De invloed van opleiding en intelligentie op gezondheid

Transcriptie

1 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie De invloed van opleiding en intelligentie op gezondheid Govert Bijwaard 1 1 Nederlands Interdiscipliniar Demografisch Instituut (NIDI) Microdatbruikersdag Onderwijs CBS, 9 april 2015

2 Levensverwachting in NL, naar opleidingsniveau primary vocational higher secondary College/University Males Females

3 Ziekenhuis opnames (2012), % naar opleidingsniveau Lower vocational Higher secondary Higher vocational University

4 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Motivatie Opvallend verschil in gezondheid en levensverwachting naar onderwijsniveau Weinig bekend over de mechanismes die het gezondheidsvoordeel van hoger opgeleiden verklaren Is het een onderwijs-effect of een selectie-effect? Bekend dat: Hoogopgeleiden gaan efficiënter met gezondheid om.

5 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Motivatie: Efficiëntie 1 Productive efficiency Hoogopgeleiden begrijpen de dokter beter 2 Allocative efficiency Hoogopgeleiden zijn beter geïnformeerd over gezondheid Dit kan ook met intelligentie samenhangen.

6 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Intelligentie en onderwijs Recent bewijs o.b.v. natuurlijke experimenten (schoolhervormingen) suggereert een klein causaal effect van onderwijs op gezondheid Verstorende factoren als disconteringsvoet, en cognitieve vaardigheden (intelligentie) Ongeveer de helft van de relatie tussen onderwijs en gezondheid door onderwijs zelf en de andere helft door selectie (Conti et al. 2011; Bijwaard et al. 2015)

7 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Opzet van dit onderzoek Is er een verschil in sterfte naar onderwijsniveau? Zowel direct als vanuit het ziekenhuis Wat is de bijdr van intelligentie in dit verschil Gebruik van Brabant data: survey uit 1952 gekoppeld aan doodoorzaken en ziekenhuisverblijf.

8 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Transities Modelleren transities (overgangen) tussen gezond, ziek en dood. Onderwijskeuze afhankelijk van kenmerken individu en (latente) intelligentie Transitie (rates) verschilt per onderwijskeuze en afhankelijk van kenmerken individu en intelligentie IQ-tests geven indicatie van intelligentie, afhankelijk van kenmerken individu.

9 Multistate model: transitie rates Gezond λ IH(τ) λ HI(t) Ziek λ ID(τ) λ HD(t) Dood

10 Grafische weergave model: onderwijskeuze en intelligentie IQ-test 1 IQ-test 2 Intelligentie Opleidingskeuze Transitiekansen

11 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Brabant Data Representatief survey uit 1952 onder Brabantse lreschoolkinderen (6 e klas, geboren ) Kwart van de Brabantse kinderen (in de 6 e klas) waren ondervraagd. Bevat gedetailleerde info over sociale achtergrond en intelligentie (N = 5823) Aangevuld met surveys in 1957, 1983 en 1993 (hoogst genoten) Opleiding, arbeidsmarktpositie en gezondheidsbeleving Uiteindelijk omvat de steekproef 3000 personen NB. Beschikbaar via DANS:

12 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Koppeling aan sterfte en ziekenhuisopnames Koppeling door CBS aan: Sterfte-gegevens ( ) ( Doodsoorzaken ) Ziekenhuis opname en ontslag (inclusief diagnose: ) (LMR) Steekproef-grootte met sterfte en ziekenhuis-informatie: 2579.

13 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Steekproef informatie Laagopgeleid Hoogopgeleid 14% 86 % Sterfte Overleden 16% 12% % overleden in ziekenhuis 23% 18% ziekenhuis opnames # opnames acuut 25% 25% kanker 11% 16% bloedsomloop 30% 25% luchtwegen 11% 4% Verblijfsduur (days) Intelligentie IQ Man 57% 59 % Slechte gezondheid % 11%

14 Overlevingsfunctie naar opleidingsniveau survival probability

15 Hogere overlevingskans voor hoogopgeleiden Conditional survival difference Selection Effect

16 Invloed cognitieve vaardigheden op verschil in overleving Conditional survival difference Selection effect (other) Selection effect (cognitive skills)

17 Transities vanuit Gezond, naar onderwijsniveau Ziekenhuisopname Sterfte Cumulative incidence hospital admission Cumulative incidence Healthy to death cumulative incidence cumulative incidence

18 Transities vanuit ziekenhuis, naar onderwijsniveau Ziekenhuisontslag Sterfte Cumulative incidence hospital discharge Cumulative incidence Hospital to death cumulative incidence cumulative incidence days in hospital days in hospital

19 Kans op sterfte binnen jaar na ziekenhuisopname Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death Transition probability Ill to death

20 VROUWEN Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death Transition probability Ill to death

21 KANKER Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death Transition probability Ill to death

22 Luchtwegziektes Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death Transition probability Ill to death

23 Ziektes van de bloedomloop Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death Transition probability Ill to death

24 Maag- en darmziektes Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death Transition probability Ill to death

25 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Conclusie (1) Hoogopgeleiden leven langer Helft van het verschil door selectie Selectie grotendeels door intelligentie Hoogopgeleiden sterven minder vanuit ziekenhuis Verschil verdwijnt (grotendeels) na correctie voor intelligentie

26 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Conclusie (2) Vrouwen profiteren meer van onderwijs Hogere kans om te sterven in ziekenhuis, vooral voor laagopgeleide vrouwen Kanker sterfte (in ziekenhuis) niet beïnvloed door onderwijs Minder invloed (gezonde) levensstijl of kennis Sterte aan luchtweg of maag- en darmziektes slechts marginaal verschil naar onderwijsniveau Sterfte aan luchtwegziektes sterk effect van onderwijs, zelfs na correctie voor intelligentie

27 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Beleidsimplicaties Intelligentie belangrijker dan onderwijs Nudging

28 Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Literatuur Govert Bijwaard, Hans van Kippersluis en Justus Veenman (2013). De invloed van opleiding en intelligentie op gezondheid. ESB 98, 3 mei Govert Bijwaard en Hans van Kippersluis (2015). Wie heeft een grotere overlevingskans bij ziekenhuisopname? De intelligente patiënt. Me Judice, 2 maart Bijwaard, G. E. and H. van Kippersluis (2015). Efficiency of health investment: Education or intelligence? Discussion Paper , Tinbergen Institute. Bijwaard, G. E., H. van Kippersluis, and J. Veenman (2015). Education and health: the role of cognitive ability. Journal of Health Economics (verschijnt binnenkort).