van nieuw aanbod. Het aanbod voor v.o.-scholen bouwt daarbij voort op de kennis en ervaring die leerlingen in het p.o. verwerven. Kunststation C leidt de organisatie van cultuureducatiemarkt Click! voor p.o. en v.o.. Kunststation C organiseert de markt in samenwerking met het IVAK en Cultuureducatiestad. De naam is gebaseerd op de samenwerking: Cultuuronderwijs op 1 Lijn! IVAK, Cultuureducatie Stad, KunstStation C Kunststation C initieert vraaggestuurde, structurele cultuureducatieve trajecten in verschillende gemeenten voor scholen p.o. en v.o. en erfgoedinstellingen. Partners zijn in wisselende samenstelling: de gemeente, de scholen p.o./v.o., ICC-ers, het Museumhuis, Groninger Archieven, plaatselijke culturele instellingen, plaatselijke kunstenaars, etc. Kunststation C werkt met diverse partners en scholen voor p.o. en v.o. aan een doorlopende leerlijn media-educatie. De basis daarvoor is het programma "Mediamatch". Partners zijn: Biblionet, Forumimages, Cedin, Cubiss, Cinekid, Rozemarijn Tromp. Kunststation C adviseert bij een ontwikkeltraject van 2 p.o. scholen en 1 v.o. school die in Onstwedde samengaan in 1 gebouw op het gebied van een doorlopende leerlijn cultuureducatie in aansluiting op de eigen culturele omgeving. De doorlopende leerlijn cultuureducatie staat centraal, waarbij de theorie van CIS wordt meegenomen.

6 Bijlage CULTUUR IN DE SPIEGEL (CiS) De vraag naar een doorlopende leerlijn leidde in 2007 tot een verkennend en inventariserend vooronderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen, bekostigd door OCW en in opdracht van Kunststation C en de SKVR in Rotterdam. Er bleek nationaal en internationaal weinig bekend overeen doorlopende leerlijn cultuureducatie. In 2009 is als vervolg hierop door de RUG het onderzoek Cultuur in de Spiegel (CiS) opgezet. Het is een vierjarig landelijk onderzoek dat zal worden afgerond in Dit om de gewenste duidelijkheid over cultuureducatie te verschaffen. Er is een theoretisch kader en er wordt een raamleerplan ontwikkeld voor een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. Uitgangspunt van het onderzoek is dat cultuureducatie betrekking heeft op het culturele (zelf)bewustzijn van leerlingen. De verantwoordelijkheid van de vertaling van de wetenschappelijke inhoud naar het onderwijs ligt bij het SLO. (Stichting Leerplan Ontwikkeling). Cultuur in de Spiegel Een raamwerk als aanzet voor het theoretisch kader om tot een raamleerplan te komen. Barend van Heusden, hoogleraar cultuur en cognitie aan de Rijksuniversiteit Groningen, leidt het onderzoek. Er zijn drie aio's aangesteld, 1. voor primair onderwijs; 2. voor bovenbouw p.o. en onderbouw v.o.; 3. voor bovenbouw v.o. Hun onderzoek geeft aan welke ontwikkeling van cultureel zelfbewustzijn past bij welke leeftijd. 4. Daarnaast is een postdoc aangesteld, die zich bezighoudt met een instrument om de leerling te volgen en de ontwikkeling te meten (een soort 'scorekaart'). Het kader dat nu is ontwikkeld gaat uit van vier culturele basisvaardigheden: Zelfwaarneming (voelen, luisteren, kijken) Zelfverbeelding(fantasie, kunst) Zelfconceptualisering (taal, symbolen) Zelfanalyse (logica, structuur). (Zie: Cultuur in de Spiegel, naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs, Barend van Heusden, Groningen 2010) ZELFBEELD 1. De legitimatie van cultuureducatie/ -onderwijs ligt in het feit dat het in de leven van een kind een onmisbaar onderdeel is om zichzelf te leren kennen en te ontwikkelen. Het theoretisch kader dat ontworpen is door Barend van Heusden vormt de basis. 2. 'Zelfbeeld' van een leerling is belangrijk. Door het (cultureel) zelfbewustzijn te ontwikkelen leert de leerling zichzelf kennen en ontwikkelt hij/ zij een eigen identiteit. Deze ontwikkeling vormt de basis van een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. 3. Dit ontdekken van het zelfbeeld is een vorm van cultureel zelfbewustzijn. "Het vermogen tot zelfbewustzijn in al zijn verschillende vormen, ontwikkelt zich in de loop van de kindertijd en yeugd". (Cultuur in de Spiegel)

7 4. Voor de verankering van cultuureducatie/-onderwijs is een doorlopende leerlijn noodzakelijk. Het geeft de legitimatie om dit vast te leggen in het schoolplan. Scholen moeten hun eigen visie en beleid in hun cultuureducatieplannen toetsen aan dit kader. CiS biedt hen een vaste structuur die bruikbaar is in hun planning. 5. In het onderwijs is het een gewoonte dat er een leerlijn ontwikkeld wordt die cumulatief is. Hij bouwt op, wat 'geleerd' wordt sluit aan op wat eerder is gedaan. Deze leerlijn sluit aan bij en is afgestemd op de ontwikkeling van het kind en de jongere. V.o.-scholen geven aan, dat zij beter willen aansluiten bij de kennis en ervaring die leerlingen in het p.o. hebben verkregen. Een doorlopende leerlijn biedt de v.o.-scholen een beter zicht op de cultuureducatieve basis die de p.o.-scholen hebben gelegd. Tijdens de lezing van Barend van Heusden bij CLICK!, de cultuureducatiemarkt in 2010, bleken scholen hier enthousiast over. Ze wilden liefst zo snel mogelijk met de uitvoering beginnen. KunstStation C en IVAK adviseren en ondersteunen bij deze ontwikkeling.