Handboek Vakantie en Verlof

Transcriptie

1 Handboek Vakantie en Verlof

2 Colofon Uitgave Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), instellingen voor dienstverlening aan mensen met een handicap Oudlaan 4, 3515 GA Utrecht telefoon (030) Publicatienummer: Bestellingen Deze uitgave kan schriftelijk en telefonisch worden besteld bij de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland. Postbus 413, 3500 AK Utrecht, telefoon (030) , fax (030) Bestellen kan ook via Bij de bestellingen graag de titel, het publicatienummer en het gewenste aantal vermelden. Prijs: 10,-, excl. verzendkosten. Drukwerk Hollandrepro.nl, Utrecht Tekst mr. E.S. Borsje, mr. M.F.J. Leemans-Verhoeven (VGN) Foto Patrick Beckers Deze publicatie is met grote zorgvuldigheid en met gebruikmaking van de meest actuele gegevens tot stand gekomen. Het is evenwel niet geheel uitgesloten dat de informatie uit deze brochure onjuistheden of onvolkomenheden bevat. De VGN aanvaardt geen aansprakelijkheid voor directe of indirecte schade ontstaan door eventuele onjuistheden en/of onvolkomenheden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of worden openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland.

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding en leeswijzer Algemeen Leeswijzer 7 2. Vakantie Inleiding Recht op vakantie Basis vakantierecht Wettelijk minimum vakantie-uren Vakantie-uren in de CAO Gehandicaptenzorg Extra vakantie-uren Huwelijk of samenlevingsverband Vergrijzingsuren Vakantie in plaats van seniorenverlof Afronden vakantie-uren Opbouw van vakantie Opnemen van vakantie-uren Vaststelling vakantie conform wensen werknemer Werkgever kan verzoek om vakantie van werknemer afwijzen Vaststelling vakantie bij schriftelijke overeenkomst of CAO Intrekken van de vakantie Vakantie opnemen in uren Collectieve vakantie Instemming ondernemingsraad CAO Gehandicaptenzorg Opsparen van vakantie-uren Koop en verkoop van vakantie-uren Koop van vakantie-uren Verkoop van vakantie-uren Vakantie-uren en einde dienstverband Opnemen van vakantie-uren voor het einde van het dienstverband Uitbetalen van vakantie-uren Verklaring tegoed aan vakantierechten Meenemen van vakantie-uren naar nieuwe werkgever Verlof Inleiding Verlof in verband met zwangerschap en bevalling Omvang en duur van het verlof Ziek worden en zwangerschapsverlof Meldingsverplichting 18 3 Handboek Vakantie en Verlof

4 4 Handboek Vakantie en Verlof Uitkering tijdens zwangerschaps- en bevallingsverlof Opbouw vakantie tijdens zwangerschaps- en bevallingsverlof Verlof voor zwangerschapsonderzoeken Onbetaalde verlenging bevallingsverlof Adoptieverlof Omvang en duur van het adoptieverlof Meldingsverplichting Uitkering tijdens het adoptieverlof Opbouw vakantie tijdens adoptieverlof Pleegzorgverlof Omvang en duur van het pleegzorgverlof Meldingsverplichting Uitkering tijdens het pleegzorgverlof Opbouw vakantie tijdens pleegzorgverlof Calamiteiten- en ander kort verzuimverlof Recht op het verlof Zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden Door wet of overheid opgelegde verplichting Actief kiesrecht Omvang en duur van het verlof Recht op loon tijdens calamiteiten- en ander kort verzuimverlof Calamiteitenverlof in CAO Gehandicaptenzorg Kraamverlof Omvang en duur van het verlof Loondoorbetaling en vakantieopbouw tijdens kraamverlof Kortdurend zorgverlof Recht op verlof Omvang en duur van het kortdurend zorgverlof Meldingsverplichting Loondoorbetaling en vakantieopbouw tijdens kortdurend zorgverlof Langdurend zorgverlof Recht op verlof Omvang en duur van het verlof Opname van het langdurend zorgverlof Meldingsverplichting Loondoorbetaling tijdens langdurend zorgverlof Opbouw vakantie tijdens langdurend zorgverlof Verschil langdurend zorgverlof en palliatief verlof Ouderschapsverlof Recht op verlof Wie heeft er aanspraak op ouderschapsverlof? Omvang van het ouderschapsverlof Omvang van het ouderschapsverlof bij tussentijdse wijziging arbeidsduur Opname van het ouderschapsverlof Vaststelling ouderschapsverlof Meldingsverplichting Intrekken of wijzigen van de melding Onvoorziene omstandigheden Ouderschapsverlof vervalt niet bij onderbreking vanwege 29 zwangerschapsverlof

5 3.9.9 Loondoorbetaling tijdens ouderschapsverlof Opbouw vakantie tijdens ouderschapsverlof Levensloopregeling Recht op deelname levensloopregeling Sparen in de levensloopregeling Fiscale voorschriften Levensloopkorting Levensloopregeling geeft geen recht op verlof Levensloopregeling en spaarloon Levensloopregeling in de CAO Gehandicaptenzorg Spaarverlof Deelname aan de spaarverlofregeling Sparen in de spaarverlofregeling Bronnen Beperkingen inzet bovenwettelijke vakantie-uren Beperkingen inzet extra gewerkte uren Beperkingen inzet resterende bovenwettelijke vakantie-uren Voorschriften uit de CAO Gehandicaptenzorg Spaarverlof en Levensloop Politiek verlof Recht op politiek verlof Omvang van het verlof Loondoorbetaling tijdens politiek verlof Opbouw vakantie tijdens politiek verlof Politiek verlof in de CAO Gehandicaptenzorg Palliatief verlof Recht op palliatief verlof Verschil palliatief verlof en langdurend zorgverlof (On)betaald verlof in verband met bijzondere gebeurtenissen Onbetaald verlof in verband met bijzondere gebeurtenissen Betaald verlof in verband met bijzondere gebeurtenissen Verlof in verband met overige bijzondere gebeurtenissen Feestdagenverlof Verlof bij feestdagen in de CAO Gehandicaptenzorg Werknemers die niet werkzaam zijn in een rooster met 38 wisselende diensten Werknemers werkzaam in een rooster met wisselende diensten Compensatie feestdagen Opnemen compensatie feestdagenverlof Afwijkingsmogelijkheid Vergrijzingsuren en seniorenverlof Vergrijzingsuren Seniorenverlof Omvang en opname van het seniorenverlof Extra vakantie in plaats van seniorenverlof Overbruggingsuitkering en seniorenverlof 40 Bijlage 43 5 Flexibele arbeidsrelaties

6 6 Flexibele arbeidsrelaties

7 1. Inleiding en leeswijzer 1.1 Algemeen De combinatie van arbeid en andere activiteiten, zoals bijvoorbeeld zorgtaken, staat volop in de belangstelling. De laatste jaren zijn er verschillende wettelijke vakantie- en verlofregelingen tot stand gekomen. Daarnaast is ook in de CAO Gehandicaptenzorg een apart hoofdstuk opgenomen met bepalingen omtrent vakantie en verlofrechten. In dit handboek geeft de VGN een nadere toelichting op alle verschillende verlofvormen en vindt u alles over het recht op vakantie. Er wordt een heldere en praktische uitleg gegeven van de relevante wetgeving en de regelingen uit de CAO Gehandicaptenzorg. 1.2 Leeswijzer De opzet van het handboek is als volgt: Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 2 behandelt alle regels omtrent vakantie. Het recht op vakantie, de opbouw van vakantierechten, het opnemen van vakantie en de mogelijkheid om een collectieve vakantie voor te schrijven komen aan de orde. Tevens wordt er gekeken naar de verjaringstermijn van vakantie, de mogelijkheid om vakantie-uren te kopen c.q. te verkopen en naar wat er gebeurt met de vakantierechten bij het einde van een dienstverband. Hoofdstuk 3 In hoofdstuk 3 worden de wettelijke rechten op verlof nader toegelicht. Het gaat om de volgende verlofrechten: zwangerschaps- en bevallingsverlof; adoptieverlof; pleegzorgverlof; calamiteitenverlof en ander kortdurend verzuimverlof; kraamverlof; kortdurend zorgverlof; langdurend zorgverlof en ouderschapsverlof. Ook de zogeheten wettelijke levensloopregeling wordt behandeld. Naast de bepalingen omtrent verlof worden de verlofrechten op basis van de CAO Gehandicaptenzorg zoals palliatief verlof, feestdagenverlof en seniorenverlof besproken. 7 Handboek Vakantie en Verlof

8 2. Vakantie 2.1 Inleiding Op hoeveel vakantie-uren heeft een werknemer recht? Kan de werkgever werknemers verplichten om ieder jaar alle vakantie-uren op te nemen? Kan een werknemer zijn vakantiedagen ook laten uitbetalen? Het onderwerp vakantie roept veel vragen op bij zowel werknemers als werkgevers. Om werkgevers te ondersteunen, worden in dit hoofdstuk alle regels nog eens op een rijtje gezet. 2.2 Recht op vakantie Basis vakantierecht Wettelijk minimum vakantie-uren Iedere werknemer heeft een wettelijk recht op vakantie van ten minste vier maal de overeengekomen arbeidsduur per week (artikel 7:634 Burgerlijk Wetboek (BW). Dit wordt ook wel de wettelijke minimum vakantie genoemd. Het is verboden om aan werknemers minder vakantie toe te kennen dan dit wettelijke minimum. Voorbeeld berekenen wettelijk minimum vakantie-uren Een werknemer met een arbeidsovereenkomst van 36 uur gemiddeld per week heeft jaarlijks recht op 4 x 36 uur = 144 uur vakantie. Een werknemer met een dienstverband van 20 uur gemiddeld per week heeft jaarlijks recht op 4 x 20 = 80 uur vakantie. Het is wettelijk gezien mogelijk om aan werknemers meer vakantierechten toe te kennen dan het hierboven genoemde minimum. Deze extra uren worden bovenwettelijke vakantie-uren genoemd. In de praktijk komt het vaak voor dat werknemers bovenwettelijke vakantie-uren krijgen Vakantie-uren in de CAO Gehandicaptenzorg Op basis van de CAO Gehandicaptenzorg krijgen werknemers meer uren dan de wettelijke vakantie-uren. Zo heeft een werknemer met een fulltime dienstverband van 36 uur gemiddeld per week recht op 166 vakantie-uren per jaar (artikel 8:1 lid 1 CAO Gehandicaptenzorg). Voor werknemers met een dienstverband van minder of meer dan 36 uur gemiddeld per week geldt deze regeling naar rato van de omvang van het dienstverband (artikel 8:1 lid 2 CAO Gehandicaptenzorg). Aangezien de CAO een standaardkarakter heeft, kan alleen van de CAO worden afgeweken als dit nadrukkelijk in de CAO staat. Met betrekking tot het aantal vakantie-uren is geen afwijkingsmogelijkheid in de CAO opgenomen. Afwijkingen van de CAO-bepaling, zowel positief als negatief voor de werknemer, mogen dus niet. 8 Handboek Vakantie en Verlof

9 Voorbeeld berekenen vakantie-uren op basis van de CAO Gehandicaptenzorg Hans heeft een arbeidsovereenkomst van gemiddeld 18 uur per week. Hij heeft recht op 18/36 x 166 = 83 uur vakantie per jaar. Evelien heeft een arbeidsovereenkomst van gemiddeld 40 uur per week. Zij heeft jaarlijks recht op 40/36 x 166 = 184 uur vakantie Extra vakantie-uren Huwelijk of samenlevingsverband De werknemer die een huwelijk dan wel op andere wijze een samenlevingsverband aangaat, hetzij bij notariële akte dan wel gemeentelijke of kerkelijke registratie, heeft recht op twee extra vakantiedagen (=14,4 uur). De werkgever behoeft slechts éénmaal de extra vakantiedagen toe te kennen zolang het hetzelfde samenlevingsverband betreft (artikel 8:16 lid 1 CAO Gehandicaptenzorg). Werknemers met een parttime dienstverband ontvangen de extra vakantiedagen naar rato van het dienstverband (artikel 8:12 lid 3 CAO Gehandicaptenzorg) Vergrijzingsuren Werknemers in bepaalde leeftijdscategorieën hebben recht op extra vakantie-uren, ook wel vergrijzingsuren genoemd (artikel 8:2 lid 1 CAO Gehandicaptenzorg). Het gaat hierbij om normale vakantierechten, waarop de bepalingen over vakantie van toepassing zijn (zie het onderdeel vakantie in hoofdstuk 2 van deze brochure). Het aantal uren vakantie dat de werknemer met een volledig dienstverband krijgt, bedraagt: - 14,4 uur met ingang van het kalenderjaar waarin de werknemer de leeftijd van 45 jaar bereikt tot en met het kalenderjaar waarin de werknemer de leeftijd van 49 jaar bereikt; - 21,6 uur met ingang van het kalenderjaar waarin de werknemer de leeftijd van 50 jaar bereikt tot en met het kalenderjaar waarin de werknemer de leeftijd van 54 jaar bereikt; - drie uur per volle maand met ingang van het kalenderjaar waarin de werknemer de leeftijd van 55 jaar bereikt tot de dag waarop de werknemer 55 jaar wordt. Het voorgaande geldt enkel voor elke volle maand van dat kalenderjaar dat de werknemer in dienst is bij de werkgever. Voor werknemers met een parttime dienstverband geldt het aantal vergrijzingsuren naar rato van de omvang van het dienstverband Vakantie in plaats van seniorenverlof Vanaf 55 jaar heeft de werknemer in beginsel recht op seniorenverlof (dit is geen vakantie, zie paragraaf ). De werknemer kan er echter voor kiezen geen gebruik te maken van het seniorenverlof. De werknemer heeft dan recht op extra vakantie-uren in plaats van seniorenverlof (artikel 8:2 lid 7 CAO Gehandicaptenzorg). Indien de werknemer kiest voor extra vakantie-uren, wordt het vakantieverlof van de werknemer verhoogd met ingang van de dag waarop de werknemer: - de leeftijd van 55 jaar bereikt tot en met het kalenderjaar waarin de werknemer de leeftijd van 59 jaar bereikt, met 57,6 uren extra vakantieverlof per volledig kalenderjaar; - het begin van het kalenderjaar bereikt waarin de werknemer 60 jaar wordt tot en met de dag waarop de werknemer de leeftijd van 65 jaar bereikt, met 72 uren extra vakantieverlof per volledig vakantiejaar. 9 Handboek Vakantie en Verlof

10 Voor werknemers met een parttime dienstverband geldt de regeling naar rato van het dienstverband. De werknemer die gebruik maakt van een overbruggingsuitkering (OBU) van het Pensioenfonds Zorg en Welzijn heeft geen recht op vakantie in plaats van seniorenverlof. Deze extra vakantierechten vervallen op het moment dat de werknemer gebruik maakt van de OBU van het Pensioenfonds Zorg en Welzijn. Indien een werknemer met de Ruil-OBU gaat, heeft de werknemer uitsluitend recht op extra vakantie-uren in plaats van seniorenverlof over de uren waarvoor hij niet met OBU is gegaan. Een werknemer die met flexpensioen gaat, behoudt wel recht op seniorenverlof dan wel extra vakantie in plaats van seniorenverlof Afronden vakantie-uren De werknemer bouwt zijn vakantie-uren door het jaar heen op. Als een werknemer in de loop van een kalenderjaar in dienst treedt of uit dienst gaat, dan moet de werkgever het aantal vakantieuren waarop de werknemer recht heeft naar evenredigheid berekenen. De werkgever moet het berekende aantal vakantie-uren zo nodig naar boven afronden (artikel 8:3 CAO Gehandicaptenzorg). Ook voor de werknemer die in deeltijd werkzaam is, moet de werkgever het aantal vakantie-uren waarop de werknemer recht heeft naar evenredigheid berekenen en zo nodig naar boven afronden. Voorbeeld afronden vakantie-uren Een werknemer met een arbeidsovereenkomst van gemiddeld 36 uur per week treedt per 1 mei in dienst. De werknemer heeft dan recht op 8/12 x 166 = 110,67 vakantie-uren. Dit wordt afgerond naar 111 vakantie-uren. 2.3 Opbouw van vakantie In de vorige paragraaf is besproken op hoeveel vakantie-uren een werknemer jaarlijks recht heeft. Hierbij is aangegeven dat het aantal vakantie-uren waarop de werknemer in beginsel recht heeft, afhankelijk is van de contractsomvang. Feitelijk is de opbouw van vakantie echter gekoppeld aan het ontvangen van loon. Ofwel, de werknemer bouwt vakantie-uren op over de dagen dat hij daadwerkelijk loon ontvangt. Over dagen waarop de werknemer geen loon ontvangt (bijvoorbeeld bij onbetaald verlof), bouwt hij ook geen vakantierechten op. Op de regel dat de werknemer alleen vakantie opbouwt over de dagen dat hij daadwerkelijk loon ontvangt, zijn echter een aantal uitzonderingen (artikel 7:635 BW). Dit betekent dat de werknemer in een aantal situaties wel vakantie opbouwt ook al bestaat geen recht op loon, namelijk als: de werknemer als dienstplichtige is opgeroepen ter vervulling van zijn militaire dienst of vervangende dienst; de werknemer een nieuwe arbeidsovereenkomst is aangegaan bij een andere werkgever en aanspraak heeft op vakantie zonder behoud van loon gedurende de periode waarop hij bij de vorige werkgever vakantie heeft opgebouwd; de werknemer met toestemming van de werkgever deelneemt aan een bijeenkomst die wordt georganiseerd door een vakvereniging waarvan hij lid is; de werknemer, anders dan ten gevolge van arbeidsongeschiktheid, tegen zijn wil niet in staat is om de overeengekomen arbeid te verrichten; 10 Handboek Vakantie en Verlof

11 de werknemer politiek verlof geniet conform artikel 7:643 BW. Het gaat hierbij onder andere om het als lid bijwonen van vergaderingen van de Eerste Kamer; de werknemer langdurend zorgverlof geniet op grond van de Wet Arbeid en Zorg (WAZO); de werkneemster zwangerschaps- en bevallingsverlof geniet; de werknemer adoptieverlof opneemt of verlof voor het opnemen van een pleegkind op grond van de WAZO; sprake is van een jeugdige werknemer die lessen of cursussen volgt waartoe hij op grond van de wet door de werkgever in de gelegenheid moet worden gesteld. Bij arbeidsongeschiktheid van de werknemer gelden afwijkende regels voor de opbouw van vakantierechten (artikel 8:4 lid 5 CAO Gehandicaptenzorg en artikel 7:635 lid 4 BW). Omdat deze regels niet eenvoudig zijn en veel vragen oproepen, heeft de VGN in 2005 de brochure Opbouw vakantierechten tijdens ziekte en zwangerschap uitgebracht. Wij verwijzen u dan ook graag naar deze brochure indien u meer wilt weten over het opbouwen van vakantierechten tijdens arbeidsongeschiktheid. U kunt de brochure vinden op het ledennet van de VGN (via Opnemen van vakantie-uren Vaststelling vakantie conform wensen werknemer Iedere werknemer heeft het recht om jaarlijks zijn wettelijke vakantie-uren op te nemen (artikel 7:638 lid 1 BW). Bij een fulltime dienstverband zijn dit dus in ieder geval 36 x 4 = 144 vakantieuren. De werknemer kan zelf bepalen wanneer hij deze vakantie-uren wil opnemen. Wel moet de werknemer schriftelijk een verzoek indienen bij de werkgever en daarin aangeven wanneer en hoe lang hij vakantie wil opnemen (artikel 7:638 lid 2 BW). Ook de CAO Gehandicaptenzorg regelt dat de werknemer zelf kan bepalen wanneer hij vakantie wil opnemen, tenzij de belangen van de afdeling of dienst waar de werknemer werkt zich hiertegen verzetten. Op grond van de CAO kan de werknemer ten minste aanspraak maken op een vakantie van drie weken aaneengesloten met inbegrip van de weekends daaraan voorafgaand en daarop aansluitend (artikel 8:6 lid 1 CAO Gehandicaptenzorg) Werkgever kan verzoek om vakantie van werknemer afwijzen De werkgever kan een verzoek van de werknemer om vakantie op te nemen afwijzen als hij daarvoor gewichtige redenen heeft (artikel 7:638 lid 2 BW). Hij moet dit dan binnen twee weken nadat de werknemer zijn vakantieverzoek heeft ingediend aan de werknemer laten weten. Reageert de werkgever niet binnen de gestelde twee weken, dan is de vakantie van de werknemer vastgesteld conform de wensen van de werknemer. In het geval dat de werkgever een verzoek van de werknemer om vakantie op te nemen afwijst, omdat er sprake is van gewichtige redenen, moet hij kunnen aantonen dat er sprake is een ernstige verstoring van de bedrijfsvoering bij inwilliging van de wens van de werknemer. De werkgever zal steeds de gevolgen van de verstoring van de bedrijfsvoering moeten afwegen tegen de gevolgen die het niet inwilligen van het verzoek om vakantie voor de werknemer heeft. Wil sprake zijn van gewichtige redenen, dan zal bij een afweging van de belangen het belang van de werkgever zo groot moeten zijn dat het belang van de werknemer daarvoor redelijkerwijs moet wijken. Als de werkgever een vakantieverzoek van de werknemer weigert, heeft de werknemer op basis van de wet in ieder geval nog het recht om gedurende twee opeenvolgende weken of tweemaal een week vakantie op te nemen (artikel 7:638 lid 3 BW). De CAO breidt deze aanspraak uit tot drie 11 Handboek Vakantie en Verlof

12 weken aaneengesloten met inbegrip van de weekends daaraan voorafgaand en daarop aansluitend (artikel 8:6 lid 1 CAO Gehandicaptenzorg) Vaststelling vakantie bij schriftelijke overeenkomst of CAO De werkgever kan ervoor kiezen om af te wijken van de hoofdregel van de wet en daarmee de vaststelling van de vakantie niet over te laten aan de wensen van de werknemer. De werkgever kan dit doen door in een schriftelijke overeenkomst (bijvoorbeeld in de arbeidsovereenkomst) met de werknemer af te spreken in welke periode(s) de werknemer vakantie moet opnemen (artikel 7:638 lid 2 BW). De werknemer kan dan niet zelf meer aangeven wanneer hij vakantie wil opnemen. De werkgever kan ook in een vakantieregeling een dergelijke afspraak opnemen. Omdat schriftelijke instemming van de werknemer vereist is, is instemming van alleen de ondernemingsraad (OR) met de vakantieregeling niet voldoende. De werkgever zal de werknemer aan deze regeling moeten binden (zie paragraaf 2.5.1). Naast de werkgever kunnen ook CAO-partijen afspraken maken over het vaststellen van de vakantie. In de CAO Gehandicaptenzorg is in artikel 8:7 een dergelijk afspraak gemaakt voor dagverblijven (zie paragraaf 2.5.2) Intrekken van de vakantie De werkgever kan een eenmaal vastgestelde vakantie alleen wijzigen of intrekken wanneer het belang van de instelling dit dringend noodzakelijk maakt (artikel 7:638 lid 5 BW en artikel 8:8 lid 1 CAO Gehandicaptenzorg). Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de situatie waarin de enige vervanger van de werknemer die op vakantie gaat plotseling ziek wordt. Als de werknemer schade lijdt ten gevolge van het wijzigen of intrekken van de vakantie moet de werkgever deze schade aan de werknemer vergoeden (artikel 7:638 lid 5 BW en artikel 8:8 lid 2 CAO Gehandicaptenzorg). Zo zal de werkgever onder andere eventuele annuleringskosten van de werknemer moeten vergoeden Vakantie opnemen in uren Vakantie wordt vaak per dag opgenomen. Afhankelijk van het aantal uren dat een werknemer moet werken op een dag, wordt een bepaald aantal uren afgeschreven van het vakantietegoed van de werknemer. De werkgever moet echter ook instemmen met het verzoek van de werknemer om een uurtje of een paar uurtjes vakantie op te nemen. Ook hierbij geldt weer dat de werkgever het verzoek van de werknemer kan afwijzen als hij daarvoor gewichtige redenen heeft. 2.5 Collectieve vakantie Instemming ondernemingsraad Indien de werkgever een collectieve vakantie of collectieve sluitingsdagen wil vastleggen, heeft hij hiervoor de instemming van de OR nodig op grond van artikel 27 Wet op de ondernemingsraden (WOR). Daarnaast heeft de werkgever de instemming van de werknemer nodig. Hij kan deze instemming verkrijgen door in de arbeidsovereenkomst met de werknemer een zogenaamd incorporatiebeding op te nemen. Hiermee regelt de werkgever dat alle regelingen die de werkgever met de OR maakt, onderdeel uitmaken van de arbeidsovereenkomst met de werknemer. Uiteraard is het verstandig om te regelen dat ook indien een regeling met de OR wordt gewijzigd, deze wijziging onderdeel uitmaakt van de arbeidsovereenkomst met de werknemer. 12 Handboek Vakantie en Verlof

13 Als de werkgever geen incorporatiebeding heeft opgenomen in de arbeidsovereenkomst met de werknemer, dient hij alsnog schriftelijk met de werknemer overeen te komen dat de werknemer instemt met de collectieve sluiting(sdagen) CAO Gehandicaptenzorg Voor werknemers in dagverblijven geldt dat indien door de werkgever na overleg met de werknemers een sluitingsregeling is vastgesteld, de werknemers verplicht zijn gedurende de sluitingsperiode(s) vakantiedagen op te nemen, tenzij de werkzaamheden zich daartegen verzetten (artikel 8:7 CAO Gehandicaptenzorg). Doordat de CAO Gehandicaptenzorg onderdeel uitmaakt van de arbeidsovereenkomst van de werknemer is daarmee al geregeld dat de werknemer is gebonden aan de collectieve vakantie. Het is dan niet meer nodig om de instemming van de werknemer te vragen. Wel moet de werkgever nog de instemming van de OR vragen op grond van artikel 27 WOR. 2.6 Opsparen van vakantie-uren De wet kent een verjaringstermijn van vijf jaar voor vakantie-uren. Dit betekent dat vakantie-uren die in een bepaald jaar worden opgebouwd pas vijf jaar na de laatste dag van het jaar waarin ze zijn opgebouwd verjaren. Voorbeeld verjaren vakantie-uren Een werknemer die in 2008 vakantie-uren krijgt toegekend, kan deze vakantie-uren nog opnemen tot en met 31 december Pas na deze datum komen de vakantie-uren die de werknemer in 2008 heeft opgebouwd, te vervallen. Bij het opnemen van vakantie-uren dienen de oudste vakantierechten als eerste te worden afgeschreven. Het is gezien de verjaringstermijn van vakantiedagen niet mogelijk om te regelen, in bijvoorbeeld een eigen regeling of in een individuele arbeidsovereenkomst, dat de vakantie-uren die een werknemer in een bepaald jaar niet opneemt in het desbetreffende jaar, komen te vervallen. Ook kan de werkgever de werknemer in beginsel niet dwingen om de vakantie-uren op te nemen. Het uitgangspunt van de wet is namelijk dat een werknemer in beginsel zelf kan bepalen wanneer hij vakantie wil opnemen. Dit betekent dat een werknemer dus ook kan bepalen dat hij in een jaar geen vakantie wil opnemen. De werkgever kan hier niets tegen doen, tenzij hierover afspraken zijn gemaakt in een schriftelijke overeenkomst of CAO (zie hiervoor paragraaf 2.4.3). Bij de uitleg van de bepaling in de CAO Gehandicaptenzorg (artikel 8:9) dat vakantie in de regel in het desbetreffende kalenderjaar dient te worden opgenomen, dienen de hiervoor genoemde wettelijke bepalingen in ogenschouw te worden genomen. Artikel 8:9 CAO Gehandicaptenzorg kan, gezien de wettelijke bepalingen, dan ook niet zo worden uitgelegd dat uren die niet in het betreffende kalenderjaar worden opgenomen komen te vervallen. Hoewel de werknemer niet kan worden verplicht om zijn vakantie-uren op te nemen, is het uiteraard wel de bedoeling dat de werknemer in een jaar voldoende rust neemt door vakantie op te nemen. Met artikel 8:9 CAO Gehandicaptenzorg wordt beoogd dit doel te bereiken. 13 Handboek Vakantie en Verlof

14 2.7 Koop en verkoop van vakantie-uren Koop van vakantie-uren Een werknemer die meer vakantie-uren wil hebben dan waar hij jaarlijks recht op heeft volgens de CAO, kan bij de werkgever een verzoek indienen om extra vakantie-uren te kopen. De werknemer kan deze extra vakantie-uren dan bijvoorbeeld gebruiken om een langere periode op vakantie te gaan. In de CAO Gehandicaptenzorg is geregeld dat een werknemer jaarlijks maximaal zeven vakantiedagen (7 x 7,2 uur) kan kopen (artikel 12:3 lid 2 CAO Gehandicaptenzorg). Voor parttimers geldt deze regeling naar rato van het dienstverband. Voorbeeld koop vakantie-uren Jantine heeft een arbeidsovereenkomst van 36 uur gemiddeld per week. Jantine wil graag extra vakantie-uren kopen omdat zij dit jaar vijf weken op vakantie wil gaan. Jantine heeft de mogelijkheid om zeven vakantiedagen van 7,2 uur = 50,4 vakantie-uren te kopen. Rob heeft een arbeidsovereenkomst van 24 uur gemiddeld per week. Rob wil ook graag extra vakantie-uren kopen om later in het jaar vakantie op te kunnen nemen om zijn huis te verbouwen. Aangezien Rob parttime werkt, kan hij 24/36 x 50,4 = 33,6 vakantie-uren kopen. Als de werknemer in een jaar extra vakantiedagen wil kopen, dient hij dit voor het begin van het betreffende kalenderjaar bij de werkgever schriftelijk aan te geven (artikel 12:1 lid 2 CAO Gehandicaptenzorg) Verkoop van vakantie-uren Vakantie-uren zijn bedoeld om op te nemen. De wet regelt dan ook dat vakantie-uren in beginsel niet mogen worden uitbetaald (artikel 7:640 lid 1 BW en artikel 8:10 CAO Gehandicaptenzorg). Dit verkoopverbod geldt voor de wettelijke vakantie-uren. Bovenwettelijke vakantie-uren mogen op grond van de wet wel worden afgekocht (artikel 7:640 lid 2 BW en artikel 8:11 CAO Gehandicaptenzorg). Werknemers kunnen hierdoor de bovenwettelijke vakantie-uren die zij niet opmaken laten uitbetalen in geld. Voor werkgevers kan het aantrekkelijk zijn om vakantie-uren uit te betalen om hiermee te voorkomen dat werknemers een stuwmeer aan vakantie opbouwen. In de CAO Gehandicaptenzorg is geregeld dat de bovenwettelijke vakantie-uren alleen mogen worden uitbetaald door middel van toepassing van het meerkeuzesysteem arbeidsvoorwaarden zoals is opgenomen in hoofdstuk 12 van de CAO (artikel 8:11 CAO Gehandicaptenzorg). De werknemer kan jaarlijks bij de werkgever een verzoek indienen inhoudende dat hij 22 vakantie-uren van zijn vakantietegoed in het lopende vakantiejaar kan verkopen. Voor parttimers geldt deze regeling naar rato van het dienstverband (artikel 12:2 lid 1 sub a CAO Gehandicaptenzorg). Voorbeeld verkoop vakantie-uren Marleen heeft een arbeidsovereenkomst van 36 uur gemiddeld per week. Zij kan = 22 vakantie-uren verkopen van haar vakantietegoed in het lopende kalenderjaar. Daphne heeft een arbeidsovereenkomst van 18 uur gemiddelde per week. Zij kan = 11 vakantie-uren verkopen van haar vakantietegoed in het lopende kalenderjaar. 14 Handboek Vakantie en Verlof

15 Naast de verkoop van de bovenwettelijke vakantie-uren uit het lopende jaar kan de werknemer voor een kalenderjaar bij de werkgever een verzoek indienen om geheel of gedeeltelijk de resterende bovenwettelijke vakantie-uren uit voorgaande kalenderjaren te verkopen (artikel 12:2 lid 1 sub c CAO Gehandicaptenzorg). Voorbeeld over verschil tussen wettelijke en bovenwettelijke vakantie-uren Moniek heeft een fulltime dienstverband. Zij heeft dus jaarlijks recht op 166 vakantie-uren. Hiervan zijn 144 uren wettelijk en 22 uren bovenwettelijk. Indien Moniek in 2007 geen vakantie opneemt, heeft zij in 2008 recht op = 332 vakantie-uren. De wettelijke uren die Moniek nog heeft staan van 2007 blijven ook in 2008 wettelijke uren. De uren die bovenwettelijk waren in 2007, blijven ook bovenwettelijk in In 2008 heeft Moniek dus = 288 wettelijke uren en = 44 bovenwettelijke uren. 2.8 Vakantie-uren en einde dienstverband Opnemen van vakantie-uren voor het einde van het dienstverband Indien de werknemer uit dienst gaat en er staan op dat moment nog vakantie-uren open, dan kan de werkgever de werknemer niet verplichten deze uren alsnog op te nemen, tenzij hierover afspraken zijn gemaakt in een schriftelijke overeenkomst. Zijn er geen afspraken gemaakt met de werknemer over het opnemen van de vakantie-uren, dan geldt dat de werknemer zelf mag bepalen of en zo ja wanneer hij de nog openstaande vakantie-uren opneemt. Indien de werknemer een verzoek heeft ingediend om de vakantie-uren op te nemen voordat hij uit dienst gaat, dan moet de werkgever akkoord gaan met dit verzoek, tenzij hij kan aantonen dat het opnemen van de vakantie een ernstige verstoring van de bedrijfsvoering veroorzaakt Uitbetalen van vakantie-uren Op het moment dat een werknemer uit dienst treedt, dienen alle vakantie-uren die nog niet zijn opgenomen, te worden uitbetaald. Dit ongeacht de wijze waarop het dienstverband is geëindigd. Ook indien de werknemer zelf ontslag neemt, moet de werkgever alle nog openstaande vakantieuren uitbetalen Verklaring tegoed aan vakantierechten De werkgever is verplicht om de werknemer bij het einde van zijn dienstverband een verklaring mee te geven waarop staat hoeveel vakantierechten de werknemer nog over heeft (artikel 7:641 lid 2 BW). Deze verklaring kan de werknemer dan aan zijn nieuwe werkgever overleggen om vervolgens vakantie zonder behoud van loon op te kunnen nemen (zie paragraaf 2.8.4). Om een juiste verklaring van het saldo aan vakantierechten te kunnen overleggen, dient de werkgever een administratie van de genoten en nog openstaande vakantiedagen bij te houden. De werkgever is verplicht om de werknemer inzage in de administratie te geven als de werknemer daarom verzoekt. Daarnaast moet de werkgever aan de werknemer kunnen aantonen over hoeveel vakantie-uren de werknemer nog beschikt Meenemen van vakantie-uren naar nieuwe werkgever De werknemer die zijn vakantieaanspraken bij een bepaalde werkgever niet heeft opgebruikt, kan bij een nieuwe werkgever alsnog deze vakantie-uren opnemen in de vorm van onbetaalde vrije tijd (artikel 7:641 lid 3 BW). De werknemer kan aan zijn nieuwe werkgever aantonen dat hij nog 15 Handboek Vakantie en Verlof

16 vakantie had staan door de verklaring van zijn oude werkgever met daarop het resterende vakantiesaldo te overleggen. Als de werknemer bij zijn nieuwe werkgever vakantie wil opnemen, moet de werknemer ook hiervoor weer een verzoek indienen bij de werkgever. De werkgever dient in te stemmen met het verzoek tenzij gewichtige redenen zich hiertegen verzetten. 16 Handboek Vakantie en Verlof

17 3. Verlof 3.1. Inleiding Op hoeveel uren ouderschapsverlof heeft een werknemer recht? De moeder van een werknemer is ziek. Heeft de werknemer dan recht op zorgverlof? Bestaat er recht op verlof als de zus van een werknemer gaat trouwen of moet de werknemer vrij nemen? Er bestaan veel verschillende verlofvormen en ook dit onderwerp roept dus veel vragen op. In dit hoofdstuk geven we een overzicht van zowel de wettelijke verlofvormen als de verlofvormen die zijn opgenomen in de CAO Gehandicaptenzorg. In de wet is een groot aantal verlofvormen vastgelegd in de Wet arbeid en zorg (WAZO). In de CAO Gehandicaptenzorg zijn er diverse afspraken over verlof opgenomen in hoofdstuk Verlof in verband met zwangerschap en bevalling Omvang en duur van het verlof De werkneemster heeft in verband met haar zwangerschap en bevalling recht op zwangerschaps- en bevallingsverlof (artikel 3:1 WAZO). Dit verlof duurt minimaal 16 weken. Het zwangerschapsverlof kan ingaan vier tot zes weken vóór de dag na de uitgerekende datum (de vermoedelijke bevallingsdatum). De werkneemster mag zelf bepalen op welke dag binnen deze periode het verlof begint. Voorbeeld ingang zwangerschapsverlof Een werkneemster is uitgerekend op 11 december Het zwangerschapsverlof van de werkneemster kan dan ingaan vanaf 31 oktober 2008 en gaat uiterlijk in op 14 november De werkneemster kan zelf bepalen op welke dag ze het zwangerschapsverlof wil laten ingaan. Het bevallingsverlof gaat in op de dag na de bevalling en bedraagt tien aaneengesloten weken. De duur van dit verlof wordt vermeerderd met het aantal dagen dat het zwangerschapsverlof tot en met de vermoedelijke datum van bevalling, dan wel, indien eerder gelegen, tot en met de werkelijke datum van bevalling, minder dan zes weken heeft bedragen. Voorbeelden duur zwangerschaps- en bevallingsverlof Werkneemster bevalt na de uitgerekende datum Stel dat het verlof is ingegaan 6 weken vóór de uitgerekende datum. De baby wordt echter 1 week te laat geboren. In totaal duurt het verlof dan 17 weken: 7 weken vóór en 10 weken na de bevalling. Werkneemster bevalt voor de uitgerekende datum Stel dat het zwangerschapsverlof is ingegaan 6 weken vóór de uitgerekende datum. De baby wordt 1 week te vroeg geboren. In totaal duurt het zwangerschapsverlof in deze situatie dan 16 weken: 5 weken vóór en 11 weken na de bevalling. 17 Handboek Vakantie en Verlof

18 Werkneemster bevalt ver voor de uitgerekende datum Stel dat de baby wordt geboren voordat het zwangerschapsverlof is begonnen. In dat geval start het bevallingsverlof op de dag na de geboorte en duurt het verlof 16 weken Ziek worden en zwangerschapsverlof Wat gebeurt er als een werkneemster heeft aangegeven dat zij tot vier weken voor de uitgerekende datum wil doorwerken, maar voor die tijd ziek wordt? In dat geval tellen de ziektedagen mee als zwangerschapsverlof. Het zwangerschapsverlof gaat dan eerder in. Hierbij maakt het niet uit of de ziekte te maken heeft met de zwangerschap of een andere oorzaak heeft. Door deze regeling kan het zwangerschapsverlof van een werkneemster maximaal twee weken naar voren worden geschoven Meldingsverplichting De werkneemster die zwangerschaps- en bevallingsverlof wil opnemen, moet dit uiterlijk drie weken voor de ingangsdatum van het zwangerschapsverlof melden aan de werkgever (artikel 3:3 WAZO). Ook de bevalling dient de werkneemster te melden en wel uiterlijk op de tweede dag na de bevalling Uitkering tijdens zwangerschaps- en bevallingsverlof Gedurende het zwangerschaps- en bevallingsverlof betaalt de werkgever het loon van de werkneemster niet door (artikel 7:629 lid 4 BW en 11:4 lid 5 CAO Gehandicaptenzorg). In die periode kan de werkneemster een beroep doen op een uitkering van het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) (artikel 3:6 e.v. WAZO). Hiervoor doet de werkneemster een aanvraag voor de uitkering door tussenkomst van de werkgever bij het UWV. De uitkering dient uiterlijk twee weken voor de datum van de ingang van het zwangerschapsverlof of de datum waarop zij het recht op uitkering wil laten ingaan, te worden aangevraagd. Bij de aanvraag van de uitkering meldt de werkneemster wat de vermoedelijke datum van bevalling is. Hiervoor overlegt de werkneemster een verklaring van een arts of van een verloskundige waarop de vermoedelijke bevallingsdatum staat. Daarnaast moet op de aanvraag worden aangegeven wat de datum is waarop het zwangerschapsverlof ingaat. De hoogte van de uitkering bedraagt per dag 100% van het dagloon (met inachtneming van het maximum dagloon). UWV betaalt de uitkering zo spoedig mogelijk uit, maar uiterlijk binnen een maand nadat het UWV het recht op de uitkering heeft vastgesteld Opbouw vakantie tijdens zwangerschaps- en bevallingsverlof Zoals hiervoor is aangegeven, ontvangt de werkneemster tijdens het zwangerschaps- en bevallingsverlof geen loon van de werkgever. In beginsel worden er geen vakantie aanspraken opgebouwd over een periode waarin geen recht op loon bestaat. In de wet is hierop echter een uitzondering gemaakt met betrekking tot zwangerschaps- en beval lingsverlof (artikel 7:635 lid 2 BW). Hierdoor bouwt de werkneemster ook tijdens het zwangerschaps- en bevallingsverlof gewoon vakantie op (zie ook paragraaf 2.3) Verlof voor zwangerschapsonderzoeken In de Arbeidstijdenwet (ATW) is een regeling opgenomen voor zwangere werkneemsters. Op grond van deze regeling stelt de werkgever de werkneemster in de gelegenheid om de noodzake- 18 Handboek Vakantie en Verlof

19 lijke zwangerschapsonderzoeken te ondergaan. De werkneemster behoudt het recht op loon indien zij door de zwangerschapsonderzoeken verhinderd is geweest haar arbeid te verrichten (artikel 4:5 ATW) Onbetaalde verlenging bevallingsverlof Aansluitend aan het bevallingsverlof kan de werkneemster verlof opnemen zonder behoud van salaris voor een periode van maximaal vier weken (artikel 8:18 CAO Gehandicaptenzorg). Werkgever en werkneemster maken uiterlijk drie maanden voor de vermoedelijke datum van de bevalling een afspraak over het opnemen van dit verlof. De werkneemster dient daarom tijdig kenbaar te maken aan de werkgever dat zij dit verlof wil opnemen. 3.3 Adoptieverlof Omvang en duur van het adoptieverlof De werknemer die een kind adopteert, heeft recht op adoptieverlof (artikel 3:2 WAZO). Dit recht op verlof bedraagt maximaal vier aaneengesloten weken. Het verlof dient te worden opgenomen binnen een tijdvak van achttien weken. Het recht bestaat vanaf twee weken vóór de eerste dag dat de feitelijke opneming ter adoptie een aanvang heeft genomen of zal nemen. De werknemer overlegt hiervoor een document aan de werkgever, waaruit blijkt dat een kind ter adoptie is of wordt opgenomen. Indien, als gevolg van een adoptieverzoek tegelijkertijd twee of meer kinderen feitelijk ter adoptie worden opgenomen, bestaat het recht op verlof slechts ten aanzien van één van die kinderen Meldingsverplichting De werknemer meldt uiterlijk drie weken voor de dag van ingang van het verlof aan de werkgever dat hij het verlof wil opnemen. Bij deze melding geeft de werknemer de omvang van het verlof door en voegt hierbij de documenten waaruit blijkt dat een kind ter adoptie is of zal worden opgenomen (artikel 3:3 WAZO) Uitkering tijdens het adoptieverlof Gedurende het adoptieverlof heeft de werknemer geen recht op doorbetaling van het loon door de werkgever. In die periode kan de werknemer een beroep doen op een uitkering van het UWV (artikel 3:6 e.v. WAZO). Hiervoor doet de werknemer een aanvraag voor de uitkering door tussenkomst van de werkgever bij het UWV. De hoogte van de uitkering bedraagt per dag 100% van het dagloon (met inachtneming van het maximum dagloon). Documenten voor aanvragen adoptieverlof De werknemer moet zowel aan de werkgever als het UWV documenten overleggen waaruit blijkt dat een kind in Nederland ter adoptie is aangenomen. Het gaat om de volgende documenten: - een bewijs van inschrijving van het kind bij de Gemeentelijke Basisadministratie of een melding bij de Vreemdelingenpolitie; - een machtiging tot voorlopig verblijf van het kind in Nederland. Deze machtiging is verstrekt door de Nederlandse ambassade in het land van het kind; - andere documenten waaruit blijkt dat de adoptie door gaat, zoals een verklaring van een adoptie-instelling met een vergunning. 19 Handboek Vakantie en Verlof

20 3.3.4 Opbouw vakantie tijdens adoptieverlof Zoals hiervoor is aangegeven, ontvangt de werknemer tijdens het adoptieverlof geen loon van de werkgever. In beginsel worden er geen vakantieaanspraken opgebouwd over een periode waarin geen recht op loon bestaat. In de wet is hierop echter een uitzonde ring gemaakt met betrekking tot adoptieverlof (artikel 7:635 lid 3 BW). Hierdoor bouwt de werknemer ook tijdens het adoptieverlof gewoon vakantie op (zie ook paragraaf 2.3). 3.4 Pleegzorgverlof Omvang en duur van het pleegzorgverlof De werknemer die een pleegkind opneemt, heeft recht op verlof (artikel 3:2 WAZO). Er bestaat alleen recht op verlof indien het gaat om een pleegkind dat volgens verklaringen uit de gemeentelijke basisadministratie op hetzelfde adres woont als de werknemer. Daarnaast moet het kind duurzaam in het gezin van de werknemer worden verzorgd en opgevoed op basis van een pleegcontract als bedoeld in de Wet op de jeugdzorg. Het recht op pleegzorgverlof bedraagt maximaal vier aaneengesloten weken. Het verlof dient te worden opgenomen binnen een tijdvak van achttien weken. Het recht bestaat vanaf twee weken vóór de eerste dag dat een kind feitelijk in het pleegzorggezin is of wordt opgenomen. De werknemer overlegt hiervoor een document aan de werkgever, waaruit blijkt dat een pleegkind in het gezin van de werknemer is of wordt opgenomen. Indien tegelijkertijd twee of meer kinderen als pleegkind worden opgenomen in het gezin van de werknemer, bestaat het recht op pleegzorgverlof slechts ten aanzien van één van die kinderen Meldingsverplichting De werknemer meldt aan de werkgever het opnemen van het verlof in verband met het opnemen van een pleegkind zo mogelijk uiterlijk drie weken voor de dag van ingang van het verlof onder opgave van de omvang van het verlof. Bij de melding voegt de werk nemer documenten waaruit blijkt dat een kind als pleegkind in het gezin van de werknemer is of zal worden opgenomen (artikel 3:3 WAZO) Uitkering tijdens het pleegzorgverlof Gedurende het pleegzorgverlof heeft de werknemer geen recht op doorbetaling van het loon door de werkgever. In die periode kan de werknemer een beroep doen op een uitkering van het UWV (artikel 3:6 e.v. WAZO). Hiervoor doet de werknemer een aanvraag voor de uitkering door tussenkomst van de werkgever bij het UWV. De hoogte van de uitkering bedraagt per dag 100% van het dagloon (met inachtneming van het maximum dagloon). Documenten voor aanvragen pleegzorgverlof De werknemer moet zowel aan de werkgever als het UWV documenten overleggen waaruit blijkt dat een kind als pleegkind in het gezin van de werknemer is of zal worden opgenomen. Het gaat dan om de volgende documenten: - een bewijs van inschrijving van het kind bij de Gemeentelijke Basisadministratie; - een kopie van het pleegcontract. 20 Handboek Vakantie en Verlof

21 3.4.4 Opbouw vakantie tijdens pleegzorgverlof Zoals hiervoor is aangegeven, ontvangt de werknemer tijdens het pleegzorgverlof geen loon van de werkgever. In beginsel worden er geen vakantieaanspraken opgebouwd over een periode waarin geen recht op loon bestaat. In de wet is hierop echter een uitzondering gemaakt met betrekking tot pleegzorgverlof (artikel 7:635 lid 3 BW). Hierdoor bouwt de werknemer ook tijdens het pleegzorgverlof gewoon vakantie op (zie ook paragraaf 2.3). 3.5 Calamiteiten- en ander kort verzuimverlof Recht op het verlof Op basis van artikel 4:1 WAZO heeft de werknemer recht op verlof met behoud van loon voor een korte, naar billijkheid te berekenen tijd, wanneer hij zijn arbeid niet kan verrichten: - wegens zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden (paragraaf ); - als gevolg van een door de wet of overheid, zonder geldelijke vergoeding, opgelegde verplichting, waarvan de vervulling niet in zijn vrije tijd kon plaatsvinden (paragraaf ); - als gevolg van de uitoefening van het actief kiesrecht (paragraaf ) Zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden De werknemer heeft recht op verlof als hij niet kan werken wegens zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden. De wet geeft aan wat in ieder geval moet worden verstaan onder zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden, namelijk: - de bevalling van de echtgenote, de geregistreerde partner of de persoon met wie de werknemer ongehuwd samenwoont; - het overlijden en de lijkbezorging van een van de huisgenoten of een van bloed- en aanverwanten in de rechte lijn en in de tweede graad van de zijlijn van de werknemer. De woorden in ieder geval impliceren dat de opsomming in de wet niet uitputtend is. Ook andere situaties kunnen dus vallen onder zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden, zoals: - plotselinge ziekte van een kind of anderen die aangewezen zijn op verzorging van de werknemer; - het moeten treffen van onverwijlde voorzieningen in geval van een kapotte waterleiding of een verstopt riool Door wet of overheid opgelegde verplichting In een aantal situaties legt de wet of de overheid aan de werknemer een verplichting op, waardoor de werknemer zijn werk niet kan verrichten. Voor deze situaties krijgt de werknemer dan betaald verlof. Voorbeelden van een door de wet of overheid opgelegde verplichting zijn: - de aangifte van een huwelijk; - de aangifte van een overlijden; - de aangifte van de geboorte van een kind Actief kiesrecht De uitoefening van het actief kiesrecht is uitdrukkelijk genoemd in de wet, omdat dit al jaren niet meer wettelijk verplicht is en daardoor niet valt onder een door de wet of overheid opgelegde verplichting. 21 Handboek Vakantie en Verlof

22 3.5.2 Omvang en duur van het verlof De duur van het calamiteitenverlof moet redelijk zijn: het verlof moet in verhouding staan tot de aard van het noodgeval en de hoeveelheid privé-verplichtingen die dat met zich meebrengt. Soms is een paar uur voldoende. In een ander geval zal de werknemer misschien een paar dagen nodig hebben. Een uitzondering op deze regel is van toe passing als een thuiswonend kind, partner of ouder van de werknemer plotseling ziek wordt en de werknemer onverwachts vrij moet nemen. De werknemer kan dan de eerste zorgdag calamiteitenverlof opnemen. De tweede dag moet de werknemer een andere vorm van verlof opnemen, het kortdurend zorgverlof. Deze vorm van verlof is van toepassing als de werknemer de enige is die op dat moment de zieke kan verzorgen (zie paragraaf 3.7) Recht op loon tijdens calamiteiten- en ander kort verzuimverlof Tijdens het calamiteiten- en ander kort verzuimverlof heeft de werknemer recht op doorbetaling van het volledige loon. Aangezien de werknemer recht heeft op loon, bouwt de werknemer ook volledig vakantierechten op tijdens de opname van het verlof Calamiteitenverlof in CAO Gehandicaptenzorg In de CAO Gehandicaptenzorg is een andere, aparte vorm van calamiteitenverlof geregeld (artikel 8:14 lid 3 CAO Gehandicaptenzorg). De werkgever verleent dit verlof bij zodanige ziekte in het gezin dat de werknemer regelingen moet treffen om de zorg te regelen. De werknemer heeft recht op 24 uur betaald verlof op jaarbasis voor het regelen van zorg bij ziekte in het gezin. Voor een parttimer geldt dit recht naar rato van de omvang van het dienstverband. Voor de toepassing van dit verlof moet de werkgever een regeling treffen in overleg met de OR. De bepalingen uit de WAZO zijn op deze vorm van calamiteitenverlof niet van toepassing. 3.6 Kraamverlof Omvang en duur van het verlof Op basis van artikel 4:2 WAZO heeft de werknemer recht op twee dagen kraamverlof na de bevalling van de echtgenote, de geregistreerde partner of de persoon met wie hij ongehuwd samenwoont of degene van wie hij het kind heeft erkend. De CAO Gehandi captenzorg regelt in afwijking hierop dat de werknemer bij bevalling van de echtgenote of relatiepartner recht heeft op 28,8 uur kraamverlof (artikel 8:16 CAO Gehandicapten zorg). Bij samenloop met het calamiteitenverlof van artikel 4:1 WAZO wordt de duur van het calamiteitenverlof in mindering gebracht op het kraamverlof. Voor werknemers met een parttime dienstverband wordt het aantal uren kraamverlof naar rato berekend (artikel 8:12 lid 3 CAO Gehandicaptenzorg). Voorbeeld berekening aantal uren kraamverlof Een werknemer heeft een dienstverband van 32 uur gemiddeld per week. Na de bevalling van zijn vrouw wil de werknemer graag kraamverlof opnemen. De werknemer heeft recht op 32/36 x 28,8 uur = 25,6 uur kraamverlof. Het recht op kraamverlof bestaat vanaf de eerste dag dat het kind feitelijk op hetzelfde adres als de moeder woont en moet binnen een periode van vier weken worden opgenomen. 22 Handboek Vakantie en Verlof