Om te bepalen of een verf duurzaam is dient er, naar de mening van de VVVF, sprake te zijn van een integrale aanpak.

Transcriptie

1 BEOORDELINGSMODEL DUURZAAM ONDERHOUD Integrale benadering Om te bepalen of een verf duurzaam is dient er, naar de mening van de VVVF, sprake te zijn van een integrale aanpak. Een integrale aanpak zou zich bij voorkeur moeten uitstrekken tot de gehele product-cyclus, dus van de wieg tot het graf., maar wellicht is dat in het begin nog te hoog gegrepen. In dat geval zou de volgorde kunnen zijn: 1. Cradle to gate (het berekenen van de effecten vanaf de grondstofwinning tot aan de fabriekspoort (gate) d.w.z. voordat het naar de consument wordt getransporteerd. 2. Cradle to grave (het berekenen van de effecten gedurende de gehele levenscyclus van een product (dus tot en met de afvalfase). Verf is een halfproduct dat pas af is als het is aangebracht. Dit pleit ervoor om vanaf het begin in ieder geval ook de toepassing / applicatie (dus ook bijv. onderhoudsfrequentie) mee te betrekken in de beoordeling of er sprake is van duurzame verf. In het vervolg van deze nota is hiervan uitgegaan. Met inachtneming van het voorgaande dient er bij het maken van keuzes voor verfproducten gekeken te worden naar de volgende aspecten: Gebruikte grondstoffen: - Herkomst en winning: in welke mate belast de winning mens en milieu? - Herwinbaarheid (bio-based): In welke mate zijn de grondstoffen herwinbaar (bio-based)? - Modificatie (aanpassing): In welke mate wordt er gebruik gemaakt van (chemische) stoffen om de grondstof voor gebruik geschikt te maken? In welke mate zijn deze stoffen schadelijk voor mens en milieu? - Verpakking: In welke mate wordt er gebruik gemaakt van duurzame, opnieuw te gebruiken of biologisch afbreekbare, verpakkingen? - Efficiency: Wordt er doelmatig gewerkt zodat er zo min mogelijk verspilling optreedt? - Transport: In welke mate belast het transport verbonden aan de winning van de grondstoffen mens en milieu? In welke mate wordt er gebruik gemaakt van duurzame transportmiddelen d.w.z. transportmiddelen waarvoor zoveel mogelijk herwinbare grondstoffen zijn gebruikt? - Energie: Hoeveel energie wordt er gebruikt? In welke mate wordt er gebruik gemaakt van duurzame energie? - Opslag: In welke mate vindt er opslag plaats met zo min mogelijke risico s voor mens en milieu? - Afval: In welke mate komt er afval vrij? in welke mate tast dat het milieu aan? In welke mate is dat her te gebruiken? - Aanwezigheid gevaarlijke stoffen: In welke mate zijn deze schadelijk voor mens en milieu? - In hoeverre vindt de winning (buiten de punten die hiervòòr al zijn genoemd) maatschappelijk verantwoord plaats (MVO)? *) Productie van grondstoffen en verf: - Transport: In welke mate belast het transport, verbonden aan de productie van de grondstoffen en de verf, mens en milieu? In welke mate wordt er gebruik gemaakt van duurzame transportmiddelen? - Energie: Hoeveel energie wordt er gebruikt? In welke mate wordt er gebruik gemaakt van duurzame energie?

2 - In welke mate belast de productie mens en milieu? - Efficiency: Wordt er doelmatig gewerkt zodat er zo min mogelijk verspilling optreedt? - Opslag: In welke mate vindt er opslag plaats met zo min mogelijke risico s voor mens en milieu? - Afval: In welke mate komt er afval vrij? in welke mate tast dat het milieu aan? In welke mate is dat her te gebruiken? - In hoeverre vindt de productie (buiten de punten die hiervòòr al zijn genoemd)maatschappelijk verantwoord plaats (MVO)? *) Product-eigenschappen - Aantal benodigde lagen: hoeveel ltr./ kg product is er nodig per m2 ondergrond? - Laagdikte: hoeveel ltr. /kg. product is er nodig per m2 ondergrond - Verpakking: In welke mate wordt er gebruik gemaakt van duurzame, opnieuw te gebruiken of biologisch afbreekbare, verpakkingen? - Droogtijd: Hoe lang duurt het voordat het aangebrachte product droog is? - Levensduur: Wat is de frequentie van de onderhoudstermijnen? - In welke mate zijn de aangebrachte producten herwinbaar? - In welke mate zijn restanten her te gebruiken? - Onder welke omstandigheden is applicatie mogelijk (temperatuur, luchtvochtigheid)? Toepassing / applicatie - In welke mate belast de toepassing/applicatie (zowel de voorbehandeling als de afwerking) mens en milieu? - Transport: In welke mate belast het transport verbonden aan de toepassing / applicatie mens en milieu? In welke mate wordt er gebruik gemaakt van duurzame transportmiddelen? - Efficiency: Wordt er doelmatig gewerkt zodat er zo min mogelijk verspilling optreedt? - Opslag: In welke mate vindt er opslag plaats met zo min mogelijke risico s voor mens en milieu? - Afval: In welke mate komt er afval vrij? in welke mate tast dat het milieu aan? In welke mate is dat her te gebruiken? - Energie: Hoeveel energie wordt er gebruikt? In welke mate wordt er gebruik gemaakt van herwinbare energie? - In hoeverre vindt de toepassing /applicatie (buiten de punten die hiervòòr al zijn genoemd) maatschappelijk verantwoord plaats (MVO)? *) *) Onder maatschappelijk verantwoord wordt in dit verband verstaan hetgeen is vastgelegd in de Verklaring inzake internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen van de Sociaal Economische Raad van 19 december 2008 (zie bijlage). Soorten verven Er zijn verschillende soorten verven beschikbaar die allen hun eigen herkomst, toepassing en levensduur kennen en daardoor qua duurzaamheideffecten apart beoordeeld dienen te worden. Onderscheiden kunnen worden: - opgebouwd uit natuurlijke grondstoffen die niet gemodificeerd zijn Synthetische verf - (deels) gebaseerd op gemodificeerde natuurlijke grondstoffen - Alkyd - Gemodificeerd alkyd - Epoxy

3 - Polyurethaan - PE Watergedragen verf - (emulsie) - Alkyd (emulsie) - Epoxy - Polyurethaan De VVVF spreekt van een natuurverf indien 1. het product en zijn grondstoffen, bij oordeelkundig gebruik, onschadelijk zijn voor levende wezens (in het bijzonder mens); 2. de grondstoffen uit natuurlijke, regenereerbare bronnen stammen, dus herwinbaar zijn en probleemloos weer in de ecologische kringloop worden opgenomen. Als oplosmiddel kunnen natuurverven bijvoorbeeld terpentijn of andere oplosmiddelen van natuurlijke bronnen bevatten. 3. de winning en productie van de grondstoffen en de productie van de eindproducten plaatsvinden onder de minst milieu- en mensbelastende omstandigheden. Synthetische verf Synthetische verf is een verzamelnaam voor veel verschillende soorten verf. Voor de synthetische verven is alkydhars het meest gangbare bindmiddel en terpetine of thinner het verdunningsmiddel. Veel synthetische verven zijn van petrochemische oorsprong, dat wil zeggen dat ruwe aardolie het basisproduct is. Watergedragen verf Bij watergedragen verven (waterverdunbare verven) fungeert water als verdunningmiddel. Standpunt VVVF over de relatie tussen natuurverf, synthetische verf en watergedragen verf enerzijds en duurzame verf anderzijds Voor de VVVF is het feit of we te maken hebben met een natuurverf, een synthetische verf of een watergedragen verf niet relevant voor het bepalen van de mate van duurzaamheid van die verf. M.a.w.: voor elke verf, of het nu een natuurverf, een synthetische verf of een watergedragen verf betreft, dient, op basis van een erkende rekentool, te worden nagegaan hoe het zit met elk van de aspecten zoals hierboven genoemd onder Integrale benadering (met als uitgangspunt profit, planet, people) om te bepalen of er sprake is van een duurzame verf volgens de definitie van de VVVF. Erkende rekentool Een levenscyclusanalyse (LCA) is, naar de mening van de VVVF, de meest geschikte methode om de effecten op mens en milieu van verfproducten over de gehele levenscyclus ( van wieg tot graf ofwel cradle to grave ) te analyseren. LCA is een integrale ketenanalyse. Het woord integraal betekent hier dat verschillende milieueffecten tegelijkertijd onderzocht worden. Daardoor kan afwenteling naar andere milieueffecten worden voorkomen. Afwenteling wil zeggen dat bij een verbetering op een bepaald milieueffect, een ander milieueffect verslechtert. Door de gehele levensduur van een verf aangebracht op een materiaal hierbij te betrekken wordt ook eventuele afwenteling naar andere levenscyclusfasen (andere tijden en plaatsen) zichtbaar.

4 De levenscyclus van een product verloopt grofweg als volgt: winning van grondstoffen, productie van materialen en producten; toepassing, gebruik, onderhoud, sloop; afvalverwerking. Het verloop van de levenscyclus wordt vastgelegd in processen. Voor elk proces worden gegevens verzameld over wat aan het milieu wordt onttrokken (grondstoffen en energie), over wat naar het milieu wordt uitgestoten (emissies naar lucht, water en bodem, en afval) en over de mogelijk schade aan mens, flora en fauna. Normering LCA-studies moeten, naar de mening van de VVVF, worden uitgevoerd volgens geldende normen. Dat zijn de ISO-normen In deze normen is in detail uitgewerkt hoe een LCA moet worden opgesteld. De LCA-studie dient volgens de ISO systematiek uit te monden in een zgn. Environmental Product Declaration (EPD). Deze heeft de vorm van een informatieblad waarin de producent of distributeur kwantitatieve gegevens verschaft over de milieu-impacti van zijn producten gedurende hun gehele levenscyclus. Voor uitvoering van LCA-studies is sofware ontwikkeld. In Nederland wordt veelal het programma Sima-Pro gebruikt. Instituten als IVAM, Intron en TNO beschikken over deze software en over de expertise om de LCAstudies uit te voeren. Voor wat betreft het bepalen van de mate van maatschappelijk verantwoord ondernemen kan gebruik gemaakt worden van de normering van ISO CEPE Binnen CEPE is de werkgroep Sustainability actief. Deze werkgroep onderzoekt hoe de verfindustrie sustainability moet aanpakken en hoe omgegaan moet worden met LCA-studies. Een sub-werkgroep is bezig data te verzamelen, de zgn. Life Cycle Inventories (LCI s), van grondstoffen. Met deze data kunnen betrouwbare LCA s voor verven worden opgesteld. In de loop van 2013 zouden deze data beschikbaar moeten komen. Effecten die met een LCA worden gemeten Naar de mening van de VVVF dienen, om te kunnen beoordelen of een verf duurzaam is of niet, via een LCA de volgende effecten te worden gemeten : Naam Eenheid 1 Broeikaseffect kg. CO2eq 2 Aantasting ozonlaag Kg. CFC-11 eq. 3 Humane toxiciteit (schadelijkheid voor de mens) Kg. 1,4-DB eq. 4 Zoetwater aquatische ecotoxiciteit Kg. 1,4-DB eq. 5 Zoutwater aquatische ecotoxiciteit Kg. 1,4-DB eq. 6 Ecotoxiciteit voor flora en fauna Kg. 1,4-DB eq. 7 Fotochemische oxidantvorming (bijdrage aan smogvorming) kg. C2H4 8 Verzuring Kg. SO2 eq. 9 Vermesting Kg. PO4 eq. 10 Uitputting biotische grondstoffen (afkomstig van planten of dieren) Kg. Sb eq. 11 Uitputting abiotische grondstoffen (niet afkomstig van planten of dieren): gas, olie, Kg. Sb eq. metalen enz.) 12 Uitputting fossiele energie Kg. Sb eq. 13 Landgebruik M2

5 Overige effecten Naast effecten die met een LCA kunnen worden gemeten zijn er, naar de mening van de VVVF en gelet op het uitgangspunt dat het onderscheid in duurzaamheid in relatie staat tot de performance van het product in termen van door de markt gevraagde kwaliteit, nog enkele andere effecten die moeten worden meegenomen om te beoordelen of er sprake is van een duurzame verf. Dat zijn: - Levensduur m.a.w. de onderhoudsfrequentie - Droogtijd - Omstandigheden waaronder applicatie mogelijk is - Efficiency - De mate waarin sprake is van maatschappelijk verantwoord handelen - De mate waarin er sprake is van opslag met zo min mogelijke risico s voor mens en milieu Beoordeling uitkomsten LCA Per product, en met behulp van o.a. de CEPE-database, kan worden bepaald wat de effecten zijn die met een LCA zijn gemeten. Deze effecten kunnen in de volgende tabel worden verwerkt: Naam Kg. CO2 Kg. CFC- 11. niet gemodificeerd Kg. 1,4- DB Kg. C2H4 Kg. SO2 Kg. PO4 Kg. SB M2 Synthetische verf. gemodificeerd. Alkyd gemodificeerd. Alkyd niet gemodificeerd. PE Watergedragen verf. (emulsie). Alkyd (emulsie) De meest duurzame verven op basis van een LCA zouden die producten zijn met gemiddeld de laagste score in de hierboven vermelde categorieën. Overige effecten Per product kan een inschatting worden gemaakt van de overige effecten. Deze effecten kunnen in de volgende tabel worden verwerkt: Naam Droogtijd MVO Omstandigheden Efficiency Opslag Levensduur

6 . niet gemodificeerd Synthetische verven. gemodificeerd. Alkyd gemodificeerd. Alkyd niet gemodificeerd. PE Watergedragen. (emulsie). Alkyd (emulsie) De meest duurzame verven voor wat betreft overige effecten zouden die producten zijn met gemiddeld de hoogste score in bovenstaande tabel. Wanneer is er sprake van duurzame verf? Op basis van de gemeten LCA- en overige effecten zou bepaald kunnen worden in welke mate er sprake is van een min of meer duurzame verf. Om afnemers een idee te geven van de mate van duurzaamheid zou er een indeling in duurzaamheidsklassen kunnen worden gemaakt. Voor de hand ligt dat dit per sector gebeurt en dat een commissie van experts uit elke sector deze indeling zal gaan maken.