Advies OndersteuningsPlanRaad. Ondersteuningsplan Passend Onderwijs. Samenwerkingsverband Haarlemmermeer

Transcriptie

1 Advies OndersteuningsPlanRaad Ondersteuningsplan Passend Onderwijs Samenwerkingsverband Haarlemmermeer april 2014

2 Algemene informatie Datum ontvangst ondersteuningsplan door OPR ter instemming: 13 maart 2014 Datum verzenden advies van OPR op ondersteuningsplan: 13 april 2014 Advies door ondersteuningsplanraad verzonden aan: - Ekon Hartog, directeur Passend Onderwijs Haarlemmermeer, - Bestuur samenwerkingsverband Haarlemmermeer, - Scholen (t.a.v. directie en personeelsleden) binnen het samenwerkingsverband Haarlemmermeer, - (Gemeenschappelijke) Medezeggenschapsraden binnen het samenwerkingsverband Haarlemmermeer. Naast genoemde partijen zal de Onderwijsinspectie en de gemeente Haarlemmermeer het advies ontvangen via het samenwerkingsverband. Auteur: Rianne Ellens, voorzitter ondersteuningsplanraad Haarlemmermeer

3 Voorwoord Op 13 maart 2014 heeft de ondersteuningsplanraad (OPR) Haarlemmermeer het ondersteuningsplan passend onderwijs ter instemming ontvangen van het samenwerkingsverband Haarlemmermeer. Op 9 april 2014 hebben de OPR leden unaniem ingestemd met het advies betreffende het ondersteuningsplan vanuit de OPR. Dit advies is tot stand gekomen na een intensieve periode van voorbereiding. Ten eerste heeft de OPR besloten op welke wijze de OPR haar werkzaamheden wil uitvoeren. Vervolgens is de OPR het inhoudelijke proces ingegaan met betrekking tot haar primaire taak: medezeggenschap uitoefenen op het ondersteuningsplan binnen de gemeente Haarlemmermeer. Binnen dit inhoudelijke proces hebben diverse vergaderingen plaatsgevonden. Deze vergaderingen hebben deels in complete OPR bezetting en deels in commissieverband plaatsgevonden. Om toelichting te geven op het ondersteuningsplan en vragen vanuit de OPR te beantwoorden, is de directeur van het samenwerkingsverband Haarlemmermeer bij meerdere OPR vergaderingen aanwezig geweest. Daarnaast is meerdere malen een externe deskundige op het gebied van Passend Onderwijs aanwezig geweest, om de OPR te ondersteunen in het uitvoeren van haar taken. Na de verdieping in passend onderwijs en het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband Haarlemmermeer in het bijzonder, hebben de commissies (onderwijsinhoudelijk en financiën) elk voor haar eigen aandachtsgebied een advies voorbereid. Het uitgewerkte, complete advies is besproken binnen de OPR, waarna besluitvorming heeft plaatsgevonden. Zowel in de aanloop naar de commissievergadering als in de aanloop naar de OPR vergadering waarin het advies besproken is, heeft de achterban (medezeggenschapsraden) de gelegenheid gehad om op- en aanmerkingen aan te leveren aan de OPR. Vanuit diverse scholen is hier gehoor aan gegeven en deze op- en aanmerkingen zijn meegenomen in de advies- en besluitvorming door de OPR. De OPR ziet dit advies met betrekking tot het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband Haarlemmermeer niet als eindpunt van haar taak, maar als beginpunt. Het biedt de mogelijkheid om vanuit haar rol als vertegenwoordiger van de achterban, in de vorm van medezeggenschapsorgaan, bij te dragen aan de ontwikkeling van passend onderwijs en daarmee aan het meest passende onderwijs voor elk kind. Rianne Ellens, voorzitter ondersteuningsplanraad Haarlemmermeer

4 Hoofddorp, 9 april 2014 Betreft: Advies ondersteuningsplan Geacht bestuur van het samenwerkingsverband Haarlemmermeer, Op 13 maart jongstleden heeft de ondersteuningsplanraad Haarlemmermeer (hierna OPR) het ondersteuningsplan voor de periode van ter instemming ontvangen. Middels dit schrijven maken wij ons advies kenbaar. Hierbij gaan wij ervan uit dat alle opmerkingen in dit advies in een doorontwikkeld ondersteuningsplan zullen worden meegenomen en concreet zullen worden uitgewerkt in het jaarplan. Advies algemeen De OPR stemt in met het ondersteuningsplan ( ), mits zij na de periode van één jaar wederom het ondersteuningsplan ( ) ter instemming zal ontvangen (voor 1 maart 2015) en mits zij, zoals toegezegd, betrokken wordt bij de evaluatiecommissie. Met het oog op de huidige onduidelijkheid omtrent de uitvoering van passend onderwijs, het beperkte financiële risico in het komende jaar en het feit dat dit het eerste invoeringsjaar is, waarin praktijkervaring waardevolle informatie zal opleveren voor verbetering van het ondersteuningsplan, acht de OPR één jaar een redelijke termijn. Tevens zal dan de mogelijkheid ontstaan om dichter aan te sluiten bij de ontwikkelingen met betrekking tot de transitie jeugdzorg. Advies gedetailleerd De OPR waardeert dat middels het ondersteuningsplan de prikkel voor het realiseren van passend onderwijs bij de scholen gelegd wordt. De OPR denkt dat dit de kwaliteit van ondersteuning vergroot. Tevens waardeert de OPR het feit dat in het ondersteuningsplan de kerntriade als basis van elk proces wordt gezien en in haar kracht wordt gesteld. Kwaliteit Aangezien de kerntriade de basis zal zijn voor passend onderwijs voor elk kind, wordt de kwaliteit van dit passende onderwijs voornamelijk bepaald door de kwaliteit van de kerntriade. Zodoende is het van groot belang dat deze kwaliteit gewaarborgd en versterkt wordt. De OPR is van mening dat dit nog te weinig tot uiting komt in het ondersteuningsplan. Overeenstemming tussen de drie partijen in de kerntriade is nog geen verantwoord en kwalitatief sterk handelingsplan voor het kind. Overeenstemming is wel een voorwaarde voor het komen tot kwalitatief goede ondersteuning. Daarnaast zijn, volgens de OPR, een aantal aspecten noodzakelijk om de kwaliteit van dit primaire proces te waarborgen en versterken. Deze zullen hierna beschreven worden. In de eerste plaats is de OPR van mening dat het belangrijk is dat iedereen binnen de kerntriade kennis heeft over de wijze waarop passend onderwijs in het samenwerkingsverband Haarlemmermeer georganiseerd wordt. Het gaat hierbij om kennis over wie welke rol vervult, wat het te doorlopen proces is bij een ondersteuningsaanvraag, waar je welke vraag kunt neerleggen en waarom het proces op de betreffende wijze plaatsvindt. Om deze kennis te vergroten hebben scholen de mogelijkheid zich te wenden tot de (tijdelijk) aangestelde onderwijsconsulenten. Het lijkt de OPR wenselijk dat er, ook na de aanstellingsperiode van deze consulenten, iemand vanuit het samenwerkingsverband beschikbaar is om laagdrempelig een sparringpartner te zijn voor scholen. Een andere partij in de kerntriade, de ouders, krijgen in dit ondersteuningsplan tevens de mogelijkheid om vragen bij de consulenten neer te leggen. De OPR vindt dit een goede eerste stap, maar zou graag zien dat hiernaast nog andere mogelijkheden gecreëerd worden, waarin ouders laagdrempelig een gesprekspartner kunnen treffen om vragen te bespreken. Dit zou bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon (met inhoudelijke kennis van zaken), orthopedagoog, leerplichtambtenaar, GGD medewerker, schoolmaatschappelijk werker of medewerker van het Centrum Jeugd en Gezin

5 kunnen zijn. Deze andere mogelijkheid lijkt de OPR van belang, omdat de consulenten zoals genoemd tijdelijk beschikbaar zijn en ook omdat de consulenten in de ogen van ouders werkzaam zijn voor de scholen (primaire taak) en daardoor niet de gewenste objectieve uitstraling zouden kunnen hebben. Tot slot omdat de consulenten eerder aangesteld zijn voor een werkomschrijving die nog niet de gesprekspartnerfunctie voor ouders omvatte en deze toevoeging wellicht moeilijk te realiseren is in de beschikbare tijd per consulent. Het lijkt de OPR het meest waardevol wanneer versterking van de positie van ouders wordt bewerkstelligd in zowel een actieve vorm (bijvoorbeeld het organiseren van een ouderavond) als een passieve vorm (zoals beschreven, waarin ouders ondersteuning kunnen halen ). De OPR acht het verder zeer belangrijk dat informatie toegankelijk en zichtbaar is voor iedereen binnen de kerntriade. Wat hieraan zou kunnen bijdragen is dat informatie over het wie, wat, waar en waarom zoals beschreven, opgenomen wordt in onderwijsprofielen en schoolgidsen. In de tweede plaats acht de OPR het van groot belang dat de expertise binnen de kerntriade vergroot en gewaarborgd wordt. Het gaat hierbij om expertise in het uitvoeren van ieders rol en verantwoordelijkheid. Hierbij valt te denken aan de rol van de leerkracht, directeur en internbegeleider binnen het ondersteuningsproces en daarmee over benodigde kennis en vaardigheden. De primaire verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij elke persoon of school zelf. Echter kan het samenwerkingsverband een waardevolle, ondersteunende rol spelen. Het lijkt de OPR waardevol dat het samenwerkingsverband zich inzet voor het vergroten en waarborgen van deze expertise door bijvoorbeeld scholing, studiedagen of themabijeenkomsten te organiseren. Hierbij dient er zorg voor gedragen te worden dat informatie over dergelijke bijeenkomsten tijdig en volledig beschikbaar is bij de doelgroep. Daarnaast zou de expertise enorm vergroot kunnen worden door het delen van kennis en vaardigheden. Het lijkt de OPR essentieel dat er een mogelijkheid gecreëerd wordt, om beschikbare expertise binnen het samenwerkingsverband met elkaar te delen en daarmee de kracht van het samenwerken optimaal te benutten. De OPR ziet de organisatie hiervan als taak voor het samenwerkingsverband en denkt hierbij onder andere aan de organisatie van eerder genoemde bijeenkomsten, maar ook aan het opzetten van digitale mogelijkheden tot delen (bijvoorbeeld een digitale expertise databank). Uiteraard dient er bij het waarborgen en vergroten van de kwaliteit van de kerntriade ook rekening gehouden te worden met de beschikbaarheid van noodzakelijke faciliteiten. Ten derde is de OPR van mening dat ondersteuning door een deskundige onmisbaar is voor het uitvoeren van verantwoord en kwalitatief hoogwaardig passend onderwijs (bijvoorbeeld in de vorm van een handelingsplan behorend bij de toelaatbaarheidsverklaring). Het is wettelijk bepaald dat een orthopedagoog zijn goedkeuring geeft aan elke afgegeven toelaatbaarheidsverklaring (artikel18a, WPO; artikel 34.8, AMvB). Vaak zal er vanuit de betrokken school voor speciaal (basis) onderwijs al een orthopedagoog betrokken zijn bij de ondersteuningsaanvraag, echter vindt de OPR dat dit ook gewaarborgd moet zijn als dit niet vanuit de school al het geval is. Hiermee wordt de kwaliteit van het onderwijsaanbod gewaarborgd, volledig in het belang van het kind. Rol samenwerkingsverband De OPR ziet de rol van het samenwerkingsverband breder dan het verdelen van het geld en het controleren van alle handtekeningen binnen de kerntriade. Zoals hierboven beschreven ziet de OPR het als taak van het samenwerkingsverband om te ondersteunen in het waarborgen en vergroten van de kwaliteit van passend onderwijs. Wat de OPR hiervoor als noodzakelijk ziet is een goede monitoring van de uitvoering van passend onderwijs en zorgvuldige evaluatie hiervan. Dit zijn wat de OPR betreft eveneens kerntaken van het samenwerkingsverband, in het bijzonder wanneer het om de breedte gaat (de ontwikkeling van het samenwerkingsverband). Hiervoor zou het Samenwerkingsverband een PDCA-cyclus (Plan-Do-Check-Act) op kunnen stellen, waarover gerapporteerd kan worden. Het samenwerkingsverband kan dan op basis van ervaring hier kengetallen voor opstellen. Met deze kengetallen kan men vervolgens zowel de ontwikkeling van het passend onderwijs binnen het verzorgingsgebied als voor de interne organisatie monitoren, en waar nodig bijsturen. Het samenwerkingsverband kan zich naast de formele taken juist meer richten op het vergroten van de synergie tussen de deelnemende besturen/scholen, om zo de kwaliteit van het

6 passend onderwijs te vergroten. Gezien de toenemende taak van het samenwerkingsverband zouden we in het ondersteuningsplan ook graag meer terugzien over de interne organisatie en taken van het samenwerkingsverband. Vorm ondersteuningsplan Met de huidige ontwikkelingen, onduidelijkheid hierin, en aanvullingen die nog vereist lijken om tot een compleet en gedegen ondersteuningsplan te komen, is er geen andere mogelijkheid dan dat dit ondersteuningsplan een werkplan is. Een plan wat zich verder zal ontwikkelen en vormen aan de hand van praktijkervaringen, maatschappelijke ontwikkelingen en voortschrijdend inzicht. De OPR is van mening dat deze status meer geëxpliceerd kan worden al in het begin van het ondersteuningsplan. De status van een werkplan neemt met zich mee dat verschillende zaken niet, of slechts summier worden opgenomen. Door ervaring op te doen, wordt immers meer informatie verkregen. Het lijkt ons verstandig om bij deze zaken wel expliciet en concreet te benoemen dat deze nog niet zijn opgenomen, maar wel aandachtspunten zijn. Daarmee wordt het duidelijk welke zaken omvat worden in het ondersteuningsplan. Daarnaast is de OPR van mening dat de algehele toon in het ondersteuningsplan te beschrijvend is. Om het plan kracht bij te zetten en te verhelderen wat er werkelijk staat is het essentieel dat er meer concreet gedefinieerd wordt. Een voorbeeld hiervan is het realiseren van vijf projecten, de OPR acht het noodzakelijk dat hierbij concreet aangegeven wordt wat het doel en de globale inhoud van deze projecten zal zijn. Hetzelfde geldt voor de diverse termen die gebruikt worden voor verschillende vormen van ondersteuning. De OPR ziet hier graag dat concreet verduidelijkt wordt wat elke vorm inhoudt (lichte, zware, basis-, en extra ondersteuning). Immers, wanneer de basisondersteuning vastgelegd moet worden in het ondersteuningsplan en het samenwerkingsverband hiervan het niveau bepaalt, is het essentieel dat dit concreet omschreven wordt. Ook acht de OPR het noodzakelijk dat aan verschillende doelen termijnen gekoppeld worden. Een strategie is niet alleen een concrete beschrijving van de ideale situatie over vier jaar, maar beschrijft ook (globaal) hoe men daar wil komen. Om dit te versterken en verduidelijken is het belangrijk dat er een tijdspad aan de diverse doelen gekoppeld wordt. Tevens is hiervoor een beschrijving van de startsituatie binnen het samenwerkingsverband belangrijk, zodat de continuïteit in het beleid zichtbaar wordt. De OPR denkt dat het ondersteuningsplan in de vorm van strategisch beleidsplan versterkt zal worden wanneer in het plan tot uiting komt dat men vanuit de huidige situatie op zoek gaat naar ontwikkeling en kansen. Uiteraard is de invoering van passend onderwijs een van hogeraf bepaalde ontwikkeling, maar dit neemt niet weg dat dit ook kansen biedt om te kijken naar wat in de huidige situatie werkt en waar verbetering kan plaatsvinden. Wanneer deze werkwijze en gedachtegang meer en concreet tot uiting komt in het ondersteuningsplan, en vervolgens ook in de jaarplannen, ontstaat de mogelijkheid om een gedwongen verandering om te zetten in een vernieuwende en kwaliteit bevorderende ontwikkeling. Verder is de OPR van mening dat de leesbaarheid van het gehele ondersteuningsplan verbeterd zou kunnen worden. Uiteraard verzoeken diverse partijen (o.a. gemeente en besturen) om bepaalde informatie op te nemen in het ondersteuningsplan. Dit maakt dat de structuur in sommige delen onoverzichtelijk is en het plan daardoor moeilijker leesbaar is. De OPR denkt dat dit voor een groot deel opgevangen zou kunnen worden wanneer er aan het begin een begrippenlijst toegevoegd wordt aan het plan, een organogram van de organisatie, en aan het eind een bijlage waarin het gehele proces met betrekking tot het aanvragen van ondersteuning (schematisch) samengevat is. Dit maakt dat het plan laagdrempeliger wordt en dat men ook snel inzicht kan verwerven in essentiële informatie rondom het wie, wat, waar en waarom en het proces. Financiën De financiën zijn in het plan opgenomen onder het hoofdstuk begroting. De financiën worden in het plan opgenomen als een statische opsomming van kosten en opbrengsten. Het gaat dan met name

7 om de verdeling van gelden naar de verschillende categorieën ondersteuning, over de diverse besturen. De OPR is van mening dat de financiën vooral in de beginperiode meer aandacht verdienen dan nu het geval is. De financiële dekking is voor de scholen een van de middelen om kwalitatief passend onderwijs mogelijk te maken. Daarnaast moeten de financiën en de inhoudelijke kant van het ondersteuningsplan als één geheel worden gezien. De inhoudelijke kant kan nog zo goed zijn opgesteld, maar als de financiële middelen ontbreken kunnen de activiteiten bij de scholen en het samenwerkingsverband niet worden uitgevoerd. In dat geval kan gezegd worden dat het ondersteuningsplan onvoldoende consistent is. Immers, doelen en beschikbare middelen zijn dan niet met elkaar in overeenstemming. In de huidige opzet is de koppeling tussen de inhoudelijke plannen en de financiën niet inzichtelijk gemaakt. Daarnaast is er voor de besturen geen overzicht gemaakt van de financiering per bestuur in de oude systematiek en de financiering in de nieuwe systematiek, dit lijkt de OPR wel wenselijk. De vraag is dus of de financiële overzichten voldoende basis bieden om te komen tot een advies. Gezien de beleidskeuze dat de huidige bekostiging van specifieke ondersteuning ( rugzakjes ) zal doorlopen voor de oorspronkelijke termijn, zal dit in het eerste jaar naar verwachting geen grote gevolgen hebben per bestuur. Derhalve is dit punt nu niet dusdanig zwaarwegend dat het leidt tot een negatief advies. De OPR verwacht dat aan de hand van de opgedane ervaring een concrete koppeling van doelen en middelen gemaakt wordt. Solidariteit Een andere wijze van herverdeling van middelen (geld) betekent altijd dat er voor- en nadeelbesturen zullen ontstaan. Dit komt vooral doordat de financiering niet meer gekoppeld is aan de werkelijke ondersteuningsbehoefte. De financiering gaat uit van een gemiddelde ondersteuningsbehoefte per schoolbestuur. Hierbij zal dit met name voor de grote schoolbesturen wel uitgemiddeld worden, maar zullen de kleine besturen wellicht te kampen krijgen met grotere verschillen ten opzichte van de oude situatie. Mondeling is de OPR geïnformeerd over het solidariteitsprincipe tussen de besturen van de scholen. Echter, de OPR ziet dit niet uitgewerkt terug in het ondersteuningsplan en de daarbij behorende begroting. Omdat, zoals eerder genoemd, de verwachting is dat er in het eerste jaar niet veel verschillen zullen ontstaan, is er wel de gelegenheid om dit verder uit te werken. De OPR is van mening dat het samenwerkingsverband ten minste een uitspraak moet doen over wat de stappen zijn indien een schoolbestuur problemen krijgt door de herverdeling van financiële middelen. Maximering beschikbare middelen In de begroting worden alle middelen op dit moment zoveel mogelijk direct doorgeschoven naar de deelnemende schoolbesturen. De OPR vindt het goed om te zien dat het samenwerkingsverband zoveel mogelijk geld wil inzetten in het primaire proces en er niet voor kiest de eigen organisatie op te tuigen. Een gevolg van het direct doorschuiven van alle middelen is wel dat er geen beschikbare middelen op een hoger niveau zijn dan de schoolbesturen, voor het opvangen van incidentele financiële tegenvallers. De OPR vindt dat, in combinatie met de solidariteit, gekeken moet worden naar een mogelijkheid om op het niveau van het samenwerkingsverband een vangnet op te richten voor calamiteiten. Efficiency/schaalvoordelen Zoals al eerder genoemd biedt de verplichte invoering van het samenwerkingsverband naast bedreigingen ook kansen. Door bundeling van beschikbare middelen (mensen en geld) kunnen er schaalvoordelen gecreëerd worden. Vooralsnog is dit niet expliciet terug te vinden in het ondersteuningsplan. Door deze expliciet te beschrijven of in ieder geval de mogelijkheden tot het behalen van schaalvoordelen te benoemen wordt richting gegeven. Tevens kan er dan achteraf gekeken worden in hoeverre de schaalvoordelen zijn geëgaliseerd om zo verdere mogelijkheden tot schaalvoordelen te ontdekken.

8 Tussentijdse evaluatie en meerjarenperspectief Zoals reeds is aangegeven zal de OPR instemmen met het ondersteuningsplan, mits zij dit voor 1 maart 2015 weer ter instemming voorgelegd krijgt en mits zij betrokken wordt bij de evaluatiecommissie. Uiteraard realiseert de OPR zich dat voor het doorontwikkelen naar optimaal passend onderwijs een langere periode nodig is, en dat er in principe altijd ontwikkelingsmogelijkheden zijn. Daarvoor is inzicht nodig in de inhoudelijke en financiële zaken wat opgedaan wordt gedurende de uitvoering van het passende onderwijs. Hiermee kan een beter meerjarenperspectief gegeven worden. Zodoende is de OPR van mening dat het belangrijk is dat er tussentijdse evaluatiemomenten zijn voor zowel de financiën als het ondersteuningsplan. Om in de toekomst de instemmings- en adviesrol optimaal uit te kunnen voeren zou de OPR graag op de hoogte zijn van dergelijke tussentijdse rapportages, bijvoorbeeld per kwartaal. Tot slot De OPR is zeer content met de toezegging van het samenwerkingsverband om een evaluatiecommissie in te stellen bestaand uit vertegenwoordiging vanuit de gemeente, de besturen en de OPR, om het ondersteuningsplan verder te ontwikkelen. In haar deelname aan deze evaluatiecommissie zal de OPR dit advies (met alle opmerkingen) als eerste aandachtspunt hanteren. Daarnaast hoopt de OPR betrokken te worden bij de uitwerking van de jaarplannen, behorend bij het ondersteuningsplan. Door dergelijke betrokkenheid in een vroeg stadium kan de OPR haar rol als vertegenwoordiger van de achterban optimaal uitvoeren. Een goede samenwerkingsrelatie is hiervoor de basis, evenals transparante communicatie. De eerste stappen zijn hiervoor gezet en hebben geleid tot dit advies van de OPR betreffende het eerste ondersteuningsplan dat vanaf augustus 2014 in werking zal treden. Het hele schrijven behoort tot dit advies. De OPR kijkt uit naar een toekomst waarin zij kritisch-constructief haar taken kan blijven uitvoeren, in goede samenwerking met het bestuur van het samenwerkingsverband en haar achterban, en daarmee kan bijdragen aan het meest passende onderwijs voor elk kind binnen het samenwerkingsverband Haarlemmermeer. Hoogachtend, Namens de OPR, Rianne Ellens, voorzitter Arthur Fickel, secretaris