1/12/2015 duurzame overheidsgebouwen

Transcriptie

1

2 Vorming: Instrumentenvoormateriaalkeuze Milieuverantwoord bouwen: Labels, LCA, EPD, PEF een introductie Els Van de moortel

3 DOELSTELLING VAN DE PRESENTATIE kiezen van milieuverantwoorde en gezonde bouwmaterialen: - PRINCIPES - Strategiën - Keuzecriteria Instrumenten voor materiaalkeuze leren kennen en hanteren

4 INHOUDSTAFEL 1 principes duurzaam bouwen 2 hoe bouwmaterialen kiezen 3 methodes voor materiaalkeuze 4

5 PRINCIPES DUURZAAM BOUWEN aspecten duurzaam bouwen rationele bouwwijze 5

6 ASPECTEN DUURZAAM BOUWEN Duurzaam bouwen gezondheid Ruimtegebruik Materialen Energie water GEÏNTEGREERDE VISIE! DUURZAME ONTWIKKELING! C2C! milieu

7 ASPECTEN DUURZAAM BOUWEN Productieproces van materialen:

8 ASPECTEN DUURZAAM BOUWEN Kringloop van materialen: biologische kringloop natuur & ecosystemen vervuiling energie grondstoffen water hernieuwbaar oneindig beperkt economische activiteiten afval voedsel composteerbaar niet composteerbaar niet herbruikbaar/recycleerbaar herbruikbaar/recycleerbaar technische kringloop opletten voor downcycling!!!

9 RATIONELE BOUWWIJZE materiaalzuinig bouwen Systeembouw : Uitvoeringsgemak Uitvoeringskwaliteit Optimaal beheer bouwafval Mogelijkheid tot demontage Rationalisatie van vervoer Standaardisatie: Snelle uitvoering Minder afval Prefabricatie: draagstructuren, gebintelementen, vloerplaten, lateien, muren DOEL: gezond en materiaal- en energiezuinig bouwen

10 RATIONELE BOUWWIJZE materiaalzuinig bouwen Bevorderen van recyclage en hergebruik: Hergebruik van bestaande structuren Demonteerbare onderdelen geen lijmen (-> geen schadelijke stoffen ) gemakkelijk te vervangen, gemakkelijk te onderhouden Voorbeeld: gevelbeplating <-> gevelpleister Recycleerbare materialen: Hoogwaardig recycleerbaar: hout, staal Recycleerbaar (downcycling): beton DOEL: gezond en materiaal- en energiezuinig bouwen

11 HOE BOUWMATERIALEN KIEZEN? 1 strategien en keuzecriteria 2 instrumenten

12 STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA Driestappenstrategie: 1) Voorkom onnodig gebruik 2) Gebruik eerst eindeloze en duurzame bronnen 3) Gebruik eindige bronnen optimaal Trias ecologica: Energie (trias energetica) Materialen / grondstoffen Water Ruimte

13 STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA Keuzecriteria: PRIJS FINANCIEEL UITZICHT ESTHETIEK GEZONDHEID BIO KWALITEIT TECHNISCH MILIEU ECO

14 STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA Gezond: Ook geen schadelijke natuurlijke basisgrondstoffen (bv. asbest) Milieuverantwoord: Goede score LCA (milieu-impact) emissies uitputting grondstoffen Landgebruik impactcategoriën Hinder + liefst: uit teelbare grondstoffen lokale grondstoffen lokaal geproduceerd zo weinig mogelijk bewerkingen ondergaan

15 STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA Andere criteria: 1) uitvoeringstechnieken Prefabricatie > optimale werkomstandigheden, beperkt transport optimaal afvalbeheer modulair bouwen, systeembouw

16 STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA Andere criteria: 2) levensduur juiste materiaal op de juiste plaats weerstand tegen aantasting in de tijd 3) noodzaak van onderhoud en behoud behandelingsproducten zonder impact op milieu en gezondheid Onderhoud beperken door adequaat gebruik van materialen 4) herbruikbaarheid en recyclagemogelijkheden demonteerbaar -> 1) herbruikbaar (impact op het ontwerp!) 2) recycleerbaar materialen met recyclagecircuits Composteerbare materialen

17 OVERZICHT INSTRUMENTEN MATERIAALKEUZE info producenten levenscyclusanalyse EPD labels overzicht van enkele tools 17

18 Informatie producenten ecologisch! milieuvriendelijk! natuurlijk! recycleerbaar! gerecycleerd! herbruikbaar! CFK-vrij! gezond! energiebesparend! wateroplosbaar! lage VOS-emissies emissies!

19 Levenscyclusanalyse

20 toepassingen levenscyclusanalyse Vastleggen doel reikwijdte Inventarisatie Impact analyse Interpretatie Toepassingen Besluitvorming * Strategiebepaling * Bedrijfsbeleid * Productinnovatie Marketing Environmental Product Declarations Andere

21 LCA Inventarisatie: ingaande en uitgaande stromen: energieverbruik grondstoffen Emissies Knelpunten/aandachtspunten gegevenskwaliteit systeemgrenzen allocatie

22 LCA impactanalyse (beoordeling effecten): inventarisdata koppelen aan potentiële milieu-impacten keuze impactcategoriën (bv. broeikaseffect) classificatie (toewijzing emissies aan effecten) karakterisatie (maatstaf, bv. CO2-uitstoot) milieuprofiel significantie inschatten (relevantie) eventueel: normalisering groepering weging

23 Inventarisatie milieudata Milieu-impacten als equivalent Milieuimpactcategorieën Classificatie karakterisatie (maatstaf) classificatie impacten > effecten wegen

24 Environmental Product Declaration (EPD) - communicatieformaat - milieuprofiel - uit LCA-data - (bijkomende milieu- en of product info) EPD: EU-acties - CEN TC350 integrated environmental performance of buildings - WG1 (environmental performance of buildings) - WG2 (building life cycle) - WG3 (product level: PCR for EPD) PCR construction products (Product Category Rules) - CEN TC351 assessment of release of dangerous substances

25 Basisprincipes EPD (productspecifiek) type III milieuverklaring Gekwantificeerd categorieën van parameters LCA-gebaseerd (extern) gecontroleerd Modulair Flexibel Transparant Vergelijkbaar Vrijwillig betrokkenheid belanghebbenden

26 EPD: Europese norm: EN Normen in de lidstaten: NL: MRPI FR: INIES BE:

27 A1 A3 productie fase A4 A5 constructie fase B1 B7 gebruiksfase C1 C4 End Of Life fase D benefits and burdens outside of system boundary toevoer grondstoffen A1 transport grondstoffen A2 productie materiaal A3 transport materiaal A4 constructie/installatie A5 gebruik B1 onderhoud + transport B2 herstelling + transport B3 vervanging + transport B4 renovatie + transport B5 energieverbruik gebouw B6 waterverbruik gebouw B7 afbraak C1 transport afbraakmateiraal C2 verwerking afval C3 afvamverwijdering C4 INSTRUMENTEN EPD Levencyclus fases EN cradle-to-gate cradle-to-grave recyclage hergebruik verbranden storten additional information

28 MRPI - Milieurelevante Productinformatie (Nederland)

29 Product Environmental Footprint - algemeen: consumptieproducten - EPD = specifiek bouwmaterialen - cradle-to-grave (!!!) - EPD = enkel cradle-to-gate verplicht -impactcategoriën ILCD -EPD = impactcategoriën CEN -initiator DG Environment -EPD = DG Enterprise

30

31

32 LABELS Kenmerken eenduidig gemakkelijk criteria? controle

33 Soorten labels Volgens type: Type I: criteria vastgelegd en gecontroleerd door derden milieu-impact tijdens de volledige levenscyclus toegekend door overheid of private organisaties voorbeelden: Europese Ecolabel, het Duitse Blauwe Engel label, Naturepluslabel. Type I label met focus op één specifieke impact: FSC label Type II: verklaringen van producent, geen controle van derden meestal 1milieuaspect voorbeeld: vervaardigd van x % gerecycleerde materialen Type III: verklaringen van producent, gecontroleerd door derden milieu-impact tijdens de volledige levenscyclus enkel data, geen evaluatie (weging) voorbeelden: EPD s

34 Soorten labels - Volgens karakter Verplicht vrijwillig Volgens instantie Officieel (overheid) Collectief privé Privé Volgens criteria categorie Gezondheid Milieu Sociaal Herkomst (regio) Kwaliteit Duurzaamheid

35 Soorten labels Volgens productcategorie Bouwmaterialen Elektrische toestellen Cosmetica textiel Voeding verscheidene Volgens criteriastrengheid Beter marktaandeel (haalbaarheid) Toproducten (voortrekkers)

36 Soorten labels: labels nationaal EU enkel technische kwaliteiten niet milieu/gezondheid onafhankelijke privé-labels

37 Soorten labels volgens criteriastrengheid Europees ecolabel officieel milieulabel Europese Unie criteria zodanig bepaald dat 10 à 20% van de producten op de markt het EU Ecolabel kan verkrijgen. meer verantwoorde producten Haalbaarheid milieucriteria Natureplus label Internationaal, onafhankelijk label met steun van overheid bio-ecologische topproducten strenge normen, uitsluitingscriteria milieu- en gezondheidsvereisten

38 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2 HOOFDSTUK 3 OVERZICHT METHODES VOOR MATERIAALKEUZE

39 EU Ecolabel Producten op de Belgische markt:

40 Natureplus label 3 criterianiveau s BASISCRITERIA alle bouwmaterialen PRODUCTGROEPEN 1- dakbedekking 2- muurstenen 3- isolatiemateriaal uit geëxpandeerde e.a. minerale grondstoffen PRODUCTEN 1.1- kleidakpannen 2.1- lichte baksteen

41 Natureplus Basiscriteria minstens 85 % nagroeibare en/of minerale grondstoffen grondstoffen in voldoende mate aanwezig geen milieu- en gezondheidsbelastende stoffen beperkt energieverbruik bij productie geringe emissies bij productie en gebruik ecologisch geoptimaliseerde verpakking juiste en duidelijke verwerkingsvoorschriften Volldeklaration

42 Natureplus Belgische producten:

43 der blaue engel milieu- en gezondheidsvereisten (emissie-arm, gerecycleerd..) onafhankelijk gecontroleerd, Duits verven, lijmen, behangpapier, producten uit hout, grerecycleerd papier, glas Umweltzeichen milieucriteria gecontroleerd door overheid, Oostenrijks parket, linoleum, isolatiematerialen, houten plaatmaterialen, verven, vernissen

44 NF environnement milieucriteria onafhankelijk gecontroleerd, Frans verven, vernissen Nordic Swan milieucriteria gecontroleerd door overheid, Scandinavisch gipsplaten, houten plaatmaterialen, buitenschrijnwerk

45 Cradle to cradle Basis: Levenscyclusanalyse-LCA van wieg tot graf Afval= voedsel composteerbaar ->Biologische kringloop herbruikbaar ->Technische kringloop hoogwaardige toepassing Opletten voor downcycling!!!: recyclageproces waarbij een grondstof in een cyclus aan intrinsieke zuiverheid inboet en niet tot een even hoogwaardig product kan verwerkt worden. Voorbeelden: PVC, gerecycleerd papier

46 Cradle tot cradle Knappe & enthousiasmerende theorie Producten ontleedbaar tot op moleculair niveau: - 100% recycleerbaar - zelfde of hoger niveau van hergebruik - upcycling Enkel dan: - beter voor de natuur - écht C2C ongelimiteerde productie & consumptie

47 cradle to cradle - Valkuilen 100% cradle to cradle? energie input tijdens productieprocessen Transporten: niet in rekening gebracht hoogste categorie van gelabelde producten hoeven maar voor 80% cradle to cradle te zijn Basic Silver Gold Platinum Kan hout uit bedreigde bossen bevatten Recyclage op zelfde of hoger niveau niet vereist Strategie om in de toekomst zonne-energie te gebruiken volstaat In kaart brengen van waterstromen volstaat

48 FSC label duurzame bosbouw (ecologische en sociale aspecten) internationaal label vooral tropische houtsoorten onafhankelijk gecontroleerd hout en houtproducten uit duurzaam beheerde bossen PEFC label duurzame bosbouw (ecologische en sociale aspecten) internationaal label onafhankelijk gecontroleerd hout en houtproducten uit duurzaam beheerde bossen

49 TOOLS NIBE CAPEM Baubook MMG BE-global

50

51 NIBE MILIEU Klasse 1 beste keuze 2 goede keuze 3 aanvaardbare keuze 4 minder goede keuze 5 af te raden keuze 6 slechte keuze 7 onaanvaardbare keuze GEZONDHEID + geen risico s 0 geringe risico s - risico s

52 NIBE MILIEU CRITERIA 1- EMISSIES (CML).broeikaseffect.ozonlaagaantasting.menselijke toxiciteit.toxiciteit zoet water.toxiciteit bodem.fotochemische oxidantvorming.verzuring.eutrofiëring

53 2- UITPUTTING (TWIN).biotische grondstoffen.abiotische grondstoffen.energiedragers 3- LANDGEBRUIK (Eco-Indicator 99) 4- HINDER.stank (CML).geluid wegtransport (Müller-Wenk).geluid productie (TWIN).licht (TWIN).kans op ongevallen (TWIN)

54 NIBE GEZONDHEIDSCRITERIA.fysisch.chemisch.biologisch.ergonomie.veiligheid Weinig gekwantificeerd

55 NIBE Monetarisatie Emissies Verborgen milieukosten - broeikaseffect 0,091 / kg CO 2 eq. - ozonlaagaantasting 5724, / kg CFC-11 eq. - humane toxiciteit 0,048 / kg 1,4-DB eq. - aquatische toxiciteit (zoet water) 0,048 / kg 1,4-DB eq. - terrestrische toxiciteit 0,048 / kg 1,4-DB eq. - fotochemische oxidantvorming 4,402 / kg C 2 H 4 eq. - verzuring 2,723 / kg SO 2 eq. - eutrofiëring 54,454 / kg PO 4 eq. Uitputting: - biotische grondstoffen 0,042 / mbp - abiotische grondstoffen 0,042 / mbp - energiedragers 0,042 / mbp Landgebruik 0,201 PDF*m 2 yr Hinder ten gevolge van: - stank - geluid door wegtransport 0, ,946 OTV m 3 DALY - geluid door productieprocessen 0, / mbp - licht 0,024 / mbp - kans op calamiteiten 0,024 / mbp

56

57 Trappen* 2012 EU vuren (duurzame bosbouw) 1a Beton 3c Meranti (duurzame bosbouw) 3c EU vuren (standaard bosbouw) / Staal/meranti treden (duurz bosbbouw) 4a Prefab beton / Staal/meranti treden (standaard bosbouw) 6b Meranti (standaard bosbouw) 7a a 3a / 3b 5b 5b 7c 7c *Functionele eenheid: traphoogte, breedte, aantal treden, maat treden, 75 jaar

58 Ramen* 2012 EU zachthout (VL, duurzame bb**) 1a EU hardhout (VL, duurzame bb**) 1a EU zachthout (VL, standaard bb**) 1b EU hardhout (VL, standaard bb**) 1b Tropisch hardhout (vol, duurzame bb) 3a PVC / PVC op staalkern (secundair PVC) 4a PVC op staalkern 4b Tropisch hardhout (standaard bb**) 6c Aluminium / Geïsoleerd alu (70 % secundair alu) 6c Geïsoleerd alu 7b a / 2a / 1b 3b / / 6c 3b / / *Functionele eenheid: raammaat, inbraakklasse 1, 1 ste verdieping, afwerking, 75 jaar Niet: hang- en sluitwerk, transmissieverliezen **: VL= gevingerast & gelamineerd / vol = volhout / bb = bosbouw)

59 Cycle Assessment Produce for Eco-materials website in verschillende talen database met 100 bouwmaterialen

60

61

62

63

64 Milieugerelateerde Materiaalprestatie van Gebouwelementen - VITO - KULeuven (ASRO) - WTCB Opdracht: - bepalingsmethode milieugerelateerde materiaalprestatie - model en database voor verwerkte materialen - model en database voor (bouw)elementen - installatie rekenmodel en opleiding Opdrachtgever & uitvoeringstermijn: - OVAM ,

65

66 Be-global pmpasbl Belgique Apparenté à une analyse de cycle de vie Ontwikkeld door PMP aslb Doel: Berekenen van: Globaal energieverbruik van een gebouw: verbruik+grijze energie Balans emissies van broeikasgassen Gebaseerd op levenscyclusanalyse

67 Werkwijze: modulerend (met of zonder PHPP berekening) PHPP Encodage be.acv Encodage be.acv Résultats Résultats PHPP sans PHPP

68 Waarom verschillende basisgegevens? KBOB Bepalen van basisgegevens: niet evident Nuttig voor werken in uitvoering relativerend HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2 HOOFDSTUK 3 OVERZICHT METHODES VOOR MATERIAALKEUZE Ecobilan de Parois Base de données producteurs

69 links Labels : infos Natureplus: Het Europees Ecolabel: Het Duitse Blaue Engellabel: Het Scandinavische label: Het Nederlandse Milieukeur: Het Franse ecolabel : Het Oostenrijkse ecolabel: Forest Steward Council: Pan European Forest Certification: rable

70 VRAGEN? BEDANKT VOOR UW AANDACHT