HANDBOEK BURGERLIJK RECHT

Transcriptie

1 HANDBOEK BURGERLIJK RECHT

2

3 RENÉ DEKKERS HANDBOEK BURGERLIJK RECHT DEEL II Zakenrecht Zekerheden Verjaring DERDE UITGAVE BEWERKT DOOR ERIC DIRIX Raadsheer in het Hof van Cassatie Buitengewoon hoogleraar K.U. Leuven Antwerpen Oxford

4 De eerste druk van het Handboek Burgerlijk Recht van R. Dekkers verscheen in In 1971 en 1972 volgde een tweede uitgave. Een redactie onder leiding van Prof.em. G. Baeteman vatte het plan op om dit standaardwerk bij de tijd te brengen. Deze nieuwe editie omvat vier boekdelen, waarin achtereenvolgens worden behandeld: Personenrecht (deel I), Zakenrecht, Zekerheden en Verjaring (deel II), Verbintenissen, Contracten en Bewijsleer (deel III) en Huwelijksgoederenrecht, Erfrecht en Schenkingen (deel IV). Dit deel II werd bewerkt door prof. E. Dirix. Aanbevolen citeertitel: DEKKERS-DIRIX, Handboek Burgerlijk Recht, II 2005 Antwerpen Oxford ISBN D/2005/7849/21 NUR 822 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgevers.

5 BIJ DE HERUITGAVE VAN R. DEKKERS HANDBOEK BURGERLIJK RECHT Met de enthousiaste instemming van Mevrouw R. DEKKERS-D IETEREN en van zijn zoon en dochter werd besloten als een hulde en uit erkentelijkheid, het opus magnum van René DEKKERS, in de Belgische rechtsleer het enige, volledige Handboek Burgerlijk Recht, naar het oorspronkelijke concept, maar dan wel helemaal geactualiseerd, opnieuw uit te geven. René DEKKERS ( ) was ongetwijfeld één van de grootste Belgische juristen van de vorige eeuw, een veelzijdig topjurist, schreef D. HEIRBAUT (T.P.R. 2001, ). Hij begon zijn academische loopbaan reeds in 1936 als hoogleraar romeins recht, na het behalen van het aggregaat van het hoger onderwijs met een thesis, waar nog steeds naar verwezen wordt, over La fiction juridique. Hij doceerde het romeins recht eerst aan de U.L.B., dan ook aan de V.U.B. (1946) en aan de R.U.G. (1947). Hij was rechtshistoricus, comparatist, maar voor alles overwegend civilist. Als civilist was hij vanaf 1939 de vaste medeauteur van H. De Page s Traité élémentaire de droit civil belge, dit vanaf deel IV tot en met de delen X-1 en X-2, inbegrepen de bijvoegingen en de herwerkingen. Aan het toppunt van zijn kunnen en kennen, schreef R. DEKKERS, na de Bibliotheca Belgica juridica (1951) en Le droit privé des peuples (1953), nog geen vijf jaar na het beëindigen van de monumentale Traité, in een eigen conceptie, in zijn eenvoudige stijl en in een klare taal, sierlijk met de hand geschreven (!), zowel in het Frans de Précis de droit civil belge ( ) als in het Nederlands het Handboek Burgerlijk Recht ( ). Beide werken verschenen telkens in drie delen naar de bekende Franse voorbeelden van M. PLANIOL, G. RIPERT, A. COLIN en H. CAPITANT, R. SAVATIER, Elk deel telde ongeveer 950 bladzijden. De Franse Précis was opgedragen aan H. DE PAGE, à qui je dois tant d heures de joies de l esprit, het Handboek Aan mijn studenten en oud-studenten, die hem inderdaad bijzonder dierbaar waren. René DEKKERS wilde aan de beoefenaars van het recht een stevig, theoretisch onderbouwde, vaste handleiding van het geldende burgerlijk recht bezorgen. Beide werken werden successen, de Précis werd bijgewerkt in 1971, het Handboek werd opnieuw uitgegeven in René DEKKERS V

6 Ten geleide was niet alleen een meester van de synthese: zijn bijdrage tot de ontwikkeling van het geldende en toekomstige burgerlijk recht was zeer groot. Zijn tijdgenoot en vriend J. LIMPENS gaf daarvan een overzicht in het In Memoriam Prof. Dr. R. Dekkers (R.W , en in het Jaarboek K.V.A.W.K.L. 1977). Aan hem danken we volgens Prof. J. LIMPENS o.m. de opvatting die thans voorligt aan de aansprakelijkheid voor de niet-foutieve burenhinder in art. 544 B.W., de nuancering van de nietigheid van het huwelijk wegens bedrog. Zijn opvattingen over het bezit, de zakelijke subrogatie, de toekomstige nalatenschappen waren innoverend, om niet te spreken over de door de wet huwelijksvermogensrecht van 14 juli 1976 het jaar van zijn te vroeg overlijden aangenomen basisregel, die hij poneerde de twee kapiteins op één schip. Door de jaren heen is het burgerlijk recht, inzonderheid het personen- en familierecht, maar ook de mede-eigendom, het patrimoniaal familiaal vermogensrecht, het huurrecht, enz. grondig gewijzigd, terwijl in andere domeinen rechtspraak en rechtsleer gewijzigde oplossingen hebben aanvaard, mede onder invloed van internationale verdragen en rechtspraak. Het kon niet dat door de tijd het meesterlijke basiswerk waardeloos zou worden: het moest dan wel, om het verder te doen leven, geactualiseerd worden. Eén auteur alleen kon dat echter niet aan, zoals het ook niet aangewezen leek de drie oorspronkelijke delen te behouden. Na overleg werden vier auteurs bereid gevonden, in eerbiedige bewondering voor de leermeester, de herbewerking van het Handboek Burgerlijk recht te bezorgen, in dezelfde synthetische voorstelling, in dezelfde beknopte en duidelijke stijl, in de thans gebruikelijke taal. De vier auteurs die deze grootse opdracht op zich genomen hebben, zijn, in volgorde van de delen, A. WYLLEMAN, E. DIRIX, A. VERBEKE en H. CASMAN. De rechtswereld zal door de gemeenschappelijke inzet van deze ploeg, schrijvend naar en geïnspireerd door het voorbeeld van hun voorganger Prof. R. DEKKERS, een gedreven groot jurist, in de eerstvolgende maanden opnieuw beschikken over een volwaardig en geactualiseerd Handboek Burgerlijk Recht. Deze uitgave mogen aankondigen is voor een oud-student en medewerker van Prof. R. DEKKERS een onschatbare eer. Januari 2005 Prof. Em. G. BAETEMAN Lid van de Koninklijke Vlaamse Academie VI

7 INHOUDSTAFEL BOEK II. ZAKENRECHT TITEL I ZAKEN IN HET ALGEMEEN Inleiding Hoofdstuk I. Onderscheid der goederen Afdeling I. Belangrijkste indelingen Afdeling II. Roerende en onroerende goederen Inleiding Onroerende goederen A. Onroerend naar aard B. Onroerend door bestemming C. Onlichamelijk onroerend goed Roerende goederen A. Lichamelijk roerende zaken B. Onlichamelijk roerende goederen C. Vervroegd roerende zaken Besluit Afdeling III. Domeingoederen Inleiding Privaat domein Openbaar domein Hoofdstuk II. Vermogen Hoofdstuk III. Zakelijke rechten TITEL II EIGENDOM Inleiding VII

8 Hoofdstuk I. Onroerende eigendom Afdeling I. Materiële omvang Rechten boven en onder de grond Afpaling en afsluiting A. Afpaling B. Afsluiting Afdeling II. Juridische beperkingen van onroerende eigendom Onvervreemdbaarheid Betrekkingen van nabuurschap A. Fouten bij het gebruik van eigendom B. Schade zonder fout Rechtsmisbruik Beperkingen uit openbaar nut Afdeling III. Waterrecht Het water bij zijn oorsprong A. Bronwater B. Regenwater Het water in zijn loop A. Bevaarbare waterlopen B. Niet bevaarbare waterlopen Bijzondere gevallen Hoofdstuk II. Roerende eigendom Afdeling I. Lichamelijk roerende zaken Bezit geldt als termijn A. Lichamelijke voorwerpen B. Bezit C. Een titel tot verkrijgen van eigendom D. Goede trouw Verloren of gestolen voorwerpen A. Algemene regels B. Effecten aan toonder Afdeling II. Brieven Hoofdstuk III. Mede-eigendom Afdeling I. Toevallige mede-eigendom Afdeling II. Vrijwillige mede-eigendom Afdeling III. Gedwongen mede-eigendom Gemene bijzaken bij aanpalende erven VIII

9 2. Appartementsmede-eigendom Mandeligheid A. Hoe muurgemeenheid tot stand komt B. Bewijs van de gemeenheid C. Rechten en plichten van de mede-eigenaars D. Einde van de gemeenheid Hoofdstuk IV. Hoe verkrijgt men eigendom? Afdeling I. Toe-eigening Afdeling II. Vondst Afdeling III. Zaaksvorming Afdeling IV. Natrekking Natrekking ten behoeve van onroerend goed A. Natuurlijke natrekking B. Kunstmatige natrekking Natrekking ten behoeve van roerend goed Afdeling V. Verjaring Afdeling VI. Overeenkomst Overdracht van eigendom tussen partijen Overdracht van eigendom ten aanzien van derden Afdeling VII. Levering Hoofdstuk V. Sanctie van eigendom Afdeling I. Bewijs van eigendom Afdeling II. Teruggave Samenvatting TITEL III ZAKELIJKE GENOTSRECHTEN Hoofdstuk I. Vruchtgebruik Afdeling I. Inleiding Afdeling II. Voor vruchtgebruik vatbare zaken Afdeling III. Bronnen van vruchtgebruik De wet Wil van de mens Verkrijgende verjaring Afdeling IV. Bewijs van vruchtgebruik Afdeling V. Intrede van de vruchtgebruiker IX

10 1. Vordering tot afgifte Staat en inventaris Borgstelling Afdeling VI. Uitoefening van het vruchtgebruik Rechten van de vruchtgebruiker A. Gebruik van de zaak B. Vruchten C. Rechtshandelingen D. Vorderingen tot bescherming van vruchtgebruik Plichten van de vruchtgebruiker A. Als een goed huisvader beheren B. De bestemming in acht nemen C. Schulden en lasten van vruchtgebruik Afdeling VII Toestand van de blote eigenaar Rechten van de blote eigenaar Plichten van de blote eigenaar Rechtsverhouding tussen blote eigenaar en vruchtgebruiker Afdeling VIII. Tenietgaan van vruchtgebruik Gronden Gevolgen van het tenietgaan A. Teruggave B. Afrekening C. Rechten van derden Hoofdstuk II. Gebruik en bewoning Hoofdstuk III. Erfdienstbaarheden Afdeling I. In het algemeen Afdeling II. Bronnen van de erfdienstbaarheden Erfdienstbaarheden uit plaatselijke ligging A. Art. 640 B.W B. Veldwetboek Erfdienstbaarheden krachtens de wet A. Wettelijke erfdienstbaarheden tot algemeen nut B. Wettelijke erfdienstbaarheden tot privaat nut Erfdienstbaarheden bij de wil van de mens A. Titel B. Verjaring X

11 C. Bestemming door de huisvader Afdeling III. Uitoefenen van de erfdienstbaarheid Toestand van de eigenaar van het heersend erf Toestand van de eigenaar van het lijdend erf Afdeling IV. Hoe erfdienstbaarheden tenietgaan Hoofdstuk IV. Opstal Hoofdstuk V. Erfpacht TITEL IV OVERDRACHT VAN ZAKELIJKE ONROERENDE RECHTEN Inleiding Hoofdstuk I. Overschrijving Afdeling I. Over te schrijven akten Overdragende of aanwijzende akten Huurcontracten Vonnissen Afdeling II. Formaliteiten van de overschrijving Afdeling III. Gevolgen van de overschrijving Algemene regels Welke personen beschermt de overschrijving? Hoofdstuk II. Randvermeldingen Afdeling I. Vermeldingen in de rand van overgeschreven akten Te vermelden akten Waarin bestaat randvermelding? Gevolgen van de randvermelding Afdeling II. Vermeldingen in de rand van ingeschreven akten Hoofdstuk III. Slotbeschouwing XI

12 BOEK III ZEKERHEDEN Inleiding TITEL I PERSOONLIJKE ZEKERHEDEN Hoofdstuk I. Borgtocht Afdeling I. Algemeen Afdeling II. Vereisten voor borgtocht Grond voor het contract Vereisten voor de borg Afdeling III. Gevolgen van borgtocht Verhouding borg schuldeiser Verhouding borg hoofdschuldenaar Tussen medeborgen Afdeling IV. Hoofdelijke borgen Afdeling V. Einde van borgtocht Afdeling VI. Wettelijke en gerechtelijke borgen Hoofdstuk II. Borgtocht op eerste verzoek Hoofdstuk III. Garantie Hoofdstuk IV. Patronaatsverklaring Hoofdstuk V. Delcredere Hoofdstuk VI. Kredietverzekering TITEL II ZAKELIJKE ZEKERHEDEN Hoofdstuk I. Inpandgeving Afdeling I. Burgerlijk pand Inleiding Tot stand komen van het contract Gevolgen van het pandcontract XII

13 A. Rechten van de schuldeiser B. Plichten van de pandhouder Tenietgaan van het pandcontract Afdeling II. Handelspand Hoofdstuk II Voorrechten Afdeling I. Algemeen Voorrang onder schuldeisers Uit de aard van de schuldvordering Onderpand van de voorrechten Afdeling II. Voorrechten op alle zaken Afdeling III. Voorrechten op enkele roerende en onroerende zaken Afdeling IV. Voorrechten op alle roerende zaken Afdeling V. Voorrechten op bepaalde roerende zaken Afdeling VI. Rangorde van de roerende voorrechten Afdeling VII. Onroerende voorrechten Afdeling VIII. Behoud van de onroerende voorrechten Door overschrijving Door inschrijving Voorrechten zonder publiciteit Hoofdstuk III. Hypotheken Afdeling I. Inleiding Afdeling II. Vestiging van de hypotheek Voor hypotheek vatbare zaken Voor hypotheek niet vatbare zaken Onderpand van de hypotheek Gewaarborgde schuldvorderingen Inschrijving van hypotheken Afbakening van hypotheken Afdeling III Bronnen van de hypotheken Wettelijke hypotheken Bedongen hypotheken A. Grondvereisten B. Vormvereisten Testamentaire hypotheken Afdeling IV. De hypothecaire inrichting Inschrijving XIII

14 2. Hernieuwing Doorhaling Aansprakelijkheid van de bewaarder Afdeling V. Gevolgen van de hypotheek Tussen partijen Jegens derden Afdeling VI. Overdracht van hypotheken Afdeling VII Tenietgaan van de hypotheek BOEK IV VERJARING Inleiding TITEL I GEMEENSCHAPPELIJKE REGELS Hoofdstuk I. Betrokken personen Hoofdstuk II. Verjaarbare zaken Hoofdstuk III. Berekening van de termijn Afdeling I. Vertrekpunt Afdeling II. Berekening van de termijn Hoofdstuk IV. Stuiting van de verjaring Afdeling I. Soorten van stuiting Natuurlijke stuiting Burgerlijke stuiting A. Burgerlijke stuiting uitgaande van de houder van het recht B. Burgerlijke stuiting uitgaande van hem die de verjaring geniet Afdeling II. Gevolgen van de stuiting Hoofdstuk V. Schorsing van de verjaring Afdeling I. Gronden tot schorsing Afdeling II. Gevolgen van de schorsing XIV

15 Hoofdstuk VI. Keuze van de verweerder Afdeling I. Uit de verjaring volgend verweer Afdeling II. Afstand van de verjaring Hoofdstuk VII. Vervaltermijnen TITEL II VERKRIJGENDE VERJARING Hoofdstuk I. Gemeenschappelijke regels Afdeling I. Het bezit Ontleding Voor bezit vatbare zaken Wettelijke bezitters Hoe verkrijgt en hoe verliest men het bezit? Bezitsgebreken Mogen of gedogen Bezitsvoeging Bezitsvorderingen Afdeling II. Gevolgen van de usucapio Hoofdstuk II. Dertigjarige usucapio Hoofdstuk III. Verkorte usucapio TITEL III BEVRIJDENDE VERJARING Hoofdstuk I. Verjaring van 30 jaar Hoofdstuk II. Verjaring van 10 jaar Hoofdstuk III. Verjaring van 5 jaar Afdeling I. Onrechtmatige daden Afdeling II. Periodieke schulden Afdeling III. Andere gevallen Hoofdstuk IV. Verjaring van 3 jaar XV

16 Hoofdstuk V. Verjaring van 2 jaar Hoofdstuk VI. Verjaring van één jaar Hoofdstuk VII. Verjaring van 6 maand Hoofdstuk VIII. Regeling van sommige korte verjaringen Afdeling I. Verjaring van de art tot 2272 B.W Afdeling II. Verjaring van de art tot 2277 B.W Hoofdstuk IX. Verjaring van de burgerlijke vordering uit een misdrijf ontstaan TREFWOORDENREGISTER XVI