bio-ecologisch bouwen is beter

Transcriptie

1

2 Duurzaam bouwen is goed bio-ecologisch bouwen is beter BOUWMATERIALEN KIEZEN VANUIT MILIEU- EN GEZONDHEIDSSTANDPUNT Peter Thoelen Green Building, Veurne, 14 mei 2014

3 Inhoud 1 Belang bouwmaterialen? 2 Instrumenten voor keuze 3 LCA 4 EPD 5 Labels 6 C2C 7 Normen 8 Kiezen vanuit bio-ecologisch standpunt 9 Tot slot

4 1 belang bouwmaterialen?

5 Bouwmaterialen: belang BOUWEN BOUWMATERIALEN! Belang? Milieu: - 40 % wereldwijd grondstoffenverbruik - VITO & Institut Wallon Gezondheid: % in binnenruimte - Brussel Leefmilieu

6 Bouwmaterialen: belang BOUWEN BOUWMATERIALEN! Belang? Energieverbruik tijdens levensduur? - toenemend energiezuinig bouwen - Greencalc (2010):. Materiaalaandeel %. Energieverbruik % Passiefgebouwen NZEB 2020?

7 Bouwmaterialen: belang BOUWEN BOUWMATERIALEN! LCA:tim milieu-impacten tijdens levensduur - 10 isolatiematerialen (specifieke producten!) - 4 wandopbouwen - LE (U = 0,24) - 60-jarige levensduur - equivalente graaddagen

8 Bouwmaterialen: belang BOUWEN BOUWMATERIALEN! LCA:tim Alle muurtypes: - productiefase materialen grootste impact* - energieverbruik tweede grootste impact Grootste impacten: constructiematerialen Maar ook isolatiematerialen: vaak 20 tot 85 % (afhankelijk van constructie en impactcategorie) Relatief? *Behalve voor - klimaatverandering - aantasting ozonlaag - uitputting fossiele grondstoffen hiervoor is energieverbruik grootste oorzaak

9 Bouwmaterialen: belang LCA:tim Vergelijking totale wand (cradle-to-grave): klimaatverandering Climate change kg CO2 eq 3,00E+02 2,50E+02 2,00E+02 1,50E+02 1,00E+02 5,00E+01 0,00E isolatiematerialen in 4 muurconstructies Wall Operational energy use Insultation material Vergelijking aandeel isolatiematerialen in totaleclimate wand (cradle-to-grave): change klimaatverandering kg CO2 eq 7,00E+01 6,00E+01 5,00E+01 4,00E+01 3,00E+01 2,00E+01 1,00E+01 0,00E isolatiematerialen in 4 muurconstructies

10 Bouwmaterialen: belang LCA:tim Vergelijking totale wand (cradle-to-grave): Particulate vorming matter fijn stof formation (Belgium) DALY 1,60E-04 1,40E-04 1,20E-04 1,00E-04 8,00E-05 6,00E-05 4,00E-05 2,00E-05 0,00E isolatiematerialen in 4 muurconstructies Wall Operational energy use Insulation material Vergelijking aandeel isolatiematerialen in totale wand (cradle-to-grave): vorming fijn stof DALY 3,50E-05 3,00E-05 2,50E-05 2,00E-05 1,50E-05 1,00E-05 5,00E-06 0,00E+00 Particulate matter formation (Belgium) 10 isolatiematerialen in 4 muurconstructies

11 2 instrumenten om bouwmaterialen te kiezen op vlak van milieu & gezondheid

12 Bouwmaterialen: kiezen BASIS KEUZE (milieu & gezondheid)? 1) info producenten 2) lijsten / classificaties 3) algemene milieudata (EPD s) 4) LCA-gegevens 5) labels

13 Bouwmaterialen: kiezen informatie producenten ecologisch! milieuvriendelijk! natuurlijk! recycleerbaar! gerecycleerd! herbruikbaar! CFK-vrij! gezond! energiebesparend! wateroplosbaar! lage VOS-emissies!

14 Bouwmaterialen: kiezen informatie producenten milieuvriendelijk! ecologisch! natuurlijk! recycleerbaar! gerecycleerd! zelden volledig soms waarheidsgetrouw vaak misleidend meestal gedeeltelijk altijd marketing herbruikbaar! gezond! energiebesparend! wateroplosbaar! CFK-vrij! lage VOS-emissies!

15 Bouwmaterialen: kiezen - lijsten & classificaties LIJSTEN / CLASSIFICATIES - milieu- invalshoek - gedeeltelijk gegevens - gedeeltelijk veronderstellingen - vereenvoudigde LCA-benaderingen

16 Bouwmaterialen: kiezen - lijsten & classificaties LIJSTEN / CLASSIFICATIES - milieu- invalshoek - gedeeltelijk gegevens beïnvloed door eco visie - gedeeltelijk veronderstellingen - vereenvoudigde LCA-benaderingen

17 Bouwmaterialen: kiezen BASIS KEUZE (milieu & gezondheid)? 1) info producenten 2) lijsten / classificaties 3) algemene milieudata (EPD s) 4) LCA-gegevens 5) labels

18 3 (milieugerichte) levenscyclusanalyse

19 Bouwmaterialen: LCA - algemeen ontginning productie winning transport productie transport constructie gebruik EOL gebruik & onderhoud theoretisch ideaal model sloop transport afvalverwerking transport

20 Bouwmaterialen: LCA - algemeen ontginning productie winning transport productie transport constructie gebruik EOL gebruik & onderhoud realiteit sloop transport afvalverwerking transport

21 Bouwmaterialen: LCA gebouwniveau EN (2012) informatie over levenscyclus gebouw A1 A3 productfase A4 A5 constructie fase B1 B7 gebruiksfase C1 C4 einde gebruiksfase toevoer grondstoffen transport grondstoffen productie materiaal transport materiaal constructie/installatie gebruik onderhoud + transport herstelling + transport vervanging + transport renovatie + transport energieverbruik gebouw waterverbruik gebouw afbraak transport afbraakmateiraal verwerking afval afvamverwijdering A1 A2 A3 A4 A5 B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 C1 C2 C3 C4 cradle-to-gate cradle-to-grave

22 Bouwmaterialen: LCA EN (2012) Minimale impactcategorieën CEN TC 350: -klimaatopwarming GWP: global warming potential -aantasting ozonlaag ODP: depletion potential of the stratospheric ozone layer -verzuring AP: acidification potential of soil and water -vermesting EP: eutrophication potential -ozonvorming POCP: formation potential of tropospheric ozone -uitputting fossiele energiebronnen ADP-elements: abiotic depletion for non fossil resources -uitputting niet-fossiele grondstoffen ADP-fossil fuels: abiotic depletion for fossil resources

23 Bouwmaterialen: LCA EN (2012) Aanvullende impactcategorieën CEN+ CEN+ (OVAM, FOD): -landinname Land occupation -omvorming land Land transformation -aantasting zeewater Marine ecotoxicity -aantasting zoet water Freshwater ecoxicity -bodemaantasting Terrestrial ecotoxicity

24 Bouwmaterialen: LCA EN (2012) Aanvullende impactcategorieën CEN+ CEN+ (OVAM, FOD): -menselijke kankertoxiciteit Human toxicity (cancer) -menselijke toxiciteit (andere dan kanker) Human toxicity (non cancer) -fijn stofvorming Particulate matter formation -ioniserende straling, menselijke gezondheid Ionising radiation, human health -uitputting water Water depletion

25 Bouwmaterialen: LCA algemeen + kritische punten 1) Doelbepaling / reikwijdte?.evaluatie.optimalisatie.strategische planning.marketing Kritische punten: - systeemgrenzen - functionele eenheid - kwaliteit gegevens (bronnen) - vereenvoudigingen & aannames - beoordelingsmethodologie -

26 Bouwmaterialen: LCA algemeen + kritische punten 2) Inventarisatie milieugegevens.energieverbruik.grondstoffen.emissies Kritische punten: - gegevenskwaliteit - systeemgrenzen - allocatie -

27 Bouwmaterialen: LCA algemeen + kritische punten 3) Impactanalyse (beoordeling effecten) Inventarisdata koppelen aan potentiële milieu-impacten.keuze impactcategoriën (bv. broeikaseffect).classificatie (toewijzing emissies aan effecten).karakterisatie (maatstaf, bv. CO 2 -uitstoot) milieuprofiel.significantie inschatten (relevantie).eventueel:.normalisering.groepering.weging

28 Bouwmaterialen: LCA algemeen + kritische punten 4) Interpretatie doelstellingen!

29 Bouwmaterialen: LCA algemeen + kritische punten 5) Moeilijkheden / kritische punten - beschikbaarheid gegevens - kwaliteit gegevens - generieke <> specifieke gegevens - inbrengen gerecycleerde materialen - allocaties - afweging ongelijksoortige milieu-effecten - kleine veranderingen data of aannames > grote impact op resultaat - prijs

30 Bouwmaterialen: LCA algemeen + kritische punten DISCUSSIES - kwantitatief! - kwalitatief? - wetenschappelijke onzekerheden - impactcategorieën - weging - classificatie / rangschikking

31 Bouwmaterialen: LCA - voorbeelden WTCB, 2010: geïsoleerd hellend dak

32 Bouwmaterialen: LCA - voorbeelden WTCB, 2010: geïsoleerd hellend dak schapenwol slechtste? beste?

33 Bouwmaterialen: LCA weging? Weging? - altijd weging! - panel - distance-to-target - monetarisering milieukosten (NIBE, MMG) Schoolrapport

34 Bouwmaterialen: LCA - NIBE MILIEU Klasse 1 beste keuze 2 goede keuze 3 aanvaardbare keuze 4 minder goede keuze 5 af te raden keuze 6 slechte keuze 7 onaanvaardbare keuze GEZONDHEID + geen risico s 0 geringe risico s - risico s

35 Bouwmaterialen: LCA NIBE - voorbeelden Ramen* 2012 EU zachthout (VL, duurzame bb**) 1a EU hardhout (VL, duurzame bb**) 1a EU zachthout (VL, standaard bb**) 1b EU hardhout (VL, standaard bb**) 1b Tropisch hardhout (vol, duurzame bb) 3a PVC / PVC op staalkern (secundair PVC) 4a PVC op staalkern 4b Tropisch hardhout (standaard bb**) 6c Aluminium / Geïsoleerd alu (70 % secundair alu) 6c Geïsoleerd alu 7b a / 2a / 1b 3b / / 6c 3b / / *Functionele eenheid: raammaat, inbraakklasse 1, 1 ste verdieping, afwerking, 75 jaar Niet: hang- en sluitwerk, transmissieverliezen **: VL= gevingerast & gelamineerd / vol = volhout / bb = bosbouw)

36 Bouwmaterialen: LCA NIBE - voorbeelden Isolatie hellend dak 2012 Cellulose (ingeblazen) 1a Glaswol platen 2a Vlasplaten 3a Rotswol platen 3 PUR schuim platen (pentaan) 3c Resolchuim platen 3c EPS platen 3c Kurk 5a Perliet plaat 5a Schapenwol >7c a 2a 1c 2c 5a 2b 2c 2a / 1a *Functionele eenheid: 1 m 2, Rc = 3,0 m 2.K/W

37 Bouwmaterialen: LCA conclusies Vergelijken? Enkel berekenen! LCA - cradle-to-gate / grave / (cradle?) - zo veel mogelijk criteria - transparant - duur! - discussies! - resultaten kunnen (erg!) verschillen

38 Bouwmaterialen: LCA conclusies Vergelijken? Enkel berekenen! LCA - cradle-to-gate / grave / (cradle?) methode = wetenschappelijk/transparant - zo veel mogelijk criteria resultaat = verschillend - transparant onbruikbaar voor doorsnee consument / architect - zeer duur! - discussies! - resultaten kunnen (erg!) verschillen

39 Bouwmaterialen: LCA CAP EM CAP EM = Cycle Assessment Procedure for Eco-impacts of building Materials Gebied: Noord-West-Europa (NWE) CAPEM Compass = comparison system

40 4 Environmental Product Declarations

41 Bouwmaterialen: EPD - hoe & wat? EPD: wat? - informatieblad - milieuprofiel - uit LCA-data - (bijkomende milieu-info) - (erkende bureaus) verschillen / niet vergelijkbaar - FR - GB - DK - D - NL EU

42 Bouwmaterialen: EPD - conclusies EPD: kenmerken / opbouw - ISO geen vergelijkingen - verbetering milieuprestaties - evaluatie gebouwniveau - CEN - op termijn verplichting voor producenten

43 Bouwmaterialen: EPD - voorbeelden voorbeeld MRPI (NL)

44 Bouwmaterialen: EPD - voorbeelden voorbeeld INIES (FR)

45 Bouwmaterialen: EPD - voorbeelden voorbeeld EP (UK)

46 Bouwmaterialen: EPD - voorbeelden voorbeeld EPD (D) Gutex, juli 2011 PEInternational Pavatex, december 2011 PEInternational

47 Bouwmaterialen: ECO Platform EPD s toegepast in (nationale) gebouwevaluatietools

48 Bouwmaterialen: ECO Platform Doel ECO Platform: uitwisselbaarheid

49 Bouwmaterialen: EPD - conclusies EPD? EPD? EPD?

50 Bouwmaterialen: EPD - conclusies EPD: kenmerken - ISO geen vergelijkingen - verbetering milieuprestaties - evaluatie gebouwniveau - CEN niet vergelijkbaar onbruikbaar voor onmiddellijke keuzes onbruikbaar voor doorsnee consument / architect - op termijn verplichting voor producenten

51 Bouwmaterialen: PEF Product Environmental Footprint -algemeen: consumptieproducten - EPD = specifiek bouwmaterialen -cradle-to-grave (!!!) - EPD = enkel cradle-to-gate verplicht -impactcategoriën ILCD -EPD = impactcategoriën CEN -initiator DG Environment -EPD = DG Enterprise CAP EM-partners: proefproject isolatiematerialen

52 Bouwmaterialen: LCA / EPD conclusies Tegen LCA of EPD? Neen: - berekening op gebouwniveau is ook nodig - zoektocht naar precieze cijfers blijft nodig Maar indien enkel berekening op gebouwniveau: - schadelijke milieu- en gezondheidseffecten worden weggerekend - verschillen tussen bouwmaterialen worden vaag - en gemiddelde architect of bouwheer heeft geen rekenmethode

53 5 labels: kort & (meestal) goed

54 Bouwmaterialen: kiezen - labels LABELS - eenduidig - gemakkelijk - criteria? - controle?

55 Bouwmaterialen: labels - algemeen Soorten labels: - volgens type (I, II, III) - volgens karakter - verplicht - vrijwillig - volgens instantie - officieel (overheid) - collectief privé - privé

56 Bouwmaterialen: labels - algemeen Soorten labels: - volgens criteriacategorie - milieu - gezondheid - sociaal - herkomst / regio - kwaliteit - duurzaamheid -...

57 Bouwmaterialen: labels - algemeen Soorten labels: - volgens productcategorie - bouwmaterialen - elektrische toestellen - cosmetica - voeding - textiel verscheidene - volgens criteriastrengheid - breder marktaandeel (haalbaarheid) - topproducten (voortrekkers)

58 Bouwmaterialen: labels - algemeen Soorten labels: - Type I - onafhankelijk gecontroleerd - Type II - zelfverklaringen - Type III - milieudata (EPD)

59 Bouwmaterialen: labels - algemeen officiële labels - nationaal - EU enkel technische kwaliteiten niet milieu/gezondheid onafhankelijke privé-labels - internationaal - hogere ambitie

60 Bouwmaterialen: labels - algemeen Te veel labels? bosbeheer bouwmaterialen

61 Bouwmaterialen: labels FSC / PEFC FSC = PEFC Central Point of Expertise on Timber Procurement? FSC = PEFC Behalve PEFC Maleisië FSC keurmerk (internationaal) PEFC Duitsland / Zweden / België / Oostenrijk FFCS (PEFC Finland)

62 Bouwmaterialen: labels FSC / PEFC Geen PEFC / duidelijke voorkeur FSC Opmerkingen VIBE-bouwpartners: - lokaal hout zonder label? - landen zonder FSC (bv. Frankrijk)?

63 Bouwmaterialen: labels FSC / PEFC Tussenpositie: bv. stad Gent Positie VIBE: - FSC vereist indien tropisch - Andere gevallen: met label is altijd beter dan zonder

64 Bouwmaterialen: labels natureplus / EU ecolabel - 30 % traditionele markt - meer verantwoorde producten - haalbaarheid - bio-ecologische topproducten - strengste normen - uitsluitingscriteria

65 Bouwmaterialen: labels EU ecolabel

66 Bouwmaterialen: labels natureplus

67 Bouwmaterialen: labels - natureplus (Data mei 2014) Opstart Domein 2001 bouwmaterialen Jaartal # criteria bouw # gelabelde producten # producten in B *124 *145 # fabrikanten uit B *= benadering op basis van verkoop in ons land van de betrokken merken

68 Bouwmaterialen: labels - natureplus Vertegenwoordigers in: Duitsland Oostenrijk Zwitserland België Nederland Frankrijk UK Italië Hongarije Litouwen Vet = actieve vertegenwoordigers

69 Bouwmaterialen: labels - natureplus Type I label (ISO) Bouwmaterialen - strenge grenswaarden - grondstoffen & toeslagstoffen - emissies, imissies - gezondheid - milieu - LCA - samenstelling, LCI-data - sociaal - LCA (SimaPro) - fabrieksbezoek + staalname - emissie-analyses (labo)

70 Bouwmaterialen: labels - natureplus Basiscriteria: - minstens 85 % nagroeibare en/of minerale grondstoffen - grondstoffen in voldoende mate aanwezig - geen milieu- en gezondheidsbelastende stoffen - beperkt energieverbruik bij productie - geringe emissies bij productie en gebruik - ecologisch geoptimaliseerde verpakking - juiste en duidelijke verwerkingsvoorschriften - Volldeklaration

71 Bouwmaterialen: labels - natureplus Opbouw criteria BASIC CRITERIA RL 0000 all building products CRITERIA for PRODUCT GROUPS RL 0100 insulation materials from renewable resources RL 0400 insulation matarials from expanded or foamed minerals RL 0500 rooftiles clay or concrete RL 1100 inner- and outer wall bricks RL CRITERIA for specific PRODUCTS RL 0102 flax insulation RL 0406 cellular glass RL 0501 clay roof tiles RL 1102 light brick RL

72 Bouwmaterialen: labels - natureplus Belgische producten

73 6 cradle-to-cradle C2C

74 Bouwmaterialen: C2C volledig gesloten kringlopen goed voor de natuur meer produceren!

75 Bouwmaterialen: C2C C2C visie: eco-effectiveness versus eco-efficiency voornaamste principes afval = voedsel zonne-energie gebruiken celebrate diversity Source: EPEA (2010)

76 Bouwmaterialen: C2C Knappe & enthousiasmerende theorie (natuurlijk het is de onze) Producten ontleedbaar tot op moleculair niveau: - 100% recycleerbaar - zelfde of hoger niveau van hergebruik - upcycling Enkel dan: - beter voor de natuur - écht C2C ongelimiteerde productie & consumptie

77 Bouwmaterialen: C2C MAAR: label ondermijnt de theorie! Basic Silver Gold Platinum - Kan hout uit bedreigde bossen bevatten - Recyclage op zelfde of hoger niveau niet vereist - Strategie om in de toekomst zonne-energie te gebruiken volstaat - In kaart brengen van waterstromen volstaat -

78 Bouwmaterialen: C2C

79 Bouwmaterialen: C2C Aantrekkelijke en succesvolle manier om te ontwerpen in gesloten kringlopen : - ga ermee voort - efficiënt voor verbetering productieprocessen bedrijven - presenteer het niet als productlabel - tracht niet uit te breiden op alle niveau s (bv. wijken ) - neem ook andere evaluatie-instrumenten in rekening!

80 7 normen en hoe komen ze tot stand? enkele voorbeelden

81 Normen: hoe komen ze tot stand? voortraject ontwerp norm - beleidsmatig - technisch - wetenschappelijk draagvlak stakeholderoverleg (+/= lobbywerk) norm

82 Normen: voorbeelden CO 2 in LCA s

83 Normen: voorbeelden ervaringen UBA 2004 Nieuw kantoor UBA in Dessau Ecologisch voorbeeldproject!

84 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Enkel bouwmaterialen met hoge gezondheids- en milieuscore! " Es dürfen nur Materialien verwendet werden, die hinsichtlich Gewinnung, Transport, Verarbeitung, Nutzung und Entsorgung eine hohe Gesundheits- und Umweltverträglichkeit aufweisen Waaronder m² soepele vloerbekleding

85 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Linoleum? Gerecycleerd product? Overschrijding AgBB-criteria NIK - naftaleen: x 3 - kankerverwekkende stoffen EU-categorie 1 & 2: 1,3 dichloorpropanol: x 22

86 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Nieuwe Franse wetgeving emissies materialen vanaf 2012/2013 Beoordeling in telkens 4 klassen per stof Slechtste klasse is bepalend voor categorie in label

87 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Frans label: beoordeling van 10 stoffen: Formaldehyde Acetaldehydes Tolueen Tetrachlorethyleen Xyleen 1,2,4-Trimethylbenzeen 1,4-Dichlorbenzeen Ethylbenzeen 2-Butoxyethanol Styreen + TVOC

88 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Meest voorkomende VOC-emissies uit vloerbedekkingen en lijmen Bron: UBA Texte 35/2011: Sensorische Bewertung der Emissionen aus Bauprodukten

89 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Meest voorkomende VOC-emissies uit vloerbedekkingen en lijmen Bron: UBA Texte 35/2011: Sensorische Bewertung der Emissionen aus Bauprodukten

90 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Emissies (µg/m³, dag 28) A+ Formaldehyde synthetische pleisters 21, 15, 160, 2, houten plaatmateriaal 33; 19; 88; 34; 7; 54; 6;8;11 Acetaldehyde 4; 5; 23; 20; 11; 89; 21; 13; 15; Tolueen 300 Tetrachloroethyleen 250 Xylenen ,2,4-Trimethylbenzeen ,4-Dichlorobenzeen 60 Ethylbenzeen 1; Butoxyethaneen 1000 Styreen Aanwezigheid van 10 stoffen Frans label in 80 bouwmaterialen 10

91 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Emissies (µg/m³, dag 28) A+ Formaldehyde synthetische pleisters 21, 15, 160, 2, houten plaatmateriaal 33; 19; 88; 34; 7; 54; 6;8;11 Acetaldehyde 4; 5; 23; 20; 11; 89; 21; 13; 15; Tolueen 300 Tetrachloroethyleen 250 Xylenen ,2,4-Trimethylbenzeen ,4-Dichlorobenzeen 60 Ethylbenzeen 1; Butoxyethaneen 1000 Styreen Aanwezigheid van 10 stoffen Frans label in 80 bouwmaterialen 10

92 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Duitse beoordeling vloerbedekking met AgBB-criteria Afgekeurd voor gebruik volgens AgBB!

93 Normen: voorbeelden ervaringen UBA Franse beoordeling vloerbedekking met 10 criteria emissielabel Emissionsklassen(µg/m³) Stoffe C B A A+ Konz. (µg/m³) 1,2,4-Trimethylbenzol > 2000 < 2000 < 1500 < Styrol > 500 < 500 < 350 < TVOC > 2000 < 2000 < 1500 <

94 8 kiezen vanuit bio-ecologisch standpunt

95 Achtergrond bouwmaterialen 1 TEELBAAR (hernieuwbaar, nagroeibaar) - land- en bosbouw - composteerbaar - CO 2 -opslag 2 MINERAAL (oppervlaktedelfstoffen) - natuurlijk - secundaire grondstoffen 3 FOSSIEL (aardolieproducten) - petrochemische productie 4 AFVAL - soms inert - soms milieu- en gezondheidsschadelijk

96 Bio-ecologische bouwmaterialen 1 Teelbaar (hernieuwbaar) - land- en bosbouw - composteerbaar 2 Mineraal (oppervlaktedelfstoffen) - natuurlijk - secundaire grondstoffen - onuitputtelijk bij goed beheer - wereldwijd lokaal beschikbaar - ontwikkeling lokale economiën (- ontwikkeling bio-based economy ) (- C2C) (- carbon sink)

97 Bio-ecologische bouwmaterialen Definitie bio-ecologische bouwmaterialen: - Natuurlijke basisgrondstoffen - Geen / minimum petrochemische stoffen - Gezond / geen schadelijke emissies - Milieuverantwoord

98 Bio-ecologische bouwmaterialen Natuurlijke basisgrondstoffen -Nagroeibare grondstoffen: hout, vlas, hennep, stro, papier -Quasi onuitputtelijke oppervlaktedelfstoffen: leem, zand, klei, kalk Geen/minimum fossiele/petrochemische stoffen Geen fossiele basisgrondstoffen Geen schadelijke stoffen chemische droogstoffen, weekmakers, brandvertragers, lijmen, oplosmiddelen

99 Bio-ecologische bouwmaterialen Surplus -lokaal gewonnen grondstoffen -lokale productie -lokale verwerking (+ afvalverwerking) -eenvoudig productieproces bio-based based plastics? - teelbaar - synthetisch / bioraffinage - natuurlijk?

100 Bio-ecologische bouwmaterialen Gezond Ook geen schadelijke natuurlijke basisgrondstoffen (bv. asbest) Milieuverantwoord Goede score LCA / (NIBE-classificatie) / CAP EM + liefst: lokale grondstoffen lokaal geproduceerd zo weinig mogelijk bewerkingen ondergaan

101 Bio-ecologische bouwmaterialen Afwegingskader VIBE vzw Stap 1 Stap 2 naturepluslabel (opletten transport!) nagroeibare (lokale) grondstoffen + gezond & milieuverantwoord (CAP EM, andere) quasi eindeloze (lokale) minerale + gezond & milieuverantwoord (CAP EM, andere) Alternatieven: (gezocht in NIBE-milieuscore: 1>2>3>4) Af te raden: (slechte NIBE-milieuscore (7, 6, 5))

102 9 tot slot

103 Algemene conclusies: hoe bouwmaterialen beoordelen? - ontwikkeling van meerdere nuttige instrumenten - ook bekeken vanuit consumentenstandpunt - verschillende instrumenten en rekentools gebruiken - wetenschappelijke aanpak + vereenvoudigde aanpak - bewust zijn van relativiteit van LCA, EPD, opgegeven cijfers Duurzaamheid vergt ook maatschappelijke keuzes, niet alleen wetenschappelijke data!

104 Bio-ecologisch bouwen: VIBE-databank Producten Diensten Adressen (erkenningsprocedure / VIBE-label) - lijsten - zoeken

105 Bouwmaterialen: nog meer info umwelt.de

106 en nog meer info postgraduaat duurzaam bouwen & wonen vanuit bio-ecologische principes Info- avond dinsdag 10 juni, u Looptijd 4 de uitgave: september 2014 mei 2015 KAHO Sint Lieven (Gebroeders Desmetlaan 1, 9000 Gent)

107 Dank u voor uw aandacht