Conjunctuur: De economie komt langzaam uit het dal

Transcriptie

1 Economic Research Conjunctuur: De economie komt langzaam uit het dal Philippe Ledent Economic Research, ING België Brussel (32) Philippe.ledent@ing.be Focus 03/2010 April 2010 Na een rampzalig jaar voor de Belgische economie wordt 2010 een overgangsjaar. De netto-uitvoer en de wijzigingen van de voorraden hielpen de economie op gang en het vertrouwen verbetert. De binnenlandse vraag blijft echter achter. BE BBP (% JoJ) en prognoses In de tweede helft van begon de activiteit in België op te leven, en dit in een iets sterkere mate dan in de andere Europese landen. Dit herstel blijft echter tot de buitenlandse handel en de wijzigingen van de voorraden beperkt. De binnenlandse vraag kromp van zijn kant tijdens zes opeenvolgende kwartalen in BE EZ Bron: Thomson Reuters, ING Na een inkrimping van de activiteit met 3,0% in zou het Belgische BBP dit jaar en volgend jaar met 1,6% moeten groeien. De buitenlandse handel zal dit jaar verder een positieve groeibijdrage van 0,5 procentpunt leveren. Binnen de eerstkomende maanden zal de binnenlandse groei op het herstellende vertrouwen kunnen steunen om op zijn beurt tot de groei bij te dragen. Deze bijdrage zal echter in 2010 tot 0,3 procentpunt beperkt blijven. Na banenverliezen in zal de arbeidsmarkt dit jaar stabiliseren. We verwachten echter nog geen netto-toename van de werkgelegenheid vóór het derde kwartaal van BE BBP (Mlj. Euros) Q Q Q1 Q3 Q1 Q3 BBP Bron: Thomson Reuters In de context van een geleidelijk herstel zullen de inflatiespanningen zeer matig blijven. De inflatie zal dit jaar geen 1,5% overschrijden. De begrotings- en interprofessionele onderhandelingen die in de tweede helft van het jaar plaatsvinden, zullen een belangrijke rol spelen om het economische herstel in 2011 al dan niet verder te zetten. Bloomberg: ING <GO>

2 2 Om de drie maanden bekijkt dit nummer van de Focus on the Belgian economy de jongste beschikbare cijfers van de nationale boekhouding. Het schetst daarna een beeld van de Belgische economie en stelt onze verwachtingen voor 2011 voor. De groei was positief in het laatste kwartaal van De verwerkende nijverheid blijft echter kwetsbaar 1. Einde van vorig jaar positief voor de groei Terwijl talrijke Europese landen gemengde resultaten in het vierde kwartaal van vertoonden, deed de Belgische economie het eerder goed: het BBP steeg met 0,3%. En als men weet dat de activiteit in het derde kwartaal al met 0,7% gestegen was, betekent dit dat de Belgische activiteit 1,0% ten opzichte van zijn bodem terugwon. Het activiteitspeil van eind lag echter nog 3,1% onder de vorige activiteitspiek (tweede kwartaal van ). Uit de analyse van de groeibronnen van het vierde kwartaal blijkt dat langs de kant van het aanbod, de activiteit in de verwerkende nijverheid met 0,5% KoK terugliep, terwijl de activiteit in de bouwsector nagenoeg onveranderd bleef en in de dienstensector met 0,6% steeg. De industriële activiteit blijft dus kwetsbaar. Eind lag de toegevoegde waarde van de industriële sector trouwens 10,7% onder het peil van vóór de crisis. Dit verklaart waarom de impact van de crisis op de regio s uiteenlopend was. Vlaanderen is immers meer «geïndustrialiseerd» dan Wallonië. Gr 1 De groei is te danken aan de voorraden en de uitvoer Gr 2 terwijl de consumptie van de gezinnen meer dan in de eurozone heeft geleden 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% -0.5% -1.0% -1.5% -2.0% -2.5% Q Q Q1 Q3 Q1 Q3 Inventories variation Net exports 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% -0.5% -1.0% -1.5% -2.0% -2.5% 1.0% 0.5% 0.0% -0.5% -1.0% -1.5% Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Dom. demand GDP growth EZ BE Q2 Q3 Q4 Q Bron: Belgostat De binnenlandse vraag blijft inkrimpen België zit in een middenpositie Bron: Belgostat Langs de kant van de vraag waren de wijzigingen van de voorraden en de netto-uitvoer de enige positieve groeibijdragen in het laatste kwartaal van, net zoals in het vorige kwartaal trouwens. De consumptie en de investeringen krompen verder in, namelijk met respectievelijk 0,2 en 2,4%. In totaal zakte de binnenlandse vraag zonder de voorraadvorming met 0,3% in het laatste kwartaal van, wat met de zesde opeenvolgende daling overeenkomt. In vergelijking met de gehele eurozone kan men trouwens opmerken dat de Belgische consumptie tijdens de crisis in grotere mate is ingekrompen (grafiek 2). Dit is in strijd met het vaak aangehaalde argument dat de automatische loonindexering de effecten van de crisis in België tempert. Dit is des te verbazender omdat er begin een omvangrijke indexering in een gedeelte van de privésector was als gevolg van de sterke inflatie van. De toename van de koopkracht werd dus volledig gespaard (zie hieronder). 2. Hernieuwd vertrouwen en toenemende internationale handel De algemene economische context is momenteel gemengd: er zijn positieve en negatieve factoren voor het herstel. Wat zijn de gevolgen van deze context op de Belgische economie? We blijven al bij al optimistisch en denken dat België, net als de andere Europese economieën, een geleidelijk herstel zal kennen. Ten opzichte van haar Europese partners zit de Belgische economie in een middenpositie, tussen Duitsland dat bijna uitsluitend van de uitvoer afhangt en Frankrijk waar de consumptie van de

3 3 gezinnen traditioneel sterker is. De uitvoer speelt dus een doorslaggevende rol voor de groei van de Belgische economische activiteit, maar de binnenlandse groei en vooral dan de consumptie van de gezinnen is ook belangrijk. De impuls van de buitenlandse handel zal doorslaggevend zijn... Bij de gunstige elementen voor het herstel zou de internationale handel in de eerstkomende maanden een doorslaggevende rol moeten spelen. De Belgische uitvoer gaat immers vooral naar de buurlanden, om vervolgens na een laatste verwerking weer uitgevoerd te worden. Daar Duitsland onze grootste handelspartner is, profiteren we onrechtstreeks van zijn goede positionering in de opkomende landen. Volgens de jongste statistieken steeg de Belgische uitvoer van goederen en diensten in december met 5,4% jaar-op-jaar. Belangrijker is dat die uitvoer sinds het midden van vorig jaar voortdurend gestegen is en dat het peil van november terug bereikt werd (grafiek 3). In 2010 zal de buitenlandse handel o.i. verder van het herstel van de internationale handel profiteren ondanks het kostennadeel van België ten opzichte van Duitsland, zijn belangrijkste handelspartner, maar ook zijn concurrent. De netto-bijdrage van de buitenlandse handel, die in neutraal was, zou dit jaar op 0,5 procentpunt kunnen uitkomen. Gr 3 De uitvoer stijgt opnieuw Gr 4 en het vertrouwen verbetert jan-06 jul-06 jan-07 jul-07 jan-08 jul-08 jan-09 jul-09 jan Belgium: Exports (EUR Bln.) Germany: Exports (EUR Bln. - rhs) Consumer confidence (norm.) Leading indicator NBB (norm.) Bron: Thomson Reuters Bron: Thomson Reuters en het vertrouwen zou voor een gradueel herstel moeten zorgen Het andere element dat het relatieve optimisme voor 2010 staaft, is de nagenoeg aanhoudende stijging van het ondernemersvertrouwen en in mindere mate van het consumentenvertrouwen. Zowel het consumentenvertrouwen als het ondernemersvertrouwen staan in maart 2010 nagenoeg op hun peil van vóór de crisis (in augustus grafiek 4). Deze opleving, die trouwens aan een «V-vormig» herstel doet denken, werd waarschijnlijk door psychologische factoren bevorderd. Door de crisis was het consumenten- en ondernemersvertrouwen tot overdreven lage niveaus teruggevallen. Zodra de economie lijkt te stabiliseren, is het dan ook nornaal dat het vertrouwen even snel terugkeert dan het verdwenen was. Hoewel het signaal dat van deze indicatoren uitgaat niet overdreven moet worden, mag het ook niet genegeerd worden. De ondernemers lijken immers een herstel van de vraag gewaar te worden en beoordelen de huidige toestand met meer optimisme. Het herstel van het vertrouwen lijkt overigens ruim gespreid daar alle sectoren ervan profiteren. De vooruitzichten voor de consumenten zien er ook beter uit (ze werden wel aarzelend in het begin van het jaar), wat essentieel zal zijn om het herstel te versterken. 3. De binnenlandse vraag moet weer op gang komen De crisis woog op de werkgelegenheid... Het verbeterd vertrouwensklimaat laat dus hopen dat het al zichtbare herstel van de buitenlandse handel tot een ruimer herstel zal leiden, dat de binnenlandse vraag zal omvatten. Maar niet alles is rozengeur en maneschijn. De koopkracht van de gezinnen zal in 2010 waarschijnlijk amper stijgen. Die koopkracht is

4 4 immers vooral afhankelijk van de evolutie van de werkgelegenheid, van de lonen en ook van de inkomens uit vermogen. De werkgelegenheid is in al met meer dan eenheden ingekrompen (meer dan eenheden als men enkel naar de privésector kijkt grafiek 5). Die banenverliezen zorgen ondanks de goede sociale bescherming voor een aanzienlijke daling van het beschikbare inkomen. Tijdens de eerste maanden van dit jaar leek het aantal werklozen te stabiliseren, maar we denken niet dat de economie al in staat zal zijn om werkgelegenheid te creëren. In het beste geval zal de werkgelegenheid tijdens de tweede helft van het jaar beginnen te groeien, terwijl de werkloosheidsgraad boven de 8% zal blijven hangen. We kunnen dus geen verhoging van de koopkracht op die manier in 2010 verwachten. en de toename van de koopkracht werd gespaard De negatieve indexeringen van sommige lonen, het uitblijven van positieve indexeringen dit jaar en de zeer zwakke baremische verhogingen zullen de koopkracht ook niet echt aanwakkeren. Die zal alleen op een stijging van de inkomen uit vermogens moeten rekenen. Maar vooral een daling van de spaarquote, die in het recordpeil van 20,1% heeft bereikt, zou een toename van de consumptie mogelijk maken (grafiek 6). Een dergelijke daling wordt door het toenemende consumentenvertrouwen bevorderd daar optimistische consumenten meer uitgeven en (iets) minder sparen. Na de inkrimping van 1,6% in, verwachten we een groei van de consumptie van de gezinnen met zowat 0,5% dit jaar en 1,4% in Gr 5 De werkgelegenheid van de privésector kromp in met eenheden in Gr 6 De spaarquote van de gezinnen bereikt recordniveaus % 22% % 20% % 18% % 16% % 14% % 12% Public sector (QoQ - rhs) Total employement (level - k) Private sector (QoQ -rhs) 10% e 10% Bron: Belgostat De investeringen zullen slechts zeer bescheiden herstellen De staat van de overheidsfinanciën vergt saneringsmaatregelen Bron Belgostat Door de overvloedige capaciteiten zullen de bedrijfsinvesteringen ook zwak blijven, hoewel de jongste enquêtes, die o.m. in de verwerkende nijverheid gevoerd werden, op betere vooruitzichten dan in wijzen. Het voorbije jaar was immers rampzalig voor de productieve investeringen, die met liefst 6,4% terugliepen. De investeringen van de gezinnen in woningen, die in ook zwaar leden (inkrimping van 2,8%), zullen slechts langzaam herstellen. De gehele investeringen (m.i.v. de overheidsinvesteringen die zeer volatiel blijven) zullen dus in 2010 verder met 0,8% dalen, na een inkrimping van 4,5% in. Slechts in 2011 kunnen de investeringen opnieuw stijgen, namelijk met zowat 2,2%. Ten slotte hebben de overheidsfinanciën van België zich tot nu toe de banbliksem van de financiële markten nog niet op de hals gehaald. Hoewel de Belgische schuldgraad bij de hoogste van de eurozone behoort, onderscheidt de Belgische economie zich van de Griekse of de Portugese bv. door haar bekwaamheid om de overheidsfinanciën (in het verleden) te saneren en door een hoge binnenlandse spaarquote. In tegenstelling met deze landen met een overheidstekort van meer dan 8% van het BBP zal de begrotingssanering dit jaar in België vergemakkelijkt worden door een sterker dan verwachte groei, evenals door uitzonderlijke elementen die in moesten in rekening worden gebracht, maar niet meer in Het tekort zou op 4,8% van het BBP moeten uitkomen, wat onder het Europese gemiddelde ligt.

5 5 De Belgische overheidsfinanciën moeten echter op langere termijn geloofwaardig blijven en de maatregelen die tot nu toe genomen werden, zullen niet voldoende zijn om deze geloofwaardigheid te garanderen. In dit kader zullen er bezuinigingsmaatregelen in 2011 moeten komen om de doelstelling van een tekort van 4,1% te bereiken. Dit betekent dat de impuls van de overheidsuitgaven en - investeringen op de groei volgend jaar zou moeten verdwijnen, wat op de binnenlandse vraag zal wegen. De groei zou in 2010 op 1,6% moeten uitkomen We verwachten dan ook een Belgische BBP-groei van ongeveer 1,6% dit jaar. Volgend jaar zou de BBPgroei dezelfde cijfer bereiken, maar wel door andere factoren. Tijdens die periode denken we dat de inflatiespanningen matig zullen blijven als gevolg van het geleidelijke economische herstel en een aanhoudende hoge werkloosheidsgraad. De inflatie van de consumentenprijzen zal in 2010 geen 1,5% overschrijden en in 2011 onder de 1,9% blijven , overgangsjaar en beslissend jaar. De begrotingsen interprofessionele onderhandelingen zullen doorslaggevend zijn België zal dit jaar opnieuw een positieve economische groei boeken, maar die groei zal niet voldoende zijn om de werkloosheid gevoelig te doen dalen. Na een rampzalig jaar wordt 2010 dus een overgangsjaar. Voor 2011 staat nog niets vast. De wereldeconomie zou verder moeten herstellen en men kan redelijkerwijze een extra impuls van de buitenlandse handel verwachten. Twee elementen lijken echter al doorslaggevend. Enerzijds zullen de begrotingsonderhandelingen van het einde van het jaar een grote rol spelen. Hoewel de grote lijnen al besloten werden, zal de naleving van de terugkeer van de overheidsfinanciën naar het evenwicht belangrijk zijn om de geloofwaardigheid van de overheidsfinanciën op langere termijn te garanderen. Anderzijds zullen de interprofessionele onderhandelingen van het einde van het jaar de zware taak hebben om zowel de koopkracht van de gezinnen (dat niet alleen door een stijging van de lonen, maar evengoed van het aantal banen kan uitvoerd worden) als het concurrentievermogen aan te wakkeren om deze twee groeibronnen van de economie te consolideren. Het Belgische economie in cijfers (% JoJ) 2010p 2011p BBP Consumptieve bestedingen (part.) Investeringen Overheidsbestedingen Netto-uitvoer bijdrage tot groei van BBP Inflatie Harmoniseerde werkloosheidsgraad (%) Financieringssaldo in % van het BBP Source: Belgostat, Prognoses: ING

6 6 Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) over de onderliggende securities en/of over de uitgevende instanties en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is gemaakt namens de ING in dit verband zijnde ING Groep N.V., gevestigd in Nederland, en enkele van haar dochtermaatschappijen en/of branches, en enkel en alleen bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING is onderdeel van ING Group (in dit verband zijnde ING Groep N.V. en haar dochters en gelieerde ondernemingen). Deze publicatie geeft geen investment advies noch is het een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enige financieel instrument. Hoewel redelijke zorg is besteed om er zeker van te zijn dat de informatie opgenomen in dit rapport is niet onjuist of misleidend ten tijde van de publicatie, geeft ING geen garantie dat de informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Group en al haar bestuurders, werknemers, en aan haar gerelateerde cliënten mogen, voor zover toegestaan bij wet, lange of korte posities houden of anderszins belang hebben bij enige transactie of investment (derivaten hieronder begrepen) waarnaar wordt verwezen in deze publicatie. Bovendien mag ING Group diensten op het gebied van bank, verzekering en asset management aanbieden en leveren aan, of zulke diensten afnemen van, elke vennootschap waarnaar wordt verwezen in deze publicatie. Noch ING noch enige van haar directeuren of werknemers accepteren enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd door wie dan ook voor welke reden dan ook zonder de voorafgaande uitdrukkelijke toestemming van de ING. Alle rechten zijn voorbehouden. Enige investering waarnaar wordt verwezen kan significant risico inhouden, zijn niet noodzakelijkerwijze mogelijk in alle jurisdicties, zijn wellicht illiquide en zijn wellicht niet geschikt voor elke investeerder. De waarde van, of inkomsten uit, enige investering waarnaar wordt verwezen kunnen fluctueren en/of kunnen zijn ontstaan door veranderingen in de wisselkoers. Resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Investeerders dienen hun eigen investeringsbeslissingen te nemen zonder te vertrouwen op deze publicatie. Alleen investeerders met voldoende kennis en ervaring op financieel gebied om de verdiensten en risico s te kunnen beoordelen kunnen overwegen om te investeren in enige uitgevende instantie of markt zoals hierin beschreven. Andere personen dienen geen enkele actie te nemen op basis van deze publicatie. Deze publicatie is in het Verenigd Koninkrijk alleen uitgegeven aan personen beschreven in artikelen 19, 47 en 49 van de Financial Services and Markets Act 2000 (Financial Promotion) Order 2005 en is niet bestemd om te worden verspreid, direct of indirect, naar enige ander klasse van mensen (hieronder private investors begrepen). De publicatie is in Italië alleen uitgegeven aan personen beschreven in artikel 31 van Consob Regulation No /98. Deze publicatie is in de Verenigde Staten van Amerika alleen uitgegeven aan Qualified Institutional Buyers (QIB s) en grote bedrijven. Cliënten dienen contact op te nemen en hun transacties uit te voeren via analisten van een ING entiteit in hun eigen jurisdictie tenzij toepasselijk recht anders toestaat. ING Bank N.V., haar branches en/of haar dochterondernemingen zijn allen geregistreerd en staan onder toezicht bij de betrokken nationale toezichthouders. ING Bank N.V. heeft een vergunning van De Nederlandsche Bank (DNB) en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, houdt kantoor aan de Amstelveenseweg 500, 1081 KL Amsterdam, Nederland en is onder nummer ingeschreven in het handelsregister van de kamer van koophandel. ING Financial Markets LLC, lid van NYSE, NASD en SIPC en onderdeel van ING, heeft onder de toepasselijke voorwaarden de verantwoordelijkheid geaccepteerd voor de distributie van dit rapport in de Verenigde Staten. Voor de publicaties in België is de verantwoordelijke uitgever Peter Vanden Houte, Marnixlaan 24, 1000 Brussel.