Voor achtergrondinformatie, papers, rapporten (zoals waarnaar wordt verwezen in dit paper) bij het Green Economic Forum 2013, zie
|
|
- Bruno Bogaert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Voor achtergrondinformatie, papers, rapporten (zoals waarnaar wordt verwezen in dit paper) bij het Green Economic Forum 2013, zie
3 Green Economic Forum 2013 Rotterdam, duurzame Haven van Europa 13 december 2013, conferencepaper Treat energy efficiency as world s first fuel Internationaal Energieagentschap, October 2013 Inleiding In 2011 heeft een eerste Green Economic Forum plaatsgevonden over succesvolle duurzaamheid strategieën. Het Green Economic Forum 2012 besprak de Werklandschap-pen van Zuid-Holland in de 21 e eeuw. Het Green Economic Forum blijkt te voldoen in een behoefte aan uitwisseling en netwerken tussen overheden, bedrijven, kennisinstellingen en natuur- en milieubeweging over de groene economie van Zuid-Holland. Een belangrijke factor daarin zijn haven en industrie van Rotterdam, het Green Economic Forum 2013 staat daarom in het teken van de verduurzaming van de Rotterdamse haven. Het belang van groene economie is helder neergezet door de OESO in Towards green growth (2011) en het Planbureau voor de Leefomgeving ( Voorwaarden voor vergroening van de economie in Nederland, 2012). Een groene economie combineert economische ontwikkeling met betere milieukwaliteit en houdt rekening met toekomstige generaties, aldus een heldere definitie van het Planbureau. Het belang van een groene economie wordt steeds beter gezien, de weg ernaartoe is niet altijd helder. Dat laatste is nu juist een reden om tijdens het Green Economic Forum met elkaar na te gaan waar kansen liggen, welke belemmeringen we met elkaar op moeten ruimen en wie bij kan dragen aan oplossingen voor duurzame groei. Welke (volgende) stappen zijn er in gezamenlijkheid te zetten? Ook in het Green Economic Forum 2013 is dat de centrale vraag, in dit geval rond het thema van de duurzame haven van Rotterdam. In samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam N.V., verkent het Green Economic Forum 2013 welke stappen nodig zijn in het verder verduurzamen van de haven. Nodig, zo bleek onlangs nog uit een advies van de Club van Rome voor de haven, in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam N.V. Zonder verduurzaming heeft de haven geen toekomst na Energie is daarbij een cruciaal thema, gezien de energie-intensieve bedrijvigheid, het vervoer en de doorvoer in de haven, gebaseerd op fossiele brandstoffen. De sleutel tot een duurzame toekomst ligt bij efficiëntie, aldus het advies Updating the future. Momenteel wordt een nieuwe impuls gegeven aan energiebesparing. Zo wordt gewerkt aan een Deltaplan Energie-infrastructuur, benoemd in het Nationaal Energieakkoord. Het bedrijfsleven werkt aan energiebesparing via het Deltalinqs Energy Forum. De energievisie van de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland vult daar met eigen beelden en voorstellen op aan. Tijdens het Green Economic Forum 2013 worden deze visies bij elkaar gebracht. We zullen met de deelnemers ervan proberen vast te stellen welke concrete stappen er in het haven industrieel complex samen zijn te nemen. Op het duurzaamheidprogramma voor de haven en op belangrijke onderdelen die bijdragen aan CO 2 -reductie, te weten energiebesparing in haven en industrie, LNG en duurzame logistiek en transport.
4 Green Economic Forum 2013, aanleiding Augustus 2012 organiseerde het Havenbedrijf Rotterdam N.V. in samenwerking met de Rabobank, een congres plaats over circulaire economie en het belang ervan voor de Rotterdamse haven. Dit congres heeft het thema efficiëntie uit de Havenvisie 2030 verder verkend. In de Havenvisie 2030 formuleert het Havenbedrijf Rotterdam N.V. de ambitie om in 2030 dé meest efficiënte én duurzame haven van Europa te zijn. In het recente advies De toekomst herzien van de Club van Rome in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam N.V. wordt de urgentie daarvan nog eens onderstreept. Nu komt het aan op vertaling van urgentie en duurzaamheidambitie voor haven en industrie in concrete acties. Eind 2012 heeft de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland een Energievisie op het haven industrieel complex opgesteld. Juist vanwege het belang voor economie en werkgelegen-heid, is verduurzamen van het haven industrieel complex belangrijk. Er wordt veel energie gebruikt, opgewekt én doorgevoerd. Energie is daarmee een sleutel in verduurzamen van de haven en industrie. Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland wil bijdragen aan een transitie naar een duurzame energie- en grondstoffenvoorziening voor het haven industrieel complex. Met een lage energiebehoefte, lage fossiele input en een hoge inzet van hernieuwbare bronnen. Als vervolg op de Energievisie heeft de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland voorstellen geformuleerd om energiebesparing in de haven en industrie verder aan te jagen. Het Nationaal Energieakkoord voor duurzame groei is een actuele belangwekkende ontwikkeling die de op elkaar aanvullende ambities van het Havenbedrijf Rotterdam N.V. en de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland kan versterken. Zo heeft rendabele benutting van industriële restwarmte een hoge prioriteit in het energieakkoord. Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland stelt in haar projectvoorstel Energiebesparing in haven en industrie voor Energie Servicecenters per sector op te zetten, in aanvulling op het in het Energieakkoord besproken Energy Servicecenter. Met andere woorden, het Nationaal Energieakkoord bevat thema s en acties op energiebesparing en hernieuwbare opwekking met betekenis en meerwaarde voor de uitwerking van de Havenvisie Havenvisie 2030 en duurzaamheidprogramma De Havenvisie 2030 verwoordt de ambitie om in 2030 de meest efficiënte én de meest duurzame haven van Europa te zijn. Dat komt tot uiting in twee beelden: Global hub en Europe s industrial cluster. In 2030 is Rotterdam dé Global hub van Europa voor containers, fuel en energiestromen en koploper in duurzame en efficiënte ketens. Het industriecomplex is Europe s industrial cluster, geïntegreerd met Antwerpen het grootste, meest moderne en duurzame petrochemie- en energiecomplex van Europa. De havenvisie geeft ook opnieuw inhoud aan de dubbeldoelstelling van economische ontwikkeling en verbeteren van milieukwaliteit zoals deze al in de jaren 90 is geformuleerd. Die afspraken hebben onder andere geleid tot realisatie van Maasvlakte2 en 750 ha. nieuwe natuur- en recreatiegebieden en worden ook door de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland onderschreven. De behoefte aan vernieuwing van de dubbele doelstelling is een gevolg van het anders denken over duurzaamheid. Het bewustzijn is in de breedte toegenomen, mede als gevolg van klimaatverandering en het schaarser worden van grondstoffen. Economie en leefkwaliteit worden minder als tegengestelde begrippen gezien, nieuwe duurzaamheid-thema s komen op. Dit blijkt ook uit begrippen als biobased economy en clean tech.
5 Deze dubbeldoelstelling moet telkens opnieuw worden vertaald naar de uitdagingen van vandaag en morgen. Op visieniveau is de dubbeldoelstelling geïntegreerd terug te vinden in de ambities rond de Global hub en Europe s industrial cluster uit de Havenvisie Zo wordt voor de Global hub de ambitie uitgesproken om de meest duurzame logistieke ketens met de laagste ecologische footprint per tonkilometer ter wereld te ontwikkelen. Voor het industriële cluster wordt de ambitie uitgesproken om een transitie door te maken naar duurzame energieopwekking en biobased chemicals. De ambitie de meest efficiënte en duurzame haven van Europa, is doorvertaald naar een agenda bij de Havenvisie : 1. transitie naar een biobased chemie en industrie met verduurzamen van energieopwekking en realisatie van CO 2 -afvang en -opslag; 2. forse efficiencyverbetering van logistieke ketens en uitbreiding van het Europese netwerk van inlandhubs en spoor- en binnenvaartinfrastructuur; 3. verbeteren van bereikbaarheid in Rijnmond en naar het achterland door beter benutten van bestaande infrastructuur en uitbreiden van het rijkswegennet (Blankenburgtunnel, A4-Zuid); 4. verbeteren leefomgeving door verminderen geluid- en stankoverlast, creëren van groene (recreatie)randen en intensief ruimtegebruik. Duurzaamheidprogramma Verder operationaliseren van de agenda uit de Havenvisie vergt volgens het Havenbedrijf Rotterdam N.V. een inzet gestructureerd langs drie themalijnen, reduce, recycle en replace. Het duurzaamheidprogramma zet daarbij expliciet in op de meer strategische duurzaamheidthema s op weg naar 2030*. De opgave is deze concreet te maken. (Duurzaamheidstrategie, Havenbedrijf Rotterdam N.V., 2013) 1 Voor een voortgangsrapportage die tevens een meer volledig overzicht geeft van deze agenda, zie
6 * Leefomgevingkwaliteit-thema s als geluid en luchtkwaliteit zijn niet onbelangrijk, sterker, voor omwonenden het belangrijkste, ze zijn ook afgeleide van de strategische thema s. Invoering van LNG levert een betere luchtkwaliteit op, het vergt echter nog wel een paar strategische keuzen voordat het logistieke systeem is ingericht op het (veilig) gebruiken van LNG. Het Havenbedrijf Rotterdam N.V. blijft via de uitvoering van de Havenvisie 2030 inzetten op verdere verbetering van de leefomgevingkwaliteit. Bij reduce gaat het om het verhogen van de efficiency in industrie en logistiek door besparingen in energie- en grondstoffengebruik. Uitgangspunt moet zijn dat er een duurzaam alternatief is, maar als dat er niet is, moet worden ingezet op maximale energie- en grondstoffenbesparing. Dilemma daarbij is dat besparingen kunnen leiden tot uitstel van het inzetten van duurzame alternatieven. Bij recycle gaat het om het sluiten van kringlopen door recycling van metalen en mineralen. Maar ook door clustering van bedrijven en/of het realiseren van verbindende infrastructuur voor energieen grondstoffenuitwisseling. Bij het gebruik van biomassa is er nog discussie mogelijk over het ruimtebeslag ervan en over voedselverdringing. CO 2 -afvang en -opslag horen hier ook onder, als overgangstechnologie in de transitie naar duurzame energie. Bij replace gaat het om het toepassen van duurzame energie en -grondstoffen. Onder duurzame energie vallen alle vormen van duurzame energieopwekking zoals wind, zon en geothermie. Bij duurzame grondstoffen gaat het om de transitie naar een biobased economy, vervanging van op fossiel gebaseerde grondstoffen. Onder replace valt ook CO 2 -afvang en -gebruik voor toepassingen in glastuinbouw en in chemie. Visie Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland Het haven industrieel complex heeft economische betekenis voor Noordwest Europa. Verduurzaming ervan is daarom van groot belang. Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland heeft eind 2012 in een energievisie voor het complex, een transitie naar een duurzame energie- en grondstoffenvoorziening voorgesteld. Deze visie is naast agendasettend eveneens een reactie op de Havenvisie 2030 en het Rotterdam Climate Initiative. Beide bevatten prima ambities en uitgangspunten, echter nog te weinig concrete actiepunten. Daarnaast bevat de Havenvisie geen doorkijkje na 2030 en dat is jammer. In 2030 zijn we op weg naar de volgende mijlpaal, in 2050, in een klimaatneutraal haven industrieel complex. Er wordt in de Havenvisie onvoldoende gestuurd op koppeling van bedrijven om restwarmtestromen te benutten. En wordt juist sterk ingezet op CO 2 -afvang en -opslag, zo lijkt het. Risico daarvan is minder gevoelde urgentie voor forse energiebesparing (CO 2 -reductie) of zoals het Havenbedrijf Rotterdam N.V. het zelf zegt: het risico op uitstel van duurzame alternatieven. CO 2 -afvang en -opslag hoort volgens de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland niet meer dan een (tijdelijke) overgangsmaatregel naar een duurzame energievoorziening (lees, extreem efficiënt en gebaseerd op hernieuwbare bronnnen) te zijn. Belangrijk voor het realiseren van CO 2 -reductie blijft primair energiebesparing. Binnen het haven industrieel complex blijft dat fors achter bij de voorgenomen doelstelling van 2% per jaar. Ondanks enkele hoopvolle projecten, benutten veel bedrijven in de haven niet de laatste stand der techniek voor energiebesparingsmogelijkheden. Haven en industrie benutten onvoldoende de kansen die een energietransitie juist kan opleveren. Zoals voor de industrie lagere productiekosten en het vermarkten van kennis en exportkansen.
7 Bedrijfsinvesteringen zijn dus nog steeds te weinig milieu-inclusief. Bedrijven stellen zeer scherpe rendementseisen voor het treffen van maatregelen. Zo treffen veel bedrijven alleen maatregelen met een terugverdientijd kleiner dan 2 á 3 jaar. Mogelijke maatregelen die zich op wat langere tijd terugverdienen, blijven dan liggen. Dit ondanks de afspraak in convenanten om alle maatregelen met een terugverdientijd kleiner dan 5 jaar te nemen. Energiebesparing is geen corebusiness van bedrijven, wat eigenlijk vreemd is als je bedenkt dat dertig tot vijftig procent van de productiekosten aan energiegebruik gerelateerd is. Karin Husmann, directeur van Plant One, Energie expertisecentrum voor haven en industrie Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland streeft naar een duurzame energie- en grondstoffenvoorziening voor haven en industrie, rekening houdend met de mondiale productie- en logistieke ketens waar zij onderdeel van zijn. Met een lage energiebehoefte, een lage fossiele input, een hoge inzet van hernieuwbare bronnen, rekening houdend met natuur, biodiversiteit en gezondheid van mensen. Een dergelijk duurzaam haven industrieel complex wordt gekenmerkt door hoge energie-efficiëntie en doorbraaktechnologie. Door gebruik van hernieuwbare energiebronnen en efficiënt ruimtegebruik. Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland onderscheidt de volgende elementen op weg naar een klimaatneutraal haven industrieel complex in 2050: 1. Een sterke reductie van het energiegebruik door: a. Hoge efficiëntie van gebruik, o.a. via co-siting (stoom, warmte, CO 2 ) en gebruik van restwarmte over grotere afstanden (stedelijk gebied, glastuinbouw); b. Innovatie in procestechnologie en energieopwekking leidend tot doorbraken; 2. Gebruik van hernieuwbare bronnen (biomassa, wind, zon, stroming, geothermie, zoet/zout overgang, en recyclestromen). Duurzame invulling van biomassa/biobased; 3. Versneld afbouwen van het gebruik van fossiele energie, in het bijzonder kolen. CO 2 -afvang en - opslag is een overgangstechnologie naar verduurzaming van productie en raffinage; 4. Efficiënt ruimtegebruik is een voorwaarde voor energiebesparing door samenwerking tussen (energie)productiefaciliteiten en voor vergroening van de leefomgeving; 5. Verbetering van de leefomgevingkwaliteit en gezondheid: luchtkwaliteit, lokale hinder (geluid, stank) en externe veiligheid in het haven industrieel complex. (haven industrieel complex, van nu naar de toekomst, Energievisie Haven Industrieel Complex Rijnmond, NMZH, 2012)
8 Deze transitie naar een duurzaam haven industrieel complex loopt via techniek en innovatie, maar zeker ook via politiek, bestuur en de cultuur binnen bedrijven. Een gegeven daarbij is dat de belangrijke investeringsbeslissingen door de bedrijven worden genomen op hoofdkantoren die veelal buiten Nederland liggen. Europees energiebeleid is daarom onontbeerlijk, richting hoge energie efficiëntie en maximalisatie van hernieuwbare bronnen. Het is ook zinvol om te bekijken op welke wijze concurrentievoordelen (stijgende energie-prijzen; vraag van klanten en consumenten, e.d.) kunnen worden gehaald door voorop te lopen met het nemen van werkelijk duurzame maatregelen ( beat the level playing field ). Naast Europees zijn ook regionaal kaders en samenwerking van partijen als Havenbedrijf Rotterdam N.V., Deltalinqs, overheden en de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland nodig: 1. Partijen in het Rijnmondgebied moeten een Europees beleid met harde randvoorwaarden voor verduurzaming van en innovatie in de energievoorziening bepleiten; 2. Regionale acties a Vestigingsbeleid Sturen op voorrang voor bedrijven die bijdragen aan verduurzaming van de energievoorziening, zoals gebruik van reststromen; b Integratie tussen bedrijven en locatiekeuze Locatiekeuze binnen het industrieel complex die procesintegratie tussen bedrijven ondersteunt. Chemische industrie met co-siting maakt met een forse impuls in energie-efficiëntie mogelijk; c Vergunningverlening Vanuit alle omgevingsvereisten kijken naar het gehele systeem van vergunningen. NMZH wil dit verkennen met DCMR, provincie, Deltalinqs en HbR; d Nutsfunctie reststromen Een nutsfunctie voor reststromen invullen door investeringen in transportpijpen en/of reststoffenbedrijven en/of een reststoffenmarkt; e Openbare, transparante monitoring Inzicht in feitelijke resultaten naar duurzaamheid. Voorzet Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland: energiebesparing HIC Aanhakend bij de actualiteit van het Nationaal Energieakkoord, wil de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland een forse ambitie op energiebesparing in het haven industrieel complex en deze waarmaken door een aantal projecten op te zetten samen met bedrijven, Deltalinqs Energy Forum, Havenbedrijf Rotterdam N.V., gemeente Rotterdam en DCMR. Daarbij valt te denken aan het, naast elkaar en in samenhang, uitvoeren van: 1. Onderzoek (eventueel quick scan) naar de mogelijkheden van industriële energiebesparing en daadwerkelijke toepassing in de praktijk. Beschrijf mogelijke mechanismen om de energiekosten (de som van kosten voor installaties en variabele lasten) voor de industrie maximaal gelijk te houden aan de internationale ontwikkeling en tegelijkertijd de energie-intensiteit drastisch te verlagen. Energie-extensivering is niet alleen een kwestie van het ontwikkelen van kennis op technische universiteiten en bij technische consultants, maar vooral het gebruiken van die technieken en verder ontwikkelen in praktijk-situaties. 2. Zoeken naar gezamenlijke lobbymogelijkheden, in NL- en EU-verband, voor een werkzamer ETS (CO 2 -emissiehandelsysteem), in aansluiting op 1.. Er zou een aansluitende strategie op het Nationaal Energieakkoord moeten worden ontwikkeld in een SER-Energieakkoord Haven.
9 3. Het zoeken van (voorbeeld) bedrijven in de categorie voorlopers en achterlopers om nadere afspraken te maken over versterkt inzetten op energiebesparing. Vergelijkbaar met afspraken die de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland eind 2011 met het bedrijf IOI Loders Croklaan heeft gemaakt. Op basis van een energiescan is een CO 2 -reductieplan opgesteld en zijn tenminste drie van de meest belovende emissiebeperkende maatregelen genomen. Deze aanpak biedt wat de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland betreft ook mogelijkheden voor het creëren van gezamenlijke provinciale of Rotterdamse Green Deals. 4. Oprichten van Energy Servicecenters per bedrijfstak in de haven in aanvulling op het Service Centre in Plant One. Het toegankelijk maken van energiebesparingsmogelijkheden, is zinvol. In aanvulling daarop moet ook echt per bedrijfstak specifiek maatwerk tot stand komen, waarbij bedrijven komen tot doorlopen van het traject van businesscase tot implementatie. Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland wil op deze voorstellen inzet en capaciteit inbrengen en nodigt de deelnemers aan het Green Economic Forum 2013 en anderen uit om daarover mee te denken en tot uitvoering te komen.
10 Rotterdam, duurzame haven van Europa Het Green Economic Forum 2013 heeft tot doel om tot uitwisseling te komen over kansen en oplossingen voor belemmeringen op weg naar een duurzame haven en industrie in Rotterdam en de Vlaams Nederlandse Delta. Het Havenbedrijf Rotterdam N.V. heeft in de Havenvisie 2030 duurzaamheidambities geformuleerd en staat nu voor de opgave deze te vertalen naar concrete uitvoering. Daarvoor is dialoog met de maatschappelijke omgeving en van ondernemers in de haven nodig. Het is van belang dat deze ambities gaan leven en tot uitvoering komen. Het Havenbedrijf Rotterdam N.V. wil tijdens het Green Economic Forum 2013 tot een uitwisseling komen over haar voorzet voor een duurzaamheidprogramma, zowel met ondernemers in de haven als met de maatschappelijke omgeving van de haven. Peter Mollema zal die voorzet in zijn inleiding schetsen en u krijgt in de themasessie uitgebreid de gelegenheid daarover met hem van gedachten te wisselen. Het Rotterdam Climate Initiative stimuleert de duurzame energietransitie in de stad en in de haven. Alexandra van Huffelen zal als vicevoorzitter ingaan op enkele vragen. Wat betekenen de huidige economische ontwikkelingen, de ontwikkelingen op de energiemarkten en het nationale energieakkoord voor deze duurzame energietransitie? Om zo te kunnen bepalen wat daarin tot nu toe is bereikt en verder te kunnen met de vraag waar Rotterdam de komende jaren op wil versnellen. Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland geeft met het Green Economic Forum 2013 en onze visie en voorstel voor een aanpak naar een duurzame haven en industrie een voorzet. Zowel via de inleiding van Alex Ouwehand, als in de themasessie over Energiebesparing in haven en industrie. Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland hoopt op een goede uitwisseling en op deelnemers in haven en industrie die samen met de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland concreet willen investeren in concrete stappen. Tijdens het Green Economic Forum 2013 zullen daarnaast nog twee thema s aan de orde komen die tot nu in dit paper minder aan de orde zijn gekomen. Ze spelen evenwel een belangrijke rol bij het verduurzamen van haven en industrie op weg naar LNG, als transportbrandstof De toepassing van LNG als transportbrandstof kan zeker in de scheepvaart een forse bijdrage leveren aan het terugdringen van de emissies van CO 2, NO x, SO x en fijnstof. Aan de andere kant is LNG ook gewoon een fossiele brandstof en is de mate waarin LNG werkelijk bijdraagt aan de verduurzaming van het zware transport afhankelijk van de keuzen die er gemaakt worden bij de implementatie van deze nieuwe brandstof. Tijdens de themasessie van het Green Economic Forum 2013 over LNG worden de voor- en nadelen van invoering van LNG bekeken. Evenals de wijze waarop de bijdrage van LNG aan de verduurzaming van het transport kan worden geoptimaliseerd. Supply chain management, meer dan duurzame logistiek Duurzame logistiek is geen keuze meer, maar noodzakelijk om congestie te beperken, emissies te minimaliseren én de transportkosten te verlagen. Zowel de verlader als de logistieke dienstverlener hebben hierin een verantwoordelijkheid. De workshop laat aan de hand van voorbeelden zien hoe duurzaamheid en kostenreductie in het vervoer hand in hand gaan bedrijven 10-15% kunnen verbeteren met gerichte maatregelen rond de inrichting van de logistieke keten, optimalisatie van de transportoperatie, horizontale en/of verticale samenwerking, verkorten van laad- en lostijden, optimale modaliteits- en voertuigkeuze, reduceren van brandstofgebruik e.d. Aan het eind van het Green Economic Forum 2013 zullen we vaststellen welke concrete stappen in gezamenlijkheid zijn te zetten op weg naar de duurzame haven in 2030.
11 Programma Green Economic Forum december 2013, Maastoren Rotterdam* uur Ontvangst uur Welkom door middagvoorzitter Adriaan Visser, Algemeen directeur Platform31 en door Anneke Sipkens, directeur sustainability, Deloitte uur Inleidingen en reacties uur Pauze Havenvisie 2030, ambities en stappen naar een duurzaamheidprogramma Peter Mollema, directeur Environmental management Havenbedrijf Rotterdam Rotterdam Climate Initiative, de inzet voor een duurzame stad en haven Alexandra van Huffelen, vicevoorzitter Rotterdam Climate Initiative Praktische voorstellen voor energiebesparing in haven en industrie Alex Ouwehand, directeur Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland Reacties van de zaal en de 1e rij, bestaande uit Harry Geerlings, hoogleraar bestuur en duurzame mobiliteit, Erasmus Universiteit Cees Jan Asselbergs, directeur Deltalinqs Pier Vellinga, hoogleraar klimaat en energie, Wageningen Universiteit Gaston Gelissen, bureauhoofd klimaat en verkenningen, DCMR uur Parallelle themasessies 1. Duurzaamheidprogramma Havenbedrijf Rotterdam 2. Energiebesparing in haven en industrie 3. LNG als transportbrandstof 4. Supply chainmanagement uur Plenaire afsluiting met uitwisseling en afrondende conclusies Vanaf ongeveer uur tot uur is er gelegenheid tot napraten met een drankje en hapje. *Mogelijk gemaakt door Deloitte
volgens HbR zelfs verder Rotterdam
Heel Rijnmond één grote keten? Havenbedrijf Rotterdam Sandra Prenger 1 Heel Rijnmond industrial area logistics hub metropolitan area distribution volgens HbR zelfs verder Rotterdam Inhoud Havenvisie 2030
Nadere informatiePraktische voorstellen voor energiebesparing in haven en industrie. Alex Ouwehand Directeur NMZH
Praktische voorstellen voor energiebesparing in haven en industrie Alex Ouwehand Directeur NMZH CO2 emission CO2 reduction Ambities klimaat en energie EU en Rijk 2020 : 20 % CO 2 -reductie (tov 1990),
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieMainport en blueports: samenwerken aan multimodaal netwerk
Mainport en blueports: samenwerken aan multimodaal netwerk Jaarcongres Nederlandse Vereniging van Binnenhavens, Venlo, 5 oktober 2012 Hans Smits, CEO Havenbedrijf Rotterdam N.V. 1 Haven Rotterdam in cijfers
Nadere informatieHavenvisie 2030 Drechtsteden 5 april 2011
Havenvisie 2030 Drechtsteden 5 april 2011 1 Doel Havenvisie 2030 Richting geven aan de verdere ontwikkeling van de Rotterdamse mainport. Zekerheid en perspectief bieden aan klanten, burgers, overheden
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informatieStartnotitie Energietransitie. November 2018
Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie
Nadere informatiePROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST
NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatie2-7-2014. Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen?
Energieakkoord voor duurzame groei Juli 2014 WERK IN UITVOERING Ed Nijpels Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen? 1 Waarom een Energieakkoord? Perspectief Consistentie Ambitie Realiteit Groei
Nadere informatieRotterdam, 23 mei 2013. Geachte heer Van der Touw, beste Ab,
Rotterdam, 23 mei 2013 Geachte heer Van der Touw, beste Ab, Onlangs was u te gast in de RCI Board waar we spraken over de totstandkoming van het nationale energieakkoord. Inmiddels hebben wij dit onderwerp
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieWELKOM IN ROTTERDAM! Regio West-Brabant en het Havenschap Moerdijk te gast bij Havenbedrijf Rotterdam N.V. Maasvlakte, 11 september 2015
WELKOM IN ROTTERDAM! Regio West-Brabant en het Havenschap Moerdijk te gast bij Havenbedrijf Rotterdam N.V. Maasvlakte, 11 september 2015 1 PROVINCIE BRABANT BELANGRIJK VOOR ROTTERDAM! Rotterdam-Noord-Brabant:
Nadere informatieBehoud van natuurlijk kapitaal en ervaringen rond studie Chemiecluster Eemsdelta
Behoud van natuurlijk kapitaal en ervaringen rond studie Chemiecluster Eemsdelta Rotterdam Energy Port 2015 R.Willems 1 Definitie Natuurlijk Kapitaal The world s stocks of natural assets which include
Nadere informatieCommissie voor Ruimtelijke Ontwikkeling en Wonen
Griffie Commissie voor Ruimtelijke Ontwikkeling en Wonen Datum commissievergadering : - Document nummer : 2833947 Behandelend ambtenaar : T. de Graaf Directie/bureau : Economie & Mobiliteit/ Bureau Mobiliteitsbeleid
Nadere informatieEnergievoorziening Rotterdam 2025
Energievoorziening Rotterdam 2025 Trends Issues Uitdagingen 9/14/2011 www.bollwerk.nl 1 Trends (1) Wereld energiemarkt: onzeker Toenemende druk op steeds schaarsere fossiele bronnen Energieprijzen onvoorspelbaar,
Nadere informatieEnergieakkoord voor duurzame groei
Energieakkoord voor duurzame groei Netwerkbijeenkomst Duurzame regionale energie Gelderland 15 januari 2014 Lodewijk de Waal Energieakkoord Wie zaten aan tafel? Inhoud presentatie Hoofdlijnen Energieakkoord
Nadere informatieEnergievisie Haven en Industrie Complex Rijnmond
Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland Goudsesingel 6 3011 KA Rotterdam 010-4765355 info@milieufederatie.nl www.milieufederatie.nl Energievisie Haven en Industrie Complex Rijnmond Natuur en Milieufederatie
Nadere informatieGas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)
Gas op Maat De maatschappij is op weg naar een CO 2 -neutraal energiesysteem. De gassector wil graag bijdragen aan het behalen van deze doelstelling. In de transitieperiode is de rol van aardgas maatwerk:
Nadere informatieSamenvatting. economy.
Samenvatting 6 SAMENVATTING Samenvatting Door toenemende technologische kennis en innovatie is het steeds beter mogelijk om de verschillende bestanddelen van planten, bomen, gewassen en dierlijke reststromen
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatieWereldklasse doen! Havenbedrijf Rotterdam. Henk de Bruijn 25 september 2013. Copyright - Port of Rotterdam
Wereldklasse doen! Havenbedrijf Rotterdam Henk de Bruijn 25 september 2013 1 Haven- en industriegebied + 2 Havengebieden Maasvlakte Waal-/Eemhaven Europoort Botlek 3 Haven in cijfers Rotterdamse haven
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. Februari 2019
Raadsakkoord energietransitie Februari 2019 De energietransitie in Rotterdam Een klimaatneutraal en duurzaam Rotterdam. Dat is waar we naar toe willen. Een groene en gezonde stad met schone lucht, waarin
Nadere informatieVisie Global Hub. Visie 2030. Visie Europe s Industrial Cluster
Visie Global Hub Port Compass is de visie op de toekomst van de haven van Rotterdam: de Havenvisie 2030. Port Compass is de opvolger van het Havenplan 2020 en verwoordt de ambitie en visie op de toekomst
Nadere informatieMANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND
MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,
Nadere informatieEnergie Transitie: traagheid en versnelling
twitter.com/janrotmans Energie Transitie: traagheid en versnelling Den Haag, 26 Juni 2014 In welke fase zit energietransitie? Transitie naar Duurzame Energie Pre-development stage Through development stage
Nadere informatieWKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl
WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl 12-11-2007Sheet nummer 1 Ontwikkelingen wereldwijd Heeft de Al Gore film impact?
Nadere informatieKLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN
KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN AKKOORDEN EN GREEN DEALS Rafaël Lazaroms Coördinator Energie en duurzaamheid Unie van Waterschappen 1. Duurzaamheid en taken waterschappen 2. Duurzame ambities in akkoorden
Nadere informatieDuurzaamheid, Energie en Milieu
Duurzaamheid, Energie en Milieu In de uitvoeringsagenda duurzaamheid van de gemeente staat: Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van huidige generaties zonder de mogelijkheden
Nadere informatieEnergietransitie Glastuinbouw en warmte
Energietransitie Glastuinbouw en warmte Inhoud 1. Inleiding 2. Energietransitie glastuinbouw 3. Warmteclusters 1. Doel 2. Aanpak en gebieden 4. Vragen/ discussie Nationale en internationale doelen ambitie
Nadere informatiePresentatie SIM MEA-Industrie & LEA. Ron Bissels 16 april 2018
Presentatie SIM MEA-Industrie & LEA Ron Bissels 16 april 2018 Inhoud 1.MEA-Industrie (Maastrichts Energie Akkoord) 2.LEA (Limburgs Energie Akkoord) 2 3 Uitnodiging Niet alleen besparing Ook opwekking Duurzame
Nadere informatieGrootschalige verduurzaming door creatieve coalities
Grootschalige verduurzaming door creatieve coalities André de Groot gemeente Rotterdam, programma Versnelling010 27 januari 2015 Opbouw stedelijk programma Duurzaam Groene, gezonde en veerkrachtige stad
Nadere informatieMasterclass IV. Energie op bedrijventerreinen
Masterclass IV Energie op bedrijventerreinen Programma Tijd Onderwerp Wie 16.00 Welkom Aleida van den Akker / Margreet Verwaal (Provincie Zuid-Holland) 16.05 Context en urgentie Wiebe Brandsma (Provincie
Nadere informatieDe Rotterdamse haven en het achterland. Havenvisie 2030 en achterlandstrategie
De Rotterdamse haven en het achterland Havenvisie 2030 en achterlandstrategie Ellen Naaykens Havenbedrijf Rotterdam N.V. ALV ELC, Venlo 30 november 2011 Inhoud Profiel haven Rotterdam Ontwerp Havenvisie
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. April 2019
Raadsakkoord energietransitie April 2019 Inhoudsopgave De energietransitie in Rotterdam 1 De energietransitie als kans 1 Tegengaan energiearmoede 1 Klimaatakkoord van Parijs 2 Rotterdamse klimaatambitie
Nadere informatieGreen Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei
Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Burgers, bedrijven, milieu-organisaties en overheden hebben vandaag op initiatief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en
Nadere informatieIk ben als bestuurder in deze provincie bijzonder geïnteresseerd in de kansen van nieuwe energie voor onze kenniseconomie.
Welkomstwoord van Jan Franssen, Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, bij het Lustrumcongres 'Geothermal Heat is Cool' van het Platform Geothermie, Den Haag, 24 oktober 2012 ---------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieDe Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken;
INTENTIEVERKLARING CO 2 AFVANG, TRANSPORT en OPSLAG Partijen 1. De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, vertegenwoordigd door de heer ir. J. van der Vlist, Secretaris-Generaal
Nadere informatieWELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018
WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018 Inleiding Wat doet het Havenbedrijf Rotterdam? Hoe bouwen wij aan een duurzame haven? Wat doen wij aan waterstof? 2 Wat doet het
Nadere informatieJan van der Zande. Wageningen, 6 december 2007
Jan van der Zande Wageningen, 6 december 2007 Haven industrieel complex Rotterdam Grote dominantie van fossiele grondstoffen, producten en halfproducten Opkomst biofuels (opslag en productie) Rotterdam
Nadere informatieROTTERDAM BIOPORT. Frans Jan Hellenthal Business Developer Havenbedrijf Rotterdam 8 december 2011
ROTTERDAM BIOPORT Frans Jan Hellenthal Business Developer Havenbedrijf Rotterdam 8 december 2011 Havenbedrijf Rotterdam N.V. Structuur: Overheids-N.V., aandeelhouders: de gemeente (70%) en het Rijk (30%)
Nadere informatieStrategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid
Strategische visie Biomassa 2030 drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Waarom deze visie? De uitdaging 2 Naar een circulaire en biobased economie 3 Visie Biomassa 2030 Kernvraag:
Nadere informatieSTRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert
Nadere informatieThemacafé Energietransitie 22 februari 2016
Themacafé Energietransitie 22 februari 2016 19.15 ontvangst 19.30 opening en korte presentatie door Tseard Hoekstra over de Regionale Energietransitie 19.45 Mogelijkheden voor warmte uit oppervlaktewater
Nadere informatieNEW BUSINESS. Guy Konings
2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN
Nadere informatieJaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag
Jaarplan 2019 - Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Nederlandse glastuinbouwbedrijven dragen in grote mate bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Het komende decennium wordt
Nadere informatieDuurzaamheid.. the key for future success!
Duurzaamheid.. the key for future success! 2 Visie op duurzaamheid o Noodzakelijk voor onze license to operate en groei mogelijk te maken. o Creëren van toegevoegde waarde voor bedrijvigheid, klanten en
Nadere informatiePort of Rotterdam. Ports and Hinterland congres 2012 5-12-2012
Port of Ports and Hinterland congres 2012 Emile Hoogsteden Directeur Containers, Breakbulk & Logistics 1 2 1 Port of Agenda Havenvisie 2030 Containeroverslag (t/s en achterlandvolume) Modal split Marktaandeel
Nadere informatieImpressie Regiotour MIRT in Noord Nederland 13 juni
Impressie Regiotour MIRT in Noord Nederland 13 juni Ron Lander en Nathalie Harrems openen de goed bezochte bijeenkomst in de schouwburg in Meppel. Naast het delen van kennis over de werkwijze in het Meerjarenprogramma
Nadere informatiePort Waste Catch Innovatiever. Schoner. Duurzamer. Make it happen.
Port Waste Catch Innovatiever. Schoner. Duurzamer. Make it happen. Het Havenbedrijf Rotterdam wil investeren in de vermindering van de plastic soep. Samen met andere partijen gaan we de mogelijkheid onderzoeken
Nadere informatieZonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013
Zonder Energieopslag geen Energietransitie Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Duurzame Energie Koepel 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio, warmtepompen,
Nadere informatieWARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING. Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, 18 november 2015
WARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, Inhoud: In het komende half uur: Korte introductie; Rotterdamse haven, Havenbedrijf Rotterdam en pijpleidingen Deltaplan
Nadere informatieNAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030
NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030 Een advies aan de Provincie Zuid-Holland Maart 2019 Zuid-Holland kent een dubbele urgentie voor ontwikkelen groene waterstofeconomie:
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieVoordracht aan Provinciale Staten. van Gedeputeerde Staten. Watt anders, Energieagenda Ontwerpbesluit
Voordracht aan Provinciale Staten van Gedeputeerde Staten Onderwerp Watt anders, Energieagenda 2016-2020-2050 1 Ontwerpbesluit Provinciale Staten van Zuid-Holland, Gelet op: Artikel 105 van de Provinciewet;
Nadere informatieVERKENNING van de BioBased Economy
VERKENNING van de BioBased Economy Biobased of Biowaste? Vereniging van Ver(s)kenners Martijn Wagener 28-nov-2013 Indeling Introductie Virida! Wat is de Biobased Economy?! Principes: cascadering en raffinage!
Nadere informatieRoute naar een Duurzame Energievoorziening
Route naar een Duurzame Energievoorziening Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel Bijeenkomst: 25 november 2013, Power Lab 5 / USI & KIVI-NIRIA Inhoud Energie-transitie Energieakkoord voor duurzame groei
Nadere informatieZeeland in stroomversnelling. Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht
Zeeland in stroomversnelling Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht Wat is er gebeurd sinds 2 juni? Het advies van de Commissie Balkenende
Nadere informatieFedEC-Industrie en de industriële energietransitie
Inhoud 1 Inleiding... 1 2 Energietransitieplan... 2 2.1 Energiebesparing... 2 2.2 Ketens sluiten en natuurlijke grondstoffen toepassen... 3 2.3 Restwarmtebenutting... 3 2.4 Koplopers creëren... 3 2.5 Kennisuitwisseling
Nadere informatieClean Tech Delta. Innovative solutions to climate and energy challenges
Clean Tech Delta Innovative solutions to climate and energy challenges De New Green Deal voor innovatie en schone technologie in de regio Rotterdam-Delft Clean Tech Delta gezamenlijk innovatie en schone
Nadere informatieMIRT - Verkenning Antwerpen Rotterdam VISIE
MIRT - Verkenning Antwerpen Rotterdam VISIE 2010-2020 POSITIONERING DELTALANDSCHAP 2010 BESTAANDE TOEKOMST DELTALANDSCHAP 2010-2020 STRUCTUURBEELD DELTALANDSCHAP 2020 POSITIONERING STEDELIJKE DELTA 2010
Nadere informatieTwence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen
Twence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen BEON Nieuwe Energiedag 2018 Leendert Tamboer Transitie.. niet nieuw maar uitdagingen enorm! Algemeen minder fossiel CO
Nadere informatieUrgenda ESCo-project. Peter Odermatt
Urgenda ESCo-project Peter Odermatt Inleiding Ambitie Urgenda: Vergroten energie efficiency in NL Beter benutting hernieuwbare energie potentieel in NL Verkennen onder welke voorwaarden ESCo s een bijdrage
Nadere informatieIenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving
IenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving 16 september 2014-15:25 Het ministerie van Infrastructuur en Milieu besteedt in 2015 9,2 miljard euro aan een gezond, duurzaam
Nadere informatieBetekenis van circulaire economie voor de grondketen
Betekenis van circulaire economie voor de grondketen Bodembreed 13 november 2018 Mark in t Veld (Tauw) Jeroen Nagel (RWS) RWS Duurzame Leefomgeving 2 Rijkswaterstaat Circulaire Economie GWW & RWS RWS is
Nadere informatie4 oktober Utrecht
4 oktober 2017 Utrecht 1 Waarom een RES? 1. Verantwoordelijkheid energietransitie wordt voor een belangrijk deel bij gemeenten gelegd. Maar ze hebben beperkte grip. 2. Praten over energietransitie betekent
Nadere informatieNa aardgas komt zonneschijn
Economisch Bureau Na aardgas komt zonneschijn Hans van Cleef, sr. sectoreconoom energie 17 november 2016 @hansvancleef De uitdagende overgang naar een duurzame energievoorziening Mondiaal Europees Nederland
Nadere informatieZeeuws Energieakkoord. Energiebesparing in de particuliere woningvoorraad
Zeeuws Energieakkoord Energiebesparing in de particuliere woningvoorraad Aanleiding SER-ENERGIEAKOORD Een besparing van het finale energieverbruik met gemiddeld 1,5 procent per jaar; 100 PJ aan energiebesparing
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieOp weg naar een duurzame energievoorziening in Mark Dierikx Directeur Generaal Energie, Telecom en Mededinging
Op weg naar een duurzame energievoorziening in 2050 Mark Dierikx Directeur Generaal Energie, Telecom en Mededinging Inhoudsopgave I. Mondiale ontwikkelingen II. Europese kaders III. Nationale inzet 2 I.
Nadere informatieRotterdam CCUS Project Porthos: transport en opslag van CO2
Rotterdam CCUS Project Porthos: transport en opslag van CO2 Klimaatdoelstellingen in Nederland Nederland heeft duidelijke klimaatdoelstellingen: in 2030 moet de uitstoot van broeikasgassen met 49% zijn
Nadere informatieLatijns-Amerika aarzelt over hernieuwbare energie zaterdag, 15 augustus 2015 12:30
Waterkrachtcentrale's vormen een belangrijke energiebron in Zuid-Amerka, zoals hier bij de Itaipudam, een Braziliaans-Paraguyaanse stuwdam in de rivier de Paraná op de grens van de Braziliaanse staat Paraná
Nadere informatieKlimaatbestendige steden
Klimaatbestendige steden Klimaatbeleid en praktijk in Nederland Inspiratie voor Amersfoort Michaël Meijer Introductie Michaël Meijer Tuin- en Landschapsinrichting @ IAH Larenstein Planologie @ Radboud
Nadere informatieStichting Springtij Ophelialaan 69-A 1431 HA, Aalsmeer
Stichting Springtij Ophelialaan 69-A 1431 HA, Aalsmeer T.a.v. Klimaat Jury Wieke de Jong Executive assistant Directie Projectondersteuning Betreft: Pleit Nota Springtij -2017 Groen Gas Nederland Beste
Nadere informatieMVO IN DE VERSNELLING TRENDS VOOR GROENE & SOCIALE ECONOMIE WORD OOK KLIMAATNEUTRAAL MAAK KANS OP CLIMATE MAKE OVER
MVO IN DE VERSNELLING TRENDS VOOR GROENE & SOCIALE ECONOMIE WORD OOK KLIMAATNEUTRAAL MAAK KANS OP CLIMATE MAKE OVER IE Motoren Event Karin Jansens MVO Nederland 15 sept 2015 MVO GAAT OVER URGENTIE EN OPTIMISME
Nadere informatieConvenant Realisatie Windenergie in de Rotterdamse haven Ondertekend op 5 september 2009 Aan boord van de Nieuwe Maze in de haven van Rotterdam
Convenant Realisatie Windenergie in de Rotterdamse haven Ondertekend op 5 september 2009 Aan boord van de Nieuwe Maze in de haven van Rotterdam Voorafgaand Een belangrijke doelstelling van het energiebeleid
Nadere informatieB-140 Green Deal: Groene Gevangenis Veenhuizen: naar een gevangenis voorzien van duurzame energie uit de regio
B-140 Green Deal: Groene Gevangenis Veenhuizen: naar een gevangenis voorzien van duurzame energie uit de regio Partijen: De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de heer drs. M.J.M. Verhagen,
Nadere informatieWelkom Samen naar een klimaatneutraal Mariahoeve
Welkom Samen naar een klimaatneutraal Mariahoeve 1 29 maart 2018 Deze presentatie Doel bijeenkomst: toelichten en dialoog Ambities gemeente Den Haag Waarom Mariahoeve als pilotwijk Wat willen we bereiken
Nadere informatieENERGIE BESPAREN EN VERDUURZAMEN IN DE GLASTUINBOUW
Besparen en verduurzamen ENERGIE BESPAREN EN VERDUURZAMEN IN DE GLASTUINBOUW Over Kas als Energiebron Kas als Energiebron is het innovatie- en actieprogramma voor de glastuinbouw met als doel de uitstoot
Nadere informatieDatum 1 februari 2016 Betreft Beantwoording vragen over bij- en meestook van duurzame biomassa in kolencentrales
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag
Nadere informatieHet KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne)
Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne) Gert Jan Kramer Tilburg Science Café, 15 Januari 2019 Haalbaarheid en Draagvlak 300 Dutch GHG emissions emissions (Mton CO 2eq ) 200 100-12% -49%
Nadere informatieManagementsamenvatting. Routekaart UMC s
Managementsamenvatting Routekaart UMC s Colofon Opdrachtgever: Agentschap NL Projectleider: TNO Procesbegeleiding: KplusV organisatieadvies Branche-organisatie: NFU 1. Aanleiding en ambitie De Nederlandse
Nadere informatieHernieuwbare energie: noodzaak, visie op 2050 en beleid
Hernieuwbare energie: noodzaak, visie op 2050 en beleid Remko Ybema Lezing Den Bosch 12 oktober 2010 www.ecn.nl Inhoud Noodzaak van duurzame energie Een duurzame energievoorziening in 2050 Doelen van het
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieDuurzame ontwikkeling:
Duurzaam Tynaarlo Duurzame ontwikkeling: Een ontwikkeling die kan voorzien in de behoeften van de huidige generaties zonder die van de toekomstige generaties in gevaar te brengen. (Our common future 1987)
Nadere informatieSAMEN OP WEG NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING. Wat kunnen wij voor u betekenen?
SAMEN OP WEG NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING Wat kunnen wij voor u betekenen? Van fossiel naar duurzaam Jeroen Besseling Beleidsmedewerker Duurzaamheid EEN GREEP UIT DE MEDIA DUURZAAMHEIDSAGENDA 2018-2022
Nadere informatieVerpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017
Verpakken in de circulaire economie Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 2 Copyright 2016 KIDV 8 november 2016 3 Copyright 2017 KIDV 12-4-2017 Verpakkingen In Europa openen we ongeveer 7 verpakkingen
Nadere informatieTuinbouw Veenstreek Greenport(s) 2040 Ewald van Vliet Burgemeester gemeente Lansingerland. Lid stuurgroep Greenports Nederland
Tuinbouw Veenstreek Greenport(s) 2040 Ewald van Vliet Burgemeester gemeente Lansingerland Lid stuurgroep Greenports Nederland Wat is een Greenport cluster van teeltbedrijven, veilingen, handelsbedrijven
Nadere informatieDe toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Nadere informatieGroene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming
Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business
Nadere informatieDe Rotterdamse haven en het achterland. Havenvisie 2030 en achterlandstrategie. Ellen Naaykens
De Rotterdamse haven en het achterland Havenvisie 2030 en achterlandstrategie Ellen Naaykens Havenbedrijf Rotterdam N.V. Movares symposium 29 november 2011 Inhoud Profiel haven Rotterdam Ontwerp Havenvisie
Nadere informatiereating ENERGY PROGRESS
reating ENERGY PROGRESS 2012 ENERGIE EN MILIEU: Opwarming van de aarde: Drastische vermindering CO 2 -uitstoot Energie: De energiekosten fluctueren sterk en zullen alleen maar stijgen Behoud van het milieu
Nadere informatieCampus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta
Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Bijpraten Raadsleden Vlissingen, 10 april 2017 Agenda > Welkom: Harry van der Maas (voorzitter stuurgroep) > Stand
Nadere informatieFinanciële Risicobeheersing Port of Rotterdam
Financiële Risicobeheersing Port of Rotterdam Brussel, 30 september 2011 Daniëlle van der Sluijs Concerncontroller Inhoud presentatie Port of Rotterdam in het kort Richting bepalen: Strategievorming Sturen
Nadere informatie3.B.2 Energie Management Programma
3.B.2 Energie Management Programma 2017-2020 Classificatie: Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Realisatie reductiedoelstelling 2012 2016... 4 3 Reductiedoelstellingen 2017-2020... 5 4 Reductiemaatregelen...
Nadere informatieRegieorgaan EnergieTransitie Standpunt - Voorrang voor duurzaam. Naar aanleiding van de herziening van de elektriciteitswet en gaswet, 6 januari 2010
Regieorgaan EnergieTransitie Standpunt - Voorrang voor duurzaam Naar aanleiding van de herziening van de elektriciteitswet en gaswet, 6 januari 2010 Conclusie Een duurzame energiehuishouding is de weg
Nadere informatieTraject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid
Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Lieven Van Lieshout Econext 8 april 203 Uitdagingen van het energiebeleid Bron: IEA, WEO 202 2 Uitdagingen van het energiebeleid Bron : EC, Impact
Nadere informatie