Familiebegeleiding in de langdurende zorg, enkele handvatten. Inleiding
|
|
- Sandra Peters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Familiebegeleiding in de langdurende zorg, enkele handvatten Inleiding In dit artikel zet de auteur uiteen dat familieleden van mensen met schizofrenie en aanverwante stoornissen recht hebben op begeleiding. Daarbij is een pro-actieve houding van de hulpverlener van de cliënt noodzakelijk. Een terugblik laat zien hoe familieleden in de afgelopen decennia werden begeleid. Vervolgens wordt een brug geslagen naar de huidige visie op familiebegeleiding. Richtlijnen geven aan dat familie een essentiële partner is geworden in de begeleiding en behandeling. Ook zij krijgen psycho-educatie, begeleiding en er zijn specifieke gezinsinterventies. Familieleden verkeren net als hun zieke familielid in verschillende fasen van acceptatie en herstel. Aan de hand van twee casussen worden de verschillende facetten van familiebegeleiding geconcretiseerd. Tot slot wordt uitgelegd wat de familie kaart is, een mogelijk handvat bij familiebegeleiding. Mea is een 48 jarige vrouw, heeft twee kinderen, leeft gescheiden van haar man en werkt parttime in een centrum voor verstandelijke beperkte mensen. Haar 23 jarige zoon, Ben, heeft de afgelopen jaren voor heel veel problemen gezorgd. Hij heeft zijn schoolopleiding niet af kunnen maken, ging blowen, werd agressief en moeilijk hanteerbaar en kreeg een aantal psychosen in het kader van schizofrenie. Mea voelde zich niet gehoord, hulpverleners spraken Ben in haar bijzijn. Zij gaven Mea onvoldoende aandacht, luisterden niet naar haar, aldus Mea. Mea werd door hulpverleners gekarakteriseerd als een moeilijke vrouw die om zich heen sloeg. Later werden zowel Mea als Ben intensief begeleid door een Functie Assertieve Community Treatment team (FACT). Jan en Riet zijn beiden respectievelijk 70 en 72 jaar. Zij hebben drie kinderen. Sanne is hun 37 jarige dochter. Riet heeft als hobby beeldhouwen en kunst schilderen maar komt daar al een poos niet aan toe. Ze slaapt slecht omdat ze zich veel zorgen maakt om Sanne. Jan is een bevlogen man die veel dingen des levens op wil pakken en van mening is dat alles op te lossen is. Sanne heeft na haar HEAO Economie opleiding een aantal psychosen gehad in het kader van schizofrenie. Sanne werd eerst begeleid vanuit een poli-dagkliniek en volgde enkele therapieonderdelen. Desondanks werd Sanne weer psychotisch en moest opgenomen worden. Voor beide partijen was dat een erg grote tegenslag. Jan en Riet hadden geen idee meer wat zij moesten doen. Zij waren radeloos. Vanaf dat moment werd Sanne begeleid door een FACT team. Zowel ouders als Sanne kwamen in begeleiding. Korte terugblik op familiebegeleiding In de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstond er aandacht voor familieleden van psychiatrische patiënten. Onderzoek had aangetoond dat veel stoornissen een erfelijke component hebben. Behandelaars gingen hen nu minder als veroorzaker van de problematiek en stoorzender bij de behandeling beschouwen dan voordien (Moree et al., 2006: p 11). Familieleden en naastbetrokkenen van mensen met een langdurende psychiatrische beperking werden en worden vaak op een tweede spoor gezet door hulpverleners. Pas in tweede instantie kregen hulpverleners oog voor familieleden als verzorgers, en voor de belasting die hun zorg voor en om de patiënt met zich mee kon brengen (Moree et al., 2006:p 11.) Als de familie en naastbetrokkenen al in beeld kwamen bij de hulpverlening gebeurde dat als er sprake was van achteruitgang. Dit veranderde door maatregelen van de overheid en later ook het zorgkantoor. Met de komst van sociale bewegingen in de jaren zeventig kreeg ook de familieorganisatie een gezicht. De verenigingen Ypsilon en In Perspectief hebben daar een grote bijdrage aan geleverd. De overheid heeft instellingen opgedragen om familieraden of familievertegenwoordiging te raadplegen voor hun beleid. Onder andere is de modelregeling relatie ggz-instelling-naastbetrokkenen Betrokken omgeving (2004) opgesteld. In deze modelregeling wordt uitgegaan van drie partijen, de cliënt, de familie en de hulpverlener die elk hun eigen inbreng hebben. Familieleden zijn ondersteuner van de cliënt maar hebben zelf ook steun nodig. In de beleidsvoering van de overheid is familiebegeleiding duidelijk, toch geeft de praktijk een ander, minder rooskleurig beeld. 1
2 Jan en Riet hebben de afgelopen tien jaar veel meegemaakt met hun dochter. Zij hebben heel af en toe een gesprek gehad met een psychiater, dat ging vaak over de crisis van hun dochter. Verder werden ze aan hun lot overgelaten. Geregeld werd het argument gebruikt dat hun dochter niet wilde dat er contact met hun opgenomen werd. In hoeverre in deze ook werd doorgevraagd en doorgedacht is onbekend. Sanne deed een heel groot appél op haar ouders, door hen veel te bellen en vaak langs te komen. De ouders verkeren net als hun familielid in een crisis, zij hebben dus ook begeleiding nodig. Mogelijkheden zijn: met ze in gesprek te gaan, naar ze luisteren, hen een beeld te schetsen van de behandelmogelijkheden. De ervaring leert dat deze aandacht een aanzet geeft tot betere samenwerking. Niet alleen dat, het welzijn van beide partijen wordt verbeterd, zoals uit onderstaande casus blijkt. Niet alleen de zoon van Mea kwam in behandeling van het FACT team, ook Mea. Tijdens gesprekken gebeurde het regelmatig dat Mea s zoon wegliep of dat er conflicten ontstonden. Voorbeelden van deze conflicten zijn onder andere: Ben wilde niet dat moeder bepaalde dingen aan de hulpverlener vertelde. Mea legde soms zoveel druk op Ben dat hij daar niet mee om kon gaan en wegliep. Besloten werd om ook individuele gesprekken te starten. Na korte tijd bleek dat beiden meer in balans kwamen. Zij kregen zorg op maat en voelden zich daardoor serieus genomen. De problemen met Ben verminderden. Hij is sinds de intensieve benadering geen enkele keer meer opgenomen, zelfstandig gaan wonen en heeft een betaalde baan in de groenvoorziening. Mea voelde zich gerespecteerd en kreeg het gevoel dat er naar haar geluisterd werd en dat zij in de triade (samenwerking tussen ouders, cliënt en hulpverlener) mee kon denken in de behandeling. Richtlijnen Schizofrenie In de richtlijn Schizofrenie (2005) wordt het belang van betrokkenheid van de familie genoemd en uitgewerkt. In deze richtlijn staan tal van adviezen om familie te betrekken van intake tot opname. Voorbeelden zijn: behandelplan bespreken met naastbetrokkenen, als die ook gevolgen hebben voor naastbetrokkenen, emotionele en praktische ondersteuning bieden aan naastbetrokkenen -vooral na ernstige incidenten. De rollen en verantwoordelijkheden kunnen vastgelegd worden in een driepartijenplan van hulpverlening, cliënt en naastbetrokkenen met daarin ook een handelingsovereenkomst voor crisissituaties. In het onlangs verschenen concept landelijk visiedocument langdurende GGZ (2008) wordt het volgende accent gelegd: Als je naar de cliënt als mens kijkt, hoort zijn/haar systeem erbij. In dit rapport staan de volgende aanbevelingen: hulpverlening moet de familie zien als bondgenoot; de aandacht voor familieleden moet standaard zijn, niet afhankelijk van individuele hulpverleners; werk vanuit de triadegedachte, zet de familiekaart in; Familie heeft kennis, zet dit vooral in vanaf de voordeur; Familie heeft hulpvragen, op deze vragen moet de GGZ antwoord kunnen bieden. Daarnaast wordt verwezen naar de psycho-educatie groepen voor familieleden van mensen met schizofrenie. In de praktijk blijkt dat hulpverleners nog onvoldoende toekomen aan deze aanbevelingen. Eén van de redenen daarvoor wordt in de volgende paragraaf uiteengezet. Privacy In het verleden maar zeker ook nog in het heden, geven hulpverleners aan dat zij geen informatie aan familieleden kunnen geven vanwege de privacy. Maar is het nu werkelijk zo dat hulpverleners in een dilemma verkeren als hun cliënt aangeeft dat hij/zij niet wil dat de hulpverlener contact mag opnemen met hun familie? Het gaat er om hoe hulpverleners dit dilemma oplossen. Waarom zal de cliënt contact met de familie weigeren? Is dat omdat er al jarenlang geen contact is met de familie, is het omdat de cliënt zich schaamt of omdat de cliënt zijn ziekte ontkent. Bij navragen bij de cliënt blijkt in veel situaties echter dat de cliënt veel contact heeft met de familie en de familie min of meer betrekt bij zijn ziekte. Van belang is dan dat de hulpverlener aangeeft waarom hij/zij het belangrijk vindt om contact te hebben met de familie. Niet alleen om de familie in te lichten, maar vooral ook om er voor te 2
3 zorgen dat alle partijen een gezamenlijk plan kunnen maken aangaande het herstel. Een behandelplan dat niet besproken is met de familie kan zomaar een nutteloos behandelplan zijn, omdat de familie er niet in gekend is en andere ideeën en ervaringen heeft. Adema (2006) lid van de familievereniging Ypsilon, betoogt: Het kan juist van goed hulpverlenerschap getuigen indien een hulpverlener zich niet beroept op zijn zwijgplicht maar actie onderneemt. Het belang van goede (medische) zorg prevaleert dan boven het belang van de zwijgplicht. Het spreken ligt dan in het verlengde van de hulpverleningsplicht. Naast een geheimhoudingsplicht heeft de behandelaar de plicht de patiënt te informeren over zijn behandeling. Voor informatieverstrekking heeft de behandelaar de toestemming van de patiënt nodig. Maar ook hier bevestigt de uitzondering de regel. De hulpverlener heeft wel degelijk een informatieplicht (naar naastbetrokkenen). Vaak verschuilen hulpverleners zich ten onrechte achter het schenden van de privacy van de cliënt. Behandelaren voelen zich voor een dilemma geplaatst wanneer hun cliënt van hen eist, de familie niet bij de behandeling te betrekken. Ten onrechte wordt dan gekozen voor de in hun ogen veilige weg en gaat men alleen met de cliënt verder. De behandelaar moet in deze zijn uiterste best doen om de patiënt op andere gedachten te brengen. Dit vraagt om extra inspanning en extra zorgvuldigheid, maar zal op den duur leiden tot een betere kwaliteit van hulpverlening. Jan en Riet zijn jarenlang buiten de behandeling gehouden. Zij waren hoe dan ook de belangrijkste personen, de ogen en oren van hun dochter. Niet de hulpverleners die op afstand zaten maar de ouders zagen en hoorden elke dag hoe het met hun dochter ging. Niet de hulpverleners maar zij hebben menig crisis trachten te bezweren. Door Sanne uit te leggen waarom de hulpverlener het belangrijk vindt om de ouders te betrekken bij de behandeling, gaf zij toestemming. Uitgelegd werd dat er geen geheimen van Sanne werden doorverteld maar dat haar ouders geïnformeerd zouden worden over haar ziekte en de behandeling. Om hun een plek te geven om hun zorgen neer te leggen zodat zij niet de waakhonden van Sanne hoefden te blijven maar in de rol van ouders terug konden keren. Sanne merkte uiteindelijk dat de rol van de ouders anders werd, zij werden weer meer haar ouders dan de oplettende hulpverlenende ouders. Mea kon niet alleen al haar frustratie kwijt over de afgelopen periode, maar kreeg ook adviezen hoe zij anders met haar zoon en zichzelf om kon gaan. De hulpverlener kreeg door de informatie van Mea meer beeld hoe Ben functioneerde en wat de problemen precies waren. Door deze informatie van Mea over Ben kreeg de hulpverlener een breder beeld over het functioneren van Ben. Dat bredere beeld was onmogelijk te verkrijgen via informatie van Ben. Psycho-educatie Het idee bestaat dat familieleden in één gesprek met een psychiater de diagnose van hun familielid te horen krijgen. Familieleden die een psycho-educatie cursus volgden, vertelden keer op keer (vijf verschillende cursussen) dat zij kort informatie over de ziekte kregen en veelal geen vervolggesprekken. Na een dergelijke boodschap vallen zij vaak in een gat en hebben dan ondersteuning nodig bij de verwerking van het verdriet maar vooral antwoorden op de vele vragen die pas later bij hen opkomen. Sinds 2005 hebben het Trimbos instituut en Ypsilon een landelijke module ontwikkeld die bijna in het hele land gegeven wordt. In deze cursus van elf bijeenkomsten komen de volgende aspecten aan bod: Familieleden worden geïnformeerd over allerlei facetten rond de ziekte (wat is schizofrenie, hoe is de behandeling). De nadruk ligt daarbij vooral op hun herstelproces (door onderwerpen als empowerment, probleem oplossen, aandacht aan sociaal netwerk) en de acceptatie van een ziek familielid. Er wordt veel aandacht besteed om in de groepsbijeenkomsten ervaringen te delen. Dat maakt dat familieleden veel erkenning krijgen en zich er niet alleen voor voelen staan. Zij zien ook de verschillende fasen waarin anderen verkeren, dat versterkt het herstelproces van de familieleden. Als laatste wordt er aandacht besteedt aan het groeiproces. De familieleden worden aangespoord om initiatieven te ondernemen, hetzij in hun eigen leven, hetzij door aan de gang te gaan met geleerde interventies (bijvoorbeeld een afspraak te maken met de hulpverlener van hun familielid). Uit 3
4 onderzoek van De Weerdt en anderen (2007) is onlangs gebleken dat deze cursus positief gewaardeerd wordt op de belasting en het subjectief welbevinden. Verder is gebleken dat de cursus effectief is ongeacht leeftijd, geslacht en aard van de relatie met het familielid. De cursus stimuleert tot het zoeken van steun. Psycho-educatie wordt ook individueel gegeven. De Valk (2006) geeft handvatten om eerst de familieleden te ondervragen wat zij nu precies weten van de diagnose en symptomen, van de behandeling, de oorzaak, de medicatie, het beloop en de prognose. Er wordt gesproken over het behandelplan en hoe om te gaan met hun familielid in goede en slechte situaties. Door deze onderwerpen te bevragen krijgt de hulpverlener veel meer een idee waar de familie in de kennisfase zit. Door in ieder geval in twee sessies aandacht te geven aan wat de familieleden niet weten, zijn zij meer op de hoogte gesteld. Uiteindelijk kunnen ze dan ook verwezen worden naar de psychoeducatie cursus die binnen de instelling gegeven wordt. Mea volgde de Psycho-educatie cursus. Zij had hier veel baat bij. Zij heeft veel kunnen delen en daardoor merkte ze dat ze er niet alleen voor stond. Ze kon veel aspecten herkennen waar andere familieleden ook mee worstelden. Ze wist al veel van de ziekte maar had toch altijd de hoop dat haar zoon iets anders zou hebben. Mede door de verhalen van de andere familieleden heeft ze het veel meer aanvaard dat haar zoon deze ziekte heeft. Jan en Riet hebben deelname aan de cursus wel overwogen maar vonden elf avonden te belastend vanwege hun leeftijd. Zij zijn tevreden over de individuele aandacht die zij krijgen. In deze gesprekken worden ook onderwerpen besproken die in de cursus ook naar voren komen. Zoals empowerment, problemen oplossen, wat is schizofrenie, in welke fase van herstel zit Sanne. Zij hebben het gevoel dat zij nu meer kennis hebben over de ziekte van hun dochter. Ze zijn betrokken bij de behandeling en weten wie ze kunnen bellen als zij vragen of zorgen hebben. Een ander aspect is dat zij zich door deze gesprekken gerealiseerd hebben dat zij de ziekte van hun dochter ontkenden en altijd maar hoopten dat zij een andere mildere ziekte zou hebben. De laatste tijd gaat het beter met hen, ze veroorloven zich om geregeld kleine vakanties te nemen, iets dat ze de afgelopen jaren niet hadden gedaan. Naast deze psycho-educatie is het van groot belang om na te gaan in welke mate de familie verdere steun en begeleiding nodig heeft. Gezinsinterventies en familiebegeleiding De Pater (2007) geeft aan wat de meerwaarde is van transmurale gezinsbegeleiding. Uitgangspunten zijn onder andere een familievriendelijke cultuur in de instelling, een gelijkwaardige relatie met de familie, de wil om de verstoorde relatie tussen cliënt en familie te herstellen, gezinsleden niet als incompetent te beschouwen. Zij geeft aan dat alleen psycho-educatie niet voldoende is om familieleden te begeleiden, ze hebben meer nodig. Veel effecten kunnen bereikt worden alleen al door het in stand houden van een goede relatie tussen instelling en gezin. Typische gezinstherapieachtige interventies zoals leren van communicatievaardigheden, het leren van oplossen van gezinsproblemen of cognitieve gedragstherapeutisch technieken hebben een meereffect, mits ze zorgvuldig getimed worden en aansluiten bij de behoeften. De Valk (2006) doet aanbevelingen om gezinnen te begeleiden, cq te behandelen wanneer hun familielid inwonend is. Een assesment met de gezinsleden geeft een duidelijk overzicht. Door vragen te stellen over onderwerpen als: hoe gaan zij om met de symptomen en stigma, is er sprake van overbetrokkenheid, vijandigheid en kritiek, in hoeverre is er sprake van autonomie en controle, hoe zitten zij in hun rouw en verdriet, hoe gaan ze daar mee om, hoe is hun sociale functioneren, is er bij hen ook sprake van psychisch en somatisch lijden? Deze vragen komen ook van pas in gesprekken met familieleden die geen inwonend familielid hebben. De antwoorden op deze vragen geven de hulpverlener een goed beeld hoe de familieleden in het proces zitten. Met deze wetenschap kan 4
5 gerichter met de familie een begeleidingsplan gemaakt worden hoe zij verdere steun van de hulpverlener kunnen krijgen. Riet gaf aan dat zij al tijden slecht slaapt en alleen nog op slaapmedicatie nog een beetje kan slapen. Dat geeft ook meteen iets aan over haar draagkracht en de fase waarin ze zelf verkeert. Van belang is om na te gaan hoe Riet meer in balans kan komen. Hoe Riet weer beter kan slapen, zonder slaapmedicatie. Dat ze weer meer vertrouwen kan krijgen in zichzelf, het welzijn van haar dochter. Verder is het van belang om te kijken hoe Riet weer dingen op kan pakken waar ze weer zin in heeft. Zoals periodiek weggaan met haar man, of een wandeling met haar dochter te maken. Mea neigde naar overbetrokkenheid, ze wilde weten wat haar zoon deed, hoe hij zich voelde, wat hij moest doen. Doordat haar zoon zelfstandig ging wonen en psychiatrisch veel stabieler werd, kon zij gaandeweg steeds meer loslaten van haar oude patronen. Zij ziet nu dat het huishouden van haar zoon niet het hare is, het meer loslaten. Het doel was dat zij meer aan zichzelf toe zou komen, dat ze meer met vriendinnen afspraken kon maken, op vakantie kon gaan. Fasen van herstel Familieleden van mensen met psychosen in het kader van schizofrenie hebben te maken met verschillende fasen van rouw en herstel. Vanuit de hersteltheorie wordt benadrukt dat cliënten zelf vorm geven aan hun herstel. Datzelfde geldt natuurlijk ook voor de familieleden. Aan hen is de keuze om iets te doen ten opzichte van de acceptatie van deze ziekte. Van belang is dat deze fasen herkend worden door de familieleden en de hulpverleners. Boevink (2002) noemt de volgende fasen: overweldigd worden door de aandoening, worstelen met de aandoening, leven met de aandoening en leven voorbij de aandoening. In veel gevallen maakt het wezenlijk uit als je hier met de familieleden over spreekt. Zowel hulpverlener als familieleden kunnen bespreken in welke fase zij zitten. Daardoor zijn verschillende reacties van familieleden beter te herkennen. Mea was in de beginfase voornamelijk erg boos op de hulpverleners. Gefrustreerd dat zij haar zoon niet beter konden maken, maar ook dat zij onvoldoende gehoord werd. In de communicatie en bejegening ging geregeld wat mis wat meer woede dan acceptatie bracht. Nadat ze individuele gesprekken en psycho-educatie had gehad, was er veel meer berusting. Ze had de ziekte meer geaccepteerd, kon haar zoon meer loslaten, mede ook omdat ze het gevoel had dat het beter met haar zoon was én ze had vertrouwen gekregen in het behandelteam. Ze kon meer toekomen aan haar eigen dingen. Ze ging op vakantie wat ze al een poos niet had gedaan. In een latere fase heeft Mea ook verschillende lezingen gehouden tijdens symposia, een bijdrage geleverd aan een film over haar zoon en zichzelf en familieavonden. Bij bespreking van deze fasen gaven Jan en Riet te kennen dat zij de ziekte probeerden te ontkennen en te hopen dat ze een andere, mildere vorm van ziekte zou hebben. Gaande de gesprekken hebben zij geleerd om de ziekte van hun dochter meer te accepteren, ondanks alle pijn en verdriet dat hun dochter deze ziekte heeft. Gaandeweg konden zij ook meer ruimte creëren voor hun eigen leven. Zij gaan nu weer wat meer weg. Zij hebben het idee gekregen dat Sanne niet uitsluitend op hun steunt. Dat Sanne zowel voor praktische als psychiatrische problemen terecht kan bij het team. Hun wens is om dit jaar drie weken naar Spanje te gaan. In overleg met Sanne kan het FACT team zorg op maat leveren in deze periode. Familiekaart als handvat? Zowel Ypsilon Nederland als de auteur is in 2007 begonnen met initiatieven om de samenwerking met familieleden meer vorm te geven. Ypsilon Nederland is gestart met een pilot van de triadekaart. Deze triadekaart is voor familieleden. Op deze kaart staan onderwerpen die van pas komen bij de zorg rond hun familielid. Er wordt bijvoorbeeld aandacht besteed aan onderwerpen als: wie regelt de medicatie, wie zorgt voor de financiën, wie voor het huishouden. In veel gevallen is het een automatisme dat de familie mantelzorg verricht. Het is goed om na te gaan of de familie dit echt kan en wil. Of dat het 5
6 wellicht een verstandige keuze zal zijn dat hun zieke familielid meer verantwoordelijkheid tot zich neemt. Binnen het wijkteam van de auteur is men begonnen met een experiment met twee familiekaarten. Er is een kaart voor hulpverleners die meer houvast biedt om gericht met familieleden aan de gang te gaan, meer van hen te weten te komen door hen gerichter te bevragen. Door met Riet en Jan de kaart door te nemen, kwam de hulpverlener erachter dat Riet slaapmedicatie gebruikt. Anders was dit onderwerp waarschijnlijk niet of pas in een latere fase aan de orde gekomen. Een tweede kaart is voor de familieleden. Deze kaart is bedoeld voor de familieleden om hen bewuster te maken van hun rol, van het gigantische aanbod wat er zoal is qua zorg en dagbesteding, en van het aanbod voor familieleden binnen de instelling. Het is niet altijd mogelijk voor de hulpverlener om de familieleden te wijzen op het diverse aanbod. Naar voren kan komen dat er verschillen liggen in de wensen van de familie en de cliënt. Van belang is om de wensen naast elkaar te leggen en te kijken wat voor de cliënt het meest voor de hand ligt. Tevens worden enkele informatieve sites benoemd. Door deze kaart te gebruiken hebben hulpverleners meer houvast om met familie in contact te komen. In het wijkteam worden familieleden meer en meer betrokken bij de behandeling en worden zij als essentiële partners in de triade beschouwd. Er is nog geen onderzoek gedaan welke effecten het heeft opgeleverd. Alle betrokkenen geven aan dat de familie veel beter in zicht is gekomen. De inzet is: hoe kunnen wij ervoor zorgen dat familieleden voldoende bagage blijven houden om als belangrijkste steunsysteem van hun familielid te blijven. De familiekaart heeft hier een belangrijke rol in gehad. Naast het hanteren van deze familiekaart hebben de hulpverleners ook een korte training gekregen waarin bovenstaande theorieën werden uitgelegd en uitgeprobeerd. Samenvatting Familieleden van mensen met psychosen in het kader van schizofrenie hebben het recht op een adequate begeleiding en behandeling van het team waar hun familielid behandeld wordt. Er zijn verschillende handvatten. Schermen met de privacywet is niet adequaat. Het geven van psychoeducatie is het meest zinvol wanneer deze op maat gegeven wordt. Door te checken wat de familieleden wel en niet weten kun je veel betere, op maat gerichte informatie geven. Verwijzen naar een cursus is zinvol als daarnaast ook individuele begeleiding geboden wordt. Volgens de richtlijn schizofrenie vormt dit samen een optimaal behandelaanbod. Naast het geven van psycho-educatie op maat is het van belang om een assesment af te nemen bij de familie. Van belang is uit te zoeken hoe de familie het best kan functioneren als steunsysteem van de cliënt. Een familiekaart is een eerste aanzet om familiebegeleiding systematisch vorm te geven. Henk-Willem Klaassen, sociaal psychiatrisch verpleegkundige, GGZ NHN, divisie langdurende psychiatrie, Alkmaar Literatuur Adema, A. Nooit meer verschuilen achter privacy Ypsilon Nederland, jrg 22, nr1, februari 2006 Betrokken omgeving Modelregeling ggz-instelling-naastbetrokkenen, Amersfoort: Cliëntorganisaties/Familieorganisaties/GGZ Nederland, Boevink, W. e.a (2002), Samen werken aan Herstel, Uitgave Trimbos-instituut, ISBN
7 Morée, M. & W. van Lier, Familiebeleid in de GGZ: van moeilijkheden naar mogelijkheden, Utrecht: NIZW Zorg / EIZ, december Olij,L;de Haan E Uitgangspunten van een visie op de langdurende GGZ, bijlage 3 voor landelijke bijeenkomst visiedocument langdurende zorg, GGZ Nederland, 10 maart 2008 Pater de-zijlstra, M.A, (2003) Margreet de Pater over transmurale gezinsbegeleiding, Psychopraxis, , p Richtlijn voor de diagnostiek, zorgorganisatie en behandeling van volwassen cliënten met schizofrenie, 2005 Weerdt, I. de & E. Janssen, Evaluatie psycho-educatieve cursus voor familieleden van patiënten met schizofrenie, Onderzoek door Rescon in opdracht van Trimbos, feb 2007 Kenniscentrum Schizofrenie Nederland, Cognitieve gedragstherapeutische behandelingen bij mensen met een psychose, 2006 Boevink, W. e.a (2002), Samen werken aan Herstel, Uitgave Trimbos-instituut, ISBN Triadekaart Ypsilon Nederland. 7
Familiebegeleiding in de langdurende psychiatrie
Familiebegeleiding in de langdurende psychiatrie Januari 2011 Henk-Willem Klaassen sociaal psychiatrisch verpleegkundige Vijfde wijkteam GGZ NHN hw.klaassen@ggz-nhn.nl Dit artikel heeft de Kitty Verbeek
Familiebegeleiding in de langdurende psychiatrie
Familiebegeleiding in de langdurende psychiatrie door Henk-Willem Klaassen, Sociaal psychiatrisch verpleegkundige Vijfde wijkteam GGZ Noord-Holland Noord januari 2011 hw.klaassen@ggz-nhn.nl Met dit artikel
Mét familie gaat het beter
Mét familie gaat het beter GGZ ingeest staat voor een gelijkwaardige samenwerking tussen patiënt, hulpverlener en u. In deze brochure leest u hoe we u als familielid, vriend of andere naaste van de patiënt
Aanpakken! Zo krijgt de familie een goede plek in de zorg
Aanpakken! Zo krijgt de familie een goede plek in de zorg Ypsilon studiedag 6-11-2010 Ingeborg Siteur Psychiater / Systeemtherapeut Altrecht Afdeling ABC Winnaar familiester 2009 1 Inleiding 2 Familie
Deeltijdbehandeling. Barneveld. volwassenen deeltijd
Deeltijdbehandeling Barneveld volwassenen deeltijd Inhoudsopgave Wat is deeltijdbehandeling? 2 Voor wie is de behandeling bedoeld? 2 De behandeling 3 Doel 3 Behandelplan 3 Inhoud 3 Programma 4 Individuele
Familiebeleid. Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf
Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Contactgegevens voor familieleden / naasten Uw familielid of naaste is in behandeling op locatie Afdeling Uw contactpersoon is Bereikbaar op de dagen
De Stemmenpolikliniek
Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 1 Stemmen horen 1 De behandeling 2 Kennismaking 3 De inhoud van de behandeling 3 Behandelaars 4 Vragen 4 Belangrijke adressen
PARTNERS IN ZORG. Familiebeleid GGZ Rivierduinen Informatie voor familieleden, naasten en cliënten. rivierduinen.nl
PARTNERS IN ZORG Familiebeleid GGZ Rivierduinen Informatie voor familieleden, naasten en cliënten Contactgegevens voor familieleden Uw familielid of naaste is in behandeling op locatie: Afdeling: Uw contactpersoon
Partners in zorg Familiebeleid GGZ Rivierduinen
Partners in zorg Familiebeleid GGZ Rivierduinen Informatie voor familieleden, naasten en cliënten Inhoud Contactgegevens voor familieleden 1. Inleiding 2. Betrokken? Ja, tenzij 3. Familiebeleid in het
Denk even mee. Oeps! Meteen kiezen! Even voorstellen. Terug in de tijd De toekomst van de langdurende GGZ. Van verleden naar toekomst
Van verleden naar toekomst Ypsilon Jubileumdag Midden De toekomst van de langdurende GGZ Ypsilon Jubileumdag Midden Bert Stavenuiter 11 oktober 2014 Bert Stavenuiter 11 oktober 2014 Oeps! Meteen kiezen!
Erkenning van de positie van naastbetrokkenen.
Familie als Bondgenoot, deel 2 'Gewone menselijkheid' mag nooit ontbreken Ervaringsverhalen van familieleden en patiënten vormen de basis van de scholing aan hulpverleners. Dat kon u lezen in het vorige
Even voorstellen. Terugblik en vooruitblik. Wat kunt u verwachten? Denk even mee. Oeps! Meteen een opdracht Wat kunt u verwachten?
Terugblik en vooruitblik Even voorstellen Jubileumdag Noord Bert Stavenuiter Al ruim 20 jaar verbonden aan Ypsilon Eerst als journalist, maar intussen 15 jaar als directeur Heb een hoop geleerd over psychose
FACT Flevoland. Met voldoening regie voeren over je leven. Kwaliteitsonderzoek vanuit cliëntenperspectief bij GGz Centraal Flevoland.
FACT Flevoland Met voldoening regie voeren over je leven Verkorte versie Kwaliteitsonderzoek vanuit cliëntenperspectief bij GGz Centraal Flevoland Verkorte versie rapportage Op verzoek van de Commissie
Even voorstellen. Terugblik en vooruitblik. Wat kunt u verwachten? Denk even mee. Oeps! Meteen een opdracht Wat kunt u verwachten?
Terugblik en vooruitblik Even voorstellen Jubileumdag Zuid Bert Stavenuiter Al ruim 20 jaar verbonden aan Ypsilon Eerst als journalist, maar intussen 15 jaar als directeur Heb een hoop geleerd over psychose
Module familiebegeleiding. henk-willem klaassen,mei 2013 SLKF
Module familiebegeleiding Inleiding en indeling Wie staat er voor u? Waarom sta ik voor u? Wat wil ik met u? Wat wil ik van u? Wie staat er voor u? Henk-Willem Klaassen Zoon en broer van Sociaal psychiatrisch
FAMILIEBELEID, SPV DOE ER WAT MEE!
FAMILIEBELEID, SPV DOE ER WAT MEE! Henk-Willem Klaassen, SPV FACT GGZ-NHN en docent Hoge School van Amsterdam. Inleiding Stel: je partner heeft een zware depressie en wordt begeleid door de GGZ, Jij krijgt
Hulpverleners krijgen les van ervaringsdeskundige familieleden, cliënten en professionals in het versterken van de triade.
Hulpverleners krijgen les van ervaringsdeskundige familieleden, cliënten en professionals in het versterken van de triade. De afgelopen jaren zijn initiatieven ontwikkeld, zoals het lesprogramma van Familie
Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf
Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg Contactgegevens voor familieleden / naasten Uw familielid of naaste is in behandeling op locatie Afdeling
Familie als bondgenoot
Familie als bondgenoot Wat hulpverleners moeten weten over gezinnen 14 december 2006 Hers Dinie Alemans Ellen van Berlo He 1 Centraal in het project Familieleden, clienten en professionals werken samen
Uw kind, ouder, partner, familielid of Samenwerking vriend(in) is in behandeling bij MET ggz of wordt begeleid door medewerkers van
DE ROL VAN NAASTEN Uw kind, ouder, partner, familielid of vriend(in) is in behandeling bij MET ggz of wordt begeleid door medewerkers van MET de wijk. Wij vinden een goede samenwerking tussen cliënten,
GGzE centrum psychotische stoornissen. Algemene informatie >>
GGzE centrum psychotische stoornissen GGzE centrum psychotische stoornissen Algemene informatie >> We zijn er zowel voor mensen met een eerste psychose als voor mensen met langer durende psychotische klachten.
Open communicatie leidt tot minder stress. introductie. 1 methode familiezorg introductie
Methode Familiezorg Open communicatie leidt tot minder stress introductie 1 methode familiezorg introductie Voorwoord Inleiding Het hart van de zorg is daar waar de zorg gegeven wordt, waar kwetsbare families
WERKEN MET HET NATUURLIJK EN
WERKEN MET HET NATUURLIJK EN PROFESSIONEEL NETWERK Kennismakingsdag SRH 21/11/2017 Estelle Delbart - Psycholoog PSR De MaRe Marieke Callens - Ervaringsdeskundige INHOUD Aarzelingen Uitgangspunt Belang
IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg
IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg 1 Uit de missie van Brijder: De wensen en mogelijkheden van onze patiënten, hun omgeving en onze expertise vormen de bouwstenen van
Psychiatrie. De Stemmenpolikliniek
Psychiatrie De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 0 Stemmen horen 0 Klachten en symptomen 0 Oorzaken De behandeling 0 Doel 0 Voor wie 0 Tijdsduur 0 De inhoud van de behandeling 0 Coping-training 0 Psycho-educatie
INHOUD. Actief familiebeleid. Visie. Familiebegeleiding. Bevindingen uit onderzoek. Familieplatform. Familie aanbod. Eigen Kracht Conferentie
De rol van familie INHOUD Actief familiebeleid Visie Familiebegeleiding Bevindingen uit onderzoek Familieplatform Familie aanbod Eigen Kracht Conferentie Mantelzorgondersteuning Literatuur Actief familiebeleid
InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Behandeling van psychose De rol van andere interventies
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Henk-Willem Klaassen. Bondgenoten. Hoe familieleden en hulpverleners in de psychiatrie samen kunnen optrekken. Boom Amsterdam
Henk-Willem Klaassen Bondgenoten Hoe familieleden en hulpverleners in de psychiatrie samen kunnen optrekken Boom Amsterdam Inhoud Voorwoord 13 Inleiding 15 Deel 1 De praktijk 21 1 Intake 25 1.1 Aanmelding
Visiedocument FACT GGZ Friesland
Visiedocument FACT GGZ Friesland Soort document: Visiedocument Versie: 02 Visie Rehabilitatie begint bij de voordeur! Vanaf het eerste behandelcontact staat het individuele herstelproces van de patiënt
11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart
Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht - Ypsilon en onderzoekers trekken sinds die tijd met elkaar op Wat hebben we gezamenlijk bereikt!
Wij zijn er. voor mensen die grensoverschrijdend. of strafbaar gedrag vertonen en. daardoor met justitie in aanraking. (dreigen) te komen.
Forensisch FACT Wij zijn er voor mensen die grensoverschrijdend of strafbaar gedrag vertonen en daardoor met justitie in aanraking (dreigen) te komen. 2 Forensisch FACT Forensisch FACT (ForFACT) is er
Jaarverslag Familieraad Zeeuwse Gronden. Triade in de zorg
Triade in de zorg Voordat de GGZ in beeld komt is er de familie. Als een lid van een familie ziek wordt, moet er hulp gezocht worden, het zieke familielid wordt nu cliënt bij Zeeuwse Gronden. Daarmee ontstaat
Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)
Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,
Verkennen van de vele kanten van een mens met een psychiatrische aandoening. Birgit Bongaerts
Verkennen van de vele kanten van een mens met een psychiatrische aandoening Birgit Bongaerts 15/6/2012 Congres Vlaams ondersteuningscentrum oudermis(be)handeling 2012, 10 Jaar Vlaams meldpunt Bijzondere
Pionierschap met de Triadekaart
Pionierschap met de Triadekaart Mensana RIBW Noord en Midden Limburg ondersteunt mensen met een psychische kwetsbaarheid, die beperkingen ervaren in het dagelijkse leven, met het opbouwen van een gewoon
Familie ervaringsdeskundige in een FACT team
Familie ervaringsdeskundige in een FACT team Familie is een belangrijke schakel in de behandeling van mensen met langdurende psychiatrische problemen. Bij GGZ Noord Holland Noord is in 2008 2009 geëxperimenteerd
Informatie voor cliënten en familieleden. FACT Centrum. Locatie Zuiderpoort
Informatie voor cliënten en familieleden FACT Centrum Locatie Zuiderpoort Wat is FACT? FACT staat voor Flexible Assertive Community Treatment'. Het is een vorm van behandeling en begeleiding, waarbij cliënten
Jaarverslag GGZ Friesland
Jaarverslag 2012 GGZ Friesland Zeg wat je doet en doe wat je zegt Wim Timmermans, Familievertrouwenspersoon Leeuwarden, 31 december 2012 Pagina 1 van 11 Inhoud Inleiding 3 Taken en werkwijze 4 Cijfers
Altijd in de buurt DE ZORG VAN HET WIJKTEAM. Onderdeel van Arkin
Altijd in de buurt DE ZORG VAN HET WIJKTEAM Onderdeel van Arkin Het wijkteam kent de wijk. Wij behandelen en begeleiden u in uw directe omgeving en wij werken nauw samen met familie, vrienden en met andere
Cursus en Thema 2015. voor mantelzorgers en vrijwilligers
Cursus en Thema 2015 voor mantelzorgers en vrijwilligers VRIJWILLIGERS Basiscursus (voor nieuwe vrijwilligers) Aantal bijeenkomsten: 4 In vier bijeenkomsten maken nieuwe vrijwilligers kennis met diverse
Psychische zorg voor ouderen
Psychische zorg voor ouderen Wist u dat een op de vijf ouderen last heeft van depressieve gevoelens? Te vaak blijven mensen er in hun eentje mee zitten. 5,$ :7. IROGHU 28' LQGG U bent niet de enige Ouder
Centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie
Centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie Informatie voor cliënten, familie en betrokkenen Centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie Maelsonstraat 1 1624 NP HOORN 088 65 65 010 www.ggz-nhn.nl/jeugd www.ggz-nhn.nl
De ZAG- Werkwijze. Het ZorgAfstemmingsGesprek
Het ZorgAfstemmingsGesprek De ZAG- Werkwijze Zorgen voor een goede afstemming en samenwerking tussen de cliënt, het ambulante team, de kliniek, betrokken professionals en naasten voor optimale aansluiting
Vergroot uw deskundigheid en behandel uw patiënten nóg beter. Ouderenpsychiatrie Consultatie, lessen en trainingen
Vergroot uw deskundigheid en behandel uw patiënten nóg beter Ouderenpsychiatrie Consultatie, lessen en trainingen Inhoudsopgave Ondersteuning bij zorg aan ouderen met psychiatrische problemen 3 Voor wie
Dr. C. Slofstra, Lentis
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Sponsoring of onderzoeksgeld Bedrijfsnamen Menzis Gemeente Groningen Christien Slofstra Hoe zorg je voor een sterk herstelondersteunend netwerk
Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek
Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek Iedereen heeft zo zijn eigenaardigheden. Echter, soms heeft iemand extreme persoonlijke eigenschappen en vertoont hij hinderlijk gedrag. Dit kan zo ernstig zijn dat
Jaarverslag Familieraad Zeeuwse gronden Inleiding. Visie familieraad
Jaarverslag Familieraad Zeeuwse gronden 2016 Inleiding Familie en naasten maken deel uit van het leven van een cliënt. Zij verrichten vaak vanuit een vanzelfsprekendheid tal van zorgtaken en blijven zich
Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod
Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd
INTER-PSY Vechtdal Kliniek
Polikliniek en deeltijdbehandeling INTER-PSY Vechtdal Kliniek Polikliniek en deeltijdbehandeling Informatie voor patiënten, familie en naastbetrokkenen INTER-PSY Vechtdal Kliniek Algemene informatie INTER-PSY
Familiebeleid, spv doe er wat mee! Henk-Willem Klaassen, SPV FACT GGZ-NHN en docent Hoge School van Amsterdam
Familiebeleid, spv doe er wat mee! Henk-Willem Klaassen, SPV FACT GGZ-NHN en docent Hoge School van Amsterdam Inleiding Stel: je partner heeft een zware depressie en wordt begeleid door de GGZ, Jij krijgt
Steeman Kim 21 maart 2018
Steeman Kim 21 maart 2018 1.Familie Bij bijna 1/3 van de jongeren tussen 15 en 24 jaar is er sprake van psychische problemen Volwassenen hebben ongeveer 1/4 kans dat ze in hun leven te kampen krijgt met
Intensive Home Treatment IHT
Intensive Home Treatment IHT Intensive Home Treatment (IHT) Wat houdt IHT behandeling in en welke zorg levert dit team aan u? Dat kunt u lezen in deze folder. Wat is IHT IHT staat voor Intensive Home Treatment.
Zorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis
Zorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis Anne van den Brink Specialist Ouderengeneeskunde Onderzoeker Pakkende ondertitel Inhoud presentatie Inleiding Aanleiding
Zonneheuvel. Informatie voor verwijzers
Zonneheuvel Informatie voor verwijzers Zonneheuvel is een afdeling voor voortgezette behandeling met verblijf voor mensen vanaf 50 jaar met blijvende beperkingen voortvloeiend uit psychiatrische en levensfase
Familiebeleid. Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf
Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Contactgegevens voor familieleden / naasten Uw familielid of naaste is in behandeling op locatie Afdeling Uw contactpersoon is Bereikbaar op de dagen
Nieuwsbrief Familieraad Jaargang 3 nummer 2 september 2015
Nieuwsbrief Familieraad Jaargang 3 nummer 2 september 2015 Familieraad als verbindende factor tussen cliënt, professional en familie Voor u ligt de nieuwsbrief van de Familieraad van GGZ Oost Brabant.
Vroege Interventie Psychose (VIP-team) Regio Tilburg en Breda. Informatie voor cliënten
Vroege Interventie Psychose (VIP-team) Regio Tilburg en Breda Informatie voor cliënten Vroege Interventie Psychose (VIP-team) GGz Breburg heeft twee VIP-teams, in de regio Breda en Tilburg. Het VIP-team
Bijzondere mantelzorgers. Bijzondere mantelzorgers. Opbouw. Opbouw. Bijzondere mantelzorg 7-7-2014. Aandacht voor naasten - een korte historie
Presentatie Rick Kwekkeboom Bijzondere mantelzorgers Bijzondere mantelzorgers De lat, die bepaal jij De lat, die bepaal jij (????) Aandacht voor naasten - een korte historie In tijden van anti-psychiatrie:
Themabijeenkomst CCUVN 14 september 2017 Vermoeidheid en pijn bij IBD
Themabijeenkomst CCUVN 14 september 2017 Vermoeidheid en pijn bij IBD Vermoeidheid en pijn bij IBD Behandelmogelijkheden Medische Psychologie Hanneke Robben Klinisch Psycholoog-Psychotherapeut IBD en vermoeidheid/pijn
Welkom bij GGz Breburg. Onderzoek, diagnostiek en behandeling Informatie voor cliënten
Welkom bij GGz Breburg Onderzoek, diagnostiek en behandeling Informatie voor cliënten 2 Inhoudsopgave 1. Aanmelding... 5 2. Onderzoek... 6 3. Hoe gaat uw behandeling verder?... 8 4. Waar kunnen familie
Orthopsychiatrie en ambulante forensische kinderen jeugdpsychiatrie. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers
Orthopsychiatrie en ambulante forensische kinderen jeugdpsychiatrie Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Orthopsychiatrie en ambulante forensische kinderen jeugdpsychiatrie Inleiding
Herstel. De cliënt als bondgenoot. CvdM - GGNet
Herstel De cliënt als bondgenoot Visie van de Cliëntenraad Door verbinden kracht hervinden Cliëntenraad en Herstel Cliëntenraden vinden (programma's) herstel waardevol voor kwaliteit van leven voor de
WORKSHOP PPEP4All Niertransplantatie, CI(Cochleair implantaat) en Chronisch zieken. PPEP4All op de ziekenhuisvloer, werven doe je zo
WORKSHOP PPEP4All Niertransplantatie, CI(Cochleair implantaat) en Chronisch zieken PPEP4All op de ziekenhuisvloer, werven doe je zo Welkom Wat is jullie ervaring met PPEP4All? Wat zijn jullie verwachtingen
AANDACHT VOOR FAMILIE. GGNet is er ook voor u! Informatie voor familieleden en directbetrokkenen van patiënten
AANDACHT VOOR FAMILIE GGNet is er ook voor u! Informatie voor familieleden en directbetrokkenen van patiënten GGNet is er ook voor u! Welkom bij GGNet Uw familielid of naaste 1] krijgt hulp van GGNet.
doordat er op dat moment geen leeftijdsgenootjes aanwezig zijn. Als ze iets mochten veranderen gaven ze aan dat de meeste kinderen iets aan de
SAMENVATTING Er is onderzoek gedaan naar de manier waarop kinderen van 6 8 jaar het best kunnen worden geïnterviewd over hun mening van de buitenschoolse opvang (BSO). Om hier antwoord op te kunnen geven,
Overbezorgde moedeloosheid:
Overbezorgde moedeloosheid: Familie als vakkundige bondgenoot Beter geïntegreerd Maart 2009 Uitnodiging September 2008: 1,5 jaar na de start van de DD kliniek fidelity meting door Martje van Giffen: Goede
FACT. Informatie voor verwijzers en professionals
FACT Informatie voor verwijzers en professionals FACT Heeft u te maken met mensen met een lichte verstandelijk beperking, waarbij sprake is van psychiatrische problematiek en/of ernstige gedragsproblemen?
Kracht en steun voor ouders met (ernstige) psychische aandoeningen
Kracht en steun voor ouders met (ernstige) psychische aandoeningen Peter van der Ende Senior-onderzoeker Lectoraat Rehabilitatie Hanzehogeschool Groningen p.c.van.der.ende@pl.hanze.nl Website: www.ouderschap-psychiatrie.nl
Zakboek FACT. Flexible Assertive Community Treatment. Remmers van Veldhuizen. Zorg in de wijk voor mensen met ernstige psychiatrische problemen
Zakboek FACT Flexible Assertive Community Treatment Zorg in de wijk voor mensen met ernstige psychiatrische problemen Remmers van Veldhuizen De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij, 2016. De auteursrechten
Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose
Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Maarten Smeerdijk Congres LEDD, 21 april 2011 AMC, zorglijn Vroege Psychose Waarom familieleden betrekken bij de behandeling van DD?
Herstelgericht werken. Crisisunit Cura
Herstelgericht werken Crisisunit Cura Inhoud 1. Voorstelling afdeling 2. Herstelgerichte werking 3. Stellingen 4. Vragen 1. Voorstelling van de afdeling Geschiedenis Vroeger opnameafdeling: 30 bedden Afdeling:
Herstel en de psychiater
Herstel en de psychiater Onbegonnen werk? Jeroen Kleinen Patiënten herstellen zelf Kan de psychiater in een herstelgerichte GGZ meer doen dan niet in de weg lopen? Bin ich ein psychiater? Is de psychiater
De Week gaat van start met de Breingeindag op maandag 26 maart 2012 in t Veerhuis te Nieuwegein.
Op zoek naar waardevolle contacten De werkgroep Week van de Psychiatrie organiseert van 26 tot en met 31 maart 2012 de 38e Week van de Psychiatrie. Het thema van de Week van de Psychiatrie 2012 is Contact
Samenwerking tussen huisarts en GGZ lessen voor de praktijk
Samenwerking tussen huisarts en GGZ lessen voor de praktijk Fenneke van Hasselt Samenvatting EPA patiënten zijn om diverse redenen kwetsbaar voor lichamelijke ziekten Met relatief eenvoudige oplossingen
Dokter, ik heb kanker..
Dokter, ik heb kanker.. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006 Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut Het Helen Dowling Instituut
SAMEN LEVEN MET PSYCHOSE
SAMEN LEVEN MET PSYCHOSE PROF DR DIRK DE WACHTER UPC KULEUVEN CC HET PERRON, IEPER, 03/12/14 PSYCHOSE? (DSM 5)? Wanen Hallucinaties Incoherentie Negatieve symptomen termen Schizofrenie? Paranoia Schizo-affectieve
RIBW Zaanstreek Waterland en West-Friesland Herstel en herstelondersteunende zorg
Dit boekje is bestemd voor mensen met een langdurige psychische kwetsbaarheid en iedereen die met hen te maken heeft of krijgt, zoals onze medewerkers, familieleden, vrienden, kennissen, bestuurders, managers
Emoties, wat is het signaal?
Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel
Uw naaste, onze zorg Informatie voor familie en naasten
Uw naaste, onze zorg Informatie voor familie en naasten Uw naaste, onze zorg Een psychiatrische kwetsbaarheid of een verslaving is niet alleen voor de patiënt, maar ook voor u als familie/naaste ingrijpend.
RESOURCE GROEPEN NL ART KENNISFESTIVAL 2 JUNI 2016
RESOURCE GROEPEN NL ART KENNISFESTIVAL 2 JUNI 2016 SPREKERS Tim Kreuger Ervaringswerker GGZ InGeest Aanjager herstel vanuit cliëntenperspectief Projectleider Resource Groepen GGZ ingeest Frits Dorleijn
Thuisbegeleiding nodig?
Thuisbegeleiding Thuisbegeleiding nodig? Als problemen u boven het hoofd groeien Evean. Midden in het leven. Praktische en psychosociale ondersteuning gewoon bij u thuis Soms loopt het leven niet op rolletjes.
De Triadekaart. De naaste: De cliënt: De hulpverlener: Zicht op wat ik aan ondersteuning kan bieden én krijgen.
De Triadekaart De naaste: Zicht op wat ik aan ondersteuning kan bieden én krijgen. De cliënt: Mijn zus doet veel voor me. Meer dan ik nodig vind. De hulpverlener: Uitstekend hulpmiddel om met elkaar in
INTER-PSY Vechtdal Kliniek
Kliniek / opname INTER-PSY Vechtdal Kliniek Kliniek /opname Informatie voor patiënten, familie en naastbetrokkenen INTER-PSY Vechtdal Kliniek Algemene informatie INTER-PSY Vechtdal Kliniek biedt psychiatrische
INTENSIVE HOME TREATMENT
INTENSIVE HOME TREATMENT U bent verwezen naar het team Intensive Home Treatment (IHT) van MET ggz. Dit team is er voor mensen met psychiatrische problemen die dreigen in crisis te raken. IHT biedt (jong)-
GGzE centrum psychotische stoornissen. Act. Zorg bij de eerste psychose. Informatie voor cliënten >>
GGzE centrum psychotische stoornissen Act Zorg bij de eerste psychose Informatie voor cliënten >> Uw klachten de baas en het dagelijks leven weer oppakken GGzE centrum psychotische stoornissen geeft behandeling
Rehabilitatie onmisbaar voor herstel ondersteunende zorg? Individuele Rehabilitatie Benadering erkende participatiemethodiek
Rehabilitatie onmisbaar voor herstel ondersteunende zorg?. Individuele Rehabilitatie Benadering erkende participatiemethodiek Kennis maken: Wie zijn wij? Wie zijn jullie? Wat vinden wij belangrijk? Vergelijk
De ouderrol van mensen met (ernstige) psychische aandoeningen. Lectoraat Rehabilitatie Groningen
De ouderrol van mensen met (ernstige) psychische aandoeningen Peter van der Ende Senior-onderzoeker Lectoraat Rehabilitatie Hanzehogeschool Groningen p.c.van.der.ende@pl.hanze.nl Website: www.ouderschap-psychiatrie.nl
werken aan Zelfmanagement en passende zorg
werken aan Zelfmanagement en passende zorg Inleiding De ggz is steeds meer gericht op herstel, het vergroten van de zelfredzaamheid en zo veel mogelijk deelnemen aan de maatschappij van cliënten. Wilt
Forensische Herstelsetting
Forensische Herstelsetting Wij zijn er voor mensen die door (dreigend) delictgedrag in aanraking zijn of dreigen te komen met politie en justitie. 2 Forensische Herstelsetting De Forensische Herstelsetting
Het ijs breken met familie in de zorg: een koud kunstje? Kim Steeman 16 mei 2019
Het ijs breken met familie in de zorg: een koud kunstje? Kim Steeman 16 mei 2019 Familie laat ons niet koud Trends in de zorg (HV) Evidence based therapy Kwaliteit van zorg Groeiende registratie Ziekteverzuim
Generalistische basis ggz
Generalistische basis ggz Informatie voor verwijzers Generalistische basis ggz Met ingang van januari 2014 heeft Mondriaan, naast haar specialistische zorgaanbod, ook een aanbod in de generalistische basis
Weerbaarheidsnieuws. Thema: duurzame inzetbaarheid. Nr. 17 NIEUWSBRIEF. Inhoudsopgave: Weerbaarheidsnieuws
Programma Versterking Professionele Weerbaarheid NIEUWSBRIEF Nr. 17 juli 2015 Weerbaarheidsnieuws Eind 2015 stopt het programma. De onderzoek-portefeuille gaat over naar de Politieacademie. Tijdens het
Herstel gericht werken Een gezamenlijk item bij de SGGZ (Dimence) en BGGZ (Mindfit)
Herstel gericht werken Een gezamenlijk item bij de SGGZ (Dimence) en BGGZ (Mindfit) Yvonne van den Broek & Anne Varenbrink 2 Wat is herstel Herstel is het unieke, persoonlijke proces waarin iemand met
Welkom bij IrisZorg. Informatie voor cliënten
Welkom bij IrisZorg Informatie voor cliënten IrisZorg is er voor u Het kan zijn dat uw leven anders loopt dan u wilt. Bijvoorbeeld door een verslaving of problemen op het gebied van wonen, werken en financiën.
Samen werken aan het verminderen van overbelasting
Samen werken aan het verminderen van overbelasting Doelgroep Wij zijn begonnen met 3 bij ons bekende Marokkaanse mantelzorgers, die alledrie balanceerde op het randje van afknappen. Zij hadden dezelfde
Omgaan met stemmen horen. Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks
Omgaan met stemmen horen Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks Hoort stemmen horen bij de Psychiatrie? Ja? Nee? JA Want: Het betreffen vocale, audiatieve hallucinaties. 85 % van de Mensen met een dissociatieve
Zorgen rond kanker Bij wie van ons kunt u terecht?
Zorgen rond kanker Bij wie van ons kunt u terecht? Zorgen rond kanker Bij u is kanker geconstateerd. Tijdens of na uw ziekte kunt u te maken krijgen met situaties waar u geen raad mee weet, ook wanneer
Ervaringen van patiënten met acuut psychotische en/of manische symptomen, en hun naastbetrokkenen, met de eerste interventies door een crisisdienst.
Ervaringen van patiënten met acuut psychotische en/of manische symptomen, en hun naastbetrokkenen, met de eerste interventies door een crisisdienst. T.H. Daggenvoorde, H.J. Gijsman en P.J.J. Goossens Presentatie
FACT. FACT Functie Assertive Community Treatment
FACT Functie Assertive Community Treatment 1 FACT Functie Assertive Community Treatment Folder voor jongeren Algemene informatie Accare Drenthe/Overijssel maakt deel uit van Accare, een instelling voor