Raadsvoordracht. Onderwerp: Nota activa- en Rentebeleid Gevraagde beslissing De Nota Activa- en Rentebeleid 2016 vast te stellen.

Transcriptie

1 Raadsvoordracht Onderwerp: Nota activa- en Rentebeleid 2016 Datum: 1 maart 2016 Steller: H.H. Nijhove Portefeuillehouder: A.J.M. Scholten Gevraagde beslissing De Nota Activa- en Rentebeleid 2016 vast te stellen. Relevante achtergrondinformatie Concrete aanleiding In 2009 heeft de gemeenteraad de nota Activabeleid van de gemeente Diemen voor het laatst vastgesteld. In de financiële verordening van de gemeente Diemen is opgenomen dat wij de nota Activabeleid iedere raadsperiode ter vaststelling aan de raad aanbieden. Dit is dan ook de aanleiding voor ons deze nota te actualiseren en ter vaststelling aan de raad aan te bieden. Toelichting Inhoud van het voorstel De wijzingen die wij ten opzichte van de vorige versie voorstellen hebben vooral betrekking op het doorberekenen van rente aan de diverse beleidstaken, het berekenen van rente over het eigen vermogen en het aspect componenten benadering. Daarnaast schenken wij aandacht aan afschrijftermijnen die wij voor investeringen hanteren. Als laatste maar niet minder belangrijk stellen wij voor de naam van de nota Activabeleid te veranderen in nota Activa- en Rentebeleid. De nota gaat naast activa namelijk ook over rente. A. Rente doorberekening aan exploitaties en rente over het eigen vermogen Algemeen Net als veel andere gemeenten heeft de gemeente Diemen een leningenportefeuille. Deze bestaat uit kortlopende en langlopende geldleningen die zijn aangetrokken om de dekking van de diverse exploitaties sluitend te krijgen, de zogenoemde openstaande gelden (o/g). Daarnaast bestaat ons leningenportefeuille ook uit uitgezette financiële middelen, zogenoemde uitstaande gelden (u/g). Dit betreft vooral verstrekte (hypothecaire) geldleningen aan ambtenaren. Door de hiervoor genoemde activiteiten wordt de gemeente geconfronteerd met zowel rentelasten als rentebaten. Op basis van een vast rentepercentage worden de rentelasten doorberekend aan diverse beleidstaken (exploitaties). Denk hierbij aan de beleidstaken op het gebied van afvalinzameling, riolering en grondzaken (exploitaties). De huidige manier van doorberekenen van rentelasten naar de diverse exploitaties is complex en daardoor niet transparant. Voor niet financiële mensen is vaak niet te begrijpen wat er precies gebeurt. Dit alles is voor ons de aanleiding de huidige werkwijze kritisch te bekijken, om uiteindelijk een voorstel te doen voor een eenvoudige methode. 1

2 Alvorens dit te doen, wordt ingegaan op wat de wetgeving zegt over het doorberekenen van rentelasten aan de hiervoor genoemde beleidstaken (exploitaties). Ten tweede gaan wij in op de methodiek die wij nu hanteren als gemeente om rentelasten door te berekenen aan de diverse exploitaties. Ten derde trekken wij conclusies op basis van nieuwe wetgeving en ervaring met de huidige methodiek die wij toepassen. Wetgeving In het BBV is niet bepaald dat rente moet worden doorbelast aan de programma s. Het is toegestaan om alleen de te betalen rente en de te ontvangen rente in de rekening van baten en lasten te begroten. Dit houdt in dat wij de rente niet hoeven door te belasten aan de programma s. Rente toerekenen aan afvalstoffen- en rioolheffing, parkeren en bouwen is volgens het BBV ook geen verplichting. Uitzondering hierop zijn grondexploitaties. Op basis van het BBV (2013) dient wel rente aan grondexploitaties toegerekend te worden. Om aan te sluiten op de fiscale toerekeningmogelijkheden geeft het BBV vanaf 2016 vier opties voor rentetoerekening aan grondexploitaties. Iedere gemeente wordt na vaststelling van de wet verplicht één van deze opties te hanteren. Verwachting is dat de nieuwe wetgeving 1 april 2016 in werking treedt. Onderstaand een korte toelichting op de vier opties: 1. Bij projectfinanciering is het rentepercentage is gelijk aan het rentepercentage van de aangetrokken gelden voor de desbetreffende grondexploitatie. 2. Bij totaal financiering is het rentepercentage gelijk aan het gewogen gemiddelde rentepercentage van de leningenportefeuille van de gemeente, vermenigvuldigd met de verhouding van het vreemd vermogen ten opzichte van het totale vermogen (Passiva). 3. Het rentepercentage is gelijk aan de marktrente voor een lening met een looptijd van 10 jaar, indien er geen sprake is van externe financiering 4. Het rentepercentage is gelijk aan nul als er geen sprake is van externe financiering Huidige systematiek De gemeente Diemen werkt niet met projectfinanciering. Projectfinanciering wil zeggen dat de gemeente specifieke leningen aantrekt voor een bepaalde activiteit, project of investering. Binnen de gemeente Diemen wordt gewerkt aan totaalfinanciering. Kort samengevat houdt dit in dat de gemeente op basis van de totaal verwachtte inkomsten en uitgaven en de eigen rentevisie, leningen aantrekt dan wel aflost. Binnen de huidige systematiek rekenen wij de te betalen rente voor aangetrokken leningen toe naar zowel de programma s als naar kostendekkende beleidstaken (exploitaties) afval, riolering en grondzaken. Dit vindt niet plaats op basis van de werkelijke rente, maar op basis van een in de kadernota vastgesteld vast rentepercentage (in ,5%). Per saldo heeft deze systematiek geen invloed op het begrotingssaldo. In tegenstelling tot bovenstaande systematiek, heeft het doorbelasten van rente naar de beleidstaken afval, riolering en grondzaken wel invloed op het begrotingssaldo. Maar ook op de tariefhoogte van afval en riool in geval van de grondexploitatie op het eindresultaat. Naast de hiervoor genoemde rentetoerekening berekenen wij nu ook rente over het eigen vermogen (reserves). Deze wijze van toerekening is budgettair neutraal oftewel die heeft geen invloed op begrotingssaldo. Conclusies De bevindingen die hiervoor zijn gemeld leiden tot de volgende conclusies: De gemeente doet aan totaalfinanciering en niet aan projectfinanciering. Het doorbelasten van rentelasten naar niet kostendekkende beleidstaken is toegestaan in het BBV. Momenteel heeft de gemeente ervoor gekozen om de rentelasten door te berekenen aan de programma s. Dit vindt plaats op basis van een vast rentepercentage van 3,5%. De huidige methodiek heeft geen invloed op het begrotingsaldo. Het doorbelasten van rente naar grondexploitaties is vereist volgens het BBV. Deze doorbelasting vindt nu plaats op basis van een vast rentepercentage van 3,5%. Deze wijze van toerekening heeft invloed op het begrotingssaldo. Er ligt nu een wetswijziging om vanaf 2016 het rentepercentage op een voorgeschreven wijze te bepalen. Hiervoor verwijzen wij naar de vier opties die onder het kopje regelgeving zijn opgenomen. 2

3 Het doorbelasten van rente naar de beleidstaken afval en riolering is volgens het BBV geen vereiste. Het beleid van de gemeente is momenteel dat er wel rente naar deze exploitaties wordt doorberekend, het aanpassen van de rentesystematiek heeft invloed op het begrotingssaldo. Later dit jaar worden in de nota Lokale Heffingen de uitgangspunten voor de tariefbepaling aan de raad voorgelegd. Naast de wijze van rentetoerekening komen ook andere toegerekende kosten aan de orde. Het rentepercentage voor riolering is voor de duur van het VGRP (5 jaar). Rente over het eigen vermogen heeft weinig nut omdat de rentebaten leiden tot rentelasten voor de gemeente. Het leidt niet tot een begrotingssaldo. Voorstel De conclusies die hiervoor zijn gemeld geven aanleiding het rentebeleid aan te passen. Ten eerste om de systematiek te vereenvoudigen en daardoor de begroting transparanter te maken. Wij stellen de volgende aanpassingen voor: 1. We rekenen geen rente meer door naar niet kostendekkende beleidstaken. 2. We rekenen geen rente meer over het eigen vermogen (reserves); 3. We blijven wel rente doorrekenen naar kostendekkende beleidstaken (afval, riolering, grondzaken). 4. Voor de beleidstaak riolering wordt het rentepercentage bepaald bij het vaststellen van het verbreed gemeentelijk rioolplan (VGRP) voor de duur van dit plan. Op dat moment vindt de integrale afweging plaats voor de lastendruk van rioolheffing. 5. Voor de overige kostendekkende beleidstaken, afval en grondzaken, bepalen we het rentepercentage op basis van de nieuw voorgestelde berekeningswijze van het BBV. Dit percentage wordt jaarlijks bij de kadernota bepaald. 6. Het renteresultaat is het saldo van betaalde en ontvangen rente van respectievelijk aangetrokken en uitgezette leningen. 7. Het renteresultaat verantwoorden we op Algemene dekkingsmiddelen. B. Componenten benadering Algemeen In dit onderdeel komen onder meer voorbij regelgeving, het beleid van Diemen en een voorstel omtrent componentenbenadering. Voordat wij hieraan beginnen moet het voor een ieder helder zijn wat onder componentenbenadering wordt verstaan. Daarom is het van belang dat wij eerst de volgende vraag beantwoorden: Wat is de componentenbenadering bij afschrijven van onroerende zaken? Onder componenten benadering wordt verstaan het afzonderlijk afschrijven op basis van het individuele waardeverloop van delen die samen een materieel vast actief vormen. Een belangrijk criterium om deze benadering toe te passen is dat bestanddelen van een materieel vast actief van elkaar te onderscheiden zijn en verschillen in gebruiksduur. Wetgeving Volgens de BBV (2007) is gemeente is niet verplicht de componentenbenadering toe te passen. De BBV wijst er wel op dat het niet toepassen van de componentenbenadering kan leiden tot hoge onderhoudskosten. De gemeente wordt namelijk in plaats van een vervangingsinvestering geconfronteerd met (groot) onderhoud. De hoge kosten voor het (groot) onderhoud kan de gemeente opvangen door een voorziening hiervoor te vormen. Hiermee worden de kosten van een toekomstig (groot) onderhoud gelijkmatig verspreidt in de tijd. Het BBV stelt wel dat een gemeente de componentenbenadering consequent moet toepassen. Dit kan worden gerealiseerd door onder meer vast te leggen voor welke activa de componentenbenadering wordt toegepast en met ingang van welke datum. Voor het opsplitsen van een investering in componenten schrijft de BBV ook geen regels voor. Echter om wildgroei van de componentenbenadering te voorkomen wordt geadviseerd deze benadering te beperken. Huidige systematiek Ondanks dat het beleid van de gemeente geen componentenbenadering toestaat, zijn in het verleden op dit punt uitzonderingen gemaakt. Bij de bouw van de werf is dit toegepast. Dit is toegepast omdat de afschrijftermijnen voor het gebouw en de bijbehorende installaties te veel verschillen. Dit zou op enig moment naast de normale kapitaallasten ineens tot hoge onderhoudskosten voor de installatie(s) in de begroting of het reserveren van onderhoudskosten in 3

4 een voorziening voor de installatie(s). De installaties moeten namelijk eerder worden vervangen. De levensduur van de installatie is namelijk korter dan het gebouw. Volgens het BBV mag onderhoud niet worden geactiveerd. Conclusies Zoals hiervoor is beschreven wordt de componentenbenadering succesvol toegepast binnen de gemeente. Echter heeft de gemeente hiervoor geen eenduidig beleid vastgesteld. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat de componentenbenadering iedere keer weer anders wordt toegepast. Voorstel Wij stellen voor de componentenbenadering toe te passen voor gebouwen en grote infrastructurele werken als voldaan is aan de volgende criteria: Belangrijke bestanddelen van een materieel vast actief zijn van elkaar te onderscheiden en verschillen economische levensduur (afschrijftermijn). De waarde van het te onderscheiden deel van het actief of combinaties van het actief is groter dan Argumenten en keuzemogelijkheden Gevolgen en risico s Financieel Rentesystematiek in de begroting In de tabel hierna is de werking van de huidige rentesystematiek en het voorstel inbeeld gebracht. Berekening renteresultaat 2016 Huidige Voorstel 1 Rentelasten over leningen (werkelijk) Naar AD 2 Rentelasten over eigenvermogen (3,5%) -421 vervallen 3 Dekking rentelasten programma's (3,5%) vervallen 4 Dekking rentelasten kostendekkende exploitatie (3,5%): Grex. 700 Naar AD 4 Dekking rentelasten kostendekkende exploitatie (3,5%): Riool en afval 789 Naar AD 5 Dekking rentelasten eigenvermogen (3,5%) 421 vervallen 6 Saldo ( tussenrekening rente ) nvt Rente effect voor het begrotingssaldo 1 Rentelasten over leningen (werkelijk) Dekking rentelasten kostendekkende exploitatie (3,5%): Grex Dekking rentelasten kostendekkende exploitatie (3,5%): Riool en afval Saldo ( tussenrekening rente ) vervallen 2 Rente baat eigenvermogen (3,5%) 421 vervallen 7 Rente baten uitgezette gelden (o.a. hypotheken) Rente lasten eigen vermogen (3,5%) -421 vervallen 3 Rente lasten programma's (3,5%) vervallen 8 Effect voor het begrotingssaldo 2016 (voordelig)

5 Gewogen gemiddelde rente Op basis van de leningenportefeuille van de gemeente Diemen bedraagt de gewogen gemiddelde rente vermenigvuldigd met de verhouding van het vreemd vermogen ten opzichte van het totale vermogen (Passiva) circa 2 %. Op basis hiervan blijkt dat het voorstel om dit percentage voor alle kostendekkende exploitaties te hanteren leidt tot een nadelig effect voor de begroting van circa (zie tabel hierna). Beleidsvelden (2016) rente: 3,5% rente: 2% Effect Grondzaken Afval Riolering * - Totaal *) rentepercentage blijft 3,5%, nieuw rentepercentage wordt bepaald bij nieuw op te stellen rioleringsplan. Beleidsvelden: effecten Grondzaken Afval Totaal De verwerking van bovenstaande wijziging van de rentesystematiek nemen we mee in de 3 de kwartaalbrief De effecten voor 2017 en verder komen terug in de Kadernota Juridisch nvt Andere risico s? nvt Wat merkt de burger van de te nemen beslissing? nvt Opmerkingen over de uitvoering Bijlage(n) Nota activa- en rentebeleid 2016 Burgemeester en wethouders van Diemen, de secretaris, J.D. de Kort de burgemeester, mw. drs. A.E. Koopmanschap 5

6 Raadsbesluit Onderwerp: Nota activa- en Rentebeleid De gemeenteraad van Diemen in vergadering bijeen, Gelet op de voordracht van het college d.d. 15 maart 2016; Besluit De Nota Activa- en Rentebeleid 2016 vast te stellen. Aldus besloten tijdens de gemeenteraadsvergadering van 21 april 2016, De voorzitter, De griffier, 6