Mensen zonder verdienste verdienen een fatsoenlijk leven

Transcriptie

1 Ms zonder verdiste verdi e fatsolijk lev Dossier: De verzorgingsstaat herwog Geert de Vries Geert de Vries schreef onder eer Het pedagogisch regie: groei grz van de geschoolde saleving (1993), Nederland verandert: Over aatschappelijke ontwikkeling sociale prole in het egin van de etwintigste eeuw (2000) sa et ander: Econoie verzorgingsstaat, In: Sociaal cultureel rapport 1998: 25 jaar sociale verandering (1998). Hij is verond aan de afdeling Sociologie van de Faculteit der Sociale Wetschapp van de Vrije Universiteit Asterda. E-ail: gc.de.vries@ fsw.vu.nl. Met de verzorgingsstaat kwa e nieuwe elite in de Nederlandse saleving. Pieter Thoes was destijds de eerste die het operkte. De verzorgingsstaat verkeerde zijns inzis in 1961 in e staat van voltooidheid de nieuwe elite aakte op he e indruk van rustige vakekwaaheid, van e te ov zijn van alle avonturierschap. Maar hij zag in haar ook e escheid aanzet tot e deocratisch gecaoufleerde deskundigelite hij waarschuwde voor de gevar van e eritocratie (Thoes 1962, 328). Die gevar ehoefd totertijd ge toelichting. Michael Youngs ernstige satire The Rise of the Meritocracy was in 1958 versch lag Toes toalige lezers vers in het geheug (Young 1958; zie ook Dch 2006). Al lezd in De verzorgingsstaat herwog oest ik aan Thoes dk. Het nieuwe rapport adet rust vakekwaaheid het doet e aantal verstandige aaneveling. Maar het gaat goeddeels voorij aan de gevar waarvoor Young Thoes waarschuwd. Over de nieuwe elite of staatsadel (de uitdrukking van Pierre Bourdieu) waartoe de auteurs, de lezers van Beleid Maatschappij ook ik ede ehor, rept het rapport et ge woord. Over de gevar van de eritocratie als e nieuwe in soige opzicht eer eedogloze vor van aatschappelijke ongelijkheid het is e racise van de intelligtie (Bourdieu 1980, ) 1 zegt het rapport te weinig. De verzorgingsstaat staat, zo wil het rapport, voor nieuwe uitdaging: van econoische politieke ondialisering van sociale culturele heterogisering. Deze uitdaging kan de verzorgingsstaat het hoofd ied door te verzorg, verzeker, verheff verind. Vooral de laatste twee functies vervult de verzorgingsstaat niet goed ook niet odern goeg. De Nederlandse evolking oet door eer eter onderwijs hoger verhev word wil ze in de vaart der volker lijv eeko. En dezelfde evolking oet eter word gegd, in datzelfde onderwijs, aar ook in het areidsestel de sfeer van het won. Wie is daar teg? Ik, zei de gek. Althans t dele. Waaro? Dat zal ik uitlegg. Ik zal e daarij conctrer op wat het rapport et het Nederlands onderwijs voor heeft. Het hoofdstuk over onderwijs ( Verheff: naar e zachtoedige eritocratie ) egint et e politiek 103

2 Geert de Vries Ms zonder verdiste verdi e fatsolijk lev filosofische eschouwing waarin onder eer Isaiah Berlin, Ronald Dworkin, Aartya S, John Rawls Will Kylicka word aangehaald. De auteurs van De verzorgingsstaat herwog zijn dus niet van de straat (aar Michael Young ontreekt). Ze ekn zich tot het ideaal van e saleving waarin achievet het voornaaste verdelingscriteriu is, oftewel e eritocratie. Maar dan wel et e elet van zachtoedigheid, geaseerd op e fundatele acceptatie van selijke eperking. Behalve tot de eritocratie ekn de auteurs zich ook tot de huan capital-theorie van onderwijs. Ze zijn hierij in gezelschap van experts in de EU, de OECD andere internationale greia, natuurlijk van Noelprijswinnaar Gary Becker. Maar ze zijn zeker niet in gezelschap van Noelprijswinnaar Kneth Arrow. Onderwijs gev onderwijs krijg is in deze opvatting invester. O in de econoische vaart der volker ee te kunn ko liefst voorop te lop oet je selijk kapitaal vergrot. Verheff krijgt daaree de invulling: huan capital vereerder. Nu wil het geval dat het Nederlandse onderwijs internationaal vergelijkderwijs hoge rek- taalscores ij zijn leerling ewerkstelligt dus knelijk al veel selijk kapitaal produceert dat zelfs ij vergelijkderwijs lage kost. Er lijkt dus alle red tot tevredheid. 2 Het etoog hapert hier dan ook ev. Maar de auteurs ne e nieuw aanloopje, edk dat het altijd eter kan daaro ook eter oet, constater vervolgs dat er toch zeker relatieve ontwikkelingsachterstand zijn, vor van deviante socialisatie als gevolg van tekortschietde opvoeding die kunn, nee, oet word aangepakt o het ontstaan van ontindingsprole in latere levsfas te voorko. Het etoog is op stoo, de juiste toon van welwillde ezorgdheid et e wolkje pedagogische strgheid is gevond. De aaneveling voor het priaire onderwijs volg elkaar nu snel op: eer voorschoolse educatie; inder reforpedagogiek eer klassikaal les; langere schooldag; rede-schoolachtige arranget; eer naschoolse opvang. En opvang alle is niet voldode, er oet ook vóór na schooltijd pedagogische doel word gedid. Ideaal is e sahangd concept voor e sociaal-pedagogische infrastructuur voor kinder van 0-12 jaar. Of op straat spel daar nog onder valt? Misschi wel, aar waarschijnlijk alle onder gediploeerde egeleiding et e kringgesprek achteraf. Wat het voortgezet onderwijs etreft is de analyse inder oralistisch pedagogiserd eer sociologisch kritiserd. Ze is als analyse dan ook veel eter. Terecht rek de auteurs de staf over de hervoring van het lager iddelaar eroepsonderwijs in de jar negtig. De kloof et het algee vord onderwijs is groter geword, de doorstroing is eoeilijkt, de schaalvergroting heeft anoniee leerfariek veroorzaakt. Tot ijn opluchting doorzi de auteurs ook het schijnprolee van hoge perctages voortijdige schoolverlaters. Odat de lat van de startkwalificatie de afgelop jar steeds hoger is gaan legg, zijn die perctages opgelop. Gelukkig de auteurs van dit rapport niet, aar wel politici puliek zijn gaan neerkijk op dit onderwijs. Het wordt disproportioneel ezocht door allochtone jonger die toch al onder stigatisering discriinatie lijd. Het is helaas aanneelijk dat de devaluatie van het lager iddelaar eroepsonderwijs in de pulieke opinie te ak heeft et de verkleuring ervan. Wat aan de analyse in De verzorgingsstaat herwog ontreekt, is het inzicht dat de devaluatie van het eroepsonderwijs ede e gevolg is van de expansie van het voortgezet onderwijs als geheel van het algee vord onderwijs in het ijzonder. Zoals Paul van Ostaij schreef:... de e heer daalt / de andere heer klit... Diploa-inflatie ontstaat als het geiddelde niveau van in het onderwijs ehaalde diploa s sneller stijgt dan het geiddeld niveau van functie-eis in het areidsestel. Zoiets is oeilijk te ewijz, odat werkgevers onder ostandighed van e uyers arket de kwalificatie-eis zull ophog of althans hoger opgeleid zull aanstell daaree het inflatie-effect onzichtaar zull ak. Het is zeer waarschijnlijk dat dit de afgelop decnia in Nederland heeft plaatsgevond (zie ijvooreeld Van de Werf 2005). Door verdringing word ceteris parius de negatieve gevolg van diploa-inflatie doorgegev naar ed toe, naar de laagste onderwijstyp laagst opgeleid. In e duaal onderwijssystee is dat de onderouw van het eroepsonderwijs et de ijehorde leerlingpopulatie. Wat kan teg de ongewste degradatie van het lager iddelaar eroepsonderwijs do? 104

3 Geert de Vries Ms zonder verdiste verdi e fatsolijk lev De auteurs van De verzorgingsstaat herwog zijn eerlijk goeg o te erkn dat het Scandinavische onderwijsodel e oplossing zou zijn: Doordat ovattde stelsels leerling et verschillde talt langer ij elkaar houd, slag ze er eter in o de verschill in prestaties tuss leerling te verklein. Maar e pleidooi o in Nederland alsnog die richting in te slaan durv zij niet aan. Waaro niet? Odat het huidige onderwijsestel op hoofdlijn goed functioneert, zo leest verrassd wat inconsistt gezi de eerdere analyse. Odat er weinig steun voor is in het onderwijsveld ( in de politiek, zou ik daaraan toevoeg). Odat er ehoefte is aan ezinning, eer dan aan herstructurering. En odat aanvullde aatregel kunn volstaan. De auteurs he het niet aangedurfd o de duale structuur van het voortgezet onderwijs zelf ter discussie te stell. Wat stell zij dan wel voor? De auteurs zett hun kaart op voorschoolse educatie, die op dit punt propt vroegschoolse educatie gaat het, op rede schol et sluitde dagarranget. Alles zoals al eerder opgeerkt pedagogisch doordesed verantwoord, onder regie van de overheid. Door dit type ondersteuning als universele aatschappelijke dist aan te ied, wordt erkd dat de opvoeding van nieuwe geraties (ede) e pulieke verantwoordelijkheid is. Het pleidooi wordt ondersteund door de ekde prettie van de prevtie ( Hoe eerder ontwikkelingsstoorniss kunn word gesignaleerd... zovoort); door de volstrekt onzinnige operking dat Nederland e kindonvridelijk land zou zijn; door de oude suggestie dat kinder jonger zich onder staatsregie eter kunn ontwikkel (...niet iedere leefogeving iedt voldode ontplooiingsprikkels ); door de dan wel weer eerlijke erkning dat e ander ook oet help o de areidsparticipatie van vrouw nog te verhog (dat Nederlandse vrouw niet voltijds wíll werk evalt de auteurs allerinst, zo lijkt ook uit andere passages). 3 E operkelijk pleidooi dus voor e verdere uitreiding van het pedagogisch regie zelfs voor e soort staatspedagogiek. Evin als de eeste andere Nederlanders houd ik van staatspedagogiek. Maar veel elangrijker is dat e uitreiding van vroegschoolse, nevschoolse naschoolse educatie alle dan de gewste desegregerde effect kan sorter als die coineert et... e eer coprehsive onderwijsodel als het Scandinavische! Anders zull voor-, nev naschoolse arranget hetzelfde klassonderscheid gaan reproducer producer als het duale gediffertieerde Nederlandse onderwijsestel zelf. De arranget zull iers gekoppeld zijn aan de schol aan hun respectieve, gesegregeerde populaties van ouders kinder. Het gevaar is zelfs niet dkeeldig dat hoogopgeleide ouders, hun schol hun kinder erin zull slag o hun voor-, nev- naschoolse arranget tot rijkere leerogeving te ak dan de arranget van inder hoog opgeleide ouders, schol kinder, uit de hele situatie dus nog e extra voordeel in de onderwijsklassstrijd zull wet te hal. Zo verwijst de discussie over wat we in Nederland et onderwijs will ereik hoe we dat will (in ter van het rapport: verheff ) naar de discussie over wat we in Nederland et de sociale verhouding will, hoe ( g ). Het is e grote verdiste van het rapport dat het verand tuss deze twee discussies zo duidelijk lijkt. En het is interessant dat in het hoofdstuk over de sociale verhouding in Nederland Verind: overrugg van sociale afstand, het onderwijs e elangrijke rol speelt. Mijns inzis terecht diagnosticer de auteurs dat de sociale cohesie in Nederland edreigd wordt, vooral die tuss autochton allochton. We staan dus voor e nieuwe verindingsopdracht. Waar kan die opdracht het est gestalte krijg? Op school op het werk. Wat het werk etreft eveelt het rapport e stringter antidiscriinatieeleid aan dat is ij uit het hart gegrep. Aarzeld ik over de suggestie dat, o op de areidsarkt sterker te staan, allochtone kinder op zwarte schol eer les oet krijg in soft skills. Die lijk te estaan uit zak als huishoudelijke planning, e staiele woonogeving, kledingonderhoud, voedselereiding, (...) voldode rust ontspanning, (...) e goede lichaelijke conditie, tale weeraarheid. En dan: E te groot deel van de allochtone jonger ist als ze van school ko de coplexe vaardighed die hiervoor vereist zijn. Zo n stereotiepe voorstelling van zak draagt in het kwade geval ij aan de discriinatie die we nu juist will estrijd. 105

4 Geert de Vries Ms zonder verdiste verdi e fatsolijk lev Wat de school etreft verwijst het rapport naar e elangrijke discussieijdrage van de Aerikaans- Nederlandse socioloog Bow Paulle (2005). 4 Paulle heeft erop gewez dat de nadelige gevolg van onderwijssegregatie in zwarte witte schol in Nederland goeddeels ondervang kunn word als ervoor zorgt dat op schol witte, sociaal sterkere kinder in de eerderheid zijn. Dan trekk zwarte, sociaal zwakkere kinder zich aan h op zonder dat de prestaties van de witte kinder eronder lijd. Als toegift krijg de witte kinder e rijker geschakeerde opvoeding, in plaats van te oet opgroei in hun Aerdhoutse of Asterda-Zuidse claves dito schol (inderdaad, híer past: niet iedere leefogeving iedt voldode ontplooiingsprikkels ). Sociale ging tilt dus het geiddelde niveau van de onderwijsprestaties ohoog! In dit laatste ligt e onderwijskundige argutatie eslot die de auteurs van De verzorgingsstaat herwog helaas niet ontwikkel. Juist het onderwijskundige argut van e te ereik niveaustijging kan iers geruikt word o de vrijheid van schoolkeuze niet af te schaff aar wel in te perk o alle ouders in Nederland rijk ar, autochtoon allochtoon ervan te overtuig dat ze daarij kunn winn. Nu lat de auteurs deze ogelijkheid ligg uig ze zoals zo vel het hoofd voor de sacrosancte vrijheid van onderwijs. Het is al vaker opgeerkt: de latte functie van de verzuiling in het Nederlandse onderwijs is dat ze autochtone ouders die al lang niet eer katholiek protestants zijn, in staat stelt hun kinder weg te houd van allochtone kinder. De andere oeilijkheid van Paulles voorstel is praktisch: soige woonwijk stadsdel zijn te hooge van sastelling o e onderwijskundig optiale ging te kunn ereik. Het rapport eveelt woondesegregatie aan zoals ijvooreeld in de Bijlereer wordt nagestreefd, confor Paulles recept, inzet van iddel eleid op e schaalniveau ov dat van afzonderlijke schol. Schol in e heel stadsdeel kunn et elkaar overeko o de leerlingix op elke afzonderlijke school onderwijskundig optiaal te houd geetelijke overhed kunn daar e preie op gev. Met die preie kunn schol, in onderling overleg, ouders verleid o niet toe te gev aan hun neiging o hun kinder naar witte schol te stur. Dit zijn zeer goede adviez. Ze kunn werk op het niveau van het asisonderwijs. Ze zoud ook kunn werk op het niveau van het voortgezet onderwijs. Maar dan zoud de auteurs tevs de oed gehad oet he o daarvoor e coprehsive voortgezet onderwijsodel aan te evel. De winst daarvan ligt ede in de ijdrage die het kan lever aan de sociale cohesie. Dit is onlangs nog gelek uit e gedeg epirische studie van Andy Gre, John Preston Jan Ger Janaat. Er estaan heel sterke significante correlaties tuss eting voor onderwijsgelijkheid, inkosgelijkheid e reed scala van socialecohesieat, waaronder algee institutioneel vertrouw, isdaad, urgerlijke politieke vrijhed, zo schrijv zij. We kunn et ig vertrouw zegg (...) dat er e causaal verand lijkt te zijn tuss hoe vaardighed zijn verdeeld de niveaus van cohesie in saleving (Gre, Preston Janaat 2006, 180). Ik wilde dat de auteurs van De verzorgingsstaat herwog deze studie hadd gelez. Dan hadd ze isschi de gevar van e eritocratie eer principieel onder og gezi, in plaats van ze weg te poets et e dot zachtoedigheid. Ook s zonder verdiste verdi iers e fatsolijk lev. Not 1 L intelligce, c est ce que esurt les tests d intelligce, c est-à-dire ce que esure le systèe scolaire. (...) Le classet scolaire est un classet social euphéisé, donc naturalisé, asolutisé, (...) tdant à transforer les différces de classe différces d intelligce, de don, c est-à-dire différces de nature (Bourdieu 1980, 266). De gedachte van e staatsadel heeft Bourdieu (1989) zoals ekd uitgewerkt in: La nolesse d état. Grandes écoles et esprit de corps. 2 Op 14 feruari 2007 versche e rapport waaruit lijkt dat Nederlandse kinder ook nog es de gelukkigste kinder ter wereld zijn (UNICEF 2007). 3 Ook evalt het de auteurs niet dat studt ijaantjes he, et ev weinig argutatie. 106

5 Geert de Vries Ms zonder verdiste verdi e fatsolijk lev 4 Het rapport verwijst naar Paulle (2005). Nog relevanter is Paulle (2006), in uitvoeriger vor te lez als: Voorij de oude deatt: e voorstel voor econoische desegregatie van het onderwijs, op paulle.pdf. Literatuur Becker, J., 2005, De steun voor de verzorgingsstaat in de pulieke opinie, E analyse van trds in ing. SCP-Pulicatie 2005/3, D Haag: Sociaal Cultureel Planureau. Bourdieu, P., 1980, Le racise de l intelligce: Questions de sociologie, Paris: Editions de Minuit: Bourdieu, P., 1989, La nolesse d état. Grandes écoles et esprit de corps, Paris: Editions de Minuit. Dch, G. (ed.), 2006, The Rise and Rise of Meritocracy, London: Blackwell. Esping-Anders, G. (red.), 1996, Welfare States in Transition: National Adaptations in Gloal Econoies, Lond: Sage. Gre, A., J. Preston J.G. Janaat, 2006, Education, Equality and Social Cohesion. A Coparative Analysis, Houndills/New York: Palgrave McMillan. Hall, P.A., 1993, Policy paradigs, social learning, and the state: The case of econoic policyaking in Britain. Coparative Politics, 25(3): Heerijck, A. J. Visser, 1999, Beleidsler in de Nederlandse verzorgingsstaat. Beleid & Maatschappij, 26(1): Kahnean, D. A. Tversky, 1979, Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econoetrica, 47(2): Kerserg, K. van, 2002, The politics of welfare state refor. Swiss Political Scice Review, 8(2): Paulle, B., 2005, Anxiety and Intiidation in the Bronx and the Bijler. An ethnographic coparison of two schools, Asterda: Dutch University Press. Paulle, B., 2006, Hoe kunn we e geïntegreerde saleving word? De Volkskrant, 25 feruari Pierson, P., 1996, The new politics of the welfare state. World Politics, 48(2): Roeyns, I., 2006, It s good to suffer pain. online crookedtier.org/2006/08/26/its-good-to-suffer-pain. Starke, P., 2006, The politics of welfare state retrcht: A literature review. Social Policy & Adinistration, 40(1): Thoes, P (1961), De nieuwe elite. In: A.N.J. d Hollander e.a., Drift koers: E halve eeuw sociale verandering in Nederland, Ass: Van Gorcu / Prakke & Prakke: Troel, W., D. Bannink, M. Hoogoo, 2007, De wereld e polder. Over de innovatie transnationalisering van e sterk sturingsverhaal. Beleid & Maatschappij, 34(1). Tversky, A. D. Kahnean, 1991, Loss aversion in riskless choice: A referce-depdt odel. The Quarterly Journal of Econoics, 106(4): UNICEF, 2007, Child poverty in perspective: An overview of child well-eing in rich countries, Florce: Innocti Research Ctre. Vis, B., K. van Kerserg, 2007, Why and how do political actors pursue risky refors?. Journal of Theoretical Politics, 19(2): Vries, G. de, 1993, Het pedagogisch regie: groei grz van de geschoolde saleving, Asterda: Meulhoff. Weaver, R.K., 1986, The politics of lae avoidance. Journal of Pulic Policy, 6(4): Weaver, R.K., 1988, Autoatic Governt: The Politics of Indexation, Washington, D.C.: The Brookings Institution. Werf, H.G. van de, 2005, Diploa-inflatie onderwijsongelijkheid. Ms Maatschappij, 80/1: Wilkinson, R.G., 1996, Unhealthy Societies: The Afflictions of Inequality, London: Routledge. Wilkinson, R.G., 2001, Mind the Gap: Hierarchies, Health and Huan Evolution, Yale: Yale University Press. Young, M., 1958, The Rise of the Meritocracy, An essay on education and equality, London: Thaes and Hudson. Nederlandse vertaling o.d.t.: De juiste an op de juiste plaats: de opkost van de eritocratie , Asterda: Meulhoff,