De Johanni(e)ter Orde in Nederland (8)
|
|
- Regina Pieters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De Johanni(e)ter Orde in Nederland (8) Tom Versélewel de Witt Hamer De Johannieter Commanderij in Sneek zou omstreeks het jaar 1206 gesticht zijn, aldus een zeventiende eeuwse kroniek van Winsemius. In 1294 viel het klooster ten prooi aan de vlammen, die bijna geheel Sneek verwoestten. Volgens dezelfde kroniek van Winsemius kwamen er bij die brand vier nonnen om het leven, wat er op wijst dat er toentertijd een vrouwenconvent in het klooster gevestigd geweest moet zijn. Commanderij Sneek; afb. Fries Scheepvaartmuseum Sneek. Sneek lag maar bij Sneek. Op oude kaarten is de locatie van de commanderij buiten Sneek nog goed terug te vinden. Het klooster was gebouwd op een terp, waar eertijds het gehucht Midningi lag, dat in 855 door een zekere Folker geschonken was aan een klooster te Werden aan de Ruhr. Waarschijnlijk verwierf de Johannieter Orde het klooster ergens tussen 1220 en 1240 van de bisschop van Münster, waaruit je zou kunnen concluderen dat de commanderij vanaf de stichting een membrum (onderhorig huis) was van de balije Utrecht. De eerste keer dat de commanderij in een betrouwbaar document genoemd wordt is in het jaar Waaraan de commanderij de naam Hospitaal te danken heeft is niet duidelijk. Mogelijk heeft zich in de commanderij een hospitaal bevonden, maar een andere mogelijkheid is dat het genoemd is naar de Orde der Hospitaalridders, zoals de Johannieters ook genoemd werden. Ook al is de orde ontstaan vanuit een hospitaal in Jeruzalem, lang niet alle commanderijen dreven een hospitaal. De stichting van de commanderijen was een gevolg van de vele schenkingen In de regionale bronnen wordt de commanderij aangeduid als het Hospitaal. De officiële naam domus in monte Sancti Johannis prope Snekis (huis op de berg van Sint Johannes) geeft aan dat de commanderij op een terp gebouwd was. We komen de commanderij ook tegen met de naam Sint Jansberg. Verder geeft de officiële naam aan dat de commanderij niet in 20
2 Commanderij Sneek die de orde ontving en waarvoor een beheersorganisatie moest worden opgezet. Dit verklaart ook dat bij sommige commanderijen dan ook geen sprake was van een klooster, maar veel meer van een woning met een huiskapel, van waaruit het beheer over de bij de commanderij behorende landerijen werd uitgeoefend. Voor buitenstaanders was het niet altijd duidelijk of er sprake was van een commanderij of van een voorwerk (kloosterboerderij). Uit de regionale bronnen en de visitatieverslagen van de orde is op te maken dat het Hospitaal in Sneek een klooster was met koorzusters en dienende broeders. Een hospitaalfunctie treffen we alleen in de meer (groot)stedelijke commanderijen van de orde aan en dan nog veelal in de eerste eeuwen van hun bestaan. Kennelijk was er in latere tijd geen behoefte meer om een hospitaal te drijven, met uitzondering van Utrecht, waar tot de ontbinding van de orde eind 16 e eeuw een belangrijk hospitaal onderdeel van de commanderij was. Dit was de voorloper van het huidige Academisch Ziekenhuis. Voor zover bekend was er naast Utrecht alleen sprake van een hospitaal in Nijmegen en Haarlem. In 1320 raakte de commanderij Sneek, als membrum van de balije Utrecht, in hevig conflict met haar balijer, Jacob van Suden, over de benoeming van hun commandeur. In een uit dat jaar overgeleverde brandbrief maakt Van Suden zich kwaad over het feit dat de conventsbevolking van Sneek, bestaande uit elf met name genoemde priesterbroeders en conversen (lekenbroeders en -zusters), zonder hem in te lichten de door hem tot commandeur van Sneek aangestelde broeder Eno heeft verstoten en in zijn plaats een commandeur uit hun eigen midden heeft gekozen. De balijer in Utrecht beschouwde dat als een grove aantasting van zijn rechten en beval de ongehoorzame Friese broeders onmiddellijk broeder Eno als hun ware commandeur te gehoorzamen, en zich voorts voor hun gedrag in Utrecht te komen verantwoorden; dit alles onder dreiging met de strengste kerkelijke straffen. Het is echter niet waarschijnlijk dat Van Suden de Snekers tot gehoorzaamheid heeft kunnen bewegen, want in later tijd blijken zij steeds hun eigen commandeur te kiezen. Tot wanneer er nonnen in het Sneker klooster aanwezig geweest zijn, is onduidelijk. In 1432 is in ieder geval nog sprake van een zekere Eelke Mauringhe. Naar de omvang van haar in een oorkonde genoemde intrede dotatie te oordelen, was zij vermoedelijk een koorzuster, maar zeker is dat niet. Uit het visitatieverslag van 1495 blijkt dat er geen koorzusters meer in het klooster aanwezig zijn, omdat er alleen nog maar sprake is van priesterbroeders en conversen. In 1495 wonen er naast de commandeur, Johannes Etren, zes priesters in de commanderij, die in het visitatieverslag allen bij naam genoemd worden. In 1540 is hun aantal acht, wat vergelijkbaar is met de aantallen bewoners van andere tot de balije Utrecht behorende commanderijen. De commanderij wordt omschreven als een in goede staat verkerend groot stenen huis, voorzien van 30 bedden, gelegen buiten de muren van Sneek. Zij bezat een niet-parochiale middelgrote kapel, die in goede staat verkeerde en naar Sint Jan vernoemd was. De kapel bezat zes altaren, waarvan er vijf gewijd waren aan Sint Jan, het Heilig Kruis, de Kerkvaders, de Heilige Maagd Maria en aan Maria Magdalena. Het zesde altaar was in 1495 net nieuw en nog niet Martinikerk Sneek, door de bisschop van Utrecht aan de Sneeker commanderij geschonken. Fragment: sacristie en klokhuis uit 1489 met klokken uit 1466 en
3 Afb. links: Hoek Marktstraat - Nauwe Noordhorn: Johannieter stadshuis; Blaeu: Toonneel der Steden, Afb. onder: Fundamenten kloosterpoort; foto: Evert Kramer, Fries Museum Leeuwarden. gewijd. Als kerkelijke bezittingen worden in 1495 genoemd: zeven vergulde zilveren kelken met pateen (afdekschaaltje), een vergulde monstrans, een groot zilveren kruis, twee zilveren amfora s, zes missalen, twee ruwharen mantels, zes kazuifels, vier soepele gewaden (waarschijnlijk onderkleden), en twaalf armoedige kazuifels en mantels. Verdere bezittingen waren 24 zilveren lepels, 24 koeien en twee paarden. In 1540 bedraagt het aantal koeien circa 30, zodat het klooster onderhouden en gevoed kon worden met kaas en boter en andere melkproducten. De Sneker commanderij bezat in Sneek de Sint Martinuskerk (huidige Martinikerk), een dotatie van de bisschop van Utrecht. Daarnaast bezat de orde in een aantal omringende plaatsen het patronaatsrecht (recht om de pastoor te benoemen). In het visitatieverslag van 1495 worden met naam nog genoemd: IJsbrechtum, Folsgare, Hommerts, Uitwellingerga, Oppenhuizen en Olde Ouwer. Verder had de commandeur de zorg voor de kerk van Bolsward en was hij verantwoordelijk voor het onderhoud van een priester in Idskenhuizen en Ferwolde. Niet genoemd in het visitatieverslag, maar wel aannemelijk, is dat de commanderij tevens nog het patronaatsrecht bezat van de kerken van Longerhouw en Boornzwaag. In het visitatieverslag van 1540 is er sprake van elf parochiekerken, die niet nader genoemd worden. De commanderij bezat grote percelen land in de Friese zuidwesthoek, zoals Osingahuizen, Schettens, Eemswoude, Degum, Hieslum, Oosthem, Monnikeburen en Abbegasterketting. Het beheer daarvan werd gedaan vanuit de commanderij en minstens vier voorwerken, waarvan er twee voor het midden van de 15 e eeuw werden afgestoten. De andere twee, in Osingahuizen en Eemswoude, hadden beide een kleine kapel, die bediend werden door een priester uit het Johannieter klooster. De priesters bewoonden hun voorwerk en genoten de opbrengsten uit verpachting en bewerking van de tot het voorwerk behorende landerijen. De kapel te Eemswoude werd omstreeks 1587 afgebroken. Tot wanneer de kapel in Osingahuizen heeft bestaan, is niet bekend. De opbrengst uit verpachting van gronden bedroeg circa 600 gulden per jaar. Hiervan moest 50 gulden worden afgedragen aan de balijer te Utrecht en een deel als belasting aan de dienaren van de keizer, die volgens de commandeur, Reinier Sibrandi, geen respect hadden voor de privileges van de orde, omdat het convent vrijgesteld was van het betalen van belastingen. Tijdens de visitatie van 1540 beklaagde hij zich hierover en hij verzocht de visitatoren deze verplichting op te heffen omdat hij de last niet kon op- 22
4 Algemene Begraafplaats Sneek, voormalig terrein waar de Johannieter commanderij zich bevonden heeft. Delen van de oorspronkelijke kloostergrachten zijn nog herkenbaar. brengen. Van het overige moest de commandeur de commanderij in stand houden en alle monden van de ordepriesters en dienaren voeden. In 1572 komt er een eind aan het bestaan van het Hospitaal Sint Jansberg. Uit vrees dat de Spaanse landvoogd Caspar di Robles zich met zijn troepen in het klooster zou vestigen, zoals hij eerder gedaan had met Nijeklooster tussen Scharnegoutum en Dearsum, liet het Sneker stadsbestuur de commanderij tot de grond toe afbreken en de vrijgekomen bakstenen afvoeren naar de stad, teneinde er de stadsvesten mee te versterken. De Sneker burgerij was vrij om er steen, hout, dakpannen en dergelijke weg te halen, hoe eerder hoe liever. De bewoners van de commanderij moesten ijlings een goed heenkomen zoeken, waarbij hun niets in de weg gelegd werd. Vermoedelijk verhuisden zij naar de pastorie binnen de stadsmuren van Sneek, gelegen aan het westelijk uiteinde van de Marktstraat (afgebroken in 1862 om plaats te maken voor het voormalige gemeentehuis van Wymbritseradiel). Na het verraad van graaf Rennenberg in 1580 werd er geen pardon meer gegeven aan de Rooms-katholieken en zwoeren de Staten van Friesland Philips II af als wettige vorst, met het gevolg dat alle kerkelijke goederen in beslag genomen werden. Daardoor vielen rijke inkomsten in handen van de door oorlogshandelingen sterk verarmde stad Sneek. Een gedeelte van de inkomsten uit de Johannieter eigendommen werd aangewend voor het onderhoud van de Groteof Martinikerk. Het zogenaamde corpusland van het klooster werd door de stad aan derden verhuurd. Nadat de orde in 1595 wederom zijn kloosters gevisiteerd had, was het verslag over de commanderij Sneek bijzonder kort: In Frieschlandt eine gelegen vor der statt Schnieck, gnant St. Johan Dall, welche ufm boden gantz niedergerissen, die güter wüst. Der commendatarius hat etliche conventualen und pastoreyen inder ihme, aber jetze gantz verstreuet. Man khönne auch nit erfahren, wie oder wah sie vor dismahl anzutreffen. Het kloosterterrein bestond uit twee omgrachte recht- Sneker straatnamen Een deel van de straatnamen in de Sneker wijk Noordoosthoek herinnert aan het Johannieterklooster dat ooit stond op de plek waar nu de Algemene Begraafplaats is. De namen die we hier tegenkomen zijn: Johannieterstraat, Kapelstraat, Kloosterdwarsstraat, Kloosterhof, Monnikstraat, Priorstraat, Sacramentstraat en de Vesperstraat. 23
5 hoeken, waarop naast de kloostergebouwen ook een royale moestuin en boomgaard aanwezig waren. In 1882 zijn deze grachten grotendeels vergraven bij de aanleg van de Algemene Begraafplaats (Kerkhoflaan 31). Delen van de oorspronkelijke kloostergracht zijn nog aanwezig en als zodanig herkenbaar. In 1983 zijn bij graafwerkzaamheden delen van de fundering van de kloosterpoort blootgelegd, welke zich aan de oostzijde van het commanderij complex bevonden heeft. Verder herinnert in de nabije omgeving van de Algemene Begraafplaats de Johannieterstraat nog aan de aanwezigheid van de in 1572 afgebroken commanderij. Monniken en nonnen In de late middeleeuwen werden de eerste steen- en dakpannenbakkerijen door kloosterordes opgericht voor de bouw van hun kloosters. Vanaf dat moment zien we het dakenlandschap in de steden ook veranderen. Tot die tijd waren de meeste huizen met riet of stro bedekt, wat een directe verklaring is van de vele stadsbranden in die tijd. De dakpan was weliswaar onder de Romeinen al ontwikkeld, maar met het verdwijnen van de Romeinen was ook de techniek verloren gegaan. De verandering van dakbedekking had ook gevolgen voor de kapconstructies. Een pannendak vereiste immers een zwaardere kapconstructie dan een stro-, riet- of houtbedekking. De eerste pannen waren de zogenaamde holle en bolle pannen. In archieven komen we ze tegen onder naam lapides concavi : holle stenen. Later, in de moderne tijd, werden deze pannen met een knipoog naar de kloosters van weleer - monniken en nonnen genoemd. De holle, dat zijn de onderpannen, zijn taps toelopend en aan de achterzijde voorzien van een nokje waardoor deze aan een horizontale (pan)lat kunnen worden gehangen. Over de naad tussen de twee onderpannen werd een bolle ook taps toelopende bovenpan in de kalkspecie aangebracht. Op de bovenzijde van de bolle pan was een nokje gevormd, waartegen de daarboven geplaatste pan kon steunen. De holle en bolle pannen zijn gebruikt tot het midden van de 16e eeuw, tot het moment dat de zogenaamde golfpan werd uitgevonden. Monniken en nonnen komen nu nog op enkele plaatsen voor, met name op kerkgebouwen in Friesland en Groningen. De afgebeelde pannen zijn afkomstig van de commanderij Sneek en gevonden bij de opgravingen in Het afgebeelde kerkje is het middeleeuwse kerkje van Oostum ten noorden van de stad Groningen. In sommige artikelen over het kerkje van Oostum wordt beweerd dat door gebruik te maken van donkere dakpannen - in dit geval monniken en nonnen - een Maltezer kruis zichtbaar is. Echter bij nadere bestudering van het dakpannenmotief heb ik geen Maltezer kruis kunnen ontdekken. Het aanwezige motief lijkt meer op een combinatie van een Grieks kruis en een Andreas kruis. Ook heb ik in mijn onderzoek naar Johannieter commanderijen geen enkele relatie kunnen vinden tussen de Johannieter Orde en het kerkje van Oostum. (Informatie: Dakpannenmuseum te Alem) 24
6 Opgegraven voorwerpen bij graafwerkzaamheden in 1983 afkomstig van het Johanniter klooster. Van links boven naar rechts onder: plavuis (ca. 8 x 8 cm), potscherven, sleutel, rand van een kruik. Bronnen: Omdat er in de bronnen slechts fragmentarische informatie te vinden is over het Hospitaal te Sneek, volgt hier een wat meer uitgebreide literatuur opgave: Veen, J.S. van: Twee visitatieverbalen der commanderie van de orde van St. Jan te Sneek, in de Vrije Fries, dl. XXI, afl. II, Winsemius, P.: Chronique ofte Historische geschiedenisse van Vrieslant, Franeker Napjus, E.: Historische Chronyk, of beschrijvinge van oud en nieuw Sneek, Sneek Halbertsma, H.: De Lot(t)en, serie artikelen in het Sneeker Nieuwsblad 1994, afl. 4 t/m 9. Mol, J.A.: De Friese huizen van de Duitse Orde. Apeldoorn, L.J.: De kerkelijke goederen in Friesland, 1915, deel II, blz Mol, J.A.: Frisans and Foreigners in the Hospitaller House of Sneek: Origins and careers, in: V. Mallia-Milanes (red.): The Military Orders, volume 3: History and Heritage, blz , Alderschot Rectificatie In het aprilnummer van Johanniternieuws is helaas bij de afbeelding van de Hoff te Waerder op pagina 18 vergeten te vermelden, dat deze afkomstig is van Regionaal Historisch Centrum Rijnstreek en Lopikerwaard. 25
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (1)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (1) Tom Versélewel de Witt Hamer Op tal van plaatsen in Nederland zijn uit een rijk verleden - nog restanten te vinden van de Johanniter Orde. De Johannieters (met ie
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (2)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (2) Tom Versélewel de Witt Hamer In het maartnummer van Johanniternieuws ben ik met zevenmijlslaarzen door de historie van de Johanniter Orde gelopen als inleiding op
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (12)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (12) Tom Versélewel de Witt Hamer De commanderij Wemeldinge is waarschijnlijk kort voor het jaar 1400 in het bezit van de Johannieter Orde gekomen. Een eerste vermelding
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (4)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (4) Tom Versélewel de Witt Hamer Van de Commanderij Oosterwierum, iets ten zuid-oosten van Delfzijl, nabij het voormalige dorp Heveskes, zijn maar weinig sporen terug
Nadere informatieL ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen
Vuurstenen werktuigen steentijd [Stadsmuseum] L ang geleden zag de Achterhoek er heel anders uit dan tegenwoordig. Er waren uitgestrekte heidevelden, moerassen en veel bossen. Kortom, een ruig en onherbergzaam
Nadere informatieOp bezoek in de Sint Bavo Basiliek aan de Leidsevaart.
Op bezoek in de Sint Bavo Basiliek aan de Leidsevaart. Via de Nederlandse Genealogische Vereniging, afd. Kennemerland zijn we in de gelegenheid gesteld om een rondleiding in de Sint Bavo Basiliek bij te
Nadere informatieSittard, dominicanen en Sint Rosa
Sint Rosa Sittard, dominicanen en Sint Rosa Wanneer de Amerikaanse dominicanessen naar Sittard komen, treden zij in de voetsporen van eerdere dominicanen en dominicanessen, die voor Sittard heel veel betekend
Nadere informatieen nog andere straten moest nog worden aangelegd.
In de Belle Epoque had de Brabantstraat en de Brabantdam. De Brabantstraat liep van de Vogelmarkt tot aan het François Laurentplein. Deze straat is een van de oudste van Gent want werd reeds vermeld in
Nadere informatieHoe Maartensdijks is de heilige St. Maarten?
Hoe Maartensdijks is de heilige St. Maarten? Een kort beeldverhaal Door Anne Doedens Op 11 november gaan de kinderen in Maartensdijk langs de deuren, bij de vering van Sint Maarten. Zij zingen fbeelding
Nadere informatieBoven in het pand bevinden zich twee platte gevelstenen. In een van de gevelstenen (boven de voordeur) is de tekst 'HUIZE LOUISE' gebeiteld.
Huize Louise. Inleiding. Vanuit het zuiden, even voorbij de Markt en de Protestante kerk in de Grotestraat, staat op de nummers 92 tot 94 een pand dat de naam draagt 'Huize Louise'. In dit pand waren eerder
Nadere informatieKorte geschiedenis van de parochie
Korte geschiedenis van de parochie Het dorp Schin op Geul is zeer oud. Onder de naam Schina komt het reeds voor in het oudste gedenkboek der abdij van de H.Remigius te Reims, dat omstreeks 847 werd opgesteld.
Nadere informatieInhoudsopgave Inhoudsopgave...2 1. Geschiedenis...3 2. Interieur...4 3. Copy...5
De Kerk Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 1. Geschiedenis...3 2. Interieur...4 3. Copy...5 2 1. Geschiedenis De grote bevolkingsgroei in de tweede helft van de 14de eeuw maakte het noodzakelijk nieuwe kerken
Nadere informatieGeschiedenis Ommerschans weer zichtbaar gemaakt Tekst en foto's: Harry Woertink
Geschiedenis Ommerschans weer zichtbaar gemaakt Tekst en foto's: Harry Woertink De rijke geschiedenis van de voormalige vesting de Ommerschans is weer zichtbaar. De afgelopen weken is er volop gewerkt
Nadere informatieHet Nieuwe Blokhuis van Harderwijk H.A.R. Hovenkamp, 2018
Het Nieuwe Blokhuis van Harderwijk H.A.R. Hovenkamp, 2018 Harderwijk kende oorspronkelijk zeven stadspoorten. De meest onbekende hiervan is de Peelenpoort aan het einde van de Grote Oosterwijk. Deze poort
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (19)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (19) Tom Versélewel de Witt Hamer In de huidige gemeente Buren in Gelderland liggen ten zuiden van de Neder-Rijn op een afstand van hemelsbreed slechts tien kilometer
Nadere informatieDe steenhuizen in Noord- en Zuidbroek.
De steenhuizen in Noord- en Zuidbroek. Een van de belangrijkste en tevens meest tijdrovende onderdelen van onze hobby (het zoeken met de metaaldetector) is het opsporen van oude bewoningsresten. Vele uren
Nadere informatieBovende details van de kaart van Blaue en de kaart figuratief laten de ingrijpende veranderingen zien na 1654.
Versie nr.1 Juni 2007-06-11 Straathistorie De van der Mastenstraat bestaat uit een gedeelte voor 1654 vanaf de Verwersdijk tot aan de perceelscheiding tussen huisnummer 24 en 26 en een gedeelte van na
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (15)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (15) Tom Versélewel de Witt Hamer Wanneer precies de Johannieter Orde in de buurtschap Horst nabij Ermelo een commanderij gesticht heeft, is niet bekend, maar het zal
Nadere informatiekloosterhaar groep 5 & 6 Klooster Groot Galilea in Sibculo inhoud LES
kloosterhaar Klooster Groot Galilea in Sibculo LES 2 < kloosterhaar Docentenhandreiking Klooster Groot Galilea in Sibculo < 1200 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatieWerkgroep Bouwhistorie Zutphen. Informatiekaart Muurtorens. Muurtorens
Informatiekaart Muurtorens Muurtorens Zutphen is een bijzondere stad omdat er nog grote delen van de middeleeuwse stadsmuur overeind staan. In deze muur waren zware verdedigingstorens opgenomen. De torens
Nadere informatieNaam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6
Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en
Nadere informatieNaam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn
Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen
Nadere informatieDe Kapelle van Haskerdijken
De Kapelle van Haskerdijken van kapel tot De Kapelle Volgens de schaarse middeleeuwse bronnen zou op de plek van het huidige kerkje van Haskerdijken rond 1200 al een kleine kapel hebben gestaan met daarin
Nadere informatie1 ste OPDRACHT - Maquette
Naam... Klas... 1 ste OPDRACHT - Maquette 1a Zet de maquette van de Domkerk voorzichtig in elkaar, zoals hij te zien is op de plattegrond hieronder. 1b Zet de nummers op de juiste plaats in de tekening
Nadere informatieStichting en schenkingen
HET JANSKLOOSTER: Stichting en schenkingen Inleiding...1 De stichting...1 Een bisschop en balijer...3 Een aanvankelijk onbedoelde schenking...5 Ontwikkeling tot een rijk klooster...5 Tot slot...7 Katernen
Nadere informatie6Plekjes met voelbare historie
6Plekjes met voelbare historie Waterwegen hebben in heel veel belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis een rol gespeeld. Voor aanval en verdediging tijdens oorlogen, voor het vervoer van goederen
Nadere informatieWandelend langs de kerken en plaatsen van voormalige kerken van Gorredijk
Wandelend langs de kerken en plaatsen van voormalige kerken van Gorredijk Wandelroute van ongeveer een uur en een kwartier. Van de Ontmoetingskerk naar de voormalige Evangelische Gemeente Eben Haëzer Vanuit
Nadere informatieDag van het Kasteel 2012
Dag van het Kasteel 2012 wandelen rond Zeeuwse kastelen en buitenplaatsen Schouwen-Duiveland Slot Moermond, Renesse Zuid-Beveland De Hellenburg, Baarland Walcheren Westhove, Oostkapelle Zeeuws-Vlaanderen
Nadere informatieKerkenexcursie 17 maart uur
Kerkenexcursie 17 maart 2012 12.00 17.00 uur Kortezwaag Wolvega Nijeholtpade DE PROTESTANTSE KERK VAN KORTEZWAAG Bouwgeschiedenis In de Middeleeuwen werd op de plaats van de huidige kerk een kapel gebouwd
Nadere informatieU6 2013. Aan: het College van B&W, Gemeente Hellendoorn Met afschrift naar: Gemeenteraad Gemeente Hellendoorn )ORN. 13INK10810 iiiniiiiiiiiiiiiisiiii
Aan: het College van B&W, Gemeente Hellendoorn Met afschrift naar: Gemeenteraad Gemeente Hellendoorn 'h;inh - """ )ORN - ř U6 2013 tl! i ľci \\ 1 Betreft: Rioleringsproblemen Koersendijk 13INK10810 iiiniiiiiiiiiiiiisiiii
Nadere informatieLANDJUWEEL. De prijswinnaars van de historische optocht Foto 1 - Hoofdprijs van de Gemeente Soest KLOOSTER MARIENHOF IN DE BIRCKT
LANDJUWEEL De prijswinnaars van de historische optocht Foto 1 - Hoofdprijs van de Gemeente Soest KLOOSTER MARIENHOF IN DE BIRCKT (21 pers.) In Amersfoort zijn onveilige tijden geweest. De geschiedenis
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (3)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (3) Tom Versélewel de Witt Hamer De commanderij Wijtwerd bij Usquert in Groningen was samen met de commanderijen Warffum en Oosterwierum, beide eveneens in Groningen
Nadere informatieOpdrachten bij Architectuurroute Uden
Op de vouwfolder staat de route aangegeven. Je loopt route A, die begint bij het Museum voor Religieuze Kunst. Bij enkele gebouwen op de route worden vragen gesteld. Deze vragen maak je in klad in dit
Nadere informatieBreien in de late middeleeuwen Een stukje geschiedenis over een geliefd tijdverdrijf
Breien in de late middeleeuwen Een stukje geschiedenis over een geliefd tijdverdrijf Madonna met breiwerk, 1400-1410. Geschilderd door Bertram von Minden (1340-1414), detail uit het Buxtehude Altaar Onderzoek
Nadere informatie(bandeliersluiting) (verschillende zalfpotjes)
In de stortgrond afkomstig uit deze put langs de Kanaalschans werden veel metalen voorwerpen aangetroffen met de metaaldetector. Onder andere is met de detector een ronde penning van lood gevonden. Op
Nadere informatieDE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6. Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum. 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te:
DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6 Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te: 1 In de museumzaal hangen banieren met tekst. Een banier is een soort vlag. Er staan ook
Nadere informatieInventaris archief van de parochie H. Hart van Jezus Grashoek
Inventaris archief van de parochie H. Hart van Jezus Grashoek 1918-1991 Historisch overzicht Het dorp Grashoek heeft geen lange geschiedenis en is pas ontstaan bij het stichten van de parochie in 1918.
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (6)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (6) Tom Versélewel de Witt Hamer In het jaar 1196 stichtten de graaf van Nijmegen, Alardus, en diens vrouw Uda in Nijmegen een hospitaal, dat zij met landgoederen begiftigden.
Nadere informatieDrempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4.
Drempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4. Vraagstelling. Wat zijn de maten, versieringen en vorm van de van de kerk van Drempt (kaart afb. 1) gerapporteerde grafplaat uit de (ruim te nemen) 12 e eeuw? Wat is zijn
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (7)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (7) Tom Versélewel de Witt Hamer Op de hoek van de Korte Waarder en de Molendijk bij Nieuwerbrug in de provincie Utrecht stond tot 1672 de Hof van Waarder, een Johannieter
Nadere informatieHet Elisabeth begijnhof Begijnengracht. Gent 8c
Het Elisabeth begijnhof Begijnengracht Gent 8c Op een boogscheut van de Coupure staat het standbeeld van Guislain (10-7-1887) aan de Begijnhoflaan, maar nog geen tram te zien links van het standbeeld.
Nadere informatieHet Spaans Kasteel en Dampoortstation Dendermondse Spitaalpoort
Het Spaans Kasteel en Dampoortstation Dendermondse Spitaalpoort Gent 19 Ook hier is er nog geen vuiltje aan de lucht. In de St Baafsabdij zijn de paters nog niks bewust wat Keizer Karel hen later zal aangedaan
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieWerkgroep Bouwhistorie Zutphen. Informatiekaart St. Janskerk. St. Janskerk
Informatiekaart St. Janskerk St. Janskerk De spits van deze lange slanke toren staat al eeuwen scheef. Hoe dat komt weten we niet, maar het zal tot in lengte van dagen wel zo blijven. De toren heeft niet
Nadere informatieSlot Valckesteyn. Poortugaal. Stichting Oudheidkamer Rhoon en Poortugaal
Slot Valckesteyn Poortugaal Stichting Oudheidkamer Rhoon en Poortugaal Slot Valckesteyn Slot Valckesteyn Op enkele kilometers afstand van het eerste huis bouwde de Heer van Putten rond 1310 kasteel Valckesteyn.
Nadere informatieDe St. Petrus Canisiusschool en Liduinaschool.
De St. Petrus Canisiusschool en Liduinaschool. Onder leiding van pastoor Van de Pavoort werden er op een perceel grond naast de kerk 2 scholen gebouwd voor de kinderen uit de nieuwe parochie. Zoals gebruikelijk
Nadere informatieBOUWEN OP CHRISTUS, HET ENE FUNDAMENT
BOUWEN OP CHRISTUS, HET ENE FUNDAMENT 1 KOR. 3:10-15 gehouden op 06-01-2008 - p.1 Liturgie: Votum en groet Zi: Psalm 122:1 Voorlezing van de wet van God Zi: Psalm 25:2.3.4 Gebed Schriftlezing: 1 Kor. 3:1-23
Nadere informatieCULTUURHISTORISCHE GEGEVENS SINT AGATHAPLEIN-PRINSENHOFTUIN
CULTUURHISTORISCHE GEGEVENS SINT AGATHAPLEIN-PRINSENHOFTUIN OVERZICHT GEBIED 2014 Luchtfoto HISTORISCHE KAARTEN 1536 Kaart stadsbrand 1557 Kaart Jacob van Deventer 1581 Kaart Braun en Hogenberg 1654 Kaart
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieHet nationale museum voor christelijke kunst en cultuur in Nederland
Het nationale museum voor christelijke kunst en cultuur in Nederland 14-3-2008 1 1.Profilering van een christelijk museum 2.Hoe het begon 3.De collectie 4.Een rondje Catharijneconvent 5.Tot slot 14-3-2008
Nadere informatieSYNAGOGE SCHOOL OPDRACHT. Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger: Martin Monnickendam. Materiaal: pastel, aquarel, plakkaatverf.
b WAT GA JE DOEN? Binnenkort geef je samen met een klasgenoot een presentatie in het. Het onderwerp van je presentatie is: ONDERWERP: SCHOOL OPDRACHT e g o g a Syn Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger:
Nadere informatieS C H E N K I N G, G I F T O F N A L A T E N S C H A P
V o o r h e t b e h o u d v a n h e t D r e n t s e c u l t u r e l e e r f g o e d S C H E N K I N G, G I F T O F N A L A T E N S C H A P S t i c h t i n g O u d e D r e n t s e K e r k e n Dwalen door
Nadere informatieGeertgen tot sint jans man van smarten
Geertgen tot sint jans man van smarten Eén van de topstukken van Museum Catharijneconvent in Utrecht is het kleine paneeltje Man van Smarten geschilderd door Geertgen tot Sint Jans. Van de schilder Geertgen
Nadere informatieKoker. Shute. Stortkanalen in muren Shutes in walls
Shute I UDC 69.027.4 RVblad 01-1 Stortkanalen in muren Shutes in walls G. Berends Deze bijdrage is bedoeld als een aanzet tot het onderwerp en om meer bekendheid te geven aan het fenomeen, de documentatie
Nadere informatieRaadsels rondom de Wouwse Poort
Raadsels rondom de Wouwse Poort Oorspronkelijk: Werkgroep Stadsarcheologie Steenbergen C. van Terheyden en C. Mol, Steenbergen Heruitgave met oorspronkelijke tekst en afbeeldingen Raadsels rond de Wouwse
Nadere informatieBakenessergracht 84. wijk: Burgwal
Bakenessergracht 84 wijk: Burgwal Soort : Gevelsteen 2 stenen Naam : DE PASSER EN DE VALK Datering : 1726 Perceel : Rijksmonument RM/18960 - hoofdgebouw Oorspronkelijke gevel : Ja Herschilderd / Herplaatst
Nadere informatieKleasterrûntsje op zaterdag 13 augustus 2016 vanuit Aldeboarn. Een wandelroute van ongeveer 15 km.
Kleasterrûntsje op zaterdag 13 augustus 2016 vanuit Aldeboarn Een wandelroute van ongeveer 15 km. Programma: 09.30 uur Ontvangst met koffie in het Andringahûs. 10.00 uur Korte viering in de Doelhofkerk
Nadere informatieWensen bij overlijden 1
Wensen bij overlijden 1 Voorwoord Doelstelling Het is niet gemakkelijk om te praten over verdrietige onderwerpen. Ziek zijn, doodgaan en op een goede manier afscheid nemen is zo n moeilijk onderwerp. De
Nadere informatieUITNODIGING. Ondernemers in en voor de Augustijnenkerk! woensdag 19 september uur
UITNODIGING UITNODIGING Ondernemers in en voor de Augustijnenkerk! woensdag 19 september 2007 16.30-18.00 uur 2 3 UITNODIGING Ondernemers in en voor de Augustijnenkerk! woensdag 19 september 2007 16.30-18.00
Nadere informatieARION een Griekse mythologische figuur als fameuze springbron in de tuinen van het Huys Ootmarsum
ARION een Griekse mythologische figuur als fameuze springbron in de tuinen van het Huys Ootmarsum ARION. ets van Albrecht Dürer Tekening Koepeltuin Huys Ootmarsum door Schoenmaker. 1723.Rijksarchief Zwolle
Nadere informatieKatholiek Vrouwengilde (KVG) Friesland
Archiefinventaris van het Katholiek Vrouwengilde (KVG) Friesland (1920 2009) Samenstelling: Ruerd de Vries Datum: 18 dec. 2013 Bewaarplaats: Stichting Archief- en Documentatiecentrum voor R.K. Friesland,
Nadere informatieDe Kerk - Geschiedenis (Van deze kerk heb ik de DTB boeken ingezien)
De Kerk - Geschiedenis (Van deze kerk heb ik de DTB boeken ingezien) Kerkgeschiedenis Hervormde Gemeente Oldemarkt - Paasloo c.a. De Hervormde Gemeente omvat vier kerkdorpen. Allen met een eigen kerk en
Nadere informatieMiddeleeuwen. door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013
Middeleeuwen door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013 Inhoud blz 1. Voorpagina blz 2. Inhoud blz 7. Sint Willibrord blz 8. De Landheer blz 3. De Middeleeuwen blz 9. Munten blz 4. Carcassonne blz 10.
Nadere informatieROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELING OIRSCHOT
ROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELING OIRSCHOT Een van de mooiste marktpleinen van Brabant ligt in Oirschot. Dit marktplein is beschermd dorpsgezicht en de kastanje- en lindebomen, de gaaf bewaarde oude huizen,
Nadere informatieVAN SYNAGOGE VIA PAKHUIS NAAR SJOELBRIELLE Riet de Leeuw van Weenen-van der Hoek
VAN SYNAGOGE VIA PAKHUIS NAAR SJOELBRIELLE Riet de Leeuw van Weenen-van der Hoek 15 JAAR STICHTING BEHOUD SYNAGOGE BRIELLE 10 JAAR SJOEL BRIELLE Het jaar 5775/5776 (2015/2016) is een bijzonder jaar. Honderdvierenveertig
Nadere informatieen DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING,
Afdeling en nummer M.M.A./Mo.-164.304. RIJSWIJK (ZH) i a i I Li '-J.- ^. ro O o o> o C-J in o DE STAATSSECRETARIS VAN CULTUUR, RECREATIE EN MAATSCHAPPELIJK WERK en DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSHUISVESTING
Nadere informatieGorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl
Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl Loop naar de eerste verdieping van het museum. Wat zie je daar? Het Gorcums Museum verzamelt alles over de stad Gorinchem.
Nadere informatieDe CRYPTE on de St.-PETRUSKERK.
De CRYPTE on de St.-PETRUSKERK. In de nacht van 19/20 oktober 1944 hoorde Pater Redemptus Mulder die in de kelder onder de keuken van het klooster de nacht door bracht, een klap? Hij durfde niet gaan te
Nadere informatieHet voormalige Liefdegesticht Sint-Adrianus aan de Torenstraat in Sint-Michielsgestel
Het voormalige Liefdegesticht Sint-Adrianus aan de Torenstraat in Sint-Michielsgestel In 1875 geeft pastoor Lambertus Godschalk te kennen dat het wenselijk is om te komen tot een Liefdegesticht tot opvoeding
Nadere informatieRESTAURATIE VAN DE SCHAAPSKOOI OP REMMERDEN
RESTAURATIE VAN DE SCHAAPSKOOI OP REMMERDEN Op het industrieterrein Remmerden, aan de Addenshoeve, wordt sinds eind 1989 de laatste originele schaapskooi van Rhenen gerestaureerd. De oude schuur verkeerde
Nadere informatieGorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl
Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl speurtocht basisonderwijs gr.7/8 2014 tekst: MaritaVerlaan tekeningen:roel Mulder Loop naar de eerste verdieping van het
Nadere informatieBouwhistorische notitie proefsleuf Fort Sint Michiel Blerick
Bouwhistorische notitie proefsleuf Fort Sint Michiel Blerick 25-11-2010 Inleiding Op 25 november 2010 is op het terrein van het vroegere Fort Sint Michiel te Blerick een proefsleuf getrokken, in verband
Nadere informatieD74, thans Kruisstraat 12
D74, thans Kruisstraat 12 Geplaatst in de Heise Krant van september 2011, gewijzigd 15-05-2015 De boerderij van Has van den Tillaar. Zo kennen de meesten onder ons de oude boerderij achter de kerk met
Nadere informatieROSANNE. Oh, oh, oh. Van Aemstel Produkties - De leukste uitjes van Amsterdam - www.amterdamexcursies.nl
ROSANNE Rosanne, ik weet dat er heel veel mannen zijn Elke keer weer een ander en mij doet 't pijn Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt Wil ik liever, liever, liever, liever voor altijd Als ik
Nadere informatieSchatten van Vroeger. Lage Zwaluwe in beeld. Concept
Schatten van Vroeger Lage Zwaluwe in beeld Concept Nieuwstraat Hier begint onze wandeling vanaf nr.8 bs de Grienden. Deze school is gebouwd in. Links naast de deur van de kamer van de leraren is een gedenksteen.
Nadere informatie1911 2011 honderd jaar geleden De zomer van 1911 was een rampjaar voor Haaren. Uit Tilburgsche Courant, 8 Augustus 1911 Jos Schuurmans
1911 2011 honderd jaar geleden. De zomer van 1911 was een rampjaar voor Haaren. Van woensdag 9 tot zondag 13 augustus 1911 was er een hete golf. Sint-Lambertus de parochiepatroon en heilige van kerk in
Nadere informatiePLAATSINGSLIJST ARCHIEF VAN DE H. WILLIBRORDUSPAROCHIE TE GEIJSTEREN EN ARCHIEF VAN DE SCHEPENBANK GEIJSTEREN
PLAATSINGSLIJST ARCHIEF VAN DE H. WILLIBRORDUSPAROCHIE TE GEIJSTEREN EN ARCHIEF VAN DE SCHEPENBANK GEIJSTEREN NB. De stukken, zoals beschreven in de plaatsingslijst van het archief, zijn per archief/rubriek
Nadere informatieNieuwsbrief 1 maart 2012
Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer
Nadere informatieDe Protestantse kerk van Goingaryp
De Protestantse kerk van Goingaryp Na het jaar 1000 begonnen de inwoners van de op de zeeklei gebouwde terpen gebieden te ontginnen naar het zuiden toe, het veen in. Vanuit het dorp Goenga/ Goinga ging
Nadere informatieOpdracht 1 1. Je krijgt van je juf of meester een foto. Bekijk je foto goed. 3. Zoek samen nog twee klasgenoten met een andere foto.
D S K C N L Opdracht 1 1. Je krijgt van je juf of meester een foto. Bekijk je foto goed. 2. Zoek nu een klasgenoot met een andere foto. 3. Zoek samen nog twee klasgenoten met een andere foto. 4. Bekijk
Nadere informatieEr zijn drie manieren waarop men de toekomst probeert te voorspellen.
Een waarmerk De meeste mensen zijn benieuwd naar wat de toekomst zal brengen.vooral in spannende en angstige tijden, zoals onze tijd, is er veel vraag naar wat er staat te gebeuren. Er zijn drie manieren
Nadere informatieArchief van het Algemeen Armbestuur van Poortvliet
Archief van het Algemeen Armbestuur van Poortvliet 1607-1965 2 Inleiding Het ontstaan van het armbestuur van Poortvliet zal vermoedelijk in de Middeleeuwen gezocht moeten worden. Er zal toen sprake zijn
Nadere informatieARCHEOLOGISCHE KRONIEK
ARCHEOLOGISCHE KRONIEK door H. Suurmond-van Leeuwen In 1989 verscheen wegens onvoldoende aanbod aan copy geen uitgave van Bodemonderzoek in Leiden. Het ligt in het voornemen van de Directie Civiele Werken
Nadere informatieNijmegen, 9 maart 2010 Betreft: aanvullend advies inzake erfdienstbaarheid Maliskamp
Mr. P.H.A.M. Peters Hoff van Hollantlaan 5 Postbus 230 5240 AE Rosmalen Nijmegen, 9 maart 2010 Betreft: aanvullend advies inzake erfdienstbaarheid Maliskamp Geachte heer Peters, Bij brief van 12 november
Nadere informatie1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.
Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje
Nadere informatiedubbelkruis Utrecht verhaalt: Het in het embleem van Priorij Emmaus bladzijden uit het boek Doornburgh verhaalt Doornburgh/ Dames en heren (bewoners)/
Utrecht verhaalt: Het dubbelkruis in het embleem van Priorij Emmaus bladzijden uit het boek Doornburgh verhaalt Priorij Emmaus/ dubbelkruis/ versie 11 juli 2015/ 1 Priorij Emmaus/ dubbelkruis/ versie 11
Nadere informatieMachinestempels als verzamelgebied (4) Jos M.A.G. Stroom.
Machinestempels als verzamelgebied (4) Jos M.A.G. Stroom. In de vorige aflevering heb ik aandacht besteed aan de machinestempels uit de Kerst- en Nieuwjaarsperiode (KNJ), die elk jaar opnieuw weer voor
Nadere informatie') G. van Klaveren Pzn.,..De Morgenster en Sterkenburg" in Maandblad Oud- Utrecht 1930, 5e jaargang, blz. 33.
VONDSTEN EN RESTAURATIES TE UTRECHT Stadsmuur bij het bolwerk Sterrenburg. In het julinummer van het maandblad Oud-Utreoht is reeds even vernield, dat tijdens graafwerkzaaraheden achter het fysisch laboratorium
Nadere informatieBOERENKERKHOF begraafplaats der gemeente Lonneker
BOERENKERKHOF begraafplaats der gemeente Lonneker Op 28 augustus 1827 kwam er een koninklijk besluit dat het met ingang van 1 1 januari 1829 in grotere steden (meer dan 1000 inwoners) verboden was om overledenen
Nadere informatieInleiding. Begraafplaats bij Providentia in Sterksel
Begraafplaats bij Providentia in Sterksel Inleiding In 1919 besloten de Broeders van de Heilige Joseph in Heerlen om in Sterksel een terrein te kopen voor de stichting van een nieuw verpleeghuis voor epileptici.
Nadere informatieWelke angst leefde bij Mozes toen hij alle wetten, regelingen en verordeningen had opgeschreven?
Israël opgeroepen tot gehoorzaamheid. Welke angst leefde bij Mozes toen hij alle wetten, regelingen en verordeningen had opgeschreven? Zie Deuteronomium 4, 5, 6 en 7 Nadat Mozes de wet in het openbaar
Nadere informatieDe achterkant van Kampen door Ernst Hupkes
De achterkant van Kampen door Ernst Hupkes Wanneer een bezoeker voor de eerste keer de oude binnenstad van Kampen betreedt kan deze zomaar het gevoel krijgen een 19de-eeuwse stad binnen te treden. Met
Nadere informatieGent 24b. De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz. Onderbergen. Het pand van de Dominicanen. Predikherenlei
De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz Gent 24b Onderbergen. Het pand van de Dominicanen Predikherenlei Rue de la Valléé nr 40 /Onderbergen Onderbergen nr 57 in 1940 Tweede gedeelte
Nadere informatieG E M E E N T E A R C H I E F S C H I E D A M INVENTARIS VAN HET ARCHIEF VAN DE STICHTING WOONWAGENWERK
G E M E E N T E A R C H I E F S C H I E D A M TOEGANGSNUMMER 503 INVENTARIS VAN HET ARCHIEF VAN DE STICHTING WOONWAGENWERK VOOR 1971 STICHTING WOONWAGENLIEFDEWERK VAN DE SINT VINCENTIUSVERENINGING 1953-1985
Nadere informatieMaria, de moeder van Jezus
Maria, de moeder van Jezus Kerstoverdenking Rotary 2014 1. Maria in de kerkgeschiedenis 2. Maria in de Bijbel 3. Boodschap 1. Wees gegroet Wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met u. Gij zijt
Nadere informatieBouwhistorisch onderzoek
Bouwhistorisch onderzoek BOUWHISTORISCHE NOTITIE Adres : (tussen Poelestraat 12 en 14) Status : BBP Periode : september 2010 Onderzocht door : Taco Tel Auteur : Taco Tel Datum : Groningen, 16 september
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (14)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (14) Tom Versélewel de Witt Hamer Het is niet duidelijk wanneer de ridders van Sint Jan zich in Arnhem gevestigd hebben. In het jaar 1214 komen we de Orde voor het eerst
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (5)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (5) Tom Versélewel de Witt Hamer De stichtingsdatum van de commanderij Haarlem is exact bekend: 17 juli 1310. Op die dag stelde Gerard van Tetterode, kanunnik van het
Nadere informatie