Voorwoord bij de tweede editie Handboek Estate Planning

Transcriptie

1 Voorwoord bij de tweede editie Handboek Estate Planning I. De vele facetten van Estate Planning Vermogensplanning is in. Elke burger zit met vragen rond de planning van zijn vermogen. Vele soorten van vragen dienen zich aan. Er zijn er van strikt financiële aard, fiscale vragen, vragen over vererving, over huwelijkscontracten, schenkingen. Vragen over de organisatie van de onderneming, over levensverzekering, tontine of trust. De uit de States overgewaaide term Estate Planning betreft alle vragen van organisatie en overdracht van het vermogen, zowel met effect tijdens het leven als met effect na overlijden. Een goede estate planning zorgt er voor dat de cliënt gerust kan zijn, dat het met zijn bedrijf, zijn vermogen, zijn huis, goed geregeld is, nu en ook als hij er niet meer is, als hij plots en onverwacht zou wegvallen. De estate planning of vermogensplanning zet steeds een regeling op poten waarbij vermogen van een natuurlijke persoon overgaat naar een andere natuurlijke persoon (vaak de partner en de kinderen en verdere afstammelingen) of naar een rechtspersoon: Bij leven en/of bij overlijden; Gedeeltelijk of geheel; Eventueel mits bepaalde voorwaarden, lasten en modaliteiten, die voornamelijk beogen: Behoud van controle Behoud van inkomsten Tegen een fiscaal zo gunstig mogelijk regime Dit alles buiten de context van strikt commerciële transacties. De diverse aspecten van deze omschrijving geven meteen aan dat estate planning geen monolithisch gegeven is, maar een project met vele mogelijke variaties en gradaties, ook in de tijd gefaseerd (zie verder). Tevens is duidelijk dat estate planning zowel privaatrecht, vennootschapsrecht als fiscaal recht omvat. Gemoedsrust Estate Planning is gemoedsrust. Dit is vele malen belangrijker dan een puur fiscale planning of optimalisering. Span de fiscale kar niet voor het paard van het geruste geweten. Maak geen constructies en ingewikkelde structuren die alleen maar ingegeven zijn door een fiscale besparingsobsessie. Zorg dat u weet wat uw cliënt precies wil. Dwing hem of haar om daarover na te denken: wie krijgt wat, wanneer, hoe, onder welke voorwaarden. iii

2 Fiscale planning is goed, is noodzakelijk, maar is pas aan de orde nadat het nodige is gedaan voor de gemoedsrust van de cliënt. Eens is uitgetekend wat er moet gebeuren om hem of haar deze gerustheid te brengen, moet worden bekeken hoe dit fiscaal kan worden geoptimaliseerd. Dit is de juiste volgorde van handelen. Gewetensonderzoek Een geslaagde estate planning begint bij de cliënt en eindigt nooit. Hoe kan een adviseur een goede planning uitwerken, als hij niet precies weet wat de cliënt wil, wanneer hij of zij dit wil en hoe? Wie de cliënt een ik-stond-erbij-en-ikkeek-ernaar gevoel geeft, is niet goed bezig. De klant dreigt structuren en constructies opgedrongen te krijgen, die niet passen bij zijn context en behoeften, die overbodig zijn. Een goede adviseur zorgt dat zijn cliënt niet langs de kant staat toe te kijken. Hij begeleidt de klant, geeft informatie en raad. Hij moet de klant helpen bij een grondig gewetensonderzoek. U kan daarbij een checklist gebruiken, met tal van vraagpunten en problemen waarbij de cliënt kan aangeven hoe hij een en ander liefst wil aanpakken. Continu en gefaseerd Estate planning is een continu en gefaseerd gebeuren. Wat iemand met de opvolging van zijn bedrijf wil, vandaag; hoe hij zijn huwelijkscontract wil regelen, vandaag; hoeveel hij aan de kinderen wil schenken, vandaag; en onder welke lasten, voorwaarden en modaliteiten; wie hij in zijn testament wil bevoordeligen, vandaag; het antwoord dat men daar vandaag op geeft kan morgen en zeker overmorgen helemaal anders geworden zijn. Niet alles moet nu worden geregeld. Sommige zaken moeten misschien nooit worden geregeld. Maar het is niet omdat men vandaag absoluut niet wil schenken aan de kinderen, of zeker geen pottenkijkers wil in het bedrijf, dat dit binnen vijf of tien jaar ook nog zo is. Ook al heeft men precies uitgemaakt wat er vandaag moet geregeld zijn, en hebt u dit als adviseur prima uitgewerkt, toch zal de gemoedsrust van de klant van korte duur zijn als hij niet af en toe, samen met u als adviseur, dit gewetensonderzoek herhaalt. Het leven, de omstandigheden, voorkeuren en gevoelens, wijzigen immers permanent. Daarom is het verstandig om nu en dan, met enige afstand, de planning te herevalueren en na te gaan of deze nog voldoet om de gemoedsrust te bieden die zo noodzakelijk is voor een goede levenskwaliteit. iv

3 Krachtlijn van het twee sporen beleid Een eerste belangrijke krachtlijn is het tweesporen beleid: acties die worden ondernomen om reeds uitwerking te hebben bij leven en deze die worden ondernomen om slechts uitwerking te hebben bij overlijden. Een goede vermogensplanning impliceert niet noodzakelijk dat alle maatregelen onmiddellijk effect moeten hebben, bij leven. Het is even goed mogelijk dat de gemoedsrust van de cliënt enkel noopt tot maatregelen met effect voor na zijn overlijden. Een bedrijfsleider van 45 jaar zal vaak niet al te veel of helemaal niets willen horen van regelingen die effect hebben bij leven. Althans op dat moment. De continuïteit en fasering van de planning brengt met zich mee dat hij daar tien jaar later misschien wel oren naar heeft. Meestal worden beide sporen simultaan bewandeld. Maar beide sporen moeten steeds in samenhang met elkaar worden gezien. Zo kan een actie op het vlak van overdracht bij leven (bv. schenkingen aan kinderen) een determinerende invloed hebben voor de actie ten aanzien van de overdracht bij overlijden (bv. maximale bescherming in huwelijkscontract en testament voor de langstlevende echtgenoot). Beide sporen staan als communicerende vaten met elkaar in verbinding. Maatregelen met effect bij leven beïnvloeden deze met effect bij overlijden. Krachtlijn van controle- en inkomstenbehoud Welke planning men ook uitwerkt, partieel of vrij omvattend, effect bij leven of bij overlijden, steeds moet zorgvuldig worden nagegaan in welke mate de cliënt belang hecht aan behoud van controle en/of behoud van inkomsten. Dergelijke bekommernis weegt uiteraard zwaarder door bij de vermogensplanning met effect bij leven. Iedereen kent het gezegde dat men zich liever niet uitkleedt voor het slapen gaan. Maar ook bij overdrachten die slechts uitwerking hebben bij overlijden speelt vaak nog een bekommernis van controlebehoud ( regeren over het graf heen ). In dit laatste geval is de bekommernis van inkomstenbehoud uiteraard niet relevant voor de beschikker zelf, maar eventueel wel voor zijn erfgenamen of legatarissen of voor welbepaalde aangeduide derden. II. Handboek Estate Planning Algemeen Deel en Bijzonder Deel Dit Handboek Estate Planning wil een informatiebron zijn voor elke professional die van nabij of van ver betrokken is bij vermogensplanning. Het is een handboek voor en door professionals. Het boek is geschreven niet enkel voor juristen, fiscalisten, notarissen, advocaten, magistraten, maar ook voor accountants, revisoren, private bankers en alle andere mogelijke adviseurs, juristen of niet, die maar één ding voor ogen hebben: op een kwaliteitsvolle wijze een zorg- v

4 vuldig en aangepast advies verstrekken aan de cliënt die worstelt met vragen rond vermogensplanning. Het Handboek bestaat uit een Algemeen Deel en een Bijzonder Deel. Het Algemeen Deel vormt een samenhangend geheel van zeven volumes dat het volledig domein van de vermogensplanning omvat. Het is het basis- en standaardwerk van elke estate planner. In het Bijzonder Deel is er plaats voor verdieping en specialisatie. De volumes die daarin verschijnen, zijn monografieën die bepaalde aspecten of thema's grondig uitwerken. Handboek Algemeen Deel. Zeven volumes met honderden topics In het Algemeen Deel vindt u een praktijkgerichte (wetenschappelijk verantwoorde) én beknopte analyse van honderden topics die een professional in het gebied van de estate planning kunnen bezig houden. Telkenmale worden zowel de privaatrechtelijke of vennootschapsrechtelijke als de fiscale aspecten van een probleem toegelicht. Gepoogd werd om de topics niet al te uitgebreid en toch omvattend te behandelen. Toch zijn er uiteraard, afhankelijk van het onderwerp, zeer beknopte tegenover behoorlijk uitgebreide topics. Tevens is er naar gestreefd om het voetnotenapparaat beperkt te houden, en eerder te werken met een bibliografie na elke paragraaf, die een aantal topics clustert. De krachtlijn van het twee sporen beleid schraagt de structuur van het Algemeen Deel. In de eerste drie volumes komen technieken aan bod die effect sorteren tijdens het leven van de cliënt die de vermogensplanning doorvoert. In de volumes vier, vijf en zes bespreken wij technieken met effect na overlijden. Het zevende volume is een buitenbeentje. Daarin behandelen wij een aantal alternatieve vormen van planning. De tweede krachtlijn van het inkomsten- en controlebehoud komt in alle zeven volumes in ruime mate aan bod. Vele topics zijn specifiek geschreven vanuit deze insteek en bekommernis. Uitgelezen redactie en auteursteam, gedragen door een sterke uitgever Het is een voorrecht om als hoofdredacteur te mogen werken met de meest uitgelezen specialisten in de materie. Er is niet alleen de sterke en gevarieerde redactieploeg (Frank Buyssens (notaris), Henri Derycke (advocaat en fiscalist), Pieter Laleman (private banker) en Dirk Van Gerven (advocaat)), maar ook en vooral de schitterende ploeg van meer dan 50 auteurs, allen stuk voor stuk experten met ruime ervaring, zowel in de praktijk als academisch. Bij elke topic wordt de vi

5 naam vermeld van de auteur die de topic heeft geschreven. Ik daag de lezer uit om de lijst van auteurs op de titelbladzijde van dit boek te bekijken. U zal beamen dat het hier om een AAA-selectie gaat. Een project van deze omvang met vele spelers vergt een sterke en geduldige uitgever. Pascale Van Houtte en Ruth Depraetere combineren deze kwaliteiten met een beminnelijkheid en een charme die een mens in deze harde tijden van competitie en concurrentie een hart onder de riem steken. Vermogensplanning met effect bij leven Volumes een, twee en drie In het vrij beknopte eerste volume wordt stilgestaan bij technieken van huwelijksvermogensrecht en ongehuwde samenwoning. Let wel, de analyse wordt hier beperkt tot effect bij leven. Uitleg over een verblijvingsbeding dat enkel werkt bij overlijden van een echtgenoot, zal u niet hier vinden, wel in volume vier. De redactie van dit boek is in handen van: Alain Verbeke, Frank Buyssens en Henri Derycke. Volume twee is een lijvig werkstuk geworden met tal van topics rond de problematiek van de schenkingen. Eerst wordt de schenking van de volle eigendom toegelicht. Zeer ruime aandacht wordt daarna besteed aan de modaliteiten bij een schenking, als toepassing van de bekommernis tot controle- en inkomstenbehoud. Ook van dit boek lag de redactie in handen van: Alain Verbeke, Frank Buyssens en Henri Derycke. Het derde volume focust op vennootschapsrechtelijke technieken die met effect bij leven de bekommernis van controle- en inkomstenbehoud kunnen realiseren. Het gaat hier niet enkel over aanpassingen van de statuten van een bestaande vennootschap, maar ook over de keuze voor een andere vennootschapsvorm of zelfs het tussenschuiven van een vennootschap of een ander vehikel zoals een administratiekantoor of een stichting. Van dit boekdeel werd de redactie verzorgd door Alain Verbeke, Henri Derycke, Pieter Laleman en Dirk Van Gerven. Vermogensplanning met effect na overlijden Volumes vier, vijf en zes In het vierde volume komt opnieuw het huwelijksvermogensrecht en ongehuwde samenwoning aan bod, nu met aandacht voor de technieken die effect sorteren na overlijden. Dit boek staat onder de redactie van: Alain Verbeke, Frank Buyssens en Henri Derycke. Het vijfde volume behandelt het erfrecht, met nadruk op het testament. Ook hier wordt ruime aandacht besteed aan de tweede krachtlijn, beperkt tot controlebehoud (testamentaire modaliteiten en mechanismen van indirecte controle). vii

6 Verder wordt ingegaan op inbreng en inkorting en algemene vragen bij testamenten en op de belangrijke problematiek van de omzetting van vruchtgebruik. Redactie: Alain Verbeke, Frank Buyssens en Henri Derycke Het zesde boek behandelt opnieuw de vennootschapsrechtelijke technieken, nu ten behoeve van controle- en inkomstenbehoud over de generaties heen. Aldus wordt bekeken hoe de familie de controle kan behouden, hoe controle en bestuur aan welbepaalde erfgenamen kan worden toegekend, hoe inkomsten kunnen worden bestendigd ten gunste van erfgenamen of welbepaalde erfgenamen. De editors zijn: Alain Verbeke, Henri Derycke en Dirk Van Gerven. Alternatieve vormen van estate planning Volume zeven In het laatste deel tenslotte komen topics aan bod rond levensverzekering, tontine, trust, planning via lagere tarieven en de wel zeer bijzondere vorm van estate planning door te verhuizen of op een internationale wijze te spelen met andere variabelen. De redacteurs zijn: Alain Verbeke, Henri Derycke en Pieter Laleman. Zeven volumes van één handboek De zeven genoemde boeken vormen een geïntegreerd onderdeel van één en hetzelfde handboek Estate Planning. Zij staan in nauw verband tot elkaar omdat deze delen de emanatie zijn van de structuur van het handboek, opgebouwd volgens de twee genoemde krachtlijnen. Zeker het principe van het twee sporen beleid leidt ertoe dat zowel huwelijksvermogensrecht, ongehuwde samenwoning als vennootschapstechnieken op beide sporen worden onderzocht. Dat maakt een systeem van kruisverwijzingen, over de zeven boeken heen, noodzakelijk. Graag uw feedback Zeer zeker hebben wij ook in deze tweede editie nog niet alle topics die wij zouden moeten behandelen, gevonden. Zeer zeker blijven er tal van punten waarop dit handboek kan worden verbeterd en versterkt. Ook dit is een continu en gefaseerd proces. Met de feedback die wij van u, onze collega s die dit boek gebruiken, zullen krijgen, blijven wij rekening houden. In elk geval dank dat u dit boek ter hand hebt genomen. Ik hoop dat u geprikkeld bent om verder en meer te lezen. Oktober 2008 Prof. Dr. Alain VERBEKE Voorzitter van de redactie viii