Veiligheid in de procesindustrie: een overzicht Stoomplatform, 3 december 2014

Transcriptie

1 Veiligheid in de procesindustrie: een overzicht Stoomplatform, 3 december 2014 Prof. dr. ir. Genserik Reniers TUDelft, Universiteit Antwerpen, KULeuven Faculty TPM, Safety and Security Science Group (S3G) G.L.L.M.E.Reniers@tudelft.nl

2 Presentatie overzicht Risico en Types risico Wat is er nu specifiek aan veiligheid in de procesindustrie? Wetgeving in de procesindustrie Risico assessment methoden Risico management modellen en het barrieredenken Veiligheidscultuur en HRO 5 basisregels voor veiligheid

3 Presentatie overzicht Risico en Types risico Wat is er nu specifiek aan veiligheid in de procesindustrie? Wetgeving in de procesindustrie Risico assessment methoden Risico management modellen en het barrieredenken Veiligheidscultuur en HRO 5 basisregels voor veiligheid

4 Risico Trias Gevaar Verlies Blootstelling

5 Types risico

6 Presentatie overzicht Risico en Types risico Wat is er nu specifiek aan veiligheid in de procesindustrie? Wetgeving in de procesindustrie Risico assessment methoden Risico management modellen en het barrieredenken Veiligheidscultuur en HRO 5 basisregels voor veiligheid

7 Procesindustrie Unieke samenbouw van type-onderdelen: - Drukvaten - Opslagtanks - Leidingen - Pompen, compressoren - Warmtewisselaars - Etcetc. met typische gevaren via: - Chemische stoffen (bij bepaalde druk en temperatuur) - Chemische reacties Arbeidsveiligheid en procesveiligheid

8 Procesveiligheid Is een discipline gericht op de preventie en mitigatie van branden, explosies en accidentele vrijzetting van chemicaliën in procesinstallaties. Het gaat niet over de klassieke persoonlijke veiligheidsissues. Procesveiligheid is een blend van engineering en management eigenschappen die zich focust op het voorkomen van katastrofale accidenten waaronder explosies, branden en toxische vrijzettingen, als gevolg van het gebruik van chemïcaliën en petroleumderivaten.

9 Dubbele doelstelling: Procesveiligheid - Verminderen van de kans op ongewenste vrijzettingen van stoffen en/of energie (Loss of containment of LOC) uit procesinstallaties - Beperken en beteugelen van de gevolgen Visuele voorstelling in vlinderdasmodel: maatregelen initiële oorzaken eindgebeurtenissen Vrijzetting (LOC)

10 Procesveiligheid-aspecten Type II / HILP (grote onzekerheden) Procesveiligheid is moeilijk observeerbaar, dus moeilijk meetbaar Procesveiligheid hangt samen met de license to operate! (dus maatschappelijke aanvaardbaarheid van risico s)

11 Procesveiligheid-incidenten Potentiële impact op: eigen WN, omwonenden, financieel/economisch, reputatie, license to operate (industrie) Zeldzaam dus gevaar van gewenning en ontkenning van risico s ( We werken al zo lang zonder ongevallen ) Kansen moeilijk kwantitatief in te schatten Kosten-baten analyse is moeilijk (disproportie-factor) Vaak grote investeringen voor veiligheid die nooit zullen moeten werken

12 Procesveiligheid-incidenten Ongevallen met letsels / arbeidsveiligheid (type I) zijn / is geen maat voor procesveiligheid (type II) Meten procesveiligheid via indicatoren (process safety indicators) is moeilijk Belang van Veiligheidscultuur en HRO denken

13 Presentatie overzicht Risico en Types risico Wat is er nu specifiek aan veiligheid in de procesindustrie? Wetgeving in de procesindustrie Risico assessment methoden Risico management modellen en het barrieredenken Veiligheidscultuur en HRO 5 basisregels voor veiligheid

14

15 Major accident prevention legislation change process within Europe

16 Presentatie overzicht Risico en Types risico Wat is er nu specifiek aan veiligheid in de procesindustrie? Wetgeving in de procesindustrie Risico assessment methoden Risico management modellen en het barrieredenken Veiligheidscultuur en HRO 5 basisregels voor veiligheid

17 Wat is risico assessment? Risico Assessment = systematische methode om te onderzoeken: Wat de gevaren zijn Wat de verliezen zijn Wat de blootstellingen zijn Welke de risico s zijn (ranking, berekening) Evaluatie van de risico s Of en Welke maatregelen kunnen worden genomen

18 Opdeling in klassen van methoden Inductief, deductief Probabilistisch, deterministisch Basis, statisch, dynamisch Kwalitatief, kwantitatief, semi-kwantitatief

19 Identificatie Kwantificering van Kansen en Gevolgen Kwalitatieve inschatting / Risico type Beslissing Reductie (indien nodig) Opvolging

20 Risico assessment in de context van risico mgt.

21 Risico assessment methoden Veel kritiek op risico assessment; er is echter geen alternatief! Twee fundamentele wetenschappelijke vereisten: 1. Betrouwbaarheid 2. Validiteit (steeds voorzichtig omspringen met resultaten, en kijken naar assumpties en beperkingen)

22 Risico assessment methoden: populariteit (2003) Total of Seveso companies HAZOP Other methods 37% 15% 13% Checklists 7% 8% 13% 7% Safety audits FTA What-if analysis Kinney & Fine/

23 Presentatie overzicht Risico en Types risico Wat is er nu specifiek aan veiligheid in de procesindustrie? Wetgeving in de procesindustrie Risico assessment methoden Risico management modellen en het barrieredenken Veiligheidscultuur en HRO 5 basisregels voor veiligheid

24 Risico management modellen Risico management modellen bestaan om uit te leggen hoe ongevallen plaatsvinden, hoe preventie kan worden uitgewerkt, hoe risico s best kunnen worden aangepakt, etc. Zulke risico management modellen kunnen worden gebruikt om conceptueel strategieën en modellen en methoden uit te werken die adequaat de risico s kunnen beheren en controleren, zodat proces- Veiligheid gerelateerde rampen kunnen worden vermeden.

25 Het Domino model van Heinrich

26 Het Zwitserse kaas model van Reason

27 Het Beschermingslagen-model voor de chemische industrie Community Emergency Response Plant Emergency Response Physical Protection: Dikes Physical Protection: Relief devices: Process Safety Valve- Bursting Plate Automatic Action Safety Interlock System Emergency Shutdown Critical Alarms - Operator Supervision - Manual intervention Design Control band Basic Controls, Process Alarms,Operator Monitoring Proces Design

28 Het observeerbare P2T model

29 Het design-based safety model Principle 1: Intensification Highly hazardous processes, activities, substances, etc. Highly hazardous processes, activities, substances, etc., but more intensified Principle 2: Substitution Highly hazardous processes, activities, substances, etc. Less hazardous processes, activities, substances, etc. Principle 3: Attenuation by moderation Highly hazardous processes, activities, substances, etc. Highly hazardous processes, activities, substances, etc., but more intensified Less hazardous processes, activities, substances, etc. Principle 4: Attenuation by limitation of effects Highly hazardous processes, activities, substances, etc. Highly hazardous processes, activities, substances, etc., but the consequences have been limited Principle 5: Simplification Highly complicated processes, activities, substances, etc. Less complicated processes, activities, substances, etc.

30 Het fysisch risico model - barrièredenken

31 Opeenvolgende elementen van risico preventie en/of protectie barrière

32 Model voor de Anatomie van een ongeval

33 Presentatie overzicht Risico en Types risico Wat is er nu specifiek aan veiligheid in de procesindustrie? Wetgeving in de procesindustrie Risico assessment methoden Risico management modellen Het barrieredenken Veiligheidscultuur en HRO 5 basisregels voor veiligheid

34 Een beetje geschiedenis

35 Te observeren oorzaken van LOCs Storingen (door defecten in apparatuur of fouten operatoren) Degradatie van omhullingen Risicoanalyse (van installatie) Uitvoeren van werken Risicoanalyse (van werken) Ontwerpfouten Constructiefouten Onderhoudsfouten Fouten bij in- en uitdienstname Beheersystemen voor ontwerp, onderhoud en inspectie, exploitatie

36 Niet makkelijk te observeren veiligheidscultuur oorzaken van LOCs

37 The Egg Model Protein: human and organizational factors for safety ( HOFS ) Organizational real situation as regards safety Technology Procedures Training Behavior of people Results & consequences (objective measures) Observable Factors Individual intention to behave & motivation (cognition) Yolk: measurable Individual attitudes towards the behavior Individual knowledge personality characteristics skills and ability Safety Climate (shared perceptions on safety) Awareness Communication (transparency) Management commitment Trust in the organization Organizational situation as regards safety, as perceived by a group Personal Psychological Factors Protein: measurable Perceptual Factors Protein: measurable Air: unmeasurable Beliefs, affective and cognitive processes, and self-control A B = A has an influence on B Yolk: engineering factors for safety

38 HRO Principes 1. Targeted at disturbances 2. Reluctant for simplification 3. Sensitive towards implementation 4. Devoted to resiliency 5. Respectful for expertise

39 Presentatie overzicht Risico en Types risico Wat is er nu specifiek aan veiligheid in de procesindustrie? Wetgeving in de procesindustrie Risico assessment methoden Risico management modellen Het barrieredenken Veiligheidscultuur en HRO 5 basisregels voor veiligheid

40 Basisregel 1 Top management beseft het belang van veiligheid, en de ermee gepaard gaande veiligheids- en preventie-investeringen. Veiligheid wordt door het top management beschouwd als een manier om winst te maken (zgnde hypothetische baten). Top management en middel management zijn opgelijnd in dit principe.

41 Basisregel 2 Men moet trachten om de aanwezigheid te bekomen van collective mindfullness en van risk-awareness in de organisatie.

42 Basisregel 3 Goede/makkelijke en correcte communicatie en transparente en juiste (verdedigbare) besluitvorming is noodzakelijk.

43 Basisregel 4 Menselijke en niet-menselijke redundancies leiden tot meer veiligheid.

44 Basisregel 5 Menselijk en technologisch onderhoud zijn uitermate belangrijk om ongevallen te vermijden.

45 Hartelijke dank voor uw aandacht!