GEMEENTE LITTENSERADIEL

Transcriptie

1 GEMEENTE LITTENSERADIEL Agendanummer Raadsvoorstel CONCEPT Raadsvergadering : 16 juli 2012 Onderwerp : Advies / Advys Agendapunt : Herindeling Portefeuillehouder : burgemeester J. Liemburg Ontwerp besluit : De raad besluit: 1. het college opdracht te geven de besprekingen voort te zetten over de ambtelijke en bestuurlijke toekomst van onze gemeente met de gemeenten Súdwest-Fryslân en Leeuwarden. De gesprekken zijn gericht op een fusie die uiterlijk 1 januari 2018 ook wettelijk geregeld is; 2. de besprekingen met de gemeenten in Noordwest-Fryslân over een gezamenlijke toekomst te beëindigen; 3. het college opdracht te geven om een vervolgproces te schetsen waarbij aandacht is voor de mogelijke verdeling van de gemeente en de door de raad op 19 maart genoemde onderzoekscriteria; 4. het college opdracht te geven om na de zomervakantie met een voorstel te komen over de wijze waarop de bevolking over de voorstellen zal worden geraadpleegd. Korte inhoud : Op 19 maart jl. heeft de raad het college opdracht gegeven onderzoek te doen naar de mogelijkheden van intensivering van de samenwerking, in eerste instantie met Leeuwarden en Súdwest- Fryslân, met als uitgangpunt het behoud van het eigen plattelandskarakter en waarbij op termijn samengaan niet werd uitgesloten. Met dit voorstel wordt een volgende stap in het herindelingproces gezet. 1 Voorgeschiedenis Vier jaar geleden heeft de gemeenteraad van Littenseradiel zich bezig gehouden met de bestuurlijke toekomst. In bijeenkomsten in de dorpen en met de ambtelijke organisatie peilde de raad de stemming over dit onderwerp. Het resultaat daarvan was dat Littenseradiel buiten de herindeling van de vijf gemeenten in zuidwest Friesland bleef en als zelfstandige gemeente verder ging. Wel kreeg het college de opdracht mee om de ontwikkelingen in de provincie nauwlettend te volgen. In de strategische visie In Eigen Lûd, door de raad in 2010 vastgesteld, werd de bestuurlijke zelfstandigheid als uitgangspunt genomen, voorzien van enkele belangrijke randvoorwaarden. We zijn nu weer twee jaar verder. GS hebben in 2011 een commissie van wijzen gevraagd om een visie te formuleren op de bestuurlijke inrichting in Friesland. Dat resulteerde in de nota Meer burger, minder bestuur waarin voorgesteld werd Littenseradiel op te laten gaan in een grotere gemeente Noordwest-Fryslân. Dat leidde tot een bezoek van gedeputeerde Schokker aan de betrokken gemeenten en uiteindelijk tot de provinciale Visie op de lokaal-bestuurlijke inrichting van Noord- Fryslân. De gemeenten konden hierop reageren. De reactie van Littenseradiel is vastgesteld in de raadsvergadering van 19 maart jl. Dat gebeurde aan de hand van een collegevoorstel waarbij de raad werd voorgesteld verregaande samenwerking met de

2 -2- gemeenten in Noordwest-Fryslân te onderzoeken waarbij een ambtelijke of bestuurlijke fusie op termijn niet werd uitgesloten. Voorafgaand aan de raadsvergadering werden twee rûntepetearen gehouden waarbij de burgers van onze gemeente zich uitspraken voor aansluiting bij Leeuwarden en/of Súdwest-Fryslân, maar niet bij de noordwestgemeenten. De raad sprak tevens met het personeel van de gemeente over deze materie. De raad volgde het collegevoorstel niet, maar nam raadsbreed een amendement aan waarbij het college werd opgedragen het onderzoek naar de mogelijkheden van intensivering van de samenwerking in eerste instantie te richten op Leeuwarden en Súdwest-Fryslân, met als uitgangspunt het behoud van het eigen plattelandskarakter en waarbij op termijn samengaan niet werd uitgesloten. Er werden zes criteria genoemd die in het onderzoek aan de orde moesten komen. Het onderzoek zou voor de zomerperiode afgerond moeten zijn zodat nog voor het zomerreces de raad kon praten over de dan ontstane situatie en over het vervolg. 2 Stand van zaken nu Zowel de provincie als de buurgemeenten zijn op de hoogte gebracht van dit standpunt. Er werden brieven verstuurd (29 maart) naar Leeuwarden en Súdwest-Fryslân en naar de gemeenten in Noord- West Fryslân. Na deze periode zijn er zowel formeel als informeel diverse gesprekken gevoerd. De belangrijkste waren de bestuurlijke overleggen met Súdwest-Fryslân van 12 juni, met Leeuwarden van 19 juni en met de colleges van de vijf overige gemeenten in Noord-West Fryslân op 29 mei. Standpunt provinciebestuur GS hebben in de reactienota melding gemaakt van de uitspraak van de raad van 19 maart. Daarop leverden GS het volgende commentaar: Wij constateren dat men een zelfstandige toekomst geen optie meer vindt. Wij achten echter een fusie van Littenseradiel met de genoemde gemeenten ongewenst. Naar ons oordeel moet - gelet op de gemeentelijke verhoudingen in onze provincie de gemeente Súdwest-Fryslân niet nog verder worden uitgebreid met 29 dorpen en 26 buurtschappen. Verder moet de gemeente Leeuwarden in onze opvatting vooral een grote stad met het daarop georiënteerde platteland zijn. Ook de gemeente Leeuwarden geeft in haar reactie te kennen dat er een goede balans moet blijven bestaan tussen de stedelijke kwaliteit en belangen enerzijds en belangen van meer plattelandsgeoriënteerde dorpen en kernen anderzijds. Eventueel zou een opsplitsing van de gemeente een optie kunnen zij. De gemeente is daar in beginsel geen voorstander van. Zoals wij reeds eerder hebben gesteld, heeft het ook onze voorkeur om bij een herindeling in eerste aanleg volledige gemeenten samen te voegen. Eventueel gewenste grenscorrecties kunnen dan eenvoudiger in een later stadium worden gerealiseerd. GS blijven verder, conform de visie van december 2011, van mening dat Littenseradiel op zou moeten gaan in een nieuw te vormen gemeente Noord-West Fryslân. Die gemeente zou er op 1 januari 2015 moeten zijn. Súdwest-Fryslân Op 26 april reageerde het gemeentebestuur van Súdwest-Fryslân op onze brief van 29 maart. Deze brief is als bijlage 1 toegevoegd. In het kort komt het erop neer dat zowel raad als college open staan voor fusievarianten. Op de vraag over een bestuurlijke zelfstandigheid van Littenseradiel met ambtelijke fusie ging het gemeentebestuur van Súdwest-Fryslân in de brief niet meer in. In het gesprek dat wij met het college van Súdwest-Fryslân voerden (12 juni) gaf men aan te opteren voor ambtelijke en bestuurlijke samenwerking, maar dan wel met een bestuurlijk perspectief op langere termijn (2018). Het college van Súdwest-Fryslân gaf tevens aan in beginsel voorstander te zijn van een fusie met de gehele gemeente Littenseradiel. Ten eerste omdat de bestaande samenwerkingsverbanden ook al gericht zijn op de gehele gemeente en ten tweede omdat juist de ontvlechting van bestaande verbanden nogal wat ambtelijke en bestuurlijke energie kost. Het gemeentebestuur van Súdwest-Fryslân heeft aangegeven bij samenwerkingsverbanden niet meer te streven naar Gemeenschappelijke Regelingen. Een samenwerkingsverband gaat dan ook uit van een inkoopvariant. Concreet komt dit er op neer dat Littenseradiel dan een afnemer is van de dienst van Súdwest-Fryslân, vergelijkbaar met de positie van de sociale dienst en Wmo op dit moment.

3 -3- Leeuwarden Burgemeester Crone van Leeuwarden reageerde op 11 april 2012 met een uitnodiging aan burgemeester Liemburg voor een verkennend gesprek. Dat heeft op 7 mei 2012 plaatsgevonden. Naar aanleiding van dat gesprek heeft op 19 juni een gesprek plaatsgevonden tussen beide colleges. In dit gesprek gaf het college van Leeuwarden aan verder te willen praten over een gezamenlijke bestuurlijke toekomst. Wanneer Littenseradiel daarvoor kiest en er voldoende draagvlak onder de bevolking is, dan staat Leeuwarden open voor herindeling c.q. fusie. De gemeente voelt niet voor alleen ambtelijke samenwerking, zoals tussen Groningen en Ten Boer. De gemeenteraad van Leeuwarden heeft ook nadrukkelijk uitgesproken oog te houden op een evenwicht tussen stad en platteland. Vanuit dat standpunt is een samenvoeging van geheel Littenseradiel met Leeuwarden geen logische stap. Welk deel van Littenseradiel samengevoegd zou kunnen worden met Leeuwarden is onderwerp van nader overleg, waarbij het vanuit de optiek van Leeuwarden gaat om die gebieden die georiënteerd zijn op Leeuwarden. De gemeente heeft zijn standpunt verwoord in een brief, die als concept is overhandigd. De brief zal als bijlage 2 worden nagezonden. Noordwest-Friesland Wij hebben van het begin af aan constructief meegedaan aan de discussies met de gemeenten in Noordwest-Friesland, binnen de kaders die de raad had aangegeven. Maar ook wij moesten net als de raad constateren, dat er weinig echte verbindingen zijn met deze gemeenten. Voor de goede orde geven we wel aan welke stappen de noordwestgemeenten hebben gezet en wat hun standpunten op dit moment zijn. Deze zijn beschreven in het stuk van Wagenaar Hoes en als bijlage 3 bij deze notitie opgenomen. Voordat we een voorstel voor het vervolg doen, gaan we eerst nader in op onze mogelijke relatie met de noordwestgemeenten. 3 De geografische oriëntatie van onze gemeente als basis voor een keuze Zoals in het stuk van WagenaarHoes staat omschreven is toekomstige samenwerking niet alleen een kwestie van inhoud, maar ook van energie en mentaal perspectief. Het begint echter - zeker bij de ambitie om te willen fuseren - met een stevige gemeenschappelijke inhoudelijke basis. Bestuurlijke motieven om met bepaalde partners samen te willen gaan, kunnen stuiten op een gering draagvlak bij raad en bevolking omdat voor de hand liggende argumenten over het hoofd worden gezien. Zo n voor de hand liggend argument zit hem wellicht in de algemene geografische oriëntatie van onze gemeente. Als onze inwoners melden dat ze niets met de noordwestgemeenten hebben, zoals tijdens de rûntepetearen bleek, wat bedoelen ze dan eigenlijk? Is dit een irrationele tegenwerping of is er werkelijk sprake van een gebrek aan gemeenschappelijkheid? Daarom is het goed om terug te gaan naar de feiten en onze gemeentelijke oriëntatie eens nader te bekijken. Wij onderscheiden hierbij de volgende thema s: infrastructuur, werkgelegenheid, koopstromen, onderwijs en openbaar vervoer. 3.1 Infrastructuur De belangrijkste infrastructurele verbindingen in onze gemeente lopen van zuidwest naar noordoost, tussen de gemeenten SWF en Leeuwarden. De enige spoorlijn door onze gemeente loopt tussen Sneek en Leeuwarden met een station in Mantgum; de belangrijkste provinciale verkeersverbinding (en de enige 100 kilometerweg) verbindt Leeuwarden via Winsum en Wommels met Bolsward en de belangrijkste vaarroute is de Zwette tussen Leeuwarden en Sneek. Naar Franeker loopt slechts een provinciale 80 kilometerweg, en Harlingen is vanuit onze gemeente nog slechter bereikbaar. Aan de rand van onze gemeente vinden momenteel de werkzaamheden rond De Haak plaats; het gevolg zal zijn dat de toch al goede bereikbaarheid van de provinciehoofdstad vanuit Littenseradiel nog verder verbeterd zal worden. 3.2 Werkgelegenheid Hoewel Littenseradiel over een aanzienlijke eigen werkgelegenheid beschikt, werkt het grootste deel van onze beroepsbevolking buiten de gemeente. Meer dan de helft van de inwoners van onze gemeente werkt in de twee grote buurgemeenten:

4 -4- gemeente % beroepsbevolking Leeuwarden 32% Sudwest-Fryslan 21% Franekeradeel 5% Boarnsterhim 2% Menameradiel 2% Wat werkgelegenheid betreft springt Littenseradiel er ten opzichte van zijn omgeving gunstig uit. Het kent al enkele jaren de laagste werkloosheid van de provincie, de Waddeneilanden uitgezonderd. Sociale problemen zoals in een deel van de noordwestgemeenten zijn hier niet in vergelijkbare mate aanwezig. 3.3 Koopstromen In 2007 is voor het laatst een koopstromenonderzoek gedaan. Een belangrijke vraag was toen waar de inwoners van onze gemeente naar toegaan voor hun niet-dagelijkse behoeften. De uitslag was als volgt: gemeente % niet-dagelijkse behoeften Leeuwarden 33% Sneek 31% Franeker 13% Littenseradiel en overig 23% Ook hier constateren we dat voor hun niet-dagelijkse behoeften een ruime meerderheid van de bevolking op de twee grote buurgemeenten is georiënteerd. 3.4 Onderwijs Bij het nagenoeg ontbreken van hoger onderwijs in noordwest is de oriëntatie van onze gemeente op HBO-stad Leeuwarden en de universiteit van Groningen een vanzelfsprekende. MBO-opleidingen zijn meer gespreid, maar ook voor het middelbaar onderwijs is de oriëntatie toch voor het grootste deel gericht op Sneek, Bolsward en Leeuwarden, in mindere mate op Grou en Franeker. 3.5 Openbaar vervoer De enige spoorlijn die voor onze gemeente van belang is, is die van Sneek over Mantgum naar Leeuwarden. Hij is vooral van belang voor scholieren en forensen. De belangrijkste buslijn loopt langs de provinciale weg van Bolsward naar Leeuwarden. De verbindingen die dwars op deze route staan naar zuidoost en noordwest zijn over het algemeen zwak. 4 Conclusie De raad heeft op 19 maart een amendement aangenomen waarbij het college opdracht kreeg om als eerste de mogelijkheden van intensivering van de samenwerking te verkennen bij Súdwest-Fryslân en Leeuwarden, waarbij zes criteria werden geformuleerd. Wij concluderen dat die bereidheid er is. Op grond hiervan stelt het college aan de raad in de eerste plaats voor de besprekingen over de ambtelijke en bestuurlijke toekomst van onze gemeente met de gemeenten Súdwest-Fryslân en Leeuwarden voort te zetten. Ze moeten gericht zijn op een fusie die uiterlijk 1 januari 2018 ook wettelijk geregeld is. In de tweede plaats wordt voorgesteld de besprekingen met de gemeenten in Noordwest-Fryslân over een gezamenlijke toekomst te beëindigen. Indien de raad hiermee instemt kunnen de betrokken gemeentebesturen en het provinciebestuur hierover worden ingelicht.

5 -5- In de derde plaats stellen wij voor om na de zomerperiode met een voorstel te komen over de verdere uitwerking hiervan. Daarbij worden dan ook de zes criteria die de raad noemde in het amendement van 19 maart (financieel-economisch, sociaal-maatschappelijk, cultuur, onderwijs en sport, infrastructuur en complementabiliteit) meegenomen. Tot slot stellen wij in de vierde plaats voor om met de dorpen in gesprek te gaan. Daarin moet de vraag centraal komen te staan bij welke (nieuwe) gemeente men zich het beste thuis voelt. Dit komt verder bij de scenario s aan de orde. 5 Scenario s Op grond van alle voorgaande informatie kunnen de volgende scenario s worden geschetst. Een zelfstandig voortbestaan van Littenseradiel In ons raadsvoorstel van 31 januari hebben wij als kanttekening gesteld dat niets doen geen optie (meer) is. De raad volgde dit voorbehoud in de discussie van 19 maart. Desondanks is het altijd zinvol om bij elk besluit met vergaande strekking een pas op de plaats te maken en jezelf af te vragen of je nog op de goede weg bent. Wij blijven van mening dat een voorstel tot opschaling, herindeling en/of fusie, uitgaat van een politieke realiteit. De bestuurlijke wereld om Littenseradiel heen is al veranderd met de vorming van Súdwest-Fryslân, de vorming van de Friese Meren (inclusief de gevolgen daarvan voor het ISZF) en met de opheffing van Boarnsterhim. Wij verwachten verder dat er op een gegeven moment ook een grote(re) gemeente in Noord-West Fryslân zal ontstaan. Dat is geen antwoord op de principiële vraag of de weg van groter het juiste antwoord is op de huidige en toekomstige maatschappelijke opgaven. Die vraag moet elders beantwoord worden. Alles afwegende constateren wij, dat door de veranderingen om ons heen niets doen geen optie meer is. Fusie met Leeuwarden en/of Súdwest-Fryslân Blijft over een scenario waarbij Littenseradiel geheel of gedeeltelijk fuseert met Súdwest-Fryslân en/of Leeuwarden. Het college van Súdwest-Fryslân heeft de bereidheid uitgesproken om te fuseren met ons als geheel, terwijl Leeuwarden de voorkeur heeft voor een deel van onze gemeente. Beide colleges laten de keus over aan onze gemeente en hechten aan voldoende draagvlak in de dorpen. Tijdens de rûntepetearen van maart hebben enkele dorpen van onze gemeente al hun voorkeur aangegeven. Dat werd ook gedaan bij enkele reguliere ambtelijke en bestuurlijke overleggen. Het ligt dus voor de hand om álle dorpen te raadplegen en daarbij hun voorkeur uit te laten spreken. Daarbij kunnen wij ons ook voorstellen dat een of meer westelijke dorpen een voorkeur uitspreken om uiteindelijk onderdeel uit te maken van een nieuwe noordwest-friese gemeente. Dat zou dan naderhand via de mogelijkheid van een grenscorrectie z n beslag moeten krijgen. Om recht te doen aan een zorgvuldig proces en een goede voorbereiding zou de definitieve besluitvorming niet onder grote tijdsdruk moeten plaatsvinden, maar zich wel moeten richten op een heldere einddatum. Als einddatum dringt zich 1 januari 2018 op. Dan is de opdeling van Boarnsterhim (met onder andere Súdwest-Fryslân en Leeuwarden) gepasseerd en heeft Súdwest-Fryslân de fase van opbouw achter de rug. Het geeft bestuur, ambtelijke organisatie en bevolking de tijd zich rustig maar degelijk voor te bereiden om alle stappen in het kader van de wet ARHI goed te kunnen zetten. 6 Kanttekeningen Ambtelijke organisatie Bijzondere aandacht in dit geheel verdient de ambtelijke organisatie. Anders dan bij bevolking en raad bestaat er bij de ambtenaren in onze gemeente wel draagvlak voor een gezamenlijke toekomst met noordwest. Dat zal mede worden veroorzaakt door het feit dat er in Littenseradiel goede ervaringen zijn opgedaan in de samenwerking met gelijkwaardige partners, bijvoorbeeld bij de oprichting van gemeenschappelijke regelingen op het gebied van ICT en sociale zaken samen met de toen nog kleine zuidwestgemeenten. College en raad zullen zich realiseren dat van een fusie met gelijkwaardige partners in het geval van fusie met de grote buren geen sprake is. Voor sommige ambtenaren zal een dergelijke fusie een bedreiging vormen, voor anderen juist een uitdaging. Daarnaast is de periode tot 2018 een relatief lange periode. Het college wil er voor waken dat de dynamiek en de continuïteit van de organisatie tot die tijd gewaarborgd blijft. Verder moeten er in de besprekingen met Súdwest-Fryslân en Leeuwarden goede waarborgen worden geschapen voor onze ambtenaren, waardoor geen energieverlies ontstaat door onnodige zorgen over de persoonlijke toekomst in een nieuwe gemeente.

6 -6- Standpunt GS De vraag die opkomt is of onze keuze in strijd is met het provinciale beleid. Oftewel: zal deze keuze leiden tot een negatief advies van het provinciebestuur als het aankomt op een conceptherindelingadvies? Wie tegen de achtergrond van de boven gepresenteerde feiten nog eens kijkt naar de keuze die het provinciebestuur maakt voor de bestuurlijke toekomst van onze gemeente, kan zich met recht verbazen over de magere argumentatie. Littenseradiel moet vooral bij noordwest om die gemeente voldoende bestuurlijke body te geven, een technocratische redenering die geen rekening houdt met bestaande verbindingen, geografische en economische logica en oriëntatie van de bevolking. Het provinciebestuur geeft in zijn definitieve rapport over de bestuurlijke toekomst van Noord-Fryslân feitelijk al een opening voor ons voorstel. Splitsing van onze gemeente zou kunnen, maar het gemeentebestuur is er niet voor, aldus de provincie. Dat was inderdaad tot voor kort het standpunt van onze gemeente, maar dat standpunt is op grond van dit advies nu een andere. Wij rekenen daarbij te meer op begrip bij het provinciaal bestuur omdat wij het nodale principe, door de provincie zelf als ordenend beginsel omarmd, nu ook toepassen voor Littenseradiel. Met andere woorden, hoewel GS aangaven Littenseradiel bij voorkeur te willen voegen bij de noordwestgemeenten, biedt de omschrijving in de reactienota voldoende aanknopingspunten voor een andere richting. Wommels, 19 juni 2012 Burgemeester en wethouders van Littenseradiel, Dr. J. Liemburg Drs. J. Folkerts,burgemeester,secretaris Bijlagen : 1. Brief Súdwest-Fryslân 2. Brief Leeuwarden (wordt nagestuurd) 3. Stand van zaken opvattingen gemeenten in Noordwest- Fryslân Ter inzage gelegde stukken : Behandelend ambtenaar : K. Abma

7 Besluit Nummer : Agendapunt : Herindeling De Raad van de gemeente Littenseradiel; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 19 juni 2012; besluit: 1. het college opdracht te geven de besprekingen voort te zetten over de ambtelijke en bestuurlijke toekomst van onze gemeente met de gemeenten Súdwest-Fryslân en Leeuwarden. De gesprekken zijn gericht op een fusie die uiterlijk 1 januari 2018 ook wettelijk geregeld is; 2. de besprekingen met de gemeenten in Noordwest-Fryslân over een gezamenlijke toekomst te beëindigen; 3.het college opdracht te geven om een vervolgproces te schetsen waarbij aandacht is voor de mogelijke verdeling van de gemeente en de door de raad op 19 maart genoemde onderzoekscriteria; 4.het college opdracht te geven om na de zomervakantie met een voorstel te komen over de wijze waarop de bevolking over de voorstellen zal worden geraadpleegd. Wommels, 16 juli 2012 De raad voornoemd,, voorzitter, griffier