De Johanni(e)ter Orde in Nederland (1)
|
|
- Marcella Boer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De Johanni(e)ter Orde in Nederland (1) Tom Versélewel de Witt Hamer Op tal van plaatsen in Nederland zijn uit een rijk verleden - nog restanten te vinden van de Johanniter Orde. De Johannieters (met ie in plaats van alleen een i zoals tegenwoordig gebruik is) waren in Utrecht al aanwijsbaar aanwezig vanaf Toen betrof het nog een zuiver Rooms Katholieke orde, waarvan een gedeelte zich tijdens de Reformatie afsplitste en de zijde van de protestanten koos. De bezittingen van de orde betroffen voornamelijk kloosters, kerken en landerijen. In de komende afleveringen van Johanniternieuws zal nader worden ingegaan op deze bezittingen waarvan restanten nog terug te vinden zijn. Hieraan voorafgaand zal in dit artikel de historie van de Johanniter Orde in Nederland in zijn algemeenheid worden belicht. De oorsprong van de hedendaagse Johanniteren Maltezer Orde voert terug tot het midden van de 11e eeuw en moet worden gezocht in een door kooplieden uit Amalfi gesticht en aan Johannes de Doper gewijd pelgrimshospitaal te Jeruzalem. De naar alle waarschijnlijkheid uit Frankrijk afkomstige broeder Gerardus (Gérard Provencal) wist Paus Paschalis II te bewegen het klooster-hospitaal los te maken van de Orde der Benedictijnen en in zijn bul van 15 februari 1113 de broederschap onder zijn bescherming te nemen en te bevestigen, alsook hen het recht te geven een eigen grootmeester te benoemen. In 1135 werden door Paus Innocentius II de regels voor de orde en zijn onafhankelijkheid van de bisschoppelijke jurisdictie herbevestigd. Zo ontstond rond die tijd uit de monniksorde de Orde der Hospitaalridders, later ook wel Johannieter ridders genoemd, naar de beschermheilige van het hospitaal, Johannes de Doper. Overeenkomstig het standenstelsel (adel, geestelijkheid en burgerij) bestond de orde uit drie groeperingen: ridders, wier roeping het was te strijden tegen de ongelovigen, de bedevaartgangers te beschermen en zieken en gewonden te verplegen; priesters, die in de eredienst voorgingen; en dienende broeders, die zieken en vreemdelingen verzorgden. Tevens waren er Johannieter zusters, die zich in kloosterverband aan de ziekenverpleging wijdden. De kledij bestond uit een zwarte mantel voorzien van een wit balkenkruis. In het begin droegen alleen de priesters deze zwarte mantel. In 1259 machtigde Paus Alexander IV de ridders die ten strijde trokken rode wapenrokken voorzien van een wit balkenkruis te dragen Fresco van Pinturicchio (circa ) in de doopkapel van de kathedraal van Siena; jonge Johannieter ridder met het ordekruis op zijn wapenrok 19
2 en deze in vredestijd door de lange zwarte mantel te vervangen, welke nu nog steeds door de ridders van de Johanniter Orde gedragen wordt. Wanneer het balkenkruis op de mantel vervangen is door het achtpuntige kruis, is niet duidelijk. Het gebruik hiervan zien we voor het eerst in de 15e eeuw (zie afbeelding pagina 22). In de eeuwen na haar ontstaan, verspreidde de orde zich over grote delen van Europa, de zogenaamde tongen (Provence, Auverge, Frankrijk, Italië, Aragon, Engeland, Duitsland en Castilië). Een tong bestond uit een aantal grootprioraten die weer onderverdeeld waren in balijen en vervolgens in commanderijen, zoals de kloosters van de Johannieter Orde genoemd werden. Aan het hoofd stonden respectievelijk een grootprior, een baljuw en een commandeur. In Nederland waren een twintigtal commanderijen. Hiervan vielen er twaalf onder de balije Utrecht, drie onder de balije Steinfurt (D), twee onder de balije Avaltère (Fr) en drie commanderijen hadden een bijzondere positie. De commandeur van het Utrechtse Catharinaklooster was tevens baljuw van de balije Utrecht. De balije Utrecht viel op zijn beurt weer onder het grootprioraat Duitsland, met - vanaf als hoofdzetel Heitersheim, in de buurt van Freiburg. In totaal telde de orde circa twintig grootprioraten. Grafmonument van de Johannieter ridder Petrus de Pymorage, Rhodos 1402 Aan het hoofd van een tong stond een meester. De algehele leiding van de orde lag in handen van de grootmeester, die werd bijgestaan door een generaal kapittel, waarin onder anderen de acht meesters van de tongen zitting hadden. Iedere tong had op het hoofdkwartier een eigen logement. Op het eiland Rhodos zijn deze logementen goed bewaard gebleven en te bewonderen in de Ridderstraat in Rhodos Stad. De financiële middelen ten behoeve van de orde kwamen van de commanderijen, die jaarlijks een bedrag aan de orde moesten afdragen. Dit bedrag 20
3 bestond. Uit de dertiende en veertiende eeuw dateren de commanderijen in Buren, Ermelo, Haarlem, Harmelen, Ingen, Kerkwerve, Mechelen, Middelburg, Nijmegen, Oosterwierum, Oudewater, Waarder, Warffum en Wijtwerd. De commanderij in Montfoort dateert uit de zestiende eeuw en wanneer de commanderij in Wemeldinge is gesticht, is onbekend. Verder is er nog een commanderij in Ter Brake (Alphen) die in de twaalfde eeuw gesticht is door de Tempeliers en in 1312 verviel aan de Johannieters. Balijer (baljuw) Wolter van Byler ( ) op 51-jarige leeftijd, Noord-Nederland (mogelijk Anthonie Blocklandt), 1555, olieverf op paneel. Op de lijst zijn devies Moderata durant (Maat houdt stand). Museum Catharijneconvent, Utrecht. werd besteed aan de verzorging en verpleging van zieken en gewonden, aan de strijd tegen de ongelovigen en ten behoeve van de orde zelf. Het oudste Johannieter klooster in Nederland is het Catharinaklooster in Utrecht, tegenwoordig bekend onder de naam Catharijneconvent. Wanneer het klooster precies gesticht is, is onbekend. Er zijn aanwijzingen dat reeds in het jaar 1122 Johannieters, ook wel aangeduid als Jansheren ter plekke aanwezig waren. Verder behoren tot de oudste Johannieterkloosters in Nederland de commanderij St. Jansberg bij Sneek, gesticht in 1207 en de vestiging van de Jansheren in Arnhem, die al in 1214 Lang niet alle commanderijen waren echte kloosters, met een kloosterkerk, kloostergebouwen en kloosterlingen. Sommige waren niet zozeer een geestelijke instelling maar dienden meer voor het beheer van goederen ter plaatse. Dit waren zogenaamde uithoven of voorwerken, waar slechts een of twee Johannieters woonden die vanuit een bepaald klooster waren afgevaardigd om een kloosterhoeve of landgoederen te beheren. De commanderijen werden verdeeld in mannen- (broeders) en vrouwen- (nonnen) conventen. Afhankelijk van het aantal en geslacht van hen die geprofest waren, was er sprake van een mannen-, vrouwen-, danwel een dubbelklooster. De commanderij Arnhem nam een bijzondere positie in. Deze commanderij viel niet onder een 21
4 In Nederland ten tijde van de Reformatie overgegaan tot het protestantisme werden aan het eind van de zestiende eeuw de goederen van de orde geconfisceerd en kwam er een verbod tot het aannemen van nieuwe kloosterlingen. Strikt genomen werd de orde hier niet opgeheven. Ruim 325 jaar, van 1581 tot 1909, leidde de Johannieter Orde in Nederland een sluimerend bestaan. Uit: Guillaume Caoursin, Obsidionis Rhodiae urbis descripto (circa 1480) balije, maar rechtstreeks onder het grootprioraat. Het klooster was in 1493 aangewezen als de enige riddercommanderij in Nederland. Dit hield in dat de functie van commandeur door een ridder vervuld moest worden. Omdat de ridders meestal op het hoofdkwartier van de orde verbleven, lieten zij het beheer van hun commanderij over aan een prior of een rentmeester. In elk land binnen Europa heeft de orde zich op een eigen manier ontwikkeld. In het algemeen kan gesteld worden dat de orde vanaf circa 1500 vrijwel nergens ongestoord is blijven voortbestaan. In de landen waar de Reformatie een rol speelde is de orde op een gegeven moment opgeheven, dan wel overgegaan tot het protestantisme. In Frankrijk is de orde opgeheven ten gevolge van de Franse Revolutie. In Spanje en Italië is de ontwikkeling weer anders geweest. In 1798 werd het hoofdkwartier van de orde op Malta door de Fransen in bezit genomen en moesten de zich naar het eiland noemende Maltezer Ridders, een ander onderkomen zoeken. Na enige omzwervingen vestigde zich de (katholieke) Maltezer Orde in 1834 in Rome. De balije Brandenburg, met als centrum Berlijn, opgericht in 1351, onderdeel van de tong Duitsland, scheidde zich in 1538 van de katholieke moederorde af en werd protestant. Met een kleine onderbreking in de 19 e eeuw is de balije Brandenburg altijd blijven bestaan. In 1909 werd op initiatief van prins Hendrik de commenderij Nederland van de balije Brandenburg opgericht. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de orde zich - net als de commanderij Zweden - losgemaakt van de balije Brandenburg en is als zelfstandige Johanniter orde verder gegaan. Vanaf 1958 is de officiële naam van de orde: Johanniter Orde in Nederland. De huidige balije Brandenburg kent in Duitsland achttien en in het buitenland vijf commanderijen (Hongarije, Zwitserland, Finland, Oostenrijk en Frankrijk). De tong Engeland, die lange tijd slapende is geweest, heeft zich in de 19 e eeuw ontwikkeld tot een protestante orde en daarmee tot een onafhankelijke Johanniter orde. In 1961 hebben de vier protestante Johanniter orden: de Balley Brandenburg, de Johanniterorden i Sverige, De Johanniter Orde in Nederland en The Order of Sint John zich verbonden in de internationale Alliance of the Orders of Chivalry of the Hospitallers of St. John of Jerusalem die bekend staat als de Alliantie van Niederweisel. 22
5 Overzichtskaart Nederlandse Commanderijen 12 e - 16 e eeuw Bronnen: - De Nederlandsche Leeuw, jrg. CXV, no. 9-10, Cerutti, Wim: Van Commanderij van Sint-Jan tot Noord-Hollands Archief, Uitgeverij Spaar en Hout Haarlem,
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (2)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (2) Tom Versélewel de Witt Hamer In het maartnummer van Johanniternieuws ben ik met zevenmijlslaarzen door de historie van de Johanniter Orde gelopen als inleiding op
Nadere informatiePROTESTANTSE RIDDERLIJKE ORDEN IN NEDERLAND RIDDERLIJKE DUITSCHE ORDE, BALIJE VAN UTRECHT JOHANNITER ORDE IN NEDERLAND
PROTESTANTSE RIDDERLIJKE ORDEN IN NEDERLAND RIDDERLIJKE DUITSCHE ORDE, BALIJE VAN UTRECHT JOHANNITER ORDE IN NEDERLAND 11 december 2010 RIDDERLIJKE DUITSCHE ORDE, BALIJE VAN UTRECHT Ridderlijke Duitsche
Nadere informatieStichting en schenkingen
HET JANSKLOOSTER: Stichting en schenkingen Inleiding...1 De stichting...1 Een bisschop en balijer...3 Een aanvankelijk onbedoelde schenking...5 Ontwikkeling tot een rijk klooster...5 Tot slot...7 Katernen
Nadere informatieKanunnikessen. Heilig Graf. Utrecht. verhaalt. Reguliere. van het. in Maarssen. bladzijden uit het. Doornburgh/ Dames en heren (bewoners)/
Utrecht verhaalt: Reguliere Kanunnikessen van het Heilig Graf in Maarssen bladzijden uit het boek Doornburgh verhaalt Kannunikessen v.h. Heilig Graf/Priorij Maarssen/ 11 november 2015/ # Reguliere Kanunnikessen
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (5)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (5) Tom Versélewel de Witt Hamer De stichtingsdatum van de commanderij Haarlem is exact bekend: 17 juli 1310. Op die dag stelde Gerard van Tetterode, kanunnik van het
Nadere informatieNaam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn
Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen
Nadere informatieHet concilie van Konstanz
1 Het concilie van Konstanz Reformatieconcilie Het Concilie van Konstanz (1414-1418) staat bekend als een zogenaamd reformatieconcilie. Algemeen besefte men namelijk in de 14e en de 15e eeuw hoe dringend
Nadere informatieNEDERLAND IN DE 16e EEUW
NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten
Nadere informatieHoe Maartensdijks is de heilige St. Maarten?
Hoe Maartensdijks is de heilige St. Maarten? Een kort beeldverhaal Door Anne Doedens Op 11 november gaan de kinderen in Maartensdijk langs de deuren, bij de vering van Sint Maarten. Zij zingen fbeelding
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatieWerkgroep Bouwhistorie Zutphen. Informatiekaart St. Janskerk. St. Janskerk
Informatiekaart St. Janskerk St. Janskerk De spits van deze lange slanke toren staat al eeuwen scheef. Hoe dat komt weten we niet, maar het zal tot in lengte van dagen wel zo blijven. De toren heeft niet
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (12)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (12) Tom Versélewel de Witt Hamer De commanderij Wemeldinge is waarschijnlijk kort voor het jaar 1400 in het bezit van de Johannieter Orde gekomen. Een eerste vermelding
Nadere informatieTijd van monniken en ridders (500 100 n. Chr.) 3.3 Christendom in Europa. De verspreiding van het christendom in geheel Europa.
391 n Chr Onder keizer Theodosius wordt het christendom de staatsgodsdienst in Romeinse Rijk 496 n Chr De Frankische koning Clovis en vele andere Franken bekeren zich tot het christendom Wat waren de belangrijkste
Nadere informatieHONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913
HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken
Nadere informatieWerkblad Introductie. 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij.
Werkblad Introductie 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 2. PETJE OP, PETJE AF: WAAR OF NIET? Zijn de volgende zinnen
Nadere informatieKerk St-Pieter, Kiezegem
Kerk St-Pieter, Kiezegem Deel 6 : De pastorie Op een niet nader bepaald moment, werd er in Kiezegem een kleine commanderij van de Orde van Malta gesticht. Deze kreeg dan het patronaatsrecht en de tienden
Nadere informatieUITNODIGING. Ondernemers in en voor de Augustijnenkerk! woensdag 19 september uur
UITNODIGING UITNODIGING Ondernemers in en voor de Augustijnenkerk! woensdag 19 september 2007 16.30-18.00 uur 2 3 UITNODIGING Ondernemers in en voor de Augustijnenkerk! woensdag 19 september 2007 16.30-18.00
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (6)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (6) Tom Versélewel de Witt Hamer In het jaar 1196 stichtten de graaf van Nijmegen, Alardus, en diens vrouw Uda in Nijmegen een hospitaal, dat zij met landgoederen begiftigden.
Nadere informatieLodewijk van Berlaymont: 1542, Berlaimont , Bergen
Lodewijk van Berlaymont: 1542, Berlaimont - 1596, Bergen Kamerijkse munt uit 1572 met wapenschild Lodewijk van Berlaymont en Habsburgse adelaar Lodewijk van Berlaymont was een telg uit het belangrijke
Nadere informatieOnze Lieve Vrouwe van Philermo
Onze Lieve Vrouwe van Philermo Tom Versélewel de Witt Hamer Een icoon is een afbeelding van Christus, van de Moeder Gods, van heiligen of van hoogfeesten. Voor de een verbonden met het kerkelijke en spirituele
Nadere informatieKapel, Lourdesgrot en kruiswegstaties hellingbos Simpelveld
Kapel, Lourdesgrot en kruiswegstaties hellingbos Simpelveld Ruimtelijke context Achter het Clara Fey klooster bevindt zich een hellingbos, waarin een Lourdesgrot, een vervallen kapel, 14 kruiswegstaties
Nadere informatieDe Orde van Malta en Tom
Maurice de van der Schueren De Orde van Malta en Tom Op 25 maart 2005 heeft Tom Abraham gezien. Ter gelegenheid van deze mijlpaal heb ook ik de eer iets te schrijven in het liber amicorum, dat als cadeau
Nadere informatieWeek 3. De Reformatie Cursus vroegmoderne tijd 2011 d.c.vanderlinden@uu.nl http://vanderlinden.weebly.com
Week 3. De Reformatie Cursus vroegmoderne tijd 2011 d.c.vanderlinden@uu.nl http://vanderlinden.weebly.com Inhoud college Bespreking opdracht 4 Pauze Bespreking opdracht 5 Opdracht 4 Studenten kunnen uitleggen
Nadere informatieDg brabantfg (mw. Tweemaandelijks tijdschrift van de Sectie voor Geslacht-, Naamen Wapenkunde van Het Noordbrabants Genootschap (het Provinciaal
Dg brabantfg (mw Tweemaandelijks tijdschrift van de Sectie voor Geslacht-, Naamen Wapenkunde van Het Noordbrabants Genootschap (het Provinciaal Genootschap Franciscus Rosmael alias ücheert {Zie afb. Tweede
Nadere informatieSittard, dominicanen en Sint Rosa
Sint Rosa Sittard, dominicanen en Sint Rosa Wanneer de Amerikaanse dominicanessen naar Sittard komen, treden zij in de voetsporen van eerdere dominicanen en dominicanessen, die voor Sittard heel veel betekend
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (11)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (11) Tom Versélewel de Witt Hamer In de vorige aflevering over de Commanderij Alphen is uitgebreid stilgestaan bij de historie van deze commanderij en de centrale plaats,
Nadere informatieMODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG!
MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG! I.I De geboorte van de Europese Unie Zoals jullie waarschijnlijk wel weten zijn er de vorige eeuwen veel oorlogen in Europa geweest. Vooral de Eerste en de Tweede Wereldoorlog
Nadere informatieHet nationale museum voor christelijke kunst en cultuur in Nederland
Het nationale museum voor christelijke kunst en cultuur in Nederland 14-3-2008 1 1.Profilering van een christelijk museum 2.Hoe het begon 3.De collectie 4.Een rondje Catharijneconvent 5.Tot slot 14-3-2008
Nadere informatieBij de tijd Groep 6 thema 3, les 1 De Opstand Werkblad 1. dit is Klaas. Klaas is veer-tien jaar. hij loopt al heel lang.
Bij de tijd Groep 6 thema 3, les 1 De Opstand Werkblad 1 Rouwdouwen Kleur de woorden: sol-daat = geel vecht = rood vrij-heid = groen held = blauw dit is Klaas Klaas is veer-tien jaar hij loopt al heel
Nadere informatieStofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats).
Het verhaal van 1588 Bodystorming Inleiding Het jaar 1588 is een belangrijk jaar in de geschiedenis van de Republiek. De gebeurtenissen die eraan vooraf gaan worden als feiten voorgelezen en tussen de
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (8)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (8) Tom Versélewel de Witt Hamer De Johannieter Commanderij in Sneek zou omstreeks het jaar 1206 gesticht zijn, aldus een zeventiende eeuwse kroniek van Winsemius. In
Nadere informatieraag de ziekenzaal lag net aan het water en aan de straatzijde...
A ls je deze vragenlijst hebt ingevuld weet je al heel wat over dit museum. Op het eind vind je een lijstje met wat uitleg bij woorden die je misschien niet kent. Veel succes! v 1 Dit museum was vroeger
Nadere informatieONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN
STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een
Nadere informatieNaam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt
Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden
Nadere informatieDe Johanniter Orde in Nederland vergeleken met de Johanniters van het Britse Rijk
IN QUINQUEGESIMO ANNO Pierre Keesom De Johanniter Orde in Nederland vergeleken met de Johanniters van het Britse Rijk Met degene aan wie dit boek wordt opgedragen heb ik veel gemeenschappelijks: een Limburgse
Nadere informatieDe Kapelle van Haskerdijken
De Kapelle van Haskerdijken van kapel tot De Kapelle Volgens de schaarse middeleeuwse bronnen zou op de plek van het huidige kerkje van Haskerdijken rond 1200 al een kleine kapel hebben gestaan met daarin
Nadere informatieWijnimport Nederland naar regio
DO RESEARCH Wijnimport Nederland naar regio Sterke opmars wijn uit Chili Jeroen den Ouden 1-10-2011 Inleiding en inhoudsopgave Pagina I De invoer van wijn in Nederland 1 II De invoer van wijn naar herkomst
Nadere informatieRobert van Thorote: Thourotte, begin 13e eeuw Fosses, 16 oktober 1246
Robert van Thorote: Thourotte, begin 13e eeuw Fosses, 16 oktober 1246 Robert van Thorote, ook wel Robert van Langres genoemd was een Frans kanunnik, die achtereenvolgens bisschop van Langres (1232-1240)
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Paspoort Ik houd mijn spreekbeurt over paspoorten. Sommige van jullie zijn vast wel eens naar het gemeentehuis geweest om met jullie vader of moeder een paspoort te halen. Ik moest ook een keer mee en
Nadere informatieOnderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten?
Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten? Rond 1080 bedreigen de minder tolerante Seldjoeken Constantinopel. Het werd voor christelijke pelgrims steeds moeilijker
Nadere informatieGilde Nieuws, editie sept 2014
Gilde Nieuws, editie sept 2014 Datum Dank-je-wel avond nog onbekend De datum van de traditionele Dank-je-wel avond voor alle Cuneragilde gidsen en gastvrouw/heren als dank voor hun inzet het afgelopen
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo II
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen Vanaf de zomer van 1789 trokken veel Franse vluchtelingen naar Oostenrijk. 1p 1 Waarom vormde dit voor het Franse revolutionaire
Nadere informatieTijd van Monniken en ridders: Het Christendom
Tijd van Monniken en ridders: Het Christendom Monnikenwerk Dit is Jorik, hij is arm Zijn vader werkt op het land Dat land is van de monniken Jorik wil een appel pakken uit de boom Hij valt en breekt een
Nadere informatieZorg voor de zieken en strijd voor het geloof: de Johannieters en Maltezers in de Middeleeuwen en de. Nieuwe Tijd. Johanna Maria van Winter
Zorg voor de zieken en strijd voor het geloof: de Johannieters en Maltezers in de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd Johanna Maria van Winter Grijze Wijzen Emeriti aan )iet woord 2000 deel 5 Zorg voor de zieken
Nadere informatieNoord-Nederlandse gewesten. Smeekschift
Habsburgs gezag Vanaf dat moment stonden de zuidelijke Nederlanden onder Habsburgs gezag. Noord-Nederlandse gewesten Door vererving en verovering vielen vanaf dat moment ook alle Noord- Nederlandse gewesten
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (18)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (18) Tom Versélewel de Witt Hamer Wanneer de commanderij Harmelen gesticht is, is niet duidelijk. De oudste vermeldingen over de Johannieter orde in de omgeving van Harmelen
Nadere informatieEen nieuwe manier van bouwen
Steden en staten LES 3 DE MACHT VAN DE KERK In s-hertogenbosch bouwt men een kathedraal. Daar ga ik mijn stenen verkopen aan de bouwmeester. JE LEERT wat er zo bijzonder is aan een kathedraal; wat een
Nadere informatieDE STANDENMAATSCHAPPIJ
DE STANDENMAATSCHAPPIJ 1)DE DRIE STANDEN Een bisschop schets de ideale samenleving De menselijke wet onderscheidt naast de geestelijk stand nog twee andere standen. De edelman en de onvrijen worden niet
Nadere informatieArchiefnummer 0273. Inventaris van het RKD-archief van de AFDELING TEKENINGEN 1968-1992. Marcia Zaaijer / Ramses van Bragt
Archiefnummer 0273 Inventaris van het RKD-archief van de AFDELING TEKENINGEN 1968-1992 Marcia Zaaijer / Ramses van Bragt Den Haag 2000 / 2008 INHOUD 1. Inleiding 3 2. Plaatsingslijst 4 2 1. Inleiding Onder
Nadere informatieVolume: 0-49 zendingen per jaar Europa 0 2 kg 2-10 kg kg kg
Wanneer u op basis van uw daadwerkelijkaantal zendingen boven de 49 zendingen per jaar uitkomt, dan kunt u ons contacteren voor verbeterde tarieven. Wij passen uw prijzen dan direct aan. Volume: 0-49 zendingen
Nadere informatieGEESTELIJKE RIDDERORDEN, ORGANISATORISCH MET ELKAAR VERGELEKEN
GEESTELIJKE RIDDERORDEN, ORGANISATORISCH MET ELKAAR VERGELEKEN Johanna Maria van Winter Instellingen ontstaan niet zomaar in hun volgroeide vorm, maar ontwikkelen zich in de loop der tijden en passen zich,
Nadere informatieDe Waalse gemeenten in Nederland
De Waalse gemeenten in Nederland Nederland kent hervormde gemeenten die een vreemde taal als voertaal hebben: het Frans. Dit opvallende fenomeen valt alleen met behulp van de geschiedenis te verklaren.
Nadere informatieGeertgen tot sint jans man van smarten
Geertgen tot sint jans man van smarten Eén van de topstukken van Museum Catharijneconvent in Utrecht is het kleine paneeltje Man van Smarten geschilderd door Geertgen tot Sint Jans. Van de schilder Geertgen
Nadere informatie5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.
Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke
Nadere informatieBroederenkerk. Ω Bouwjaar: 1772
Informatiekaart Broederenkerk Broederenkerk De Broederenkerk is een van de drie grote kerken in de binnenstad van Zutphen. De toren van de kerk bevat een klok die elke avond om tien voor tien wordt geluid
Nadere informatieHet religieus en maatschappelijk leven.
Het religieus en maatschappelijk leven. De religieuze en maatschappelijke aspecten van Willems leven, waren onlosmakelijk met elkaar vervlochten. Een zeer groot deel van zijn arbeid samenleven werden de
Nadere informatieG E M E E N T E A R C H I E F S C H I E D A M INVENTARIS VAN HET ARCHIEF VAN DE STICHTING WOONWAGENWERK
G E M E E N T E A R C H I E F S C H I E D A M TOEGANGSNUMMER 503 INVENTARIS VAN HET ARCHIEF VAN DE STICHTING WOONWAGENWERK VOOR 1971 STICHTING WOONWAGENLIEFDEWERK VAN DE SINT VINCENTIUSVERENINGING 1953-1985
Nadere informatieKlassieke Muziekgeschiedenis De Middeleeuwen (500 1500)
Klassieke Muziekgeschiedenis De Middeleeuwen (500 1500) Algemeen Als je aan de Middeleeuwen denkt, dan denk je waarschijnlijk aan grote kastelen, ridders en jonkvrouwen. Natuurlijk, dit is een gedeelte
Nadere informatieKatholiek Vrouwengilde (KVG) Friesland
Archiefinventaris van het Katholiek Vrouwengilde (KVG) Friesland (1920 2009) Samenstelling: Ruerd de Vries Datum: 18 dec. 2013 Bewaarplaats: Stichting Archief- en Documentatiecentrum voor R.K. Friesland,
Nadere informatieVoorouders en onderscheidingen. Hoe kunnen gedragen onderscheidingen helpen bij het onderzoek naar voorouders?
Voorouders en onderscheidingen Hoe kunnen gedragen onderscheidingen helpen bij het onderzoek naar voorouders? Programma Inleiding in de faleristiek Genealogie en faleristiek Vragen - Definitievraagstuk
Nadere informatieDe wapenschilden van Cuijk en Grave
De wapenschilden van Cuijk en Grave Het wapenschild van de familie van Cuyck Aernt Van Buchel reproduceerde in zijn Monumenta drie verschillende wapenschilden van de van Cuycks 1 : In goud twee dwarsbalken
Nadere informatieTarieven Europa: staffel 1
Tarieven Europa: staffel 1 Wanneer u op basis van uw daadwerkelijkaantal zendingen boven de 49 zendingen per jaar uitkomt, dan kunt u ons contacteren voor verbeterde tarieven. Wij passen uw prijzen dan
Nadere informatieEuropese feestdagen 2019
Januari - Februari - Maart Bestemming Januari Februari Maart Nederland (NL) 01-01 Bestemming Januari Februari Maart België (BE) 01-01 Bosnie en Herzegovina (BA) 01-01 02-01 01-03 Bulgarije (BG) 01-01 01-02
Nadere informatieAfb Ingekleurde kaart van de zeven provinciën, naar een gravure van Jan Janssonius, Belgii Foederati nova descriptio (1658).
HC 1 Afb. 1.1. Ingekleurde kaart van de zeven provinciën, naar een gravure van Jan Janssonius, Belgii Foederati nova descriptio (1658). DE REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE Het gebied dat we nu kennen als
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Dinsdag 22 juni uur
Geschiedenis en staatsinrichting Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Dinsdag 22 juni 9.00 12.00 uur 19 99 Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor elk vraagnummer is
Nadere informatieTarieven Europa: staffel 1
Tarieven Europa: staffel 1 Wanneer u op basis van uw daadwerkelijkaantal zendingen boven de 49 zendingen per jaar uitkomt, dan kunt u ons contacteren voor verbeterde tarieven. Wij passen uw prijzen dan
Nadere informatieEuropese feestdagen 2018
Januari - Februari - Maart Bestemming Januari Februari Maart Nederland (NL) 01-01 Bestemming Januari Februari Maart België (BE) 01-01 Bosnie en Herzegovina (BA) 01-01 02-01 01-03 Bulgarije (BG) 01-01 03-03
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatieWillemsfonds Jeugdkring Lokeren ( ) Inventaris van het archief ( )
Willemsfonds Jeugdkring Lokeren (1935-1960) Inventaris van het archief (1935-1948) Willemsfonds Jeugdkring Lokeren (1935-1960) Inventaris van het archief (1935-1948) Deze inventaris kan online geconsulteerd
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen VWO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieDe Eerste Ingenieur. Image not found or type unknown. Image not found or type unknown
De Eerste Ingenieur. Vanaf de 9e eeuw verschenen er in Europa plotseling grote kathedralen. Deze grote godshuizen of basilieken werden in eerste instantie in de romaanse bouwstijl opgetrokken en pas naderhand
Nadere informatieUNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK NIJMEGEN HUMANIORA BIBLIOTHEEK COLLECTIE H.IN.N. Nieuwe Geschiedenis - vóór 1870
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK NIJMEGEN HUMANIORA BIBLIOTHEEK COLLECTIE H.IN.N Nieuwe Geschiedenis - vóór 1870 December 2009 Enige notities bij het "Overzicht van de Rubrieksindeling van de Bibliotheek van de
Nadere informatieExamen HAVO en VHBO. Geschiedenis en staatsinrichting
Geschiedenis en staatsinrichting Examen HAVO en VHBO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Vooropleiding Hoger Beroeps Onderwijs HAVO Tijdvak 2 VHBO Tijdvak 3 Dinsdag 22 juni 9.00 12.00 uur
Nadere informatieParagraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk. Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen
Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen 1. De verbreiding van het christendom in Europa 481: Clovis werd koning van één vd Frankische stammen, hij liet de Franken christenen
Nadere informatiePINKSTEREN DRIE: Bokkie kopen!
PINKSTEREN DRIE: Bokkie kopen! Met PINKSTEREN hebben we in Nederland altijd vrij! Er is een 1 e Pinksterdag, een 2 e Pinksterdag. En in Purmerend (en omgeving) hebben we zelfs een 3 e Pinksterdag. Op deze
Nadere informatieGezondheid: uw Europese ziekteverzekeringskaart altijd mee op vakantie?
MEMO/11/406 Brussel, 16 juni 2011 Gezondheid: uw Europese ziekteverzekeringskaart altijd mee op vakantie? Vakantie verwacht het onverwachte. Gaat u binnenkort op reis in de EU of naar IJsland, Liechtenstein,
Nadere informatieHet begin van staatsvorming en centralisatie. Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats?
Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats? Voorbeeld 1: Engeland De bezittingen van de Engelse koning Hendrik II in Frankrijk rond 1180 zijn
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting door A. 2003 woorden 24 oktober 2010 6,3 182 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting geschiedenis H.1 1 Over de nieuwe
Nadere informatieMemorieboek of calendarium-necrologium van het Sint Plechelmuskapittel te Oldenzaal Inleiding bij de internet-editie
Memorieboek of calendarium-necrologium van het Sint Plechelmuskapittel te Oldenzaal Inleiding bij de internet-editie In een vitrine in de oude sacristie van de St. Plechelmusbasiliek te Oldenzaal is een
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Meer doden onder fietsers, minder onder motorrijders. Meeste verkeersdoden onder twintigers
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB07-031 23 april 2007 10.00 uur Sterke stijging verkeersdoden onder fietsers In 2006 kwamen 811 mensen in het Nederlandse verkeer om. Dit zijn er 6 minder
Nadere informatieToelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren
Nadere informatieLieve Vrouwe Broederschap te Houten D. Ruiter Februari 2014
123 Lieve Vrouwe Broederschap te Houten 1732-2010 D. Ruiter Februari 2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Aanwijzingen voorde gebruiker...3 2. Bijzonderheden... 3 Inventaris...5 Pag. 2 van 7 Inleiding
Nadere informatieBijlage B4. Werken aan de start. Freek Bucx
Bijlage B4 Werken aan de start Freek Bucx Inhoud Tabel B4.1... 3 Tabel B4.2... 5 Tabel B4.3... 6 Tabel B4.4... 7 Tabel B4.5... 8 Tabel B4.6... 9 Tabel B4.7... 10 Tabel B4.8... 11 Tabel B4.9... 12 Tabel
Nadere informatieDe Zusters van Liefde in Eindhoven-centrum
De Zusters van Liefde in Eindhoven-centrum Gerardus Waltherus van Someren is geboren in 1802 te 's-hertogenbosch. Hij wordt in 1825 priester gewijd en is achtereenvolgens kapelaan in Tilburg en Eindhoven.
Nadere informatieBijlage B4. Eerste treden op de arbeidsmarkt. Freek Bucx
Bijlage B4 Eerste treden op de arbeidsmarkt Freek Bucx Inhoud Tabel B4.1... 3 Tabel B4.2... 4 Tabel B4.3... 5 Tabel B4.4... 6 Tabel B4.5... 7 Tabel B4.6... 8 Bijlage B4 Eerste treden op de arbeidsmarkt
Nadere informatieOnderzoek gunstige prijsligging.
Onderzoek gunstige prijsligging. BMW 3 Serie Model 320D. 22 Eu-Lidstaten. Jordy Reijers Marketing/Onderzoek P van. Prijs 1 Inhoud Opgave Onderzoek informatie over Eu landen Welke landen hanteren de euro?
Nadere informatieST. ANTONIUS ABT GILDE OVERASSELT HEROPGERICHT
ST. ANTONIUS ABT GILDE OVERASSELT HEROPGERICHT De oudste bron over het Gilde van Overasselt gaat terug tot 1661. Jammer genoeg viel het gilde rond 1970 stil, maar is nooit opgeheven. Op initiatief van
Nadere informatieIk ben de Kaart. De Kaart is een juffrouw, maar die is best een beetje ijdel! DE LIDSTATEN GROEP 7 8
Ik ben de Kaart De Kaart is een juffrouw, maar die is best een beetje ijdel! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Goed kinderen, kijk even allemaal
Nadere informatieBeknopte historische geografie van Oosterhout en Den Hout
Titel: Beknopte historische geografie van Oosterhout en Den Hout Inleiding Oosterhout, strategisch gelegen tussen de A27, de A59 en de A16 heeft al een lange geschiedenis. Thans een bruisende stad met
Nadere informatieInventaris van het archief van de Vereniging voor Vrij Beheer van kerkelijke Goederen
Inventaris van het archief van de Vereniging voor Vrij Beheer van kerkelijke Goederen (1838-1889) 238 Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit Amsterdam
Nadere informatieDINGEN DIE JE MOET WETEN
50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN 978
Nadere informatie5,6. Werkstuk door een scholier 1133 woorden 12 oktober keer beoordeeld. Levensbeschouwing. Inhoudsopgave:
Werkstuk door een scholier 1133 woorden 12 oktober 2004 5,6 36 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inhoudsopgave: Voorwoord Het Christendom Het ontstaan van het Christendom Christelijke stromingen Video
Nadere informatieDorstig Europa? Snel, J. (2007). Dorstig Europa? AdFundum, Vakblad voor de Drankenbranche, 15(6/7):10-11, juni/juli.
Snel, J. (2007). Dorstig Europa? AdFundum, Vakblad voor de Drankenbranche, 15(6/7):10-11, juni/juli. Dorstig Europa? Maart 2007 werd een 76 bladzijden tellend rapport gepubliceerd over meningen over Alcohol
Nadere informatieDe Johanni(e)ter Orde in Nederland (16)
De Johanni(e)ter Orde in Nederland (16) Tom Versélewel de Witt Hamer De Commanderij Warffum wordt voor het eerst genoemd in het jaar 1284, wanneer bisschop Everhard van Munster aan de Johannieter Commanderij
Nadere informatieVara - Kassa 3 Resultaten Aflevering 13 Zomervakantie 1 31 Juli 2007
Vara - Kassa 3 Resultaten Aflevering 13 Zomer 1 31 Juli 2007 1 onderzoeksgegevens mogen alleen gebruikt worden onder vermelding van YoungVotes en de VARA Factsheet Jongeren en Aan 592 jongeren in de leeftijd
Nadere informatieTRACTATENBLAD VAN HET
34 (2007) Nr. 7 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. 4 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting
Nadere informatie