Meer talen in de hulpverlening. 26 november 2012 Fanny Matheusen

Transcriptie

1 Meer talen in de hulpverlening 26 november 2012 Fanny Matheusen 1

2 Meertaligheid in hulpverlening T: Taal O: Taal en wereldbeeld P: Taal en migratie O: Taal in je organisatie Taal in de samenleving I: Taal en gevoelige zones Telkens: -inzichten/onderzoeksresultaten -tips

3 Taal 3

4

5 Altijd meer talen aanwezig Verbale taal In wiens taal wordt gesproken? Woordenschat: onvertaalbare woorden, vakjargon Taalbeheersing, taalervaring Non-verbale taal Begroetingen Stiltes en pauzes Oogcontact, lachen Belang van symbolische taal -Overdracht realiteit in beelden ( -Gebruik van symbolen in woorden): Le corps qui parle 5

6 Verschillende spreek stijlen Impliciet Woord Handdruk Vertrouwen (rol) Non-verbaal Indirect Vragen zonder vragen Emotie Tussenpersonen Expliciet Schrift Contract Afspraak (individu) Verbaal, oog in oog Direct Kritiek, verhoor Ratio Formele bemiddelaars 6

7 Taaltips Doe de euhm-oefening rond vakjargon: kom tot een synoniemenwoordenboek Visuele hulpmiddelen; picto s, kleurencodes, fotoorganigram, Leer doorvragen. LSDtechniek. Vraag niet, maar wel Durven, doen, ook in andere taal Blijf correct NDL spreken: in volzinnen, geen tje-taal Oog voor non-verbale; waarde van het non-verbale Afstand nemen van abstracte en pijnlijke woorden Humor

8 Onderzoek rond taalverwerving Onderzoek: neurologie en linguïstiek Belang van het ontwikkelen van de moedertaal Additief NDL leren= beter NDL leren

9 Taal en hulpverlening Onderzoek wijst uit: Lijden en stress: verminderde taalbeheersing van NDL, ook bij cliënt die NDL beheersen Groep allochtonen tweede, derde generatie: lijkt vlotter te lopen op taalvlak, maar uiting van klachten krachtig en niet altijd gepast voor HVers

10 ??? Wat heeft de vraag Waar ligt het Oosten? te maken met wat ik vanavond zal koken?

11 Wat staat er hier? Vlamingen zeggen de buitenlanders houden de integratie tegen 11

12 Ordening 12

13 Cultuurbril Groepsgebonden én individueel Niet statisch 13

14 Vaststellingen Vlaanderen Autonomie-gedreven Seculier Korte termijn Verbale settings Feitelijkheid = waarheid Vermijden van conflict? 14

15 Ordening: algemene tips Expliciteren eigen logica Consequent en taboeloos bevragen andere logica De ander is de specialist van zijn/haar ordening/verhaal Ontvankelijk blijven, uit waarde(n)-oordeel blijven Erkennen instemmen Focus op gelijkenissen! 15

16 Taal en wereldbeeld Elk woord smaakt naar de context(en) waarin het zijn sociaal geladen leven heeft geleid Bakhtin -constructie van een werkelijkheid; taal is interactie informatie geven -wat in de ene taal niet gezegd kan worden en in de andere wel (Birsen Taspinar) -vertalen is meerdere talen bestaansrecht geven

17 Taal en ordening in de zorg: tips Autonomie-gedreven modellen (zelfhulp), aanvullen met collectieve methodes: groepstherapie Geef religie een plaats Stel vragen rond coconsultatie ifv een effectieve therapie Ontwikkel gevoeligheid rond hiërarchische verhoudingen

18 Personen 18

19 Niet culturen, maar mensen ontmoeten elkaar Unieke personen Persoonlijkheden A B C Ik ben zoals geen ander Sociale systemen: groepen, culturen, sociale identiteiten Culturen Ik ben als sommige mensen Mensheid Menselijke natuur Met dezelfde basisbehoeften, basisemoties en basiscompetenties Ik ben als alle mensen 19

20 Identiteit: een veelkleurig, veelvormig en bewegend mozaïek Kleur Ouderschap Geloof Beroep Burger Wijkbewoner Sexe/gender Etniciteit Collega Partner 20

21 Veel partijen aan tafel De cliënt De (ruime) familie (contextueel perspectief!) Begeleider(s), superieuren, Tolken, ICB Andere organisaties en diensten Dus ook veel talen! 21

22 Migratiegeschiedenis Soorten migratie Generationeel perspectief Cliënt Behoren tot minderheidsgroepen: homo, HIV, analfabeet, (kruispuntdenken) I m not split 22

23 Condicion migrante Tijdelijkheid, ontheemdheid, informatieachterstand, sociale achterstand -> fixatie op materiële Ontmoediging: Fundamentele attributiefout Integratieparadox Moorddadige identiteit 23

24 Acculturatie (Berry Van Beselaere) Ja Separatie Integratie Cultuurbe houd nee Marginalisatie Assimilatie Nee Aanpassing Ja 24

25 Migratie en taal Amira Armenta: een nieuwe tong Patrick Meurs: Migratie is geen verlies van cultuur, het is een verlies van de vanzelfsprekendheid van cultuur. Anderstaligheid: Perceptieprobleem: lage SES, scholing Statusverschillen: niet alle talen zijn evenwaardig

26 Tips: personen Contextueel werken is een pluspunt Transparante communicatie Verschil verschil laten zijn Niet culturaliseren: Open vragen stellen Functioneel kijken en werken Meerdere perspectieven bevragen en inbrengen Zelf ervaren wat het is de cultureel andere te zijn 26

27 Organisatie 27

28 TOPOI: Organisatie Het functionele kader: functie, procedures, regelgeving, agenda, beschikbare tijd,... Machtsverhoudingen Kennis en beelden van de instelling Beleid van de organisatie 28

29 Niet onderhandelbaar kader Tijdig Benoemen Begrensd door niet-ideologische criteria Rode en groene grenzen Rechten en plichten 29

30 Taal in je organisatie Inzet sociaal tolken/icb Zelf een andere taal leren Nederlandse taalinitiatie op locatie; signaalfunctie Eigen organisatie visueel uitleggen 30

31 Tolken en ICB TOLK Letterlijk tolken Alles tolken Neutraal Tolken=mondeling; vertalen=schriftelijk Deontologische code Certificering ICB Vertalen met culturele duiding Actieve deelname aan het gesprek Belangenbehartiging van patiënt Signaalfunctie Gebonden aan beroepsgeheim

32

33 Nadelen van informeel tolken Taboes, schaamte Woordenschat 2 e en 3 e generatie Emotionele betrokkenheid Verstoring machtsverhoudingen gezin Valkuilen hij/zij tolkt niet alles of de boodschap raakt vervormd; de gelegenheidstolk antwoordt in de plaats van de cliënt; de gelegenheidstolk gaat achteraf aan het roddelen.

34 Taal en/in de samenleving Vlaanderen is meertalig: cijfers Nochtans gaan we er niet mee om Pleidooi(Leman): De meertalige weg- met respect voor de moedertaal- lijkt toch wel de meest respectvolle en minst etnocentrische weg. Quote Jaspaert: Integratie is een voorwaarde om een taal te leren en niet omgekeerd.

35 Vlaanderen: taalcijfers In Brussel/NDLT basisonderwijs: 82% één of meerdere talen naast het NDL; slechts 16% ééntalig; 48 andere talen In Gent: basisonderwijs: 25% kinderen thuistaal niet NDL

36 Inzet Inzet 36

37 Wat gebeurt hier? 37

38 Taal en gevoelige zones Gids-ideeën: voorgeschreven gedragingen of aangeleerde en in het geheugen gestockeerde houdingen. Archaïsmen: modellen van vroeger gedrag, over het algemeen problematisch, die men min of meer achter zich heeft kunnen laten, op een individuele manier of via de samenleving, door collectieve vooruitgang Historische geschillen: vloeien voort uit vroegere sociale conflicten. Feiten uit de geschiedenis blijven hangen in het gedachtegoed van volkeren Verdringingen: in de eigen geschiedenis pijnlijk beleefde feiten, die bewaard worden in het onderbewuste. 38

39 Taal intergenerationeel Het duurt 4 generaties Taal als bindmiddel tussen generaties

40 Mogelijke effecten van een meertalige aanpak (bron: MADIVAonderzoek) PERSOON: Groter gevoel van eigenwaarde bij patiënt: psychische problemen RELATIE: Beter verstaan leidt tot betere verstandhouding TAAK Meer gemotiveerd: therapietrouw 40

41 Inzet: tips Energie herkaderen (waar wel inzet) Storend gedrag (tijdelijk) parkeren Eigen inzet duiden Minder geven = Meer ontvangen Met al je zintuigen communiceren

42 Kwaliteit van de hulp- of dienstverlening Erkende gelijkheid Erkende diversiteit Inclusief denken en handelen gelijkwaardigheid 42

43 Beleidsaanbevelingen Het werken met tolken en interculturele bemiddelaars moet aangemoedigd worden en dient toegankelijk te zijn voor alle sectoren in de gezondheidszorg.bovendien moeten professionals in de gezondheidszorg en de sociale sector leren werken met tolken en interculturele bemiddelaars om de doeltreffendheid ervan te optimaliseren. (4.7) Zorgverstrekkers moeten gestimuleerd worden tot het aannemen van een open en sensitieve houding in het diagnosestellings- en zorgverleningsproces bij migranten en etnische minderheden. Overleg en communicatie met etnische minderheden is in dat opzicht absoluut noodzakelijk, zodat complementariteit, indien gewenst, mogelijk is. (4.9)

44 Meer lezen Pluriculturele zorg, ook onze zorg. NVKVV. Horen, zien en tolken. Raïssa Dekeyser. Interculturele gespreksvoering. E. Hoffman.

45 Bedankt voor jullie aandacht!